Verspreiding van dwaze complottheorieën en het relativeren van de waarheid kunnen dienen om samenzwering achter te verbergen

Na Epsteins dood hebben media overvloedig aandacht besteed aan complottheorieën die kant noch wal raken en van bedenkelijke herkomst zijn. Ze hebben daar in de meeste gevallen de conclusie uit getrokken dat er ‘daarom’ geen sprake is van samenzwering. Of ze zijn zelfs niet aan de vraag toegekomen of het gaat om samenzwering. Die nalatigheid en dat gebrek aan alertheid komen voort uit een niet valide sluitrede van het type 1) Alle complottheorieën van gekkies of politieke manipulators zijn onjuist; 2) Over Jeffrey Epstein doen complottheorieën de ronde; 3) Complottheorieën over Epstein zijn onjuist. In dit voorbeeld klopt de conclusie niet omdat er ook complot- of samenzweringstheorieën zijn die niet afkomstig zijn van gekkies of politieke manipulators, zodat niet geconcludeerd kan worden dat niet alle complottheorieën over Epstein onjuist zijn.

Complottheorieën dienen volgens Russell Muirhead, politicoloog aan Dartmouth College in New Hampshire, twee doelen. Ze dienen om ‘greep te krijgen op het bijna onbegrijpelijke’ en ‘ze zijn een krachtig wapen om politieke tegenstanders zwart te maken’. Aldus Frank Kuin in het artikel ‘We zijn in de VS omgeven door verzinsels’ in NRC, 16 augustus 2019. Dat is waar, maar de uiterste consequentie ervan wordt niet getrokken. Namelijk dat het verspreiden van dwaze en idiote complottheorieën en het verregaand relativeren van het begrip waarheid in stelling worden gebracht om een samenzwering achter te verbergen. De complottheorie is de vakantie van het normale. Hoewel de anti-complotdenker daar in een Droste-effect over zal beweren dat dat ook weer een complottheorie is. Zo wordt ook de codebreker tot onmiskenbaar deel van het complot.

Muirhead doet onjuiste uitspraken over het Mueller-onderzoek. Dat betreft de verdenking van samenwerking van Team Trump met het Kremlin. Het ligt ingewikkelder dan hij doet uitkomen, ook vanwege het beperkte mandaat en de onderzoeksopdracht die Mueller had. De speciale aanklager heeft niet alles onderzocht dat relevant is voor het aantonen van samenwerking. Muirhead zegt: ‘Er bleek minder bewijs te zijn dan mensen hadden verwacht.’ Klopt, maar omdat het niet onderzocht is, is dat geen uitspraak over samenwerking, maar over de beperkte strekking van het onderzoek. Uit het ontbreken van ‘conspiracy’ (samenzwering) kan men niet afleiden dat er geen sprake van het minder zware ‘collusion’ (geheime verstandhouding) was. Daarnaast zadelde Trumps obstructie Mueller met beperkingen op waardoor hij over ‘conspiracy’ niet tot de conclusie kon komen die zonder obstructie door Trump gedetailleerder, ruimer en ongetwijfeld vernietigender had kunnen worden geformuleerd. Trump heeft het onderzoek gefrustreerd door tegenwerking zodat Mueller geen voldoende data kon verzamelen om tot een afrondende conclusie over ‘conspiracy’ te komen. Muirhead denkt een complottheorie te ontmaskeren, maar trapt er met ogen ogen zelf in. Daarnaast zijn er nog de niet openbaar gemaakte bijlagen van Muellers onderzoek over nationale veiligheid waar Muirhead geen weet van heeft en hij geen uitspraak over kan doen. De conclusie is dat Muirhead onbewust Trumps agenda volgt.

Op de FB-pagina van NRC heb ik bij dit artikel de volgende reactie geplaatst. Links worden toegevoegd:

Ik ben het oneens met de strekking van dit artikel. Het geeft een tour d’horizon waarachter de kwestie Epstein verdwijnt. Zo verandert een artikel met goede intenties in een afleiding. Er is namelijk wel wat gebeurd, namelijk de onverwachte, verrassende en de in-alle-gevallen-te-voorkomen dood van een van de meest spraakmakende personen van de VS met duidelijke lijnen naar de politiek.

Als dat dan gebeurt roept dat vragen op over een samenzwering. Want regels en afspraken van overheidsdiensten zijn geschonden en Epstein stond bekend als iemand die met geld de rechtsgang en personen die toezicht op de rechtsgang hadden manipuleerde, zoals in Florida in 2008 waar hij onterecht wegkwam met een lichte straf. Epstein heeft een spoor van onregelmatigheden nagelaten in het Amerikaanse rechtssysteem dat nog steeds niet volledig in kaart is gebracht. Waarom is het merkwaardig om te veronderstellen dat hij dat tot en met zijn dood heeft volgehouden?

Epsteins dood verdient een grondige en onpartijdige analyse. Het is zeker zo dat er verschillende kampen zijn, te weten het Clinton en het Trump kamp die proberen de ander de zwarte piet door te schuiven. Maar het is een argumentatiefout om uit die krankjorume complottheorieën af te leiden dat er daarom geen sprake is van een samenzwering. Dat weten we nog steeds niet. Er is ook een derde kamp van onafhankelijke, neutrale hoogleraren, opinieleiders, journalisten en politici buiten de hoofdstroom van de partijpolitiek om die een rechtsstatelijke invalshoek kiezen.

Kuin besteedt onvoldoende aandacht aan de rol van Justitieminister William Barr die in zijn handelen er de afgelopen maanden voor heeft gezorgd dat het wantrouwen jegens hem, president Trump en de overheid is toegenomen. Vastgesteld is dat Barr bij zijn eigenmachtige presentatie van het Mueller-rapport de bevindingen eruit verkeerd en onvolledig voorstelde om succesvol de publieke opinie te kunnen manipuleren. Zelfs media als de The New York Times en in Nederland de NRC trapten in de ’spin’ van Barr, wat me overigens in conflict met de NRC-Ombudsman bracht. Trappen de media nu opnieuw in de ‘spin’ van Barr? Het lijkt er sterk op dat ze zich opnieuw laten manipuleren.

Nee, u gaat niet tot de bodem van deze kwestie en zet relevante vragen in een te algemeen frame. Ja, er zijn idiote complotdenkers, maar er zijn ook denkers die verder denken en vooralsnog een samenzwering niet uitsluiten. Daardoor vergeet u dat er onafhankelijke waarnemers en onderzoekers zijn die aan de hand van de feiten de waarheid boven tafel willen krijgen. Wat een zorgvuldige journalist behoort te doen is een verklaring zoeken voor een verschijnsel dat vele vragen oproept. Laten we niet te snel tot conclusies komen, maar alle feiten onderzoeken.

De vragen die op antwoord wachten zijn onder meer de volgende: Wie heeft Epstein geholpen bij het voorbereiden van de uitvoering van zijn daad, wie heeft gezorgd voor het beëindigen van het verscherpt toezicht en wie heeft ervoor gezorgd dat een celgenoot werd overgeplaatst? Daarover bestaan theorieën die niet over de zelfmoord zelf gaan. Ofwel, zonder hulp van buitenaf en met verscherpt toezicht had Epstein nooit zelfmoord kunnen plegen. Een bijkomende vraag is waarom minister Barr Epstein in dit federale detentiecentrum plaatste en hem niet in een beter beveiligd en geoutilleerd centrum waar zijn persoonlijke veiligheid beter gegarandeerd was. Ook als blijkt dat Epstein zelfmoord heeft gepleegd is er nog geen antwoord op de vraag waarom hij zelfmoord kon plegen. De verwijzingen naar de chaos en de slechte organisatie in het detentiecentrum in Manhattan zijn geen voldoende verklaring voor wat er is gebeurd, maar een afleiding.

Het is gezien de grote belangen en de meedogenloosheid van Trump en Barr op dit moment niet uit te sluiten dat er sprake is van een samenzwering op het hoogste niveau. Die optie moeten we open laten en hopelijk volgt een onafhankelijk onderzoek buiten de regering Trump of het ministerie van Justitie om. Want Barr en Trump hebben schuld aan de dood van Epstein.

Laten we beseffen dat Trump zeer waarschijnlijk in de gevangenis belandt als hij in 2020 niet herkozen wordt en daarom alle middelen inzet om grip op Justitie te houden. Het gaat in deze kwestie niet om het ‘gewone’ type samenzwering van malcontenten, eenzame gefrustreerden en idioten met een aluminium hoedje op die de feiten laten volgen uit een eigen mening of een opgelegde mening van populistische media, maar om het type samenzwering dat ontraadseld kan worden door de feiten te volgen en daaruit een conclusie te laten volgen. Gezien de grote belangen is het niet onmogelijk dat zo’n samenzwering is georkestreerd vanuit de regering Trump. Vergelijk het met de Iran-Contra-affaire of het Watergate-schandaal die uiteindelijk werkelijk bleken te zijn gebeurd hoe de toenmalige regeringen van Nixon en Reagan dat aanvankelijk ook ontkenden en een onderzoek probeerden te blokkeren. Is Trump de derde man die in de kwestie Epstein hetzelfde deuntje van manipulatie en meedogenloos handelen jegens zijn vijanden speelt? Dat moet de journalistiek boven water helpen halen.

Foto: Schermafbeelding van deel artikel ‘We zijn in de VS omgeven door verzinsels’ van Frank Kuin in NRC, 16 augustus 2109.

Laatdunkendheid over complotdenkers leidt in kwestie Epstein tot blinde vlek bij gevestigde journalistiek die samenzwering uitsluit

Ik heb geen goede woorden over voor een stuk van 12 augustus van Bas Soetenhorst in Het Parool. Ik vind het gemakzuchtig. Het tekent het spagaat van Nederlandse journalisten die op afstand staan van de Amerikaanse én de Nederlandse samenleving en in een Atlantisch niemandsland hun waar slijten. Hieronder geef ik mijn reactie weer die ik plaatste op de FB-account van Het Parool bij dit onderwerp. Links zijn toegevoegd.

Er is ook wel wat gebeurd, beste Bas Soetenhorst, namelijk de onverwachte, verrassende en de in-alle-gevallen-te-voorkomen dood van een van de meest spraakmakende personen van de VS met sterke lijnen naar de politiek. Het is als de bezwering in een theaterstuk dat herhaalt ‘DAT mag niet gebeuren’ met als uitkomst dat DAT waarvan iedereen weet dat het niet mag gebeuren uiteindelijk toch gebeurt.

Als dat dan gebeurt roept dat vragen op over een samenzwering. Want regels en afspraken van overheidsdiensten zijn geschonden en Epstein stond bekend als iemand die met geld de rechtsgang en personen die toezicht op de rechtsgang hadden manipuleerde, zoals in Florida in 2007 waar hij onterecht wegkwam met een lichte straf. Epstein heeft een spoor van onregelmatigheden nagelaten in het Amerikaanse rechtssysteem dat nog steeds niet volledig in kaart is gebracht. Waarom is het merkwaardig om te veronderstellen dat hij dat tot en met zijn dood heeft volgehouden?

Epsteins dood verdient een grondige en onpartijdige analyse en meer dan een stuk van een correspondent die dualistisch denkt in zwart-wit tegenstellingen, de feiten verkeerd voorstelt en zo zelf complottheorieën de wereld instuurt waar hij klaarblijkelijk zijn neus voor ophaalt alsof er wat smerigs aan de schoen van de ander kleeft, terwijl het zijn eigen schoen betreft.

Het is zeker zo dat er verschillende kampen zijn, te weten het Clinton en het Trump kamp die proberen de ander de zwarte piet door te schuiven. Waarbij het kamp Trump het hardst van leer trekt. Maar er is ook een derde kamp van onafhankelijke, neutrale hoogleraren, opinieleiders, journalisten en politici buiten de hoofdstroom van de partijpolitiek om die een rechtsstatelijke invalshoek kiezen. Wat trouwens te denken van progressieve Democraten en Never Trumpers conservatieven (type Max Boot, Bill Kristol, George Will) die zowel niks moeten hebben van Bill Clinton als Donald Trump? Uw dualisme komt niet overeen met de realiteit.

Het is onjuist dat Joe ‘Morning Joe’ Scarborough de schuld bij de Russische Federatie legt. Hij is zoals u weet een voormalige Republikeinse, conservatieve Huis-vertegenwoordiger uit Florida die samen met zijn toenmalige partner en huidige echtgenote Mika Brzezinski bevriend was met Trump, maar afstand van hem heeft genomen en zijn weerzin voor Trump niet verbergt. Scarborough schreef in een tweet op 10 augustus: ‘A guy who had information that would have destroyed rich and powerful men’s lives ends up dead in his jail cell. How predictably…Russian.‘ Daarop antwoordde Ben Norton: ‘Billionaire pedophile Epstein died, and this celebrity “journalist” immediately blames Russia, without a scintilla of evidence’. Daar antwoordde ik op: ‘Ben, you are a bad reader. Joe does not accuse the Russians of having killed Epstein, but concludes that it is a mo that Russians use. He is right in that because the Kremlin makes enemies disappear. Died under suspicious circumstances in the US: Sergei Krivov and Mikhail Lesin.’ Bas Soetenhorst is ook een slechte lezer die de nuance mist.

Soetenhorst gaat voorbij aan de rol van Justitieminister William Barr die in zijn handelen er de afgelopen maanden voor heeft gezorgd dat het wantrouwen jegens hem, president Trump en de overheid is toegenomen. Barrs rol is essentieel en kan in een serieus verslag niet ongenoemd blijven. Vastgesteld is dat Barr bij zijn eigenmachtige presentatie van het Mueller-rapport de bevindingen eruit verkeerd en onvolledig voorstelde om succesvol de publieke opinie te kunnen manipuleren. Zelfs media als de The New York Times en in Nederland de NRC trapten in de ’spin’ van Barr, wat me overigens in conflict met de NRC-Ombudsman bracht die ik lichtgelovigheid verweet en die me achteraf moest toegeven dat de berichtgeving in zijn krant niet optimaal was geweest. Als de gevangene Lewis Kasman in de gevangenis in Manhattan waar Epstein was opgenomen in de New York Post van 11 augustus 2019 verklaart dat hij met eigen ogen zag dat minister Barr twee weken geleden deze faciliteit bezocht, dan voedt dat het complot nog verder. Het is hoogst ongebruikelijk dat een minister een gevangenis bezoekt. Wat had Barr daar te zoeken?

Waar dient journalistiek voor? Het is uit uw artikel niet op te maken, Bas Soetenhorst. U maakt zich er makkelijk vanaf door de boevenstreken van Donald Trump tegenover de boevenstreken van Bill Clinton te zetten. Klaar, met een commentaar van een mediadeskundige als uitsmijter.

Nee, u verklaart niks en zet de relevante vragen in het verkeerde frame. Ja, er zijn complotdenkers, maar er zijn ook denkers die verder denken, maar vooralsnog een samenzwering niet uitsluiten. Daardoor vergeet u dat er onafhankelijke waarnemers en onderzoekers zijn die aan de hand van de feiten de waarheid boven tafel willen krijgen zonder met een partijpolitiek vingertje te wijzen of op voorhand de waarheid te weten. Wat een zorgvuldige journalist behoort te doen is een verklaring zoeken voor een verschijnsel dat vele vragen oproept. Laten we niet te snel tot conclusies komen, maar alle feiten onderzoeken. Schaamt u zich niet voor de ondertitel van uw stuk: ‘voer voor complotdenkers’ dat morele arrogantie combineert met intellectuele luiheid?

De vragen die op antwoord wachten zijn onder meer de volgende: Wie heeft Epstein geholpen bij het voorbereiden van de uitvoering van zijn daad, wie heeft gezorgd voor het beëindigen van het verscherpt toezicht en wie heeft ervoor gezorgd dat een celgenoot werd overgeplaatst? Daarover bestaan theorieën die niet over de zelfmoord zelf gaan. Ofwel, zonder hulp van buitenaf en met verscherpt toezicht had Epstein nooit zelfmoord kunnen plegen. Daar zijn de deskundigen die het reilen en zeilen van het Manhattan Correctional Center kennen het over eens. Ook als blijkt dat Epstein zelfmoord heeft gepleegd -wat waarschijnlijk is- is er nog geen antwoord op de vraag hoe en waarom hij zelfmoord kon plegen.

Het is gezien de grote belangen en de meedogenloosheid van Trump en Barr op dit moment niet uit te sluiten dat er sprake is van een samenzwering. Besef dat Trump zeer waarschijnlijk in de gevangenis belandt als hij in 2020 niet herkozen wordt en daarom alle middelen inzet om grip op Justitie te houden. Het gaat in deze kwestie niet om het ‘gewone’ type samenzwering van malcontenten, eenzame gefrustreerden en idioten met een aluminium hoedje op die de feiten laten volgen uit een eigen mening of een opgelegde mening van populistische media, maar om het type samenzwering dat een conclusie laat volgen uit de feiten en die raakt aan hogere politiek. Vergelijk het met de Iran-Contra-affaire of het Watergate-schandaal die uiteindelijk werkelijk bleken te zijn gebeurd. Dat bleek onder meer na onderzoek van journalisten.

Foto’s: Schermafbeelding van stukken uit het artikel ‘De dood van miljardair Jeffrey Epstein: voer voor complotdenkers’ van Bas Soetenhorst in Het Parool, 12 augustus 2019.

Mueller klaagde dat de brief van Barr de ‘context’ van het Rusland-onderzoek niet vatte. Tragiek van schone schijn, wraak en waanzin

Macht beschermt zich met onderdanen. Die buffer is een kenmerk van bureaucratie. Hoe dat mechanisme werkt heeft William Shakespeare in zijn tragedie ‘Hamlet’ duidelijk gemaakt. Van onderop worden de dienaren en onderhorigen van prins Hamlet één voor één uitgeschakeld. In een cyclische regelmaat. Zo grijpt de vijand als een omhoogkomende schroef steeds hoger in op de machtsstructuur. De vijand die overal kan opduiken nadert stap voor stap de top voor de ultieme afzetting en verlossing van de koning, de prins of de president. Vertraging is het geëigende vertelmiddel om een verhaal met zijstappen en oponthoud ‘op te spannen’. Waarna het als een pijl uit de boog doel kan raken. De koning is in het hart geraakt. Het drama is afgerond.

Voor wie het handelen van president Trump geestelijk niet langer kan aanzien vanwege de platheid, de leugenachtigheid, de onechtheid en de ondoelmatigheid is er de optie om het als een fictief verhaal op te vatten. Dat verzonnen en ingebeeld is. Dat houdt de rampspoed en de teloorgang van de Amerikaanse politiek en positie op afstand. Werkelijkheid wordt drama uit zelfredzaamheid. Wat als onverkwikkelijk ervaren wordt kan zo omgebogen worden tot een comfortabele vertelling die speelt op het niveau van roman, game of film.

Op de wederwaardigheden van het bewind van ‘koning’ Trump is het Hamlet-model van toepassing. Zodat nog op een andere manier het treurspel werkelijkheid wordt. Uit de hofhouding van Trump zijn in de eerste twee jaar van zijn bewind de ‘volwassenen in de kamer’ verdwenen. Die hofhouding wordt nu gevormd door opportunisten, derderangs personen en een enkele kwade genius als Steve Miller die niet op hun kwaliteit, maar op hun loyaliteit aan de ‘koning’ zijn uitgezocht. De spreekwoordelijke Rosencrantz en Guildenstern, ooit de vrienden van Hamlet, worden op diens verzoek gedood. Zo is het ook met Trump, hij offert zijn vrienden, zoals voormalig raadsman Michael Cohen, op als hem dat uitkomt. Buiten de familie geldt loyaliteit alleen van laag naar hoog, niet omgekeerd. In de hofhouding van Trump weet niemand zich verzekerd. 

Nu is er sinds februari 2019 minister van Justitie William Barr. Deze 68-jarige jurist en politicus is een tragische figuur omdat hij zich in Trumps wereld van schone schijn, wraak en waanzin heeft laten lokken. Wat hij inlevert voor zijn kortstondige rol in de schijnwerpers en Trumps hofhouding is zijn reputatie van deskundig bestuurder. Die ligt aan gruizelementen door zijn vergaande identificatie met Trump. Op 24 maart 2019 verscheen een brief van Barr die een samenvatting van vier pagina’s gaf uit het Rusland-rapport van Robert Mueller. Hij onderzocht sinds mei 2017 de inmenging van het Kremlin in de Amerikaanse politiek.

Overigens uitte ik op dit blog in verschillende commentaren kritiek op de meeste Nederlandse en Amerikaanse media die zich vooral in de eerste dagen na 24 maart in de luren hadden laten leggen door Barrs interpretatie die ze afschilderden als Muellers interpretatie. Dat leek me onjuist. Aan de NRC-Ombudsman schreef ik op 30 maart een open brief waarin ik kritiek had op de eindredactie en berichtgeving in NRC. Daarop ontstond een vriendelijke uitwisseling van e-mails die resulteerde in een debat met de NRC-Ombudsman en een stuk in zijn krant. Nu is er het brekend nieuws van 30 april in de Washington Post dat onthult dat speciale aanklager Mueller eind maart een brief aan Barr stuurde waarin hij klaagde dat Barrs brief het rapport geweld aandeed omdat het ‘de context, de aard en de substantie niet volledig vatte’. Barrs positie staat nu ter discussie omdat hij niet ethisch gehandeld zou hebben. Als hij verdwijnt komt de vijand een stapje dichter bij ‘koning’ Trump.

Verslaggeving Nederlandse media over Mueller-rapport stemt tot nadenken over middelen en gestelde eisen aan correspondenten

Nederlandse media hebben het moeilijk in hun kleinschaligheid. Wereldwijd moeten correspondenten verslag doen van kwesties waar ze onvoldoende kennis van hebben, maar hun hoofdredactie verwacht toch een verslag. Hoewel ze zich snel in kunnen lezen is dat oneerlijk en zou zoiets niet van deze journalisten geëist moeten worden. De hoofdredactie zou deze correspondenten óf van voldoende middelen moeten voorzien óf minder van hen moeten verlangen. Een hoofdredactie kan in alle redelijkheid niet verlangen dat een correspondent zich naast alle andere lopende zaken tot in de details verdiept in een specialistische kwestie die raakt aan juridische en constitutionele finesses, en complexe aspecten van geopolitiek, nationale veiligheid, contraspionage en partijpolitiek en ook nog eens tot een evenwichtige en kwalitatief hoogstaande duiding komt. Dat is vragen om ongelukken zoals bovenstaande video van RTL Nieuws aantoont.  Het gaat om het onderzoek van speciale aanklager Robert Mueller dat in mei 2017 begon en nog niet volledig is afgerond.

In de VS media zijn het specialisten die hierover op televisie, op blogs en in kranten het debat vormgeven: juridische hoogleraren, oud-aanklagers, oud-medewerkers van de inlichtingendiensten, politici die lid zijn van commissies op het onderzoeksgebied dat Mueller onderzocht en vakjournalisten die zich uitsluitend hiermee bezighouden. In debatten met elkaar zetten ze de puntjes op de i. Het springende punt is niet zozeer dat de Nederlandse media niet kunnen tippen aan dat niveau en zich noodgedwongen grotendeels baseren op deze opiniemakers, maar van de weeromstuit net doen alsof ze ook kundig zijn. Ze spelen Amerikaantje. Maar dat blijft vorm en buitenkant. Hoe dat kan ontsporen bleek toen de Nederlandse journalisten in de dagen na 24 maart de VS media napraatten en de fout ingingen toen de VS media die ze volgden ook de fout ingingen. Mijn reactie bij de video:

De commentator mist de essentie van de conclusies van de door minister Barr geredigeerde versie van het Mueller-rapport als hij zegt dat de conclusie ‘no collusion’ is, en die conclusie ook terecht is. Zijn weergave van de feiten en de duiding ervan kloppen niet.

Zijn conclusie is om zes redenen onjuist:

1) het team van de speciale aanklager heeft het niet over ‘collusion’ omdat dit geen juridische term is, maar over ‘conspiracy’. Dus samenzwering. Uit het ontbreken van ‘conspiracy’ kan men niet afleiden dat er geen sprake van ‘collusion’ is. Voorbeeld, als iemand van een zwaar misdrijf wordt vrijgepleit betekent dat niet dat die persoon van een lichter misdrijf wordt vrijgepleit. Iemand die geen moordenaar is kan toch een inbreker zijn. Barr en Trump schreeuwen van de daken dat Mueller zegt ’no collusion’, maar zowel letterlijk als volgens de strekking van het rapport zegt Mueller dat geenszins.

2) de twee componenten, te weten ‘conspiracy’/‘collusion’ en ‘obstruction’ hangen hecht samen. In het Mueller-onderzoek volgt het een uit het ander. Concreet, de obstructie door Trump zadelde Mueller met inhoudelijke en juridische beperkingen op waardoor hij over de ‘conspiracy’ niet tot conclusie kon komen die zonder obstructie door Trump gedetailleerder, ruimer en ongetwijfeld vernietigender geformuleerd had kunnen worden. Ofwel, Trump heeft het onderzoek in hoge mate gefrustreerd door tegenwerking zodat Mueller geen voldoende data kon verzamelen om tot een afrondende conclusie over ‘conspiracy’ te komen.

3) naast het onderzoek door de speciale aanklager naar het criminele gedrag van Trump en zijn medewerkers bevat het onderzoek ook een ‘counterintelligence’ component die vanwege de gevoelige aard ervan geheim is, door de FBI wordt uitgevoerd en niet publiekelijk wordt gepubliceerd. Deze component gaat met name om de vermeende samenzwering van Team Trump met het Kremlin. Gezien de aard van dit ‘conterintelligence’ onderzoek dat nog gaande is en inzoomt op de relatie van Team Trump met het Kremlin zijn daar naar verwachting de meest verregaande conclusies over ‘conspiracy’ te verwachten.

4) uit de vele aanklachten door Mueller van de afgelopen 22 maanden van Russen, maar ook Trumps voormalige campagnemanager Paul Manafort is nauwgezet af te leiden dat er een hoge mate van samenwerking en verstandhouding was tussen leden van Team Trump en vertegenwoordigers van de Russische overheid.

5) het Mueller-rapport mag op dit moment veel publiciteit trekken, maar is niet het enige onderzoek dat tegen Trump loopt. Er lopen nog tientallen andere onderzoeken naar allerlei aspecten van de criminele handel en wandel van Trump en zijn bedrijven. Met name het onderzoek door de procureur van het Southern District of New York (SDNY) waar Trumps zakenimperium is gevestigd wordt voor Trump als gevaarlijker beschouwd dan het Mueller-onderzoek. Het SDNY benadert de Trump organisatie met zogenaamde RICO-wetgeving die in het verleden ook werd ingezet tegen maffia-organisaties die uiteindelijk ontmanteld werden. Dat lot wacht Trumps organisatie ook. Het onderzoek spitst zich toe op de samenwerking van Trump sinds de jaren ’80 met de Russische maffia en witwaspraktijken, bankfraude en belastingontduiking door de Trump Organisatie bij de verkoop van vastgoed. Die samenwerking met Russische en andersoortige vertegenwoordigers uit de invloedssfeer van de vroegere Sovjet-Unie is een duidelijk geval van ‘collusion’. Feitelijk valt het buiten het Mueller-onderzoek, maar gezien de beperkingen in zijn opdracht heeft Mueller onderdelen van het onderzoek ondergebracht bij lokale procureurs.

6) de opdracht aan Mueller voor zijn onderzoek was beperkt en betrof de criminele en andersoortige relaties van Trump met de Russische overheid. Daarnaast was Mueller in zijn mandaat niet autonoom, maar afhankelijk omdat hij resorteerde onder het ministerie van Justitie en verantwoording af moest leggen aan de top van dat ministerie. Zoals hij in zijn rapport aangeeft hing zijn positie aan een dun draadje. Dat was gedurende lange tijd onderminister Rod Rosenstein en sinds enkele maanden minister William Barr. Beide Republikeinen, zoals Robert Mueller en vele andere hoofdrolspelers in dit onderzoek ook Republikeinen zijn. De strekking van Muellers onderzoek was dus relatief beperkt evenals zijn zelfstandigheid om het onderzoek uit te voeren. Daarnaast is de wetgeving met name waar het de onaantastbare positie van een zittende president betreft, waarmee Mueller en zijn team te maken hadden, zo streng en was de taakopvatting van Mueller zo hoog en vol redelijkheid dat hij de lat heel hoog heeft gelegd om te concluderen dat er geen sprake van ‘conspiracy’ was. Maar het feit dat Mueller om diverse redenen niet besloot om Trump aan te klagen voor ‘conspiracy’, wil nog lang niet zeggen dat hij geen aanwijzingen voor ‘conspiracy’ heeft gevonden. Laat staan dat Trump zou zijn vrijgepleit van het ruimere begrip ‘collusion’.

In debat met NRC-Ombudsman Sjoerd de Jong: zijn column is niet het eind van het verhaal

Met NRC-Ombudsman Sjoerd de Jong had ik afgelopen weken een uitgebreide uitwisseling per e-mail over de berichtgeving in NRC over het Mueller-rapport dat uiteindelijk in een geredigeerde versie van minister William Barr afgelopen donderdag 18 april verscheen.

Over wat NRC ervan maakte was ik niet enthousiast. Dat schreef ik in een commentaar van 30 maart met onder meer de volgende passage: ‘Kortom, de verslaggeving over de presentatie van Barrs samenvatting van Muellers-rapport is in mijn ogen naïef en misleidend. Het is niet volgens journalistieke principes van respect voor bronnen en streven naar waarheidsgetrouwheid tot stand gekomen. Blokker is in een partijpolitieke, Republikeinse val getrapt die door Barr is gezet. Blokker en de eindredactie die de koppen maakt hebben zonder dat ze de feiten kennen de fout gemaakt dat ze de mening van Barr vereenzelvigen met de conclusies van Mueller. Ze hielden hierbij geen slag om de arm door de mening aan Barr toe te schrijven en Blokker heeft vanuit een verkeerde aanname theorieën gefabriceerd die niet anders dan als een kaartenhuis in elkaar konden storten. NRC heeft met deze verslaggeving aan haar lezers nepnieuws en desinformatie geleverd. Overigens boden andere stukken van de krant, zoals het hoofdredactioneel van 26 maart gelukkig meer kwaliteit en evenwicht. Maar een opening op de voorpagina springt meer in het oog.’ De Jong heeft zijn interpretatie van onze discussie in zijn column gezet.

Het was een pittige conclusie waar De Jong niet in meegaat. Een Ombudsman heeft een dubbele positie en neemt daarom een tweeslachtige  houding aan. De Ombudsman wil reflecteren en laten resoneren wat er in de samenleving (inclusief bij kritische lezers) leeft, maar heeft tevens rekening te houden met het toelichten en verdedigen van het redactioneel beleid. Een Ombudsman kan wat dat laatste betreft niet te ver voor de troepen uitlopen omdat dat de steun in eigen kring ondermijnt en het opereren bemoeilijkt. Een Ombudsman moet dus schipperen.

Naar mijn idee is De Jongs column er een voorbeeld van hoe dat in de praktijk uitpakt. De kritische lezer krijgt ruimhartig de credits om te scoren, maar de mooiste voorzetten en invallen worden grotendeels aan de eigen redactie toegerekend. Dat is blijkbaar het hoogst haalbare op de evenwichtsbalk die zo’n column van een Ombudsman is. Zo beredeneerd kan ik me vinden in de accenten die De Jong legt.

In een commentaar van 1 april 2019 schreef ik onder meer het volgende: ‘De Amerikaanse mainstream media doorzagen de partijpolitieke manipulatie en spin van het Mueller-rapport door Barr naar mijn idee onvoldoende. Ze stonken erin. In navolging daarvan gingen de meeste Nederlandse media collectief de fout in. Ze namen de berichtgeving van de gezaghebbende Amerikaanse media vertraagd over en volgden de hectiek en de nerveuze nieuwscyclus vanaf de publicatiedatum van de Barr-samenvatting op 24 maart tot enkele dagen daarna toen het verstand weer langzaam terugkwam in de redactiekamers.’

De reflectie achteraf dient als rechtvaardiging voor wat er in de dagen na 24 maart misging. Dat is zelfbescherming om het eigen ‘merk’ te beschermen. Het siert NRC dat het nu wel alert is en de valkuilen probeert te vermijden. Media als het NOS Journaal zijn nog lang niet zover in hun reflectie, laat staan zelfreflectie. Dit verhaal is nog lang niet af.

Waarom de media handelden zoals ze handelden blijft het raadsel. Ze waren gewaarschuwd dat Barr niet te vertrouwen was. In mijn commentaar van 1 april probeer ik dat te begrijpen ‘Mogelijk speelt daarbij een psychologisch effect bij Amerikaanse media die afgelopen twee jaar gegeseld werden en zich gegijzeld voelden door de aandacht voor de samenzwering van Trump met de Russische maffia, Russische oligarchen en vertegenwoordigers van de Russische overheid. Dit staat los van politieke overwegingen. Ook als zo’n feit onmiskenbaar is vastgesteld is een spanningsboog van twee jaar lang. Journalisten willen hun eigen agenda vaststellen en niet in een frame stappen dat hun opgelegd wordt. Breken met de consensus kan dan als bevrijding voelen. Of als bevestiging van eigen onafhankelijkheid.’

In de uitwisseling met De Jong verwees ik naar een commentaar van Joshua Holland over de media die een ‘vooroordeel in de richting van normaliteit’ hebben. Dat levert problemen op in de verslaggeving over Donald Trump die zich aan die normaliteit onttrekt.

Maar de verslaggeving over hem blijft redelijk normaal en volgens de gangbare journalistieke code. Holland is kritisch op deze goedgelovige, politieke journalisten: ‘Ze willen geloven dat terwijl de president een kinderlijke narcist is die veel van zijn tijd doorbrengt met het trollen van mensen op Twitter, vrolijk democratische normen platwalst, regelmatig onze instellingen aanvalt en herhaaldelijk de rechtsgang in het volle zicht heeft belemmerd, de politieke wereld anders is zoals zij altijd geweten hebben, en uiteindelijk de storm zal doorstaan. Het is een subtiel vooroordeel dat leidt tot veel goedgelovige verslaggeving over Trumps ‘spin’ en een aarzeling om duidelijke beschrijvende taal te gebruiken bij het rapporteren over dit Witte Huis.’

Tekst van Sjoerd de Jongs column ‘NRC en Mueller: de anticlimax blijkt nog lang niet het eind van het verhaal’:
Tientallen contacten tussen Trumps medewerkers en Russen, de hoop dat hij zou profiteren van illegale hacks bij de Democraten, herhaalde pogingen om speciaal aanklager Robert Mueller te dwarsbomen, en de verzuchting van de president dat hij fucked was met diens aanstelling.

Nu er eindelijk vlees op de botten zit, wordt duidelijk hoe rakelings Trump langs de afgrond is gescheerd – wél vele dubieuze contacten, geen bewijs voor criminele samenspanning – en vooral, dat het dossier nog lang niet dicht is; Mueller spreekt zich niet uit over belemmering van de rechtsgang, al stijgt de reuk daarvan penetrant op uit zijn rapport. Die bal ligt nu bij het Congres en het is geen golfballetje.

NRC-correspondent Bas Blokker concludeerde dan ook terecht dat ,,Trump voorlopig nog niet is verlost van onderzoek naar zijn handelwijze’’ en dat ,,zelfs de oerverdenking van samenzwering met Rusland niet helemaal (lijkt) te zijn weggenomen’’.

Maar wacht even. Toen Trumps minister van Justitie Barr drie weken geleden zijn samenvatting van het Mueller-rapport publiceerde (geen bewijs voor samenzwering, geen oordeel over belemmering van de rechtsgang) schreef de krant dat de ,,donkere wolk’’ die bijna twee jaar boven Trumps presidentschap had gehangen ,,in één zinnetje was verdampt’’ en dat het verwijt van collusion van de agenda was verdwenen. Kop boven het bericht over Barrs samenvatting: Mueller: geen bewijs voor ‘collusion’.

Goed, de krant moest toen afgaan op vier velletjes van Barr, met één (half)  citaat over de verdenking van samenzwering.

Dat nieuws van Barr, een brisante anticlimax na twee jaar hoogspanning over een naderende high noon tussen Trump en Mueller, beheerste overal de internationale berichtgeving. The New York Times en talloze andere kranten hadden vergelijkbare koppen en stukken. De Volkskrant sprak van een ,,enorme overwinning´´ van Trump. Schurend begon ook het handenwringen in de Amerikaanse media. ´Russiagate´ was een collectieve flater van de media die te vergelijken was met de hysterie over massavernietigingswapens van Saddam, brieste een blogger op de linkerflank.

Maar niet heus. Nu weten we beter hoe de vork in de steel steekt. Dit rapport, dat door Barr gedienstig was teruggebracht tot een verklaring van goed gedrag, had, schrijft The Guardian, elke andere president de  kop gekost. Overigens bevestigt het rapport ook allerlei berichten die Trump afdeed als nepnieuws.

Eén Nederlandse blogger met wie ik de afgelopen weken correspondeerde over de berichtgeving kan nu dan ook zijn gelijk halen.

Want blogger George Knight (een nom de plume) trok na Barrs samenvatting eind april aan de bel op zijn blog en in een brief aan mij. De hele journalistiek was in zijn ogen kritiekloos afgegaan op die snippers van Barr. Maar, aldus Knight, we wisten nog helemaal niet wat er in dat rapport stond, alleen wat deze door Trump benoemde man erover had gezegd.  Hij vond dat ook NRC dat onvoldoende duidelijk had gemaakt. Die eerste kop had moeten luiden: Barr: geen bewijs voor ´collusion’. Barr, niet Mueller.

Hij had, schreef hij mij, ,,van NRC meer afstand verwacht en een slag om de arm in eindredactie, verslaggeving en analyse.’’  Overigens vond hij die wel in het Commentaar, dat vaststelde: ,,Bij de beoordeling van het onderzoek past terughoudendheid’’, want ,,Barr stuurde een zeer korte samenvatting van de belangrijkste uitkomsten naar het Congres’’ en ,,voorlopig is dat de enige informatie om de uitkomsten van het onderzoek te wegen’’.

Knight en ik wisselden in twee weken elf e-mails uit, en het lijkt me nuttig wat punten uit die correspondentie te delen,  omdat het gaat over de vraag wat een krant op welk moment kan weten, en welk accent die moet geven.

Ik schreef hem dat ik zijn kritiek dat NRC onvoldoende duidelijk had gemaakt dat dit geen conclusies waren van Mueller maar van Barr, schromelijk overdreven vond. Blokker noteerde in dat eerste bericht onder meer: ‘..Barr citeert het rapport in zijn brief..’ [..]  ‘In Muellers rapport staat volgens Barr..’ [..] ‘..de conclusie van Barr..’[..] en ‘..Barr verwijst naar..’

Dat sloot ook niet uit, schreef ik Knight, ,,dat  in het volledige rapport, mogelijk gesteld in formeel afgewogen taal die haar gelijke hooguit vindt in het rapport van de Commissie van Drie (1976) méér te vinden is.’’

Dat was nog zacht uitgedrukt.

Over die kop, waarmee de krant opende: inderdaad, onvoldoende bewijs voor een zaak is nog niet géén bewijs, zoals Knight stipuleerde (en zoals nu het geval blijkt). Maar daarmee is die kop nog niet fout. Mueller onderzocht de zaak immers als aanklager, en dan zijn er twee smaken: wel of geen aanklacht. Dat uit het onderzoek geen aanklacht tegen Trump was gekomen wegens samenzwering – je krijgt uit het rapport de indruk: daar was zijn campagne ook veel te amateuristisch voor – was dus terecht groot nieuws.

Maar Knight heeft op een ander punt, dat van de duiding, gelijk: de krant had nadrukkelijker een slag om de arm moeten houden in de analyse. De conclusie dat de zaak door dat éénregelige citaat van Mueller was ,,verdampt’’ en van de politieke agenda zou verdwijnen, was voorbarig; een effect van de anticlimax na opgeschroefde verwachtingen.

Het stof van Muellers rapport én dat van de andere onderzoeken is nog niet neergedaald – dat blijkt ook wel uit de berichtgeving van Blokker gisteren, inclusief: een kritisch profiel van Barr.

Wat bewijst wat George Knight maar wilde zeggen: argwaan blijft geboden, zeker in een tijd die is gemarineerd in propaganda, spin en contraspin.

Foto: Schermafbeelding van deel column ‘NRC en Mueller: de anticlimax blijkt nog lang niet het eind van het verhaal’ van NRC-Ombudsman Sjoerd de Jong, 20-21 april 2019 in NRC.

Spanning stijgt als Barr-versie van Mueller-rapport op punt van verschijnen staat. Pro-Trump ‘spin’ beproeft de media

Drie weken geleden gaf minister van Justitie William Barr in een brief zijn samenvatting van het Mueller-rapport. Als neerslag van een bijna tweejarig onderzoek. Vele media hadden niet gelijk door dat Barr hiermee partijpolitiek bedreef en het zijn opzet was om president Trump zomin mogelijk schade te laten leiden door het denkelijk schadelijke Mueller-rapport. Ze trapten bijna collectief in dat opzetje, en willen achteraf slechts halfhartig toegeven dat ze gebrekkig verslag hebben gedaan van de Barr-samenvatting. Vandaag wordt Barrs versie van het Mueller-rapport gepubliceerd. Omdat niemand het rapport gelezen heeft is het gissen wat het wordt. Vermoedelijk zijn de gevoelige passages afgelakt door Barr. Opnieuw: om Trump te beschermen.

Voor verschijning vanmiddag om 17.00 of 18.00 uur Nederlandse tijd geeft Barr een ‘persconferentie’ over de publicatie om 15.30 uur Nederlandse tijd. Trump volgt wellicht daarna met een ‘persconferentie’, maar dat is op dit moment nog onzeker. Barr geeft geen echte persconferentie, maar een publiciteitsshow omdat het rapport pas achteraf verschijnt en media er Barr niet naar kunnen vragen. Het is ’spin’ om de nieuwscyclus naar de hand te zetten. Komend weekend is het Pasen en aanstaande week is het Congres met reces. Dat betekent dat Barr en Trump als ze het handig spelen een voorsprong van 10 dagen hebben om het nieuws naar hun hand te zetten en te domineren. De Democratische voorzitter van het Huis Nancy Pelosi is in Europa. Democratische afgevaardigden zijn afgereisd naar hun thuisbasis. Washington DC ligt zo goed als stil.

Voorzitter Jerrold Nadler van de Huiscommissie voor Justitie probeert tegen beter weten Barrs publicitaire ‘spin’ ten gunste van Trump te beantwoorden. Hij slaagt daar vooralsnog onvoldoende in als hij zegt dat hij komende dagen de tijd zal nemen om zorgvuldig Barrs versie van het Mueller-rapport te lezen. Het tekent de machteloosheid en het zoeken naar het gepaste antwoord van de Democraten die in Barr niet een onpartijdige minister van Justitie tegenover zich hebben die de rechtsstaat en het landsbelang vooropzet, maar een eenzijdige partijpoliticus die het ministerie van Justitie als een maffia consigliere voor Trump heeft gekaapt.

Lek in The New York Times van Mueller-team: Mueller-rapport over Trump schadelijker dan Barr-samenvatting doet uitkomen

Een artikel in The New York Times zet druk op minister van Justitie William Barr om het Mueller-rapport snel openbaar te maken. Hij wordt ervan beschuldigd politieke redenen zwaarder te laten wegen, te weten de bescherming van president Trump, dan het landsbelang en het volgen van de juiste procedures die passen bij een functionerende rechtsstaat. Barr wordt verweten te mild te zijn geweest voor Trump. Hij stuurde op 24 maart een brief (‘Barr-samenvatting’) naar het Congres waarvan de objectiviteit werd betwijfeld. Hij zou zijn interpretatie van het Mueller-rapport hebben gegeven.

Het lek komt uit het team van Mueller. Dat is van de ene kant opmerkelijk omdat dit voor het eerst is sinds het Mueller-onderzoek begon in mei 2017, maar werd van de andere kant verwacht. De jurist en het voormalige lid van het Watergate team dat president Nixon aanklaagde Nick Akerman legt dit in gesprek met Chris Hayes uit. Het artikel zegt dat ‘sommige onderzoekers van Robert S. Mueller III hebben verteld dat William Barr de bevindingen van hun onderzoek niet adequaat heeft weergegeven en dat zij verontrustender waren voor president Trump dan de heer Barr aangaf’. De onderzoekers zouden hierover ‘sudderend gefrustreerd’ zijn.

Toch leek in de publiciteit de Barr-samenvatting te werken, want vele media gingen uitsluitend af op wat Barr in zijn samenvatting schreef. Zowel correspondenten als in hun kielzog analisten en columnisten gingen hierin mee zonder dat ze het Mueller-rapport onder ogen hadden gehad. Ik uitte in commentaren van 24, 25, 27 en 30 maart kritiek op de verslaggeving van de Amerikaanse en Nederlandse media en had onder meer per e-mail een uitgebreide uitwisseling met de ombudsman van NRC over deze kwestie. In een commentaar van 1 april vatte ik mijn kritiek op de media samen. Mijn conclusie was dat ze er ziende blind ingestonken waren.

De kritiek van de onderzoekers uit het Mueller-team gaat in op vele aspecten. Zo had het Mueller-team zelf samenvattingen van het rapport aangeleverd die Barr echter niet gebruikte. De reden die functionarissen van het ministerie van Justitie aanvoeren om die samenvattingen niet te gebruiken is dat ze gevoelige informatie zouden bevatten. Maar dat gaat voorbij aan het strijdpunt tussen de Democraten in het Huis en Barr over de openbaarmaking van het Mueller-rapport. De Democraten vragen om een ongecensureerde versie voor vertrouwelijk gebruik in het Congres –inclusief alle onderliggende documenten– en een opgeschoonde publieksversie. Ter herinnering, pas in 2011 werd aan het publiek het Watergate-dossier uit 1974 vrijgegeven.

In het artikel van The New York Times wordt in verschillende passages gerefereerd aan voormalig FBI-directeur James Comey die tegen het eind van de campagne van 2016 in een persconferentie bekendmaakte dat er een onderzoek liep naar de Democratische presidentskandidaat Hillary Clinton. Later liet Comey weten dat Clinton was vrijgepleit. Uit statistische data van Nate Silver blijkt dat Comey’s interventie waarschijnlijk beslissend was en Clinton het presidentschap kostte. Het verwijt aan Comey is dat hij nooit op die manier politiek had mogen bedrijven. Overheidsdiensten als de FBI moeten geen politiek bedrijven. Dat is de rode lijn die Mueller en Barr terughoudend en huiverig maakt. Zij willen geen politiek bedrijven en hun mandaat overschrijden. Maar het is ook een rode lijn waarachter ze zich kunnen verschuilen om afwijkend van hun opdracht te handelen. De persoonlijke dimensie van dit verhaal is dat Mueller en Barr vrienden zijn.

De geschiedenis zal uitwijzen of Mueller en Barr te voortvarend of te terughoudend waren, en in welke gevallen ze dat waren. President Trump lijkt in elk geval het gewicht van correct grondwettelijk handelen niet te voelen. Hij is sinds de Barr-samenvatting van 24 maart met zijn waterdragers al anderhalve week op Twitter en op bijeenkomsten fel in de aanval op Democraten in het Huis als Adam Schiff en claimt dat hij is vrijgepleit van de beschuldiging van samenzwering en obstructie door Barr. Maar tegelijk is hij teruggekomen op zijn mening om het Mueller-rapport vrij te geven. Het lek uit de boezem van het Mueller-onderzoek in The New York Times is de logische reactie op Trumps desinformatie. Trumps velddag lijkt voorbij. De waarheid wacht.

Foto: Schermafbeelding van deel artikel ‘Some on Mueller’s Team Say Report Was More Damaging Than Barr Revealed’ van Nicholas Fandos, Michael Schmidt en Mark Mazzetti in The New York Times, 3 april 2019.

Media lieten zich misleiden door de Barr-samenvatting van het Mueller-rapport. Zagen ze de spin niet of wilden ze die niet zien?

Afgelopen week gebeurde er naar mijn idee iets opvallends dat deed denken aan de grootschalige, succesvolle misleiding van de Amerikaanse media door de Bush-regering in 2002 en 2003. Dat ging over het bezit van massavernietigingswapens door het regime van Saddam Hoessein dat een casus belli was, ofwel een rechtvaardiging van de VS en bondgenoten als het VK om een oorlog tegen Irak te beginnen. Achteraf bleek dit gefabriceerd bewijs te zijn. De media waren er en masse ingestonken en zworen beterschap. Ze zouden voortaan beter opletten en kritischer zijn op de overheid. Maar waar gewerkt wordt, worden fouten gemaakt. Ook in de media.

Het gaat over de publicatie van de samenvatting door minister van Justitie William Barr van het rapport van speciale aanklager Robert Mueller dat deze op vrijdag 22 maart 2019 naar Barr had gestuurd en waarvan Barr op zondag 24 maart een samenvatting naar het Congres stuurde. Amerikaanse media namen in grote lijnen de conclusies over. Namelijk dat Mueller in zijn rapport had geconstateerd dat er geen sprake was van samenzwering of samenwerking van Team Trump met de Russische overheid. Over belemmering van de rechtsgang (obstruction) concludeerde Barr dat het Mueller-rapport president Trump beschuldigde noch vrijpleitte. Daaruit concludeerde Barr dat het bewijs dat Mueller volgens hem leverde onvoldoende was om obstructie door Trump vast te stellen.

Minister Barr geeft in zijn samenvatting overigens weer dat door Mueller de Russische inmenging in de campagne van 2016 onmiskenbaar is vastgesteld. De Barr-samenvatting zette de media voor problemen. Want het Mueller-rapport was nog niet geopenbaard en de media moesten verslag doen en vertrouwen op Barr. Maar konden ze wel vertrouwen op Barr?

Nee. Gezien de voorgeschiedenis hadden de media gewaarschuwd moeten zijn. Want William Barr haalde met zijn sollicitatiebrief waarin hij de lat voor obstructie van een president heel hoog legde een wit voetje bij Trump. De president refereerde er afgelopen week nog aan dat de voormalige minister Sessions hem problemen had opgeleverd die Barr zou hebben voorkomen. Daarbij kwam de obstructie van het Rusland-onderzoek door Trump en zijn medestanders en de vijandige houding van Trump jegens de Amerikaanse inlichtingendiensten. Een en ander had de media wantrouwend moeten maken of de samenvatting van Barr niet gekleurd, partijdig, onvolledig en onjuist was.

Kan men een samenvatting van 3,5 pagina’s uit een bijna tweejarig onderzoek dat resulteerde in een omvangrijk rapport van meer dan 300 pagina’s exclusief bijlagen die in minder dan 48 uur na publicatie van het Mueller-rapport in de media werd gelanceerd als basis nemen voor de waarheid? Ik denk dat journalisten en nieuwsconsumenten uiterst kritisch dienen te zijn. Maar veel journalisten waren dat naar mijn idee niet.

Minister William Barr heeft zich volgens onafhankelijke critici een bevoegdheid en rol toegemeten die in de moderne Amerikaanse parlementaire geschiedenis zonder precedent is. Barr heeft een geschiedenis vol controverses. Hij heeft tijdens het presidentschap van president Bush sr. in 1992 deze president door manipulatie uit de penarie gered in de BNL-kwestie. Het is niet onaannemelijk dat hij nu deze truc herhaalt.

De Amerikaanse mainstream media doorzagen de partijpolitieke manipulatie en spin van het Mueller-rapport door Barr naar mijn idee onvoldoende. Ze stonken erin. In navolging daarvan gingen de meeste Nederlandse media collectief de fout in. Ze namen de berichtgeving van de gezaghebbende Amerikaanse media vertraagd over en volgden de hectiek en de nerveuze nieuwscyclus vanaf de publicatiedatum van de Barr-samenvatting op 24 maart tot enkele dagen daarna toen het verstand weer langzaam terugkwam in de redactiekamers.

Ik verwijt (een deel van) de Amerikaanse media dat het er ingestonken is. Het is een verdeeld beeld. Sommige gedrukte Amerikaanse media verwezen in hun koppen en aankeilers correct naar de Barr-samenvatting, anderen verwezen naar het Mueller-rapport.  Ik ben van mening dat de Amerikaanse media er in grote lijnen ingestonken zijn. In dat opzetje van Trump, Barr en het Republikeinse leiderschap in de Senaat.

Mogelijk speelt daarbij een psychologisch effect bij Amerikaanse media die afgelopen twee jaar gegeseld werden en zich gegijzeld voelden door de aandacht voor de samenzwering van Trump met de Russische maffia, Russische oligarchen en vertegenwoordigers van de Russische overheid. Dit staat los van politieke overwegingen. Ook als zo’n feit onmiskenbaar is vastgesteld is een spanningsboog van twee jaar lang. Journalisten willen hun eigen agenda vaststellen en niet in een frame stappen dat hun opgelegd wordt. Breken met de consensus kan dan als bevrijding voelen. Of als bevestiging van eigen onafhankelijkheid.

Mueller staat bekend als een rechtlijnige, betrouwbare en correcte overheidsdienaar die de procedures nauwgezet volgt. Hij gaat niet buiten zijn boekje. Maar zijn opdracht was beperkt (de campagne van 2016) evenals zijn onafhankelijkheid. Hij ressorteert onder het ministerie van Justitie en moest daar steeds verslag aan uitbrengen. Aan onderminister Rod Rosenstein die eveneens voortdurend gevaar liep te worden ontslagen. Steeds hing sinds mei 2017 het zwaard van Damocles boven Muellers en Rosensteins hoofden dat Trump het onderzoek zou stopzetten. Trump kon hierdoor rode lijnen afdwingen die Mueller niet kon overschrijden. Dat beperkte de strekking van het onderzoek extra. Trump’s advocaten hielden een live interview van Trump met Mueller af. 

Bij die nauwgezetheid van Mueller hoort ook dat hij uitsluitend via bestuurlijk-ambtelijke kanalen praat en zich niet uit of verdedigt in de media. De constatering van sommigen dat Mueller in de openbaarheid geen reactie heeft gegeven op de Barr-samenvatting en hij die daarom stilzwijgend zou goedkeuren is dan ook niet terzake. Volgens velen wilde Mueller het initiatief aan het Congres laten en heeft hij volgens zijn eigen visie zijn mandaat niet opgerekt door zelf een oordeel te vellen. Maar voorwaarde voor een goede procedure is wel dat het Congres het volledige Mueller-rapport (op enkele passages na die wegens de nationale veiligheid zijn weggelakt) onder ogen krijgt. Daar is een politieke strijd tussen Democraten en Republikeinen over ontbrand. De uitslag daarvan is nog niet zeker hoewel Barr het Congres het Mueller-rapport voor ‘half april 2019 of eerder’ heeft toegezegd. Maar hoe volledig dat dan zal zijn (inclusief onderliggend bewijs en documenten) is nog onduidelijk. Daar kondigt zich het volgende strijdpunt af. 

Mueller is nog niet klaar. Hij is in zijn functie van special counsel nog verbonden aan het ministerie van Justitie en de verwachting is dat hij nog aanklachten zal indienen. Veel onderzoeken van de Huiscommissies en de regionale aanklagers lopen door. De verwachting is dat het onderzoek van het SDNY (Southern District of New York) voor Trump veel gevaarlijker is dan het Mueller-rapport dat toch een beperkte opdracht had die door de politieke druk door Trump nog eens extra werd ingeperkt en bijvoorbeeld niet kon ingaan op de zakelijke contacten van Trump met Russische maffia en oligarchen sinds de jaren 1980. Mueller mocht volgens zijn opdracht alleen de banden van Trump met de Russische overheid onderzoeken.

Ook daarom is de conclusie van ‘geen samenzwering’ die volgens media die verslag doen van de Barr-samenvatting uit het Mueller-rapport zou blijken relatief irrelevant. Want het Kremlin had bij voorkeur contact met Trump via tussenpersonen (oligarchen en criminelen). Daarbij komt dat het niet voor de rechter brengen van een zaak vanwege samenzwering of samenwerking niet betekent dat Mueller in zijn onderzoek geen samenzwering of samenwerking heeft geconstateerd. Ook daarom kan men niet van ‘geen bewijs’ praten zoals vele media afgelopen week triomfantelijk deden.

Of William Barr de feiten verdraait of vervalst zal de geschiedenis uitwijzen. Onafhankelijke waarnemers weten niet wat zich op dit moment in de zwarte doos bevindt. Hoe dan ook lijkt hij de feiten over obstructie al aantoonbaar verdraaid te hebben. Hoe dat zit met samenzwering (conspiracy) of samenspanning (collusion) zal het vervolg uitwijzen. 

Natuurlijk kan het feit dat de Amerikaanse media er aanvankelijk ingestonken waren niet het instinken van de Nederlandse media schoonwassen. Die laatsten hebben hun eigen verantwoordelijkheid. Evenmin kunnen Nederlandse media zich achteraf achter hun Amerikaanse collega’s verschuilen.

De illustratie hierboven is opvallend. Alan Dershowitz is de meest prominente jurist die Trump steunt, als men advocaat Rudy Giuliani als bliksemafleider en pr-breekijzer voor Trump beschouwt. Dershowitz komt met een inleiding bij het Mueller-rapport dat volgens planning op 30 april 2019 bij Skyhorse Publishing wordt uitgegeven. Daar publiceerde Dershowitz onder andere in juli 2018 het pro-Trump boek ‘The Case Against Impeaching Trump’. Zo levert het Mueller-rapport naast de Barr-samenvatting ook een Dershowitz-inleiding op. Naast de media-framing en -misleiding. A Matter of Spin and Spill.

Zie voor voorbeelden over de opstelling van Nederlandse media inzake de publicatie van de Barr-samenvatting van het Mueller-rapport die mijn claim ondersteunen: voor de NOS, voor DDS, voor NRC en voor Nieuwsuur.

Foto: Schermafbeelding van de aankondig door Amazon van ‘The Mueller Report: The Final Report of the Special Counsel into Donald Trump, Russia, and Collusion Paperback – April 30, 2019’ dat verschijnt bij Skyhorse Publishing.

Open brief aan ombudsman NRC: verslaggeving over Mueller-rapport en Barr-samenvatting heeft ernstig tekortgeschoten

Het vorige weekend van 23-24 maart kwam de Amerikaanse minister van Justitie William Barr met een samenvatting van 3,5 pagina uit het Mueller-rapport dat volgens diverse bronnen tussen de 300 en 400 pagina’s bedraagt, exclusief bijlagen. In de Amerikaanse pers werd deze samenvatting al snel de grootste zwendel van een Justitieminister genoemd in de recente Amerikaanse politieke geschiedenis. De voorgeschiedenis is bekend, Barr schreef een notitie die de marges voor obstructie door een president oprekte en Trump vrijpleitte. De notitie was een succesvolle sollicitatiebrief, en Barr mocht minister worden. De manipulatie door Barr was ingebakken in de voorgeschiedenis.  

Op zondag 24 maart vielen me de schellen van de ogen toen ik de verslaggeving van de Nederlandse media over Barrs samenvatting van het Mueller-rapport onder ogen kreeg. Ik reageerde die zelfde dag over de berichtgeving van de NOS op de FB-pagina van de NOS en definieerde dat zo:Verdorie, NOS, wat een verkeerde kop. Het zijn de twee door Trump benoemde functionarissen op het ministerie van Justitie, namelijk William Barr en Rod Rosenstein die in hun samenvatting tot de conclusie komen dat er geen bewijs voor obstructie is dat Trump heeft samengezworen met het Kremlin. We kunnen echter niet weten wat Mueller zegt omdat het rapport niet openbaar is gemaakt of vertrouwelijk naar het congres is gestuurd. Zodat Democraten kunnen reageren in de publiciteit op de claims van de GOP dat Trump is vrijgepleit. Het is dus niet Robert Mueller die iets zegt omdat we niet weten wat er in het rapport staat, zodat de kop ‘Mueller-rapport …’ hoe dan ook verkeerd is. Het is een ongepast citaat. Het had moeten luiden: ‘William Barr: geen bewijs …’ Het zijn Barr en Rosenstein die iets beweren. Dat is een essentiële nuance die een NOS-redacteur in zijn of haar onzorgvuldigheid vergeet. Slechte beurt, NOS.’

Op mijn blog George Knight voegde ik daar op 25 maart aan toe: ‘Wie de verslaggeving over de samenvatting van de top van het ministerie van Justitie over het Mueller-rapport ziet wordt wanhopig over de gebrekkige kwaliteit en zorgvuldigheid van de Nederlandse journalistiek. Is er op zondagavond geen redactie die begrijpt dat de spin van het Mueller-rapport door Barr een uiterst partijpolitieke dimensie heeft? Van NOS tot De Telegraaf en nu.nl maken ze dezelfde fout en informeren ze het Nederlandse publiek verkeerd. Namelijk dat ze de samenvatting door Barr (waarvan het niet op voorhand vaststaat dat die niet partijpolitiek gekleurd is) vereenzelvigen met het Mueller-rapport.’  Ze stonken er allemaal in.

Maar toen moest het ergste nog komen, namelijk de verslaggeving van de NRC, en dan vooral van Amerika-correspondent Bas Blokker. Door een week vakantie kreeg ik die stukken pas recent onder ogen. Zoals uit zijn verslaggeving blijkt doorziet Blokker niet dat de samenvatting van Barr gemanipuleerd is (of kan zijn) en dat een samenvatting uit een omvangrijk rapport per definitie gekleurd is. De eindredactie van NRC maakte het er nog erger op door op maandag 25 en dinsdag 26 maart dezelfde fout als de NOS te maken door in de koppen niet te spreken over ‘Barrs samenvatting’, maar over ‘Muellers rapport’. Maar zelfs nu is op 30 maart dat rapport nog niet gepubliceerd en kan geen enkele journalist weten wat er in dat rapport staat. Zelfs niet goed geïnformeerde journalisten als Maggie Haberman of Peter Baker van The New York Times of ‘judge’ Andrew Napolitano voor Fox News. Laat staan een Nederlandse correspondent die zich deels op deze Amerikaanse media baseert. Hoe kan een journalist uit bronnen citeren die hij of zij niet kent? 

In zijn analyse gaat Blokker in verschillende artikelen nog verder door hele theorieën op te hangen die niet gebaseerd kunnen zijn op de feiten. Maar ook feitelijk zit Blokker er in zijn verslaggeving naast door te stellen dat uitgaande van Barrs samenvatting de beschuldiging van samenspanning, collusion, is verdampt. Dat is een verstrekkende, dubieuze politieke inschatting van een juridisch verkeerd weergegeven claim. Want er is wel degelijk sprake van collusion door naaste medewerkers van Trump die alleen de lat van een succesvolle gerechtelijke procedure niet haalt. Maar dat is heel wat anders. Dat zegt namelijk niet dat er in 2016 geen sprake was van collusion door Trump of zijn medewerkers. Blokkers politieke inschatting dat de beschuldiging van collusion is verdampt en de Democraten geen munitie geeft om Trump hierop aan te vallen lijkt erg voorbarig. Evengoed kan beweerd worden dat als de manipulatie van Barr en Trump wordt doorgeprikt dat onderwerp van collusion als een boemerang op Trump zal terugslaan. Ook omdat Mueller nog aanblijft en met aanklachten kan komen en regionale aanklagers op staatsniveau zoals het SDNY contraterroristisch en crimineel onderzoek blijven doen naar Trump en zijn organisatie in hun relatie tot de Russische maffia, Russische oligarchen en het Kremlin. 

Kortom, de verslaggeving over de presentatie van Barrs samenvatting van Muellers-rapport is in mijn ogen naïef en misleidend. Het is niet volgens journalistieke principes van respect voor bronnen en streven naar waarheidsgetrouwheid tot stand gekomen. Blokker is in een partijpolitieke, Republikeinse val getrapt die door Barr is gezet. Blokker en de eindredactie die de koppen maakt hebben zonder dat ze de feiten kennen de fout gemaakt dat ze de mening van Barr vereenzelvigen met de conclusies van Mueller. Ze hielden hierbij geen slag om de arm door de mening aan Barr toe te schrijven en Blokker heeft vanuit een verkeerde aanname theorieën gefabriceerd die niet anders dan als een kaartenhuis in elkaar konden storten. NRC heeft met deze verslaggeving aan haar lezers nepnieuws en desinformatie geleverd. Overigens boden andere stukken van de krant, zoals het hoofdredactioneel van 26 maart gelukkig meer kwaliteit en evenwicht. Maar een opening op de voorpagina springt meer in het oog. 

Het is te hopen dat NRC een en ander corrigeert. En nog eens voor de eigen medewerkers opfrist wat de journalistieke valkuilen zijn in een door en door partijpolitiek verziekt landschap van de VS. En herinneren we ons nog hoe bijna de complete Amerikaanse pers zich in 2002-2003 op het verkeerde been liet zetten door de Bush-regering over Irak? Dat had een waarschuwing moeten zijn voor een Nederlandse journalist. De verslaggeving in NRC over de publicatie van het Mueller-rapport heeft tekortschoten. Dat is ongewenst, ongelukkig en was onnodig indien Blokker zijn gezond verstand had gebruikt. 

Foto 1: Schermafbeelding van voorpagina NRC van maandag 25 maart 2019. Met artikel van correspondent Bas Blokker.

Foto 2: Schermafbeelding van voorpagina NRC van dinsdag 26 maart 2019. Met artikel van correspondent Bas Blokker.

Vice News bezoekt Lev Shlosberg in Pskov. Russisch leger in Oekraïne

Lucy Kafanov van Vice News reist door Rusland om antwoord te krijgen op de vraag wat er waar is over de in Oekraïne gestorven Russische militairen. Het Kremlin ontkent militairen en wapens in Oekraïne in te zetten, maar Westerse regeringen, de EU, de VN, de NATO, de OSCE, voormalige separatistenleiders, Russische soldatenmoeders als Valentina Melnikova, nabestaanden van Russische militairen, Russische oppositieleiders, Westerse, Oekraïense en onafhankelijke Russische media beweren het tegendeel. Putin gaf in april 2014 wel de inzet van militairen op de Krim vanuit de Russische Federatie toe.

In de eerste aflevering (van een serie van drie) bezoekt Kafanov Pskov, tegen de grens met Estland. Een logisch startpunt omdat hoofdredacteur en afgevaardigde Lev Shlosberg er woont die op 19 maart 2014 in een openbare toespraak het Putin-regime aanklaagde. Hij is in het gelijkgeschakelde Russische politieke landschap als lid van de liberale Jabloko-partij nog een van de weinige oppositieleden in functie. Net als Boris Nemtsov zijn meer leden van de liberale oppositie joods. Toen in augustus 2014 volgens onofficiële berichten zo’n 70 paratroepers van de 76ste luchtmachtdivisie uit Pskov in Oekraïne in gevechten stierven zette Shlosberg dat in zijn krant ‘Pskovskaya Gubernia‘. Vier dagen later werd hij op 29 augustus 2014 naar eigen zeggen ‘professioneel’ in elkaar geslagen en zwaar toegetakeld. Maar hij is (nog) niet tot zwijgen gebracht.

De ontkenning in Oost-Oekraïne betrokken te zijn met militairen, materieel en bevoorrading ondermijnt in het Westen de geloofwaardigheid van het Kremlin. Binnen Rusland zorgt een gesloten informatiesysteem ervoor dat deze informatie onder de pet blijft. Kremlin en propaganda negeren fotografisch bewijs dat de inzet in Oekraïne van wapensystemen die uitsluitend in gebruik zijn bij het Russische leger aantoont. Naar verluidt is Boris Nemtsov vermoord omdat hij werkte aan een document over de Russische aanwezigheid in Oekraïne.

Maar niet zijn bewijsvoering maakte het explosief voor het Kremlin. Want op sociale media en in rapporten wordt die militaire aanwezigheid al sinds augustus 2014 aangetoond. Hoewel vaak in stukjes en beetjes. Het verschil was de status van Boris Nemtsov als voormalig vice-premier die weliswaar buiten de macht stond, maar ook de gewone Russen kon aanspreken. Zodat het niet langer genegeerd kon worden door de Russische media. Vraag is hoelang Lev Shlosberg nog als een laag veiligheidsrisico door de macht wordt beschouwd.