Religieuze doping in Russisch-Oekraïense oorlog

Still uit een filmpje in een tweet van 14 juli 2022 op Nexta van een massabegrafenis van gestorven pro-Russische militairen in Loehansk die met een religieuze plechtigheid ter aarde worden besteld.

Hoe men ook over de Russisch-Oekraïense oorlog denkt en aan welke kant men staat, het zijn gouden tijden voor de georganiseerde godsdienst. Vooralsnog zijn ze met de wapenfabrikanten de enige winnaars.

Priesters zegenen militairen voordat ze ten strijde trekken en nemen afscheid van hen als ze op het slagveld zijn gedood. Dat is een win/win-situatie zonder aansprakelijkheid én  toerekeningsvatbaarheid.

Deze religieuze doping valt niet te rechtvaardigen én logisch recht te breien als de militair aan de ene kant op dezelfde manier als de militair aan de andere kant wordt gezegend om te vertrouwen op steun en bescherming van dezelfde God. Aan welke kant staat de God van Rusland of Oekraïne in hemelsnaam? Hoe steekt de goddelijke boekhouding in elkaar?

Het is een vals spel waar zo’n godsdienst zich welbewust toe leent. Er valt wat de schuldvraag betreft een onderscheid te maken tussen de agressor die een soeverein land binnenvalt en genoemd land dat zich tegen die agressor verdedigt. Dat religie in zo’n oorlog een hoofdrol speelt is een zwaktebod. Weg pluriformiteit, weg eigen verantwoordelijkheid, weg rationaliteit.

Wat zegt dat voor de militairen die een andere godsdienst of geen godsdienst belijden? Moeten ze tegen hun zin meedoen aan de poppenkast waar ze niet in geloven? Dat zou nog wel eens averechts kunnen werken. Dat motiveert niet, maar ontmoedigt.

Tweet zonder details. Via Nexta, 14 november 2022.

De opgepoetste glorie van vaderland, leider en religie is bovenal misleidend. En misdadig van de wereldse en religieuze leiders. Religieuze bovenzinnelijkheid biedt geen oplossing voor de oorlogsvoering met raketten en beschietingen met artillerie. Sociologen hebben straks hun handen vol aan een onderzoek over het vertrouwen in God en de steun voor godsdienst bij een verloren oorlog. Wat waren alle mooie religieuze praatjes eigenlijk waard?

Men kan zich afvragen waarom militairen die deelnemen aan deze godsdienstige ceremoniën dit lijdzaam ondergaan. Ze weten dat de priesters een som presenteren die niet kan kloppen, maar als doodse bijfiguren geven ze inhoud aan het ritueel. Hun lot wordt er negatief door bepaald.

Hulp aan Oekraïne is eigenbelang van EU. Voorkom een catastrofe

Een onheilspellend, maar niet geheel onwaarschijnlijk scenario schetst Peter Byrne voor Ukraine Today. Hij bespreekt het artikel ‘Next Wave of Migrants Will Be from Ukraine’ van de Canadese publiciste Diane Francis dat onder meer in the Huffington Post verscheen. Daarin schetst Francis de situatie waarin Oekraïne nu verkeert. Ze meent dat het land in zetdwang is. Het kan zich niet meer verroeren door toedoen van de Russische Federatie dat het ingesnoerd heeft. Het Westen komt Oekraïne onvoldoende te hulp om het van die beknelling te bevrijden of op haar beurt de Russische Federatie in reactie daarop afdoende te isoleren.

Francis zet op het einde van haar stuk een paar stappen tegelijk door te stellen dat als het Westen niet ingrijpt Oekraïne een falende staat dreigt te worden. De gevolgen kunnen groter zijn dan wat Europa nu overkomt met de komst van honderdduizenden onuitgenodigde vluchtelingen die vanwege de Syrische oorlog naar West-Europa komen: ‘(..) the European Union will end up with millions of Ukrainians seeking asylum from its collapse.’ Francis laat het ongenoemd, maar een imploderende Russische Federatie die in chaos eindigt door een interne machtsstrijd en een wegzakkende economie kan voor een nog grotere stroom richting EU zorgen.

Uit eigenbelang is voor de EU een levensvatbaar en krachtig Oekraïne dat voor zichzelf kan zorgen en de eigen inwoners zekerheid en welzijn biedt belangrijk. In het geval Syrië was dit besef bij de EU-bureaucraten onvoldoende ontwikkeld. Hopelijk dient dit voorbeeld als waarschuwing om de bewustwording over het ontstaan van vluchtelingenstromen te vergroten. Laat het met Oekraïne niet voor de tweede keer gebeuren.

Deze schets toont aan dat de EU zich zorgen moet maken over de stagnatie in de Oekraïne en meer moeite moet doen om het land levensvatbaar te helpen maken. En weerbaar tegen de Russische agressie niet om het Kremlin dwars te zitten, maar om een catastrofe die ook West-Europa zal treffen te voorkomen. De campagne van Geen Peil over het referendum dat Oekraïne eerder nog wil verzwakken dan versterken is zo beredeneerd volstrekt onnadenkend, onverantwoord en lichtzinnig geweest. Zoals de Syrische en Eritrese vluchtelingen aantonen worden bij een oorlog en een humanitaire crisis vluchtelingen niet door grenzen of internationale verdragen tegengehouden. De makkelijke landroute van Kiev naar Utrecht bedraagt 1965 kilometer. De route van Damascus naar Utrecht met meer hindernissen is meer dan twee keer langer en bedraagt 4200 kilometer.

Simon Ostrovsky signaleert eind aan oorlog in Oost-Oekraïne

Simon Ostrovsky van Vice News keert terug naar Oost-Oekraïne. Door de autoriteiten werd hem op 4 juni een visum voor de Russische Federatie geweigerd mede vanwege zijn berichtgeving over de in Oekraïne gestorven Russische militairen. Hij signaleert in de Volksrepubliek Loehansk het begin van het einde aan de Russisch-Oekraïense oorlog. De in februari 2015 gesloten Minsk-II overeenkomst lijkt eindelijk te werken.

Toch zijn er nog hinderpalen voor echte vrede, zoals de status van de Krim dat in maart 2014 met militaire middelen onrechtmatig door de Russische Federatie werd bezet. Oekraïne vreest dat in een geheime overeenkomst met westerse landen het Kremlin de Donbas als wisselgeld teruggeeft om de Krim te behouden.

Er zijn geen winnaars in deze oorlog. Nu alle zogenaamde separatisten ineens gelaten lijken terug te keren in de schoot van Oekraïne klinkt al hun retoriek nog holler dan die al klonk. Waarom is er zoveel geleden, bloed gevloeid en infrastructuur vernietigd als nu wordt toegegeven dat het geen zin had? Is hiermee de kous af?

Sabra Ayres doet verslag uit Oekraïens Transkarpatië. Minderheden zien Russische bemoeizucht

Freelancer Sabra Ayres schrijft voor Al Jazeera America een prachtig overzicht over het meest westelijke deel van Oekraïne dat reikt tot aan de Karpaten en de Pannonische vlakte. Waar de Beskiden wonen. Namen die zo nauw verbonden zijn met de geschiedenis van Centraal-Europa en de opkomst en ondergang van rijken, monarchieën, vazalstaten en landen dat het geen wonder is dat de oriëntatie van het gebied Europees is. Het gaat om de provincie Transkarpatië. Aan de andere kant van de Karpaten vanuit het Oosten beredeneerd.

Ayres laat bewoners van minderheidsgroepen als Roethenen en Hongaren aan het woord die ontkennen dat hun nationale identiteit bedreigd wordt door Oekraïne. Ze zijn niet altijd tevreden met hun huidige situatie ver weg van het machtscentrum Kiev en verfoeien het om hun zoons te moeten laten vechten in een oorlog tussen de broedervolkeren Rusland en Oekraïne, maar zijn niet voor separatisme van Oekraïne. De situatie in Donetsk en Loehansk dient als waarschuwing. Dat heeft de bevolking niets dan ellende en achteruitgang opgeleverd.

De bewoners zien bemoeizucht van de Russische propaganda om onrust te stoken en verdeeldheid te zaaien. Maar daar hebben ze geen behoefte aan. Een sterk staaltje van Russische desinformatie is een verslag van de Russische staatstelevisie ‘Rossia 24’ dat 10.000 Roethenen tijdens een congres autonomie geëist zouden hebben. Maar belangrijke Roethenen, zoals de feitelijke leider Yevhan Zhupan hebben nooit gehoord over zo’n bijeenkomst. Kortom, het gaat om fabricatie van de Russische propaganda. Zodat de onafhankelijkheid van de Roethenen sterker leeft in de Moskouse studio’s en de hoofden van gewone Russen dan in Transkarpatië.

Foto: Schermafbeelding van begin artikel ‘Nobody here is asking to leave Ukraine’: Minorities see Russian meddling’ van Sabra Ayres voor Al Jazeera America, 4 mei 2015.

Belang van sociale media in oorlogsgebied voor beleidsvorming

Een rondgang door het Oekraïense Loehansk dat gecontroleerd wordt door de Russen met de jeugdige kreosan. Het zal door de Russische geheime dienst mogelijk verwijderd worden vanwege de opname van de trein na 4’45’’ zoals Eliot Higgins vermoedt. Russen ontkennen immers om politieke redenen hun militaire aanwezigheid in Oekraïne. De video geeft de desolate sfeer van een oorlogsgebied in een prachtig ritme goed weer. De vraag die blijft hangen is wat de oorlog en de vernietiging de inwoners heeft opgeleverd.

Een internationale gemeenschap van bloggers en twitteraars heeft afgelopen maanden de Russische aanwezigheid in Oekraïne in kaart gebracht. Dat maakt de detaillering van de oorlogshandelingen en de gevolgen van de oorlog tamelijk nieuw. Omdat de Russische geheime diensten hun aanwezigheid in Oekraïne proberen te verhullen is dat een lastige opgave. Van de andere kant doen duizenden Russische militairen bij toerbeurt dienst in Oekraïne. Ze zijn moeilijk in te perken wat hun gebruik van sociale media betreft. En dan die vreemde eenden in de bijt als kreosan die met hun mobieltje op een brommer de werkelijkheid vastleggen. Om dat op YouTube te posten. Als onderdeel van het kat-en-muis spel tussen openheid en censuur.

Eliot Higgins verwijt in een artikel voor King’s College in Londen de beleidsmakers dat ze de informatie die gebruikers van sociale media in conflictzones online zetten nog onvoldoende weten te gebruiken, ook voor bewijsvoering: ‘In recent years, content shared via social media from conflict war zones has allowed us to gain a far deeper understanding of the on-the-ground realities of specific conflicts than previously possible. This presents a real opportunity for providing robust evidence which can underpin foreign and security policymaking about emerging, or rapidly escalating, conflict zones. Despite this opportunity, however, policymakers have generally been slow to adapt to the volume of information disseminated on social media from various armed groups in Syria and slower still to use this as an evidence base for policy generation.’

Foto: Still uit video ‘Een dag in Loehansk. Gevolg van het bombardement van Oekraïne. LPR ATO’ van kreosan.

Westen moet Russische invasie Oekraïne coherent beantwoorden

In Donetsk wordt een bij het vliegveld gevangengenomen Oekraïense krijgsgevangene naar de plaats van een granaataanval op een trolleybus gebracht waarbij vanochtend 13 doden vielen, door de bevolking geslagen en weggevoerd in een nieuwe auto met een Russisch nummerbord. De OVSE onderzoekt het incident, mogelijk is het door separatisten met een zogenaamde motodrom uitgevoerd. Dat de bus door de autoriteiten na korte tijd van de plek is verwijderd zonder grondig onderzoek wijst op het vernietigen van forensisch bewijs.

Een redactioneel van de Washington Post ziet het ongenoegen met Rusland als meer dan een hobbel in de weg. Het bespeurt met name in de te welwillende opstelling van de buitenlandcoördinator van de EU, de Italiaanse Federica Mogherini een storende factor. De WP pleit voor een beter doordachte Oekraïne-strategie, een sterkere betrokkenheid van EU en VS bij de Oekraïense regering en het afstappen van het idee dat met het Rusland van Putin een constructief gesprek te voeren valt. Westerse leiders moeten eens goed het besef tot zich door laten dringen waarvoor ze staan om een keuze te maken en die vervolgens coherent uit te voeren.

Tot nu toe weigeren Westerse landen om Oekraïne defensieve wapens te leveren tegen het Russische leger dat delen van het land heeft bezet. Rusland dat afgelopen september de overeenkomst van Minsk en het vervolg van 19 september heeft ondertekend wat inhoudt dat het de Oekraïense grenzen gegarandeert en huurlingen en/of militairen terugtrekt komt deze overeenkomst niet na. Op 27 maart 2014 nam een meerderheid in de Algemene Vergadering van de VN resolutie 68/262 aan die de ‘territoriale integriteit’ van Oekraïne erkent en de annexatie door Rusland van de Krim en het zogenaamde Krim-referendum  als onrechtmatig veroordeelt.

De bewijzen van militaire Russische aanwezigheid in Oost-Oekraïne zijn zo overweldigend dat de leiders van de VS en de Europese landen niet langer net kunnen doen alsof Rusland niet langdurig en grootschalig in Oekraïne intervenieert. Door weg te kijken verliezen ze hun geloofwaardigheid. Daarbij komt het menselijk leed dat vooral veroorzaakt wordt door de separatisten die alleen oorlogstaal kennen en onderhand op een onaanvaardbare manier de burgerbevolking terroriseren met lukraak afschieten van granaten. Rusland moet door de VS en EU nog krachtiger onder druk gezet worden om de wapenstilstand te respecteren en met huurlingen en militaire troepen Oekraïne te verlaten. Alle partijen in het conflict zeggen dat een militaire oplossing niet de oplossing kan brengen, maar als de politiek keer op keer faalt dan resteren er weinig opties.

Reportage over Russia Today vraagt om een vervolg

Human en VPRO vertoonden gisteren in de reeks ‘Argos Medialogica’ de reportage ‘De Wereld volgens Russia Today’. Deze Russische nieuwszender zendt sinds 2005 uit, maar raakte vanaf 2008 bij de inval van Russische troepen in Georgië in opspraak. De reportage gaat in op de werkwijze van RT -zoals de zender tegenwoordig heet- en de directe en indirecte wijze van censuur. Kritiek op Rusland is per definitie uit den boze. Vele journalisten hielden het voor gezien omdat ze zich niet meer met de werkwijze van RT konden verenigen.

De reportage legt RT langs een journalistieke meetlat. Begrijpelijk omdat het over medialogica gaat. Zo wordt het vooral een opzienbarende reportage met medewerking van journalisten als belangrijkste getuigen over het afnemende journalistieke gehalte. Dat mist echter de ware doelstelling van RT die niet zozeer te maken heeft met journalistiek, het overtuigen van een westers publiek of het verspreiden van een relativerend idee dat er geen waarheid bestaat en niets voor zeker aangenomen kan worden. Zelfs feiten als uitgangspunt voor journalistiek zijn niet meer zeker bij RT, zodat uiteindelijk straffeloos alles beweerd kan worden. De vrees bestaat dat andere zenders dit concept van feitenvrije journalistiek in de toekomst zullen overnemen.

RT gaat verder en dat laat deze reportage liggen. Wellicht iets voor een vervolgaflevering over de integratie van RT en andere Russische zenders als Sputnik of LifeNews met de politiek en het veiligheidssyteem. Want RT is als publicitaire tak van de Russische oorlogsmachine geïntegreerd in het Russische leger. Zoals sinds voorjaar 2014 blijkt uit de betrokkenheid van RT bij de Russisch-Oekraïense oorlog. Op de grond volgt RT in real time de oorlogshandelingen ter plekke en is bij een aanval vaak al aanwezig voordat deze begint. In de studio wordt dat dan politiek opgetuigd, ter verwarring of ter afleiding door in te zoomen op een detail en dat door herhaling groot te maken. Dat gebeurt uiterst vakkundig en de paradox is dat men diep en breed geïnformeerd moet zijn en mediawijsheid dient te bezitten om te doorzien waar RT exact tekortschiet.

Girkin: Rusland vecht een oorlog in Oekraïne. Geef dat gewoon toe

Een harde dobber voor de machthebbers in het Kremlin en alle Europeanen die mede door de niet aflatende Russische propaganda nog steeds in een fase van ontkenning verkeren. Ze geloven maar al te graag dat er in Oekraïne sprake is van een burgeroorlog tussen bevolkingsgroepen die van onderop is ontstaan. De orthodoxe nationalist, Russische oud-kolonel van de geheime dienst en voormalige separatistenleider die in augustus 2014 door het Kremlin werd afgezet als leider van Donetsk Igor Girkin doorbreekt de illusie. Hij roept Rusland op niet langer de kop in het zand te steken en toe te geven dat het een oorlog in Oekraïne voert. Girkin gooit olie op het vuur dat het pro-Oekraiense Euromaidanpress maar al te graag oppakt.

Vorige week werd in Loehansk de militiecommandant Batman vermoedelijk met behulp van Russische speciale troepen bij een aanslag gedood. Hij was een geestverwant van Girkin. Tegenover alle partijen moeten de nationalisten hun onverzoenlijkheid bekopen. Oorlog is een kwestie van schipperen en flexibiliteit. Russische vrijwilligers die in de milities vechten worden in bepaalde gevallen bestreden door Russische troepen omdat ze onder de verkeerde commandanten dienen. Girkin blijft interviews geven om in de aandacht te blijven en zijn politieke relevantie te benadrukken. Hoelang hij nog getolereerd wordt door het Kremlin is de vraag.

Foto: Schermafbeelding van artikel ‘Former top terrorist leader urged Russia to admit it is fighting a war against Ukraine’ op Euromaidanpress.

Kremlin voert in Oekraïne oorlog tegen Russen in Volksrepublieken

Dat de strijd in Oekraïne andere scheidslijnen volgt dan sommigen denken die er een geopolitieke strijd tussen Oost en West in willen zien is een feit. Het pro-Oekraïense InformNapalm plaatst bij uitzondering een door een pro-Russische separatist geschreven in het Engels vertaald stuk ‘Vecht Rusland tegen de LPR?’ Het gaat in op de onderlinge strijd tussen de separatisten en de rol van het Russische leger en het Kremlin. Aanleiding is de moord op militiecommandant Alexander ‘Batman’ Bednov in de zogenaamde Volksrepubliek Loehansk (‘LPR’) op 2 januari met waarschijnlijke betrokkenheid van Russische speciale troepen.

Uit het stuk resteert een beeld van onderlinge verdeeldheid, rechteloosheid, diefstal, corruptie, wederzijdse chantage en een volledig voorbijgaan aan de wensen van de lokale bevolking. De volgende groepen zijn te onderscheiden. 1) De politieke leiding in het Kremlin die opdrachten geeft aan Russische troepen ter plekke, gesymboliseerd in Vladislav Surkov; 2) De door het Kremlin benoemde politieke leiding ter plekke die de opdrachten van het Kremlin volgt, gesymboliseerd in het hoofd van de LPR Igor Plotsniski; 3) Lokale milities die een nationalistische koers volgen en zich onverzoenlijk opstellen tegenover Kiev, maar ook tegenover het Kremlin; 4) Russische vrijwilligers die opgenomen zijn in de lokale milities; 5) Russische militairen ter plekke die met speciale acties de macht van het Kremlin versterken en die van de nationalistische milities inperken.

De conclusie is dat de Russen steeds meer als bezettingsmacht functioneren. Dat verklaart het gebrek aan strijd met Oekraïne terwijl getuigenissen nog steeds spreken van toevoer uit Rusland van manschappen, materieel en munitie. De auteur meent dat president Putin de zogenaamde Volksrepublieken transformeert tot marionettenrepubliekjes waar de Russische legermacht de lokale bevolking in bedwang houdt en zich samen met de zetbazen bezondigt aan smokkel en diefstal. Het volk wordt buitengesloten. Zo zijn de republiekjes een lucratieve business. De milities vertrouwen Putin niet omdat hij om politieke redenen de zogenaamde Volksrepublieken terug kan geven aan Oekraïne als het hem uitkomt. Rusland heeft geen geld om ze te onderhouden, laat staan op te bouwen. Opvallend is dat InformNapalm de leiders van de milities rechts-nationalistisch noemt, terwijl ze zichzelf -onder meer Igor Strelkin- als links-nationalistisch beschouwen.

Foto: Slot van artikel op InformNapalm van een pro-Russische separatist: ‘Separatist Militant: “On the 1st of January the Kremlin Began an Open War against the Russians in the LPR and the DPR”’

In Oekraïne maken scheidslijnen vreemde kronkels. Desinformatie

Voormalig separatistenleider Igor Girkin die in augustus 2014 onder druk van het Kremlin zijn positie in Donetsk moest opgeven zou Russen oproepen Oekraïne te verlaten. Aanleiding is de dood in Loehansk van Alexander Bednov, ofwel Batman die in een hinderlaag liep. Zijn medestanders menen dat Igor Plotnitski, leider van de zelfverklaarde Volksrepubliek Loehansk achter die aanslag zit. Strijdgroepen met veel wapens bestrijden elkaar als gangsters en proberen in de gunst van  het Russische leger te komen. Daarbij komt dat de meest ervaren strijders in Donetsk ingezet worden, terwijl Loehansk wordt gebruikt als oefenterrein. Op de achtergrond probeert de Russische geheime dienst FSB deze gangsterbendes in het gareel te houden.

Uitvergroten van verschillen van de tegenstander is een middel in de informatieoorlog. De laatste maanden benadrukt de pro-Oekraïense zijde steeds vaker de verschillen tussen enerzijds de separatisten onderling en anderzijds tussen de separatisten en de in Oost-Oekraïne opererende Russische militairen. In elke oorlog wordt door macht, geld en wraakzucht het onmogelijke mogelijk. Zo zouden separatisten die niet tegen de Oekraïense eenheidsstaat zijn het met het Oekraïners op een akkoordje willen gooien tegen het Russische leger. Daarnaast voeren onderdelen van het Oekraïense leger achter de linies in separatistengebied een guerilla met een tweeledig doel: chaos en onzekerheid creëren en strijdgroepen tegen elkaar opzetten.

Zo laat InformNapalm niet na om die onderlinge verschillen aan pro-Russische kant te benadrukken, zoals in een overzichtsartikel van 30 december 2014: ‘Ondertussen zijn er moorddadige conflicten zowel tussen de bendes, de militanten als de reguliere eenheden van de Russische strijdkrachten. Echter, dit is vrij normaal voor een gebied zonder effectieve overheid en dat wordt overspoeld met wapens en huurlingen van verschillende ideologische, morele, ethische, religieuze en politieke opvattingen. Het is opmerkelijk dat er guerrilla-groepen zijn die volledig onafhankelijk opereren en hun eigen doelen nastreven. Sommigen van hen worden geleid door de ideeën van een ‘Verenigd Oekraïne’, terwijl anderen gewoon wraak nemen op de terroristen voor de onteigende of vernietigd eigendommen, gedode of verminkte familieleden, enz.’

Het valt vanuit Nederland nauwelijks te controleren wat waarheid en onwaarheid is in de Oekraïens-Russische oorlog. Maar dat in een oorlog de scheidslijnen soms vreemde kronkels maken is de wetmatigheid. Misleiding en afleiding door de strijdende partijen compliceren ons begrip van de oorlogssituatie, maar het besef ervan maakt het ons weer makkelijker om afstand te nemen en niets op voorhand voor zoete koek aan te nemen.

Foto: Tweet van Ukraine Today, 5 januari 2015.