Karel van Wolferen op zoek naar Karel van Wolferen over Oekraïne

Karel van Wolferen is een grappige man met veel wrok in zich. Hij heeft ergens de afslag van de redelijkheid en maatschappelijke erkenning gemist en slijt zijn dwarsigheid als de verworvenheid van de malcontente rebel. Als voormalig Japan-deskundige richt hij zich sinds 2014 op Oekraïne. Opvallend zijn niet zijn meningen, maar de onveranderlijkheid ervan. Van Wolferen blijft bij zijn mening ook als de feiten veranderen.

Dat maakt hem ontroerend als de last-man-standing. Zijn betoog leest als een tijdscapsule. In het hoofd van Van Wolferen is het altijd 2014 en lijkt het alsof onderzoeksjournalisten van het Russische Novaya Gazeta of Simon Ostrovky van Vice News geen nieuwe feiten boven water hebben gehaald over de politieke, economische en militaire inmenging van het Kremlin in Oekraïne.

De invalshoek van Van Wolveren is de eenzijdigheid. Hij is in slaap gedommeld in de trein waaruit hij niet meer kan ontsnappen en doet als in trance verslag van wat hij aan die ene kant ziet. Het landschap aan de andere kant van de trein valt buiten zijn bereik. Zo ziet hij niet dat de meest kwalijke inmenging in Oekraïne de onrechtmatige bezetting door Russische strijdkrachten van de Krim in februari 2014 was. Die bezetting en het pseudo-referendum werd door de Algemene Vergadering van de VN in een resolutie in maart 2014 veroordeeld. Dat laat Van Wolveren in zijn nu al jaren terugkerende tirades tegen Victoria Nuland, Joe Biden, president Porosjenko, Guy Verhofstadt en Hans van Baalen altijd ongenoemd.

Logisch, want Van Wolveren is geen journalist of wetenschapper op zoek naar de waarheid of nieuwe inzichten, maar een ideoloog die de waarheid probeert te verbergen met alternatieve feiten uit zijn knutseldoos. In de Sovietology wordt zo iemand als nuttige idioot of reisgenoot (‘fellow traveller’) aangeduid. De tragiek van Van Wolveren is dat hij zijn eigen reisgenoot is en steeds weer naar zijn eigen identieke monologen moet luisteren. Wie bevrijdt hem van zichzelf?

Foto: Schermafbeelding van deel opinie-artikel ‘VS en EU spelen dubieuze rol bij ontwrichting Oekraïne’ van Karel van Wolveren en Marie-Thérèse ter Haar in RD, 26 april 2017.

Brexit of toch Bremain? Verdeeldheid in Leave-kamp wat doorslag moet geven: single market of immigratie

Simon Ostrovsky gaat voor Vice News op reportage naar het Engelse Clacton-on-Sea in Essex. Hij peilt de stemming. Kan het Leave-kamp dat het referendum heeft gewonnen de belofte houden over de beperking van immigratie? Want als het Verenigd Koninkrijk om economische redenen toegang wil houden tot de single market van de EU, dan moet het in die Europese Economische Ruimte vrij verkeer van personen toelaten.

Zo tekent zich een splitsing aan in het Leave-kamp tussen fundamentalisten en realisten. De Conservatieve politicus Boris Johnson is een vertegenwoordiger van het laatstgenoemde kamp, UKIP-voorman Nigel Farage van het eerstgenoemde. Los van elkaar trokken ze de kar. Het lijkt erop dat Farage die geen machtspositie in het Britse parlement heeft op een zijspoor wordt gezet. Geldschieters die hem steunen willen hun economisch belang niet schaden door een vrijhandelspositie voor hun land te kiezen die leidt tot ongunstige voorwaarden.

Aaron Banks plant volgens een bericht in The Guardian een nieuwe partij die de resten van het Leave-kamp van Labour, Conservatives en UKIP bij elkaar veegt. Zonder Nigel Farage die er volgens Banks ‘genoeg van kan hebben’. Maar het lijkt eerder dat Banks en andere ondernemers genoeg hebben van Farage die ‘uitgewerkt’ is. De teleurstelling van de mensen die Ostrovsky spreekt zal immens zijn. Ze zullen zich verraden voelen.

De paradox is dat de enige manier om dit schisma binnen het Leave-kamp uit de weg te gaan afstel van een Brexit is. Dan kan Farage zijn machtspositie houden, is Johnson niet verplicht maatregelen uit te voeren die hij in de campagne afwees en hoeft er niet gekozen te worden tussen de ondernemers die een single market met de EU willen en kiezers die tegen immigratie zijn. Of de manier om dit te realiseren vervroegde verkiezingen of een tweede referendum zijn is een detail. Het wordt steeds duidelijker dat een Brexit velen slecht uitkomt.

Oekraïne: Een nieuwe regering, maar hoe zit het met de hervormingen?

Simon Ostrovsky keert voor Vice News terug naar Oekraïne. Hij onderzoekt hoe het is gesteld met de corruptiebestrijding. President Petro Porosjenko wordt in de Panama Papers genoemd en dat is geen gunstig teken. Welk perspectief heeft Oekraïne met de nieuwe regering onder leiding van Volodimir Groisman die niet bekend staat als hervormer? Ostrovsky praat met parlementslid Serhij Leschenko die als lid van Porosjenko’s partij teleurgesteld is in de president. De Amerikaanse ambassadeur Geoffrey Pyatt geeft ondanks het lage tempo van hervormingen de nieuwe regering Groisman het voordeel van de twijfel. Hoe kan het Oekraïense volk dat al 25 jaar vraagt om corruptiebestrijding en hervormingen, maar dat maar steeds niet krijgt gediend worden met een regering en een president die de corruptie niet of nauwelijks zullen aanpakken? Ofwel, hoe kan de Oekraïense bevolking wel geholpen worden. Orysia Lutsevych van de Britse denktank Chatham House geeft haar visie op de laatste ontwikkelingen:

Vice News: De Russen komen eraan en bezetten delen van Georgië

Simon Ostrovsky reist voor Vice News naar Georgië. Niet alleen hebben Russische separatisten in Abchazië en Zuid-Ossetië grote delen van Georgië onrechtmatig ingenomen, in juli 2015 hebben ze zelfs uit strategische overwegingen nog meer gebied bezet. Het leven van gewone mensen wordt verstoord. Niemand die er iets aan doet. Het Westen steekt geen poot voor de Georgiërs uit. Waarom dat zo is? Ach, zo werkt rechtvaardigheid.

Simon Ostrovsky signaleert eind aan oorlog in Oost-Oekraïne

Simon Ostrovsky van Vice News keert terug naar Oost-Oekraïne. Door de autoriteiten werd hem op 4 juni een visum voor de Russische Federatie geweigerd mede vanwege zijn berichtgeving over de in Oekraïne gestorven Russische militairen. Hij signaleert in de Volksrepubliek Loehansk het begin van het einde aan de Russisch-Oekraïense oorlog. De in februari 2015 gesloten Minsk-II overeenkomst lijkt eindelijk te werken.

Toch zijn er nog hinderpalen voor echte vrede, zoals de status van de Krim dat in maart 2014 met militaire middelen onrechtmatig door de Russische Federatie werd bezet. Oekraïne vreest dat in een geheime overeenkomst met westerse landen het Kremlin de Donbas als wisselgeld teruggeeft om de Krim te behouden.

Er zijn geen winnaars in deze oorlog. Nu alle zogenaamde separatisten ineens gelaten lijken terug te keren in de schoot van Oekraïne klinkt al hun retoriek nog holler dan die al klonk. Waarom is er zoveel geleden, bloed gevloeid en infrastructuur vernietigd als nu wordt toegegeven dat het geen zin had? Is hiermee de kous af?

Vice News: voetsporen van het Russische leger in Oekraïne

Simon Ostrovsky volgt voor Vice News het spoor van de Russische militair Bato Dambayev die dient bij de 37ste gemotoriseerde Infanterie Brigade en in februari 2015 met zijn onderdeel deelnam aan de slag om Debaltseve. Hij is een etnische Buryat met Aziatische trekken en daarom goed te onderscheiden van lokale strijders. Dambayev wordt genoemd in het rapport Hiding in Plain Sight van The Atlantic Council (p.16-17).

Simon Ostrovsky volgt het spoor van Dambayev in Rusland en in Oekraïne. Maar ondanks spijkerhard bewijs van diens aanwezigheid in het Oekraïense dorp Vuhlehirsk rond 23 februari 2015 en getuigenissen van de dorpelingen die de aanwezigheid van Russische militairen in februari 2015 bevestigen ontkent Dambayev in een telefoongesprek met Ostrovsky zijn aanwezigheid in Oekraïne. Zoals de Russische president Vladimir Putin, de Russische delegatieleider van de monitoring-missie in Oekraïne (SMM) van de OVSE luitenant-generaal Alexander Lentsov en de Russische media de aanwezigheid van het Russische leger in Oekraïne blijven ontkennen. Russische autoriteiten kunnen de aanwezigheid van onderdelen van het Russische leger in Oekraïne ontkennen, maar ze kunnen het bewijs ervan niet weerleggen. Een propagandistische patstelling.

Foto:  Pagina 16 over de Russische militair en etnisch Buryat Bato Dambayev in het rapport Hiding in Plain Sight van The Atlantic Council. 

Vice News: Overwinningsdag in Moskou, hoe gaat het verder?

Overwinningsdag in Moskou, 70 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog. Simon Ostrovsky van Vice News ziet het aan. Gaat het om de overwinning op het nazisme, isolationisme, tonen van de kracht van het eigen leger, lak aan de kritiek op de inmenging in Oekraïne of bevestiging van interne machtsverhoudingen? Het loopt allemaal door elkaar heen. De parade op Overwinningsdag is een grabbelton waar iedereen naar behoefte uit kan lenen. Rusland zet een stoere borst op, maar zakt politiek en economisch weg. Kan het land zich de harde lijn in de Russisch-Oekraïense oorlog van de afgelopen 16 maanden blijven veroorloven? Bindt het in, suggereert het toenadering of zoekt het escalatie? Voedt Overwinningsdag het revanchisme zodat het het kan laten bij symboliek of opent het de weg naar escalatie? Het valt niet te zeggen. En da’s best griezelig.

Simon Ostrovsky (Vice) interviewt Aleksandr Zakharchenko (DPR)

De vraag die niet gesteld mag worden is de meest interessante. Simon Ostrovsky interviewt de in Donetsk geboren Aleksandr Zakharchenko. Leider van de zogenaamde Volksrepubliek Donetsk (DPR) in Oost-Oekraïne. Waarom kreeg Vice News toestemming om hem te interviewen? Zoals in elke oorlog doen geruchten de ronde dat Zakharchenko ontslagen dreigt te worden. Door het Kremlin dat in Donetsk en Luhansk aan alle touwtjes trekt zonder dat toe te willen geven. In 2014 ontsloeg Moskou de toenmalige Russische leiders van de DPR Igor Girkin en Aleksandr Borodai om de leiders te disciplineren en de opstand een Oekraïens gezicht te geven.

Zolang Moskou de eigen betrokkenheid ontkent kan Zakharchenko niet toegeven dat er reguliere Russische troepen in Oekraïne vechten. De veldslagen bij Ilovaisk en Debaltseve konden uitsluitend gewonnen worden doordat Russische stoottroepen Oekraïne in en uit werden gevoerd. Naast de Russische ondersteuning ter plekke. Zwakte van de zogenaamde Volksrepublieken is dat ze de inwoners weinig bieden aan staatsvorming.

Er is geen perspectief. Er wordt vernietigd, niet opgebouwd. Ostrovsky legt in de kleine marge die hij heeft daarop het accent. Naast de voor de hand liggende onderwerpen als de MH17 en de Russische betrokkenheid. Die niet genoemd mag worden. Maar toch wordt genoemd. Zakharchenko stelt zich voor z’n doen redelijk op.

Vragen over rol Russische generaal Lentsov in Oekraïne-missie OVSE

Al maanden voert GorseFires Collectif actie tegen de Special Monitoring Mission to Ukraine (SMM) van de OVSE omdat deze missie de Russische luitenant-generaal Alexander Lentsov die plaatsvervangend commandant van het Russische leger is in de gelegenheid zou stellen om onder bescherming van de OVSE commando te voeren en ter plekke informatie te verzamelen die hij aan het Kremlin doorspeelt. De SMM werd op 21 maart 2014 op Oekraïens verzoek ingesteld en is een civiele, onbewapende missie met observatie en het gaande houden van de dialoog als doel. Lentsov en de Oekraïense generaal-majoor Oleksandr Rozmaznin maken deel uit van de Joint Centre for Control and Co-ordination (JCCC) die toeziet op de strijd en voortdurend locaties bezoekt. SMM rapporteert in dagrapporten en spotrapporten. Tweets van GorseFires zijn geblokkeerd door de SMM.

Of GorseFires gelijk heeft dat Lentsov een paard van Troje, een ‘spearhead general’ is valt lastig uit te maken. Maar het is merkwaardig dat een hoge Russische militair als Lentsov in de afgelopen maanden ongehinderd alle strijdterreinen ongehinderd kon verkennen, zoals het vliegveld van Donetsk, Debaltseve, de omgeving van Mariupol of Ilovaisk. Het valt niet uit te sluiten dat deze plaatsvervangende commandant van het Russische leger als coördinator en informant betrokken is bij de versterkingen die vanuit Rusland Oost-Oekraïne binnen blijven stromen. Is de OVSE-SMM missie een weeffout die in de huidige vorm maar beter gestopt kan worden?

Het is tegenstrijdig dat een hoge Russische generaal een hoofdrol kan spelen in een observatiemissie van een oorlog waarbij Rusland elke betrokkenheid ontkent. Wat heeft een Russische generaal er te zoeken? Door hem te vervangen door een militair uit een Scandinavisch land, Wit-Rusland of Kazachstan wordt de schijn van belangenverstrengeling tussen de Russische vertegenwoordiging in de JCCC en het Russische leger vermeden.

Reporter Simon Ostrovsky besteedt opvallend geen enkel woord aan de al maanden durende controverse over de rol van generaal Lentsov. Inclusief de aantijgingen die woordvoerder Michael Bociurkiw van de SMM keer op keer weerspreekt dat de SMM rechtstreeks gegevens zou doorgeven aan het pro-Russische leger in Oekraïne.

Foto 1: Tweet van GorseFires Collectif, 17 april 2015.

Foto 2: Simon Ostrovsky (Vice News) praat met de Russische luitenant-generaal Alexander Lentsov tijdens bezoek aan Shyrokyne, Donetsk op 16 april 2015.

Vice News: Wapenhulp aan Oekraïne? Hoeveel zin heeft dat?

Zelfs wie er om ideologische redenen van overtuigd is dat het Oekraïense leger bewapend moet worden om weerstand te kunnen bieden aan de Russische agressie ziet nadelen. Vice News schetst ze. Er bestaat een gemengd beeld van de kracht van het Oekraïense leger. Het gaat er maar net om welke kant benadrukt wordt.

Er is structurele zwakte van de Oekraïense legerleiding die bestaat uit ouderwetse, starre Sovjet-strategieën, gebrek aan bijscholing en Russische spionnen op het hoogste niveau die de doelmatigheid van het Oekraïense leger in de eerste fase erg hebben gehinderd. Geschiedschrijving moet uitwijzen of de Russische spionnen ook bij de overgave van de Krim in maart 2014 een doorslaggevende rol speelden. President Porosjenko beweert dat in 2012 80% van de medewerkers van de Oekraïense geheime dienst SBU door het Kremlin was gerecruteerd. Daarnaast was door corruptie bij de inkoop en het onderhoud van legermateriaal onder de vorige presidenten de slagkracht van de krijgsmacht ernstig aangetast. Vorig jaar moesten Oekraïense soldaten hun eigen uitrusting kopen voordat ze naar het slagveld afreisden omdat het er gewoonweg niet was.

Er is structurele sterkte van de Oekraïense strijdkrachten die de pro-Kremlin separatisten -naar schatting nu zeker 80% reguliere Russische militairen- tot stand heeft weten te brengen en veel schade heeft berokkenend. De Poolse analist Adam Michnik meent zelfs dat president Putin zijn tanden breekt op Oekraïne en het zijn Afghanistan wordt. Om het moraal te schragen zei Porosjenko deze week dat het Oekraïense leger door zijn ervaring op het slagveld tot de vijf sterkste legers van Europa behoort. Vermoedelijk na Groot-Brittannië, Frankrijk, Duitsland en Italië. Gemotiveerde vrijwilligersbataljons worden langzaam in de reguliere krijgsmacht geïntegreerd, maar hun commandanten vertrouwen nog steeds de politieke en militaire leiding niet.

Er resteert een gemengd beeld. Vraag is voor wie de tijd in het voordeel speelt. Da’s Oekraïne. Rusland had de Oekraïne-campagne in jaren voorbereid, inclusief de bezetting van de Krim, terwijl Oekraïne in maart 2014 bijna vanaf nul een leger moest reconstrueren. Toch lukte het Rusland niet de proxy-oorlog in Oost-Oekraine beslissend te winnen. Sancties kunnen ook een rol hebben gespeeld omdat ze het Kremlin angst aanjaagden. Volgens oppositieleider Alexei Navalny waren de Russische legers anders doorgestoten naar Odessa.

Moet het Oekraïense leger bewapend worden door het Westen? Duitsland blokkeert het tot nu toe vanwege de paradox dat het zelf militair geen weerstand kan bieden aan Rusland. Ulrich Speck legt uit hoe de Duitse militaire zwakte slecht uitpakt voor Oekraïne. Dit land moet het vooralsnog zelf opknappen. Mondjesmaat geholpen door het Westen gaat dat met hangen en wurgen en ten koste van vele slachtoffers. Oekraïne vervolgt haar koers richting Europa en komt steeds verder van Rusland af te staan. Dat zich op haar beurt steeds meer afzondert. Als het Oekraïense leger de eigen zwakte weet te overwinnen door hervormingen en het aanleren van moderne tactieken waarbij het Westen helpt, dan heeft het de belangrijkste slag gewonnen.