Hoe gaat het met de oorlog tussen Oekraïne en de Russische Federatie?

De oorlog tussen de Russische Federatie en Oekraïne duurt al sinds 2014. De gevechtshandelingen halen nog nauwelijks de beeldschermen in de Europese en Amerikaanse huiskamers. De oorlog die ook wel een ‘conflict’ of ‘burgeroorlog’ wordt genoemd is zo goed als verdwenen uit de westerse nieuwscyclus. Naast de militaire component kent de oorlog ook een publicitaire, politieke en economische component. Omdat sinds 2014 het Oekraïense leger is versterkt door een betere commandostructuur, organisatie, training en materiaal kan de Russische Federatie niet meer rekenen op een gemakkelijke overwinning. Zo is een patstelling ontstaan met voor beide landen voor- en nadelen. Het Kremlin houdt Oekraïne verdeeld en zwak, maar is ook gebonden en moet tegen hoge kosten een zwak regime in Oost-Oekraïne op de been houden. Oekraïne kan geen nieuwe start maken naar EU of NAVO, maar kan door de oorlog de keuze voor Oost of West waarover in de bevolking verdeeldheid bestaat op de lange baan schuiven. Niet onmogelijk is dat president Putin door wegzakkende populariteitscijfers een succesje nodig heeft en een militaire operatie in Oekraïne begint. Republikeinse senatoren blijven echter in tegenstelling tot president Trump kritisch op de Oekraïne-politiek van het Kremlin.

Op 31 maart 2019 zijn er presidentsverkiezingen in Oekraïne. De zittende president Petro Porosjenko verdedigt zijn positie. Een succes was zijn presidentschap niet. In het begin kon hij het land verenigen tegen de agressie van de Russische Federatie, maar met het uitblijven van de bestrijding van de corruptie en het doorvoeren van hervormingen heeft hij zijn goedwil verspeeld. Zijn twee grootste tegenstanders zijn Julia Timosjenko en ‘tegenkandidaat’, acteur Vladimir Zelenski. Oekraïne blijft een oligarchie waarin de miljardairs achter de schermen aan de touwtjes trekken. Men zou kunnen zeggen dat de hoop voor Oekraïne is gelegen in een jonge generatie die cultureel meer gebonden is aan en gericht op Europa dan op de Russische Federatie. Maar dat is een kwestie van tientallen jaren, zoals ook het voorbeeld van Roemenië en Bulgarije uitwijst. Ze maken weliswaar deel uit van de EU, maar zijn daar nog steeds onvoldoende in geïntegreerd.

Cultureel platform ‘Izolyatsia’ verhuist naar frontstad Mariupol

Op 9 juni 2014 bezetten pro-Russen van de zelfbenoemde ‘Volkskrepubliek Donetsk’ het cultureel platform
Izolyatsia in Donetsk om er een detentie- en trainingscentrum van te maken. Gebouwen werden geplunderd ondanks afspraken met separatistische leiders. Zie hier. Het tijdelijk naar Kiev uitgeweken Izolyatsia profileert zich als een cultureel centrum en zegt tegen het pro-Oekraiense Ukraine Today geen partij te kiezen, maar bruggen te willen bouwen tussen bevolkingsgroepen. Het is aangesloten bij de Europese stichting Trans Europe Halles dat het ondanks het streven naar neutraliteit een West-Europees profiel geeft. Izolyatsia zegt naar Mariupol te willen verhuizen. In Oekraïne beïnvloeden cultuur en politiek elkaar. Kunst doet ertoe.

Foto: Schermafbeelding van izolyatsia.org/en, 11 juli 2015.

Vragen over rol Russische generaal Lentsov in Oekraïne-missie OVSE

Al maanden voert GorseFires Collectif actie tegen de Special Monitoring Mission to Ukraine (SMM) van de OVSE omdat deze missie de Russische luitenant-generaal Alexander Lentsov die plaatsvervangend commandant van het Russische leger is in de gelegenheid zou stellen om onder bescherming van de OVSE commando te voeren en ter plekke informatie te verzamelen die hij aan het Kremlin doorspeelt. De SMM werd op 21 maart 2014 op Oekraïens verzoek ingesteld en is een civiele, onbewapende missie met observatie en het gaande houden van de dialoog als doel. Lentsov en de Oekraïense generaal-majoor Oleksandr Rozmaznin maken deel uit van de Joint Centre for Control and Co-ordination (JCCC) die toeziet op de strijd en voortdurend locaties bezoekt. SMM rapporteert in dagrapporten en spotrapporten. Tweets van GorseFires zijn geblokkeerd door de SMM.

Of GorseFires gelijk heeft dat Lentsov een paard van Troje, een ‘spearhead general’ is valt lastig uit te maken. Maar het is merkwaardig dat een hoge Russische militair als Lentsov in de afgelopen maanden ongehinderd alle strijdterreinen ongehinderd kon verkennen, zoals het vliegveld van Donetsk, Debaltseve, de omgeving van Mariupol of Ilovaisk. Het valt niet uit te sluiten dat deze plaatsvervangende commandant van het Russische leger als coördinator en informant betrokken is bij de versterkingen die vanuit Rusland Oost-Oekraïne binnen blijven stromen. Is de OVSE-SMM missie een weeffout die in de huidige vorm maar beter gestopt kan worden?

Het is tegenstrijdig dat een hoge Russische generaal een hoofdrol kan spelen in een observatiemissie van een oorlog waarbij Rusland elke betrokkenheid ontkent. Wat heeft een Russische generaal er te zoeken? Door hem te vervangen door een militair uit een Scandinavisch land, Wit-Rusland of Kazachstan wordt de schijn van belangenverstrengeling tussen de Russische vertegenwoordiging in de JCCC en het Russische leger vermeden.

Reporter Simon Ostrovsky besteedt opvallend geen enkel woord aan de al maanden durende controverse over de rol van generaal Lentsov. Inclusief de aantijgingen die woordvoerder Michael Bociurkiw van de SMM keer op keer weerspreekt dat de SMM rechtstreeks gegevens zou doorgeven aan het pro-Russische leger in Oekraïne.

Foto 1: Tweet van GorseFires Collectif, 17 april 2015.

Foto 2: Simon Ostrovsky (Vice News) praat met de Russische luitenant-generaal Alexander Lentsov tijdens bezoek aan Shyrokyne, Donetsk op 16 april 2015.

Vice News: Wapenhulp aan Oekraïne? Hoeveel zin heeft dat?

Zelfs wie er om ideologische redenen van overtuigd is dat het Oekraïense leger bewapend moet worden om weerstand te kunnen bieden aan de Russische agressie ziet nadelen. Vice News schetst ze. Er bestaat een gemengd beeld van de kracht van het Oekraïense leger. Het gaat er maar net om welke kant benadrukt wordt.

Er is structurele zwakte van de Oekraïense legerleiding die bestaat uit ouderwetse, starre Sovjet-strategieën, gebrek aan bijscholing en Russische spionnen op het hoogste niveau die de doelmatigheid van het Oekraïense leger in de eerste fase erg hebben gehinderd. Geschiedschrijving moet uitwijzen of de Russische spionnen ook bij de overgave van de Krim in maart 2014 een doorslaggevende rol speelden. President Porosjenko beweert dat in 2012 80% van de medewerkers van de Oekraïense geheime dienst SBU door het Kremlin was gerecruteerd. Daarnaast was door corruptie bij de inkoop en het onderhoud van legermateriaal onder de vorige presidenten de slagkracht van de krijgsmacht ernstig aangetast. Vorig jaar moesten Oekraïense soldaten hun eigen uitrusting kopen voordat ze naar het slagveld afreisden omdat het er gewoonweg niet was.

Er is structurele sterkte van de Oekraïense strijdkrachten die de pro-Kremlin separatisten -naar schatting nu zeker 80% reguliere Russische militairen- tot stand heeft weten te brengen en veel schade heeft berokkenend. De Poolse analist Adam Michnik meent zelfs dat president Putin zijn tanden breekt op Oekraïne en het zijn Afghanistan wordt. Om het moraal te schragen zei Porosjenko deze week dat het Oekraïense leger door zijn ervaring op het slagveld tot de vijf sterkste legers van Europa behoort. Vermoedelijk na Groot-Brittannië, Frankrijk, Duitsland en Italië. Gemotiveerde vrijwilligersbataljons worden langzaam in de reguliere krijgsmacht geïntegreerd, maar hun commandanten vertrouwen nog steeds de politieke en militaire leiding niet.

Er resteert een gemengd beeld. Vraag is voor wie de tijd in het voordeel speelt. Da’s Oekraïne. Rusland had de Oekraïne-campagne in jaren voorbereid, inclusief de bezetting van de Krim, terwijl Oekraïne in maart 2014 bijna vanaf nul een leger moest reconstrueren. Toch lukte het Rusland niet de proxy-oorlog in Oost-Oekraine beslissend te winnen. Sancties kunnen ook een rol hebben gespeeld omdat ze het Kremlin angst aanjaagden. Volgens oppositieleider Alexei Navalny waren de Russische legers anders doorgestoten naar Odessa.

Moet het Oekraïense leger bewapend worden door het Westen? Duitsland blokkeert het tot nu toe vanwege de paradox dat het zelf militair geen weerstand kan bieden aan Rusland. Ulrich Speck legt uit hoe de Duitse militaire zwakte slecht uitpakt voor Oekraïne. Dit land moet het vooralsnog zelf opknappen. Mondjesmaat geholpen door het Westen gaat dat met hangen en wurgen en ten koste van vele slachtoffers. Oekraïne vervolgt haar koers richting Europa en komt steeds verder van Rusland af te staan. Dat zich op haar beurt steeds meer afzondert. Als het Oekraïense leger de eigen zwakte weet te overwinnen door hervormingen en het aanleren van moderne tactieken waarbij het Westen helpt, dan heeft het de belangrijkste slag gewonnen.

Vice News en The Intercept: Religieuze oorlog in Oekraïne

Er zijn christenen en christenen, en al helemaal in de zogenaamde Volksrepubliek Donetsk. Simon Ostrovsky van Vice News ontmoet protestanten die door pro-Russische milities uit hun kerken zijn gejaagd. Officieel beleid van de zogenaamde Volksrepubliek lijkt het niet te zijn en de Russisch-Orthodoxe Kerk van Moskou steunt de vervolging van andere christenen evenmin in theorie. Maar in praktijk gebeurt het met goeddunken van de wereldlijke en kerkelijke autoriteiten. Een staatsgodsdienst als ideologie dient immers een hoger doel.

Aan de andere kant is er de Oekraïens-Orthodoxe Kerk van Kiev waar de strijd tegen de tegenstander wordt ingezegend. Met dezelfde mix van politiek en religie die uiteraard het omgekeerde nastreeft. Marcin Mamon van The Intercept spreekt met de Oekraïense nationalist en bataljonsvrijwilliger Dmytro Korchynsky die pleit voor een Christelijke Taliban en trouwens pragmatischer is dan het lijkt, en overigens volstrekt niet op een lijn zit met de autoriteiten van Kiev. Korchynsky ziet wel iets in een religieuze oorlog tegen de Russen -tot op Russisch grondgebied- maar ook tegen Kiev dat gezuiverd moet worden van corruptie, chaos en de passieve toegeeflijkheid jegens Moskou. Zo speelt in de Russisch-Oekraïense oorlog religie aan beide kanten een rol als focus, model, motivatie, visitekaartje en vertaling van eigen wensen en projecties. Iets van alle tijden.

Speculatie, Kremlinologie en machtsstrijd: Putin en de hardliners

Kremlinologie herleeft in de Russische Federatie zoals deze in de Soviet-Unie bestond. Het omvat pogingen om het Kremlin door het interpreteren van indirecte aanwijzingen te begrijpen. Wat betekent de vlucht van de Russische Oekraïne-gezant van Putin Vladislav Surkov met zijn familie naar Hong Kong? Kremlinologie bestaat door het gebrek aan betrouwbare informatie. Hoewel er sinds 1991 door de opgang van het internet en de sociale media veel veranderd is -zodat de snelheid van de verspreiding van informatie is toegenomen- is het opvallend dat dit in de Kremlinologie weinig verschil uitmaakt. Er komt zo goed als niets naar buiten.

President Vladimir Putin is sinds 5 maart niet meer in het openbaar verschenen. Toen ontmoette hij de Italiaanse premier Matteo Renzi in Moskou. In elk land is het opvallend als een staatshoofd zonder verklaring 10 dagen niet in het openbaar verschijnt, maar in Rusland is het nog opmerkelijker omdat de persoon van Putin tot focus van politiek is gemaakt en in de media tot inwisselbaar symbool van de Russische Federatie is geworden. Hoewel door het gesloten systeem van informatie het best kan dat de gewone Russen het niet eens in de gaten hebben dat er iets vreemds aan de gang is in Moskou. Daartoe worden oude beelden uitgezonden.

De meest waarschijnlijke speculatie is dat er sinds 5 maart in het Kremlin sprake is van een machtsstrijd die verband houdt met Oekraïne. Hoewel het best kan dat het wordt vermengd met een strijd over functies en economische belangen. Het gaat dus niet om een paleiscoup met rollende hoofden, maar om een vertraagde machtsstrijd die zich in fases afspeelt. Dat komt omdat facties elkaar nodig hebben en omdat Putin door de leidersschapscultus voor de gewone Russen de natie symboliseert. Ook als Putin de strijd van de hardliners de afgelopen 10 dagen verloren heeft, dan hebben ze hem nog nodig als uithangbord voor de eigen bevolking en front naar het Westen. Die rol geeft Putin weer invloed om tegeneisen te stellen. Daarom duurt het zo lang.

Wat betekent het als de hardliners winnen waar het nu naar uitziet, hoewel hun winst wellicht niet volledig is? Daarover zijn de speculaties evenmin van de lucht. Wordt eerst Tsjetsjenië uitgemest inclusief de trouwste bondgenoot van Putin Ramzan Kadyrov voordat de aanval op Mariupol wordt ingezet met een oorlog die niet langer hybride is, maar openlijk wordt erkend? Dat zou Oekraïne ademruimte geven. En op termijn Westerse steun. Gaan de hardliners die leunen op de inlichtingendiensten die deel uitmaken van de veiligheidsindustrie voor een realistische politiek die uitgaat van machtsevenwicht of vermengen ze dat net als Putin met religie en nationalisme? Het valt nog niet te voorspellen. Maar de contouren zijn in de afgelopen 10 dagen geschetst.

Foto: Tweet van Anders Aslund, 14 maart 2015.

Vice News: Voorbereidingen voor het beleg van Mariupol

Simon Ostrovsky bezoekt voor Vice News het Zuid-Oost-Oekraïense Mariupol. Om drie redenen is deze belangrijke havenstad een doelwit in de Russisch-Oekraïense oorlog: 1) Vanwege het economisch belang van de lokale industrie; 2) Vanwege het strategisch belang omdat het Rusland een verbinding met de Krim geeft en 3) Vanwege het symbolische belang in de informatieoorlog. Westerse leiders hebben president Putin gewaarschuwd Mariupol niet in te nemen op straffe van strengere sancties en militaire steun aan Oekraïne.

Naar verluidt vormen zo’n 10.000 man reguliere Russische troepen de harde kern van het in Oost-Oekraïne opererende ‘separatistische’ leger dat door Russische officieren geleid wordt. Voor de verdediging vertrouwt de stad van een half miljoen inwoners op het Azov-vrijwilligersbataljon dat buiten de commandostructuur valt en daarom beter geleid wordt dan het Oekraïense leger. Maar het staat in de reuk van rechts-nationalisme.

Als het tot een confrontatie komt dan is een omsingeling door het Russische leger waarschijnlijker dan een frontale aanval. Kroatische vrijwilligers versterken het Azov-bataljon. Pikant omdat de Kroaten in 1995 in een Blitzkrieg met Operatie Storm de Servische Krajina veroverden. De grootste veldslag sinds de Tweede Wereldoorlog die de Kroaten door een goede voorbereiding, goede strategie en bikkelhard optreden wonnen.

Oekraïne: in de schaduwoorlog is tijd ruimte. Klok tikt voor allen

Een hoofdredactioneel commentaar in de Washington Post vat de opstelling van het Westen samen. Het Westen zegt steeds onverzettelijk te worden, nadat de Russen iets gedaan hebben dat ze volgens de afspraken van de Helsinki Final Act 1975, het Boedapester Memorandum 1994, Minsk-I 2014 of Minsk-II 2015 niet hadden mogen doen. Maar wat ze toch doen en waar ze vervolgens ongestraft mee wegkomen. De fout van president Obama, kanselier Merkel en al die andere Europese leiders is dat het steeds weer breken van de eigen woorden de afschrikking niet dient. Zodat de Russen doorgaan met hun militaire expansie.

De westerse strategie is er een van kleine stappen. Door te dreigen en vervolgens niets te doen proberen de Europese leiders de Russische agressie te vertragen. Een gisteren via de Russische oppositiekrant Novaya Gazeta uitgelekt Russisch plan voor Oekraïne geeft aan waar het Rusland om gaat: het veiligstellen van de eigen economische en politieke invloed. De rest is bijzaak die alleen via de Russische propaganda verspreid wordt om dat eigenbelang aan het zicht te onttrekken en publieke steun te mobiliseren. Het plan ontzenuwt ook de officiële Russische verklaring dat een Russische reactie ingegeven werd door een zogenaamde staatsgreep tegen toenmalig president Janoekovitsj. Het plan lag al klaar voor diens val in februari 2014.

In de asynchrone oorlog wurgt de Russische Federatie met inzet van alle moderne conventionele wapens die het ter beschikking heeft langzaam het Oekraïense leger dat vastberaden stand houdt tegen de overmacht, maar telkens nederlagen moet slikken. Het Westen heeft feitelijk voor Oekraïne een wapenembargo ingevoerd en probeert Rusland economisch te wurgen, zoals Alexei Bayer overtuigend aantoont. Maar met het huidige tempo van sancties, lage olieprijzen en een lage roebel duurt het nog een half jaar voordat Rusland op een kwetsbaar en onomkeerbaar punt komt dat het nog reserves voor zes maanden heeft. Een proxy-war in tijd.

De Russisch-Oekraïense oorlog is een strijd geworden waarin geen van de betrokken partijen zijn doel kan bereiken. Het is een oorlog met uitsluitend verliezers. Van de buitenstaanders is China een strategische winnaar dat de komende jaren een moegestreden en verzwakte Russische Federatie in het Verre Oosten zal oprapen. Putin blijft halverwege hangen tussen ondermijning van Oekraine en verzwakking van Rusland. Oekraïne bereikt geen eenheid en blijft hangen in corruptie en een langzame mars in de richting van de EU. President Obama is opnieuw te kijk gezet als aarzelend en afwachtend en Europa als zwak en besluiteloos.

Vice News op stap in Mariupol. Wat heeft de oorlog opgeleverd?

Henry Langston van Vice News is op stap in het dorp Chermalyk en in Mariupol. Voordat de wapenstilstand van Minsk-II van de nacht van zaterdag op zondag inging. Iedereen verlangt naar vrede. De oorlog heeft de Oekraïners niks dan ellende gebracht. Daarom is het de vraag wat de overweging was om deze oorlog ooit te beginnen. Destabilisatie van Oekraïne heeft ook geleid tot destabilisatie van Rusland. De twee meest corrupte landen van Europa trekken elkaar naar beneden. Europa is de derde verliezer omdat het niet krachtig en eensgezind heeft gereageerd. ‘Er is nog nooit een goede oorlog of een slechte vrede geweest‘, zei Benjamin Franklin. De oorlog wordt straks vervolgd bij het Internationaal Strafhof in Den Haag. Dan als geschiedenis.

Tijdloosheid van de Oekraïense oorlog. Om in te lijsten

Een wapenstilstand is in de maak tussen Oekraïne en separatisten die gesteund worden door het Russische leger. Maar voor het zover is proberen de laatsten de strategisch belangrijke havenstad Mariupol te veroveren. Om Rusland een toegangsweg over land tot de Krim te bieden. Het zal erom spannen. Artilleriebeschietingen door de separatisten bereiden dat voor. In de uren voor een wapenstilstand zijn de gevechten het felst.

De video toont de voorstad Shyrokyne die onder vuur ligt. De oorlog hult zich in herfsttinten. Met een dubbele focus die net naast de werkelijkheid kijkt, als een uitlopende waterverftekening.  Het zijn ook de cipressen in een 13de eeuwse oorlog tussen Florence en Siena. Rook, vuur, leed en doden zijn inwisselbaar. Wat blijft is de schoonheid van het landschap. Oorlog is leven op het randje van de tijd. Om in te lijsten ter herinnering.

Foto’s: Schermafbeeldingen uit video ‘Shelling of Shyrokyne (the Suburb of Mariupol) with “Grad”s 9/05/2014’ op YouTube.