Lucy Kafanov van Vice News reist door Rusland om antwoord te krijgen op de vraag wat er waar is over de in Oekraïne gestorven Russische militairen. Het Kremlin ontkent militairen en wapens in Oekraïne in te zetten, maar Westerse regeringen, de EU, de VN, de NATO, de OSCE, voormalige separatistenleiders, Russische soldatenmoeders als Valentina Melnikova, nabestaanden van Russische militairen, Russische oppositieleiders, Westerse, Oekraïense en onafhankelijke Russische media beweren het tegendeel. Putin gaf in april 2014 wel de inzet van militairen op de Krim vanuit de Russische Federatie toe.
In de eerste aflevering (van een serie van drie) bezoekt Kafanov Pskov, tegen de grens met Estland. Een logisch startpunt omdat hoofdredacteur en afgevaardigde Lev Shlosberg er woont die op 19 maart 2014 in een openbare toespraak het Putin-regime aanklaagde. Hij is in het gelijkgeschakelde Russische politieke landschap als lid van de liberale Jabloko-partij nog een van de weinige oppositieleden in functie. Net als Boris Nemtsov zijn meer leden van de liberale oppositie joods. Toen in augustus 2014 volgens onofficiële berichten zo’n 70 paratroepers van de 76ste luchtmachtdivisie uit Pskov in Oekraïne in gevechten stierven zette Shlosberg dat in zijn krant ‘Pskovskaya Gubernia‘. Vier dagen later werd hij op 29 augustus 2014 naar eigen zeggen ‘professioneel’ in elkaar geslagen en zwaar toegetakeld. Maar hij is (nog) niet tot zwijgen gebracht.
De ontkenning in Oost-Oekraïne betrokken te zijn met militairen, materieel en bevoorrading ondermijnt in het Westen de geloofwaardigheid van het Kremlin. Binnen Rusland zorgt een gesloten informatiesysteem ervoor dat deze informatie onder de pet blijft. Kremlin en propaganda negeren fotografisch bewijs dat de inzet in Oekraïne van wapensystemen die uitsluitend in gebruik zijn bij het Russische leger aantoont. Naar verluidt is Boris Nemtsov vermoord omdat hij werkte aan een document over de Russische aanwezigheid in Oekraïne.
Maar niet zijn bewijsvoering maakte het explosief voor het Kremlin. Want op sociale media en in rapporten wordt die militaire aanwezigheid al sinds augustus 2014 aangetoond. Hoewel vaak in stukjes en beetjes. Het verschil was de status van Boris Nemtsov als voormalig vice-premier die weliswaar buiten de macht stond, maar ook de gewone Russen kon aanspreken. Zodat het niet langer genegeerd kon worden door de Russische media. Vraag is hoelang Lev Shlosberg nog als een laag veiligheidsrisico door de macht wordt beschouwd.
Update 27 mei 2015: Rusland heeft het steeds moeilijker om te ontkennen dat er Russische militairen in Oekraïne opereren. Niet als ‘toeristen’ of vrijwilligers, maar als geïntegreerde onderdelen van het Russische leger. De ontkenning dient drie doelen. Voorkomen van binnenlandse onrust over doden en gewonden, het vermijden dat westerse landen grip krijgen op het Russische beleid en tonen van minachting voor Oekraïne. Morgen verschijnt het rapport ‘Hiding in Plain Sight: Putin’s War in Ukraine’ van The Atlantic Council met nieuwe bewijzen van de Russische militaire betrokkenheid in Oekraïne. Inmiddels heeft het hybride leger van separatisten en Russen bijna zoveel tanks ter beschikking (700) als Duitsland, Frankrijk en Groot-Brittannië samen (800). Bloomberg baseert zich op Oekraïense en Amerikaanse bronnen voor het gebruik van mobiele crematoria die nu ook door congresleden naar buiten worden gebracht. Oud nieuws wordt telkens afgestoft.
Het Russische leger zet naar verluidt zes mobiele crematoria van het bedrijf Turmalin in om zich te ontdoen van lijken van gesneuvelde militairen in Oekraïne. Volgens onbevestigde berichten zijn dat er al zo’n 2000. De repatriëring en begrafenis van de lijken zorgt voor problemen omdat ze volgens het Kremlin niet bestaan. To be or not to be, in Soviet-stijl. Russische staatsmedia kunnen de doden niet langer negeren omdat ze anders de greep op de publiciteit kwijtraken. Nu bevestigen ze wat ze maandenlang ontkenden: Er zijn Russische militairen in Oekraïne. Uitkomst bieden mobiele crematoria waarin Ivan en z’n maten in rook opgaan.
Dit is sneuvelen voor een hoger doel zonder heldenbegrafenis, waardering of staatspensioen. Het rationalisme van de macht calculeert soldatenlevens als middel, niet als burger. Wat afgevaardigde Lev Shlosberg uit Pskov overkwam ondersteunt dit. Hij werd het ziekenhuis ingeslagen omdat hij aandacht voor rechten van militairen vroeg. Dat past niet bij een geheime oorlog die niet zou bestaan. Blijft de vraag wat het nationalisme van Putin betekent als militairen die elders voor het vaderland sterven in het geniep worden begraven of gecremeerd.
Ukraine Today is het antwoord op de Russische propagandazender Russia Today. Maar het lijkt te laat om de westerse publieke opinie nog te winnen voor de Oekraïense zaak. De EU is inert en heeft zich in een hoek laten manoeuvreren waarin het nauwelijks nog invloed uitoefent op Rusland. Het publiek haalt de schouders op over een land aan de rand van Europa waarvan het geen popsterren, vakantieoorden of politici kent.
Feiten liegen er niet om. Volgens Valentina Melnikova, voorvrouw van de Unie van Russische Soldatenmoeders vechten er meer dan 10.000 militairen van het Russische leger in Oekraïne. Dat zijn dus niet de Tsjetsjeense huurlingen of vrijwilligers, hun aantallen komen daar nog eens bovenop. Deutsche Welle schetst de nadelen voor de Russische militairen die in een niet-verklaarde geheime oorlog vechten. Wat zijn hun rechten in een oorlog die geen oorlog mag heten, als door het Kremlin ontkend wordt dat ze ter plekke de strijd zijn aangegaan? Russische mensenrechtenactivisten maken zich zorgen over de rechten van de Russische militairen die hun leven riskeren of gedood worden in een oorlog die de leiders van hun land ontkennen.
Volgens Melnikova moeten alle Russische militairen die naar Oekraïne zijn gezonden de orders van hun meerderen weigeren, een klacht indienen bij het opperbevel of de staatsaanklagers. Want zij meent dat de invasie van een ander land illegaal is zonder officiële order. En die hebben de militairen niet ontvangen, zoals de afgelopen week op Oekraïens grondgebied gevangen genomen 10 paratroepers getuigden. Ze zouden op oefening zijn, maar ineens bevonden ze zich aan het front in een vreemd land. De juridische vraag is of deze Russiche militairen die deelnemen aan een illegale invasie aangeklaagd kunnen worden voor oorlogsmisdaad.
‘Ukraine has soldiers but no army that is their problem. Where the hell is the army? If it does not show up together with their government in the next 24 hours they are done by Monday. Where is their war cabinet? Where is their Army? Get Klitchko at the head of the army. At least he knows how to fight.’ Aldus Luc Vncrn in een reactie op Facebook. Hoe zwakker de centrale macht in Kiev optreedt, hoe groter de anarchie wordt.
Waar heeft het Oekraïense leger zich verstopt? Waarom treedt het niet grootschalig op tegen de separatisten die geen meerderheid in hun regio hebben? Is Oekraïne binnen 24 uur uitgeteld als het nu niet optreedt? Het lijkt er sterk op dat de Oekraïense overgangsregering niet op het eigen leger of de veiligheidstroepen vertrouwt en het daarom niet durft inzetten. Of dat nou komt omdat het geïnfiltreerd is door de Russische geheime dienst FSB of door de angst om de Russen te provoceren is de vraag. De uitkomst is hetzelfde, een land dat onvoldoende voor zichzelf opkomt omdat het intern verzwakt is. Vandaag moet de Oekraïense overgangsregering optreden. Anders verdwijnt nu het zicht op een Oekraïne dat Oost en West verenigt. Ooit.
Propaganda verwart het zicht op de werkelijkheid. Zo zeggen stemmen uit het Kremlin dat federalisering van Oekraïne de positie van de Russische taal in Oekraïne zal versterken. Op zich een begrijpelijke eis. Daarom wordt het als argument voor federalisering gebruikt. Maar Kirill Jankov van de Russische Jabloko partij komt in het artikel ‘De Oekraïense spiegel van het Russische Federalisme‘ tot een tegenovergestelde conclusie. De federalisering zal volgens hem de positie van het Russisch in Oekraïne juist verzwakken. En dat van de rechts-nationalistische Oekraïners versterken. Ook Jankov is niet onbevooroordeeld en voert een eigen agenda. Dit voorbeeld geeft echter aan dat de werkelijkheid tegendraadser is dan eenduidige claims willen suggereren.
Een paar dagen geleden hoopte ik op een vertaling van de explosieve toespraak van afgevaardigde Lev Shlosberg uit oblast Pskov. Deze regio grenst aan Estland en Letland. Euromaidan PR komt nu met een Engelse vertaling die ik graag integraal weergeef. Bizar om te bedenken dat Shlosberg van de Jabloko partij slechts een van de pro-democratische afgevaardigden is in de immense Russische Federatie. Het sociaal-liberale Jabloko is slechts vertegenwoordigd in het noordwesten, in St. Petersburg, Karelië en Pskov.
Men hoeft het niet eens te zijn met de opvatting van Shlosberg om toch respect te hebben voor zijn moed. In een vergadering vol tegenstanders spreekt-ie over de repressie van Putins bewind, het politieke systeem van corruptie en intimidatie, de propaganda en de gelijkschakeling van de media, het nationalisme dat Rusland overspoelt en de belastering van politieke tegenstanders. Shlosberg neemt de handschoen op en valt gouverneur Andrey Turchak frontaal aan. Een goed begin om de Russische propaganda te counteren:
Dear colleagues. Over the last week, in our country and namely in Pskov oblast, the high-ranking government officials, including the acting governor, for the first time in decades, spoke about the enemies of the society, of the enemies Russia, about the fifth column and the traitors. This attempt to restore dictatorship means that the country turns into a machine eager to destroy those who think differently. This is a disturbing fact, because resurrecting the former repression matrix demonstrates that the Russian government is on the way to destroy those who dare to disagree.
Our country paid a heavy price for such attempts in the past. It looks like there are those who would like to do it all over again. The current events could be described as mass government insanity. Each person chooses whom to follow, what to say, and to what advocate for. Some will think that these things are insignificant, that it doesn’t matter if a person participates in bullying, lies and badmouthing, as long as he will claim to be clueless afterwards, and washes his hands. But this time you won’t be able to wash your hands, history does not forgive such things.
In his statement about the ‘fifth column’, delivered on March 19, 2014, the acting governor Andrey Turchak not only voiced his own (or somebody else’s) lie. He posed a challenge. He challenged not only me personally, but everybody in Pskov who can critically appraise the events and actions of the government, just because it is an inalienable right of every citizen. This challenge was dropped openly, and it is a direct threat to those who disagree with the authorities and speak up publicly, to protect the society from the government’s violence and despotism.
On behalf of all these independent thinkers with self-esteem, who did not lose themselves to this psychotic atmosphere, I speak to you, Mr. Acting Governor Andrey Anatolyevich. I know you will hear my words. I declare, I accept the challenge. All the attempts to name and claim the enemies of the Pskov oblast are aimed to turn people’s minds to the artificially fabricated myths and fears, to divert them from the real national tragedy, – that is the economic crash of the Pskov oblast to the point of seizing to exist as an independent region. Today I name the real enemies and point out the real treason of the Pskov oblast. And what is the real treason.
Budget bankruptcy of the Pskov oblast is treason. Stealing from the budget is treason. Bringing in the companies affiliated with the Pskov bureaucrats to the Pskov oblast is treason. Hundreds of millions of giveaways from the budget to the companies that destroy the environment of the region, roduce dangerous to the human lives products, and evade taxes is treason. Taking the illegally privatized businesses off-shore is treason. Spending hundreds of millions for the PR campaigns of the officials while the citizens are marginally and perpetually poor is treason. De-facto elimination of the local governance able to support local processes is treason. Destroying two thirds of the hospitals as self-sufficient medical institutions is treason. Total corruption in the real estate sphere and attracting financial ‘vacuum cleaners’ to it is treason. This one is very important. Turning the media sphere of Pskov into a scrapyard with the anonymous rats preying and feeding on the budget is treason. Promoting xenophobia and radical nationalism, harassment and defamation, practically beginning a cold civil war in Pskov oblast is treason. Turning government mass media into the tools of lies and fabrication, when a maligned person cannot receive any answers is treason.
I would like to directly address the acting governor of the Pskov oblast, Mr. Turchak. Things that you do and say these days disgrace your status. It is shameful and discrediting to the mission of the governor’s office. We lived on this land before you, we have a misfortune to live here while your reign, and we will remain here after you. You are an outsider to this land. This land is alien to you. You are the fifth column to this land. On March 19, you publicly lied to the citizens of the Pskov oblast. Since that time, nine days passed. You had far more than 24 hours to apologize or at least feel that you have done something wrong, dishonest, and to stop, and to leash your dogs, take a break and think.
But I am sure you have not considered such a possibility. You enjoy doing what you are doing. This gives you strange pleasure. This is the crash of humanity in you, Mr. Andrey Turchak. This cannot be rewritten, because the history has no drafts. I submit a clam to the General Prosecution of the Russian Federation to initiate a criminal case against the acting governor of the Pskov oblast Andrey Turchak on the grounds of defamation. Mr. Turchak will have to either provide the evidence to substantiate his allegations, or face the court. Thank you.
Translated by Oksana Sudoma, edited by Alya Shandra
Als schaker volg ik hem al jaren. Ik sta ambivalent tegenover Garry Kasparov. Nu hij sinds enkele jaren zijn actieve schaakcarrière heeft beëindigd, wordt hij beschouwd als een van de beste schakers aller tijden. Samen met Bobby Fischer en Raoul Capablanca. Zijn attractieve aanvalsstijl heeft me veel plezier bezorgd.
Maar hij kon een querulant zijn. Iemand die zich onttrok aan afspraken en zijn collega’s in de steek liet. De laatste jaren is hij wat milder geworden. Zeker sinds 2005 toen hij de actieve schaakarena verliet. In september 2007 werd hij als presidentskandidaat gekozen van de oppositionele coalitie Ander Rusland. Zijn mening over Putin is hard. Kasparov schrijft nu aan een reeks schaakboeken en publiceert artikelen. Ook publiceert-ie columns over politiek in de Wall Street Journal. Waar hij al jaren columnist was voordat Rupert Murdoch de Journal in 2007 kocht.
-Garry Kasparov tijdens demonstratie:
I. Russische democratie? In Rusland bestaan geen vrije en eerlijke verkiezingen. Waarnemers van de OVSE en de Raad van Europa hebben dat duidelijk gesignaleerd bij de Duma-verkiezingen van 7 december 2007. Het samenwerkingsverband Ander Rusland mocht niet meedoen aan die parlementsverkiezingen. Lijstverbindingen waren verboden. Verkiezingen die ruim door Putin werden gewonnen. Bij gebrek aan oppositie. Winst na intimidatie en grootscheepse fraude. Veelzeggend was dat op het stembiljet de optie tegen allen werd geschrapt. Zelfs onder de communisten kon men tegenstemmen.
Critici richtten zich op Kasparov en associërden hem met de rechtse pers. Ze missen de essentie door een kijk die niet loskomt van de Amerikaanse situatie. Namelijk dat Rusland steeds minder een vrij land is. Het in diskrediet brengen van Kasparov door aanvallen op de conservatieve pers betekent nog niet dat Putin eerlijk spel speelt en het beste voor Rusland is. Ondanks gemanipuleerde onderzoeken die de ex-KGB’er Vladimir Putin tot een populair leider maken. Kasparov strijdt voor vrije verkiezingen en een vrije pers. In Rusland krijgt-ie geen podium. Zo ontstond de bizarre situatie dat Amerikaanse media de geloofwaardigheid van een geloofwaardige criticus van Putin aanvallen.
In sommige opzichten gaat Putin verder dan Stalin bij het manipuleren van het electoraal proces. Kandidaten worden op bedenkelijke formele gronden uitgesloten. Kasparov mocht niet meedoen aan de presidentsverkiezingen van 2 maart 2008 omdat zijn partij niet aan voorwaarden kon voldoen. Die omvatten onder andere het houden van een conventie in Moskou voor 500 mensen. Maar het was vanwege tegenwerking van de Russische overheid niet mogelijk om zo’n zaal te huren. Kafka revisited. Kasparov trok zich daarom terug als kandidaat. Tegen dezelfde problemen liep vervolgens de vroegere Sovjet dissident Vladimir Bukovsky aan. Kasparov ging uit arren moede en uit protest maar door met zijn campagne als presidentskandidaat. De oppositie vecht niet om verkiezingen te winnen, maar om eraan mee te mogen doen.
Door de frauduleuze Duma-verkiezingen van 2 december dreigden partijen failliet te gaan. Zo kreeg de Unie van Rechtse Krachten (SPS) geen garantiesom van 60 miljoen roebel terug omdat het minder dan 4% van de stemmen haalde. En partijen moeten voor vrije publiciteit betalen als ze minder dan 2% van de stemmen halen. Dat was een recent ingevoerde maatregel. Die zei ook dat partijen die minder dan 3% halen geen staatssubsidie meer krijgen. De fraude door Putin is direct gericht op het economisch destabiliseren van de tegenstanders.
De situatie van Rusland kan samengevat worden als een politiestaat die het geluk had van stijgende olie- en gasinkomsten. Maar door de crisis door haar reserves is. De economie stagneert en is na Jeltsin nooit hervormd. Ook niet door de liberalen toen ze de kans hadden. Er is een kleine elite die het goed gaat, maar de kloof tussen arm en rijk neemt nog steeds toe. En volgens Rosstat nemen de inkomensverschillen en de economische bedrijvigheid tussen de regio’s onderling ook steeds meer toe. Die gelaagdheid wordt steeds meer als probleem gezien. Het zorgt voor instabiliteit in een toch al heterogeen land.
Het door Wikileaks op internet gezette telegram van de VS-ambassadeur in Moskou John R. Beyrle over de inmiddels afgezette Moskouse burgemeester Yuri Luzhkov laat over mensenrechten en Russische democratie niets aan duidelijkheid te wensen over. Ze bestaan niet. Verkiezingen worden gemanipuleerd en burgers zijn rechteloos en bang voor hun leiders. Muscovites have little freedom to speak out against corrupt activities and are afraid of their leaders, aldus de Amerikaanse ambassadeur.
II. Kasparov buitenbeentje. Kasparovs positie was altijd bijzonder. In de tijd van de USSR was hij als Armeense jood geen favoriet van de macht. Dat was zijn grote rivaal Anatoli Karpov. Die positie heeft Kasparov getekend en is de sleutel om zijn positie te begrijpen. Hij was geen echte Rus, heette eigenlijk Weinstein, en werd door de nomenclatura niet gesteund. Interventies rond het schaakbord waren altijd in zijn nadeel. Later werd Kasparov populairder en kon-ie als wereldkampioen in het schaakgekke Rusland zijn positie uitbouwen. Maar het leek alsof zijn onzekerheid ingebakken was. Zijn scepsis over de macht was dat zeker. Onder Putin wordt Kasparov nog minder geaccepteerd door de macht. Gevoegd bij een onafhankelijk en eigenzinnig karakter met veel talenten, verklaart dat de politieke rol die hij nu speelt. Die rol is in jaren van opstandigheid en onrecht van binnenuit gegroeid.
Merkwaardig lijkt de toenadering die de laatste jaren tussen de eeuwige rivalen Karpov en Kasparov plaatsvond. Toen Kasparov enkele jaren geleden naar aanleiding van deelname aan een demonstratie opgesloten werd in de gevangenis kwam Karpov hem bij verrassing opzoeken. Toch is de toenadering verklaarbaar. Karpov was altijd de favoriet van de communisten en Kasparov profileert zich als rechts-liberaal. Groeperingen die door Putin buiten het politieke proces worden gehouden. Hun samenwerking resulteerde onlangs zelfs in de actieve steun van Kasparov voor Karpov in diens streven om president van de wereldschaakbond FIDE te worden. Wat averechts uitpakte omdat Kirsan Ilyumzhinov won. De onder druk van Putin teruggetreden president van Kalmukkië die ooit ontvoerd werd door ruimtewezens. In verkiezingen waar de fraude in de FIFA overigens bij verbleekt.
In deze sfeer opereert iemand die veel buiten Rusland heeft gekeken. Kasparov heeft een eigen en originele kijk op de Russische situatie ontwikkeld. Met one-liners kan hij ervaren Amerikaanse anchormen overtuigen en van repliek dienen. Dat geeft Kasparov enige macht buiten Rusland. Hij is ook bekend bij het grote publiek in landen als Spanje, de VS en Duitsland. Hij reist voortdurend de wereld af, ook om zijn boeken te promoten en geeft de oppositie tegen Putin een sterke en niet-gecorrumpeerde stem. Maar in Rusland heeft-ie geen enkele macht.
Dat Kasparov geassocieerd wordt met Amerikaanse conservatieven ligt voor de hand. Zoveel mogelijkheden zijn er niet in de strijd tegen Putin. Maar zijn focus is Russisch. Ondanks al zijn met schaken verdiende geld kiest hij niet voor emigratie. Kasparov woont in Moskou en loopt daar als oppositieleider gevaar. Hij reist niet met Aeroflot en neemt als hij weer eens voor enkele dagen in de gevangenis gezet wordt geen voedsel en drinken aan. Bang als hij is om vergiftigd te worden. Zijn bekendheid in het Westen beschermt hem. Totdat de macht hem wellicht op een dag die marginale speelruimte zal ontnemen. Kasparov beseft dit terdege, is voorzichtig, maar leeft ermee.
III. Oppositie. Niet-gecorrumpeerd zijn is belangrijk. Het was de zwaarwegende reden dat Kasparov als iemand met talent, met enig aanzien en bekendheid kandidaat van de oppositie kon worden. Kritiek is er op de samenstelling van Ander Rusland. Kasparov wordt erop aangevallen dat hij samenwerkt met de halve nazi’s van Eduard Limonovs Nationaal Bolshevistische Partij. Dat is deels terechte kritiek. Een keuze uit armoede die publicitair negatief uitpakt. Kasparov zegt niet anders te kunnen vanwege de bijzonder nijpende politieke situatie. Oppositionele liberalen als Grigori Javlinski van Jabloko of de conservatief democraten als Boris Nemtsov van de SPS stelden zich afzijdig op en wilden niet met Ander Rusland samenwerken.
Het helpt om de oppositie een gezicht te geven. Hoe groezelig dat ook is. De oppositie begint eindelijk in te zien dat om te vechten tegen de ordetroepen, een vrije pers die sterk onder druk staat, oneerlijke verkiezingen en de Koude Oorlog-retoriek van Putin een goede onderlinge samenwerking nodig is. Laatst werden demonstraties zelfs voor het eerst officieel toegestaan. Waarschijnlijk een kosmetisch verschil met vroeger.
Een gewenst scenario voor de toekomst van Rusland is dat er een redelijk alternatief ontstaat voor Putin. Als de machtsstrijd binnen de regering slachtoffers geeft, die overlopen naar de oppositie, dan versterkt dat de basis van de oppositie. Dan verbrokkelt de regeringspartij. Die bestaat uit meerdere facties die elkaar met steun van criminele bendes bestrijden vanwege tegengestelde, economische belangen. Het Westen kan niet actief ingrijpen, maar zou ten minste haar steun aan het regime Putin kunnen onthouden. Wat het nu niet doet. Rusland lijkt steeds meer op 1984 van George Orwell. De anti-utopie wordt onder onze ogen in Rusland herboren. Onze zakenmensen en politici ondersteunen het zelfs.
-Vladimir Putin en Kirsan Ilyumzhinov in het Kremlin:
George Knight 