Een Vandaag brengt twee dagen voor referendum reportage over diefstal Westfries Museum zonder nieuwswaarde. Journalistiek?

Een Vandaag had vanavond een reportage ‘Westfries Museum slaat alarm over onderzoek roofkunst’ dat de vraag opriep in welke categorie journalistiek het thuishoort. Het was geen onderzoeksjournalistiek zoals we die afgelopen week zagen bij de Panama Papers of de onthulling van Julian Röpcke van het Duitse Bild over de Donbas-regering. Een Vandaag bleef steken in veronderstellingen en suggesties. Het kwam niet met (nieuwe) feiten en baseerde zich op twee getuigen die hun eerdere verhaal mochten herhalen: museumdirecteur Ad Geerdink en kunstonderzoeker Arthur Brand. Twee betrokkenen die in december 2015 stelling hadden genomen dat extreem-rechtse Oekraïeners en de voormalige chef van geheime dienst SBU waren betrokken. Dat zette het museum zelfs in een schema. De twee mannen kregen van Een Vandaag de kans om dat verhaal te herhalen. Maar wat is de nieuwswaarde ervan? Een Vandaag noemt zelfs politiemol Mark Milczarek niet.

Opvallend is dat Een Vandaag dit twee dagen voor het Oekraïne-referendum uitzendt. Dus zonder dat er enig nieuw feit wordt vermeld. Het enige ’nieuwe’ dat gemeld wordt is dat er weinig voortgang in het onderzoek zit. Een onderzoek dat al 9 maanden loopt. Is het dan toevallig dat Een Vandaag daar twee dagen voor het Oekraïne-referendum aandacht aan besteed? Had de reportage niet gewoon volgende week uitgezonden kunnen worden om het referendum niet te belasten met suggesties en veronderstellingen? Of als het Een Vandaag om serieuze onderzoeksjournalistiek te doen was geweest had het aan dit onderwerp aandacht kunnen besteden op het moment dat het een nieuw feit te melden had gehad of een getuige had opgespoord.

Dat Oekraïne en door en door corrupt land is leidt geen twijfel. En dat de veiligheidsdiensten er niet volgens Westerse normen werken is ook geen geheim. Ze moeten bijklussen omdat ze slecht worden betaald.  De rechtsstaat functioneert er niet naar behoren. Niemand zal ontkennen dat onderzoeksjournalistiek duur is en tijd en expertise vraagt, zeker als het zich afspeelt in het buitenland. Goede onderzoeksjournalistiek verdient respect. Maar wat Een Vandaag doet is van een ander kaliber. Het presenteert de meningen van Geerdink en Brand over Oekraïne als bewijs. Feitelijk hoeven ze er niet eens naast te zitten, maar journalistiek die dat vervolgens niet hard kan maken schiet tekort. Wat dan overblijft is de sensatie. De suggestie. De compensatie voor een gemiste bron of getuige. Juist de hervormers in Oekraïne die een eind aan de corruptie willen verdienen betere journalistieke ondersteuning dan wat Een Vandaag in haar gemakzucht heeft laten zien.

Foto: Schermafbeelding van artikel ‘Westfries Museum slaat alarm over onderzoek roofkunst’ van Een Vandaag, 4 april 2016.

Zie hier voor reportage van Hromadske TV van 3 maart 2016.

Hromadske TV over de diefstal in het Westfries Museum. En de Oekraïense connectie

Journalist Lyubomyr Ferens van Slidstvo.info gaat naar Hoorn voor de diefstal van de schilderijen die in 2015 in Oekraïne opdoken en onderzoeker Arthur Brand en museumdirecteur Ad Geerdink koppelden aan rechts-nationalistische kringen en de geheime dienst, zoals bleek uit een lijst van betrokkenen. Het Oekraïense Slidstvo is als onderdeel van Hromadske TV lid van het in 2006 opgerichte Organized Crime and Corruption Reporting Project (OCCRP) voor onderzoeksjournalistiek. Ferens reconstrueert wat er sinds 2011 gebeurde.

Slidstvo.info heeft in tegenstelling tot Brand en Geerdink geen hard bewijs dat een rechts-nationalistisch politicus Oleh Tyahnybok (Svoboda) betrokken is. Ferens merkt op dat hij door de Oekraïense politie naar de Oekraïense geheime dienst werd verwezen voor informatie over Tyahnybok. Maar daar loopt het spoor dood. Maar Ferens spreekt de onderzoekingen van Arthur Brand niet tegen. Interessant is dat de Pools-Nederlandse politiemol Mark Milczarek in beeld komt als verbindingspersoon tussen Nederland en Oekraïne.

Opnieuw de kunstroof in het Westfries Museum. Waarom voert Arthur Brand Nalyvaichenko op als betrokkene?

RTV NH ging op 8 en 15 februari in twee uitzendingen van de rubriek ‘Recht uit NH’ in op de roof in 2005 in het Westfries Museum in Hoorn. Zie hier en hier. Zie hier de opsomming door het museum van de gestolen kunst. De gestolen goederen doken op in Oekraïne waar ze door het museum en de door het museum in de arm genomen specialist in kunstcriminaliteit Arthur Brand in verband werden gebracht met rechtse milities.

Maar Brand wees ook naar de politicus en het voormalige hoofd van de geheime dienst SBU (februari 2014-juni 2015) Valentyn Nalyvaichenko. Een kandidaat die in beeld is bij de VS om de president Petro Porosjenko op te volgen. Het Westfries Museum voerde in december Nalyvaichenko op in een lijst van betrokkenen -dit bericht staat nog steeds op de website- maar heeft daarvoor nooit geloofwaardige bronnen gegeven. De lijst wordt opnieuw in de reportage getoond. Zie hieronder. Arthur Brand kon me in een uitwisseling van reacties in december 2015 niet van de hardheid van zijn beschuldiging overtuigen. Ook in beide uitzendingen van ‘Recht uit NH’ worden geen harde feiten of details genoemd waaruit Nalyvaichenko’s betrokkenheid blijkt bij de nasleep van de kunstroof in Hoorn. Brands beschuldigingen aan het adres van Nalyvaichenko blijven van het niveau ‘van horen zeggen’ en associatie door schuld. De makers van RTV NH horen het aan en voegen niets toe aan kritisch vermogen of nemen de moeite in een commentaar Brands beweringen te relativeren.

Niet alles wat Arthur Brand zegt is onzin. Maar hij kan niet aantonen wat de betrokkenheid van Valentyn Nalyvaichenko is. Deze politicus speelt nog steeds een belangrijke rol in de Oekraïense politiek zoals blijkt uit een bericht over transcripten van gesprekken van februari 2014 waarin de VS en Duitsland Oekraïne vroegen om geen weerstand te bieden aan de Russen omdat dit aanleiding voor een grootschalige Russische invasie van de Krim zou zijn. Waarna de Amerikanen na de onrechtmatige invasie van de Krim die alsnog in maart 2014 plaatsvond hun garanties van het Boedapester Memorandum 1994 niet nakwamen, en Oekraïne in de steek lieten. Cynisch is dat Brand in de uitzending (na 9’35’’) zegt dat sommigen menen dat Putin achter de roof zit. Daar gaat het niet om. De eigenlijke vraag is of de Russische propaganda een rol speelt in de beeldvorming rond deze kunstdiefstal en of Brand zich op enigerlei wijze onbewust laat gebruiken door de Russen. Bijvoorbeeld door Valentyn Nalyvaichenko op te nemen in een lijst van betrokkenen bij de kunstroof.

Foto 1: Schermafbeelding van bericht Uitzending gemist van Recht uit NH van 15 februari 2015 met video met Arthur Brand.

Foto 2: Lijst van betrokkenen bij de kunstdiefstal uit 2005 zoals het Westfries Museum  die op de eigen website presenteert. Klik door op ‘Afbeeldingen gestolen kunst WFM’.

Beschuldigingen van Westfries Museum aan adres Oekraïne nog steeds niet onderbouwd

Terwijl Veronika Melkozerova in een artikel voor de Kyiv Post gaten schiet in het door De Telegraaf op 6 december gepubliceerde artikel over betrokkenheid van Oekraïense rechts-nationalistische leiders bij de schilderijenroof in het Westfries Museum, gaat De Telegraaf verder op het pad van de complottheorie. Het hangt als los zand aan elkaar met suggesties en verdachtmakingen. In een artikel van 25 december laat Jolande van der Graaf zonder dat te vermelden beschuldigingen aan ex SBU-chef Valentin Nalivaisjenko vallen. De als hard gebrachte feiten van begin december blijken steeds zachter te zijn. De door het Westfries Museum  in de arm genomen Arthur Brand die onderzoek gedaan zou hebben in Oekraïne praat op Twitter over zijn eigen media-aandacht, maar niet over de onderbouwing van zijn claims. Hij blijft aan de oppervlakte.

Nog steeds is het onduidelijk wat de feiten zijn over de Oekraïense connectie. Maar beschuldigingen zonder onderbouwing wijzen niet op zorgvuldig gedrag. Wie a zegt moet b zeggen. Een beschuldiging dient samen te gaan met bewijs, of anders teruggenomen te worden. Op z’n minst dient een voorbehoud gemaakt te worden. Dat alles ontbreekt. Het Westfries Museum maakt zo zichzelf ongeloofwaardig. De claim dat door openbaarmaking de schilderijen niet meer verkocht kunnen worden lijkt er aan de haren bijgesleept omdat de kans dat ze door die openbaarmaking vernietigd worden aanzienlijk is vergroot. Het ministerie van Buitenlandse Zaken had stille diplomatie aanbevolen. Maar het Westfries Museum gaf daar geen gehoor aan. Dat geeft te denken over het doelmatig opereren van museumdirecteur en onderzoeker in deze kwestie.

Passen de aantijgingen van directeur Ad Geerdink, Arthur Brand en Nederlandse rechts-populistische media in een patroon en hebben zij zich laten gebruiken en zijn daar beschaamd achter gekomen, maar willen nu geen gezichtsverlies leiden? Niet ondenkbaar is dat de berichtgeving in De Telegraaf  en op de website van TMG-dochter GeenStijl volgt uit een opzetje van de Russen om in de informatieoorlog Oekraïne in een kwaad daglicht te stellen. Geen Stijl voert campagne in het referendum over de associatie-overeenkomst van Oekraïne met de EU op 6 april 2016 en is ontvankelijk voor elk gerucht dat Oekraïne kan beschadigen.

Foto:  Schermafbeelding van deel artikel ‘Veronika Melkozerova: Revisiting case of stolen Dutch art work’ in Kyiv Post, 24 december 2015.

Westfries Museum presenteert schema van betrokkenen bij kunstdiefstal

De Telegraaf bericht over de diefstal van 24 schilderijen en 70 stuks zilverwerk op 9/10 januari 2005 in het Westfries Museum te Hoorn. Directeur Ad Geerdink zoekt de publiciteit. In een verklaring op de site van het museum zegt hij: ‘Maar alle pogingen om de geroofde 17e eeuwse schilderijen naar Hoorn terug te krijgen zijn gestrand. Contacten met de huidige bezitters van de roofkunst en diplomatieke inspanningen tot op het hoogste niveau hebben tot niets geleid. Omdat de collectie aan anderen dreigt te worden verkocht en in steeds slechtere staat verkeert, zoekt Hoorn nu de (internationale) publiciteit.’ Complicatie voor een oplossing lijkt dat degenen die de werken nu in bezit hebben de waarde te hoog inschatten. Ze gaan aan van een waarde van 50 miljoen euro en rekenen op een vindersloon van 5 miljoen euro, terwijl volgens het Westfries Museum de waarde maximaal 1,3 miljoen euro is, en waarschijnlijk 500.000 euro.

Het museum verklaart over een onderzoek van de specialist in kunstcriminaliteit Arthur Brand: ‘Inmiddels zijn er zeer serieuze signalen dat de huidige bezitters van de roofkunst deze proberen te verkopen aan anderen. Uit nader onderzoek van Brand wordt duidelijk dat er achter het vrijwilligersbataljon nog andere hooggeplaatste personen schuil gaan. De gestolen kunst is een speelbal in een ondoorzichtig politiek krachtenveld in Oekraïne, waarin sprake is van een interne strijd om de macht, vriendjespolitiek en corruptie.’

In onderstaand schema noemt het museum ook het voormalige hoofd van de geheime dienst SBU (van 24 februari 2014 tot 18 juni 2015) Valentin Nalivaisjenko die als bondgenoot van de Kievse burgemeester Vitali Klitsjko en parlementslid voor diens partij ‘Stoot’ om politieke redenen en affiliatie met oligarch Dmitro Firtash ontslagen werd door president Porosjenko. Hier wordt toegelicht wie wie is. Firtash die naar Oostenrijk is uitgeweken en door de VS op de hielen wordt gezeten wordt er ook van beticht de huidige premier Arseni Jatsenjoek aan te sturen. In een bericht op Facebook verklaart genoemde tussenpersoon Boris Humeniuk vandaag dat voor hem Nalivaisjenko een onbekende is. Kortom, er is nog veel onduidelijk over dit schema.

Foto: Schema van het netwerk van ‘betrokkenen‘ bij de diefstal volgens het Westfries Museum.

Oorlog in Oekraïne is niet zwart-wit. Vol fragmenten en fracties

Of het tegenpropaganda is van Oekraïense zijde valt niet uit te sluiten, maar InformNapalm biedt nuances die de Russische propaganda in haar informatieoorlog niet geeft. Dat leidt tot een beeld dat niet zwart-wit is en ruimte voor tegenstrijdigheden laat. De oorlog in Oekraïne is geen strijd tussen goed en slecht -wie dat ook is- of een geopolitieke strijd tussen Oost en West. Maar een spaghetti van belangen, solidariteit, berekening waar weinig lijkt wat het is. InformNapalm geeft vooral militaire achtergronden. Enkele voorbeelden.

In ‘Transcript of a Skype Call with a Russian Officer Deployed to Ukraine: What is Their Motivation?’ praat InformNapalm analist Artem Vasylenko met een officer van het Russische leger wiens eenheid naar Oekraïne werd gestuurd. Meer dan een dozijn militairen sneuvelden in Oekraïne. Niet in de strijd tegen het Oekraïense leger, maar door onderlinge gevechten. Niet bij alle separatisten zijn de Russische militairen populair: ‘A month ago one of my units was shelled by Ukrainian artillery. Then we discovered that a DNR militant was directing enemy fire. When we interrogated him, he told that locals are not happy with our presence. They expected Russian help, not humanitarian disaster.’ en: ‘We discovered several facts when militants coordinated their actions with Ukrainian Army against Russian army and Kozitsyn kazakh…’

Een gevangen genomen separatist vertelt in september 2014 zijn verhaal in ‘A DPR Combatant Describes how Orders are Given through Russian Officers’: Transcript: 7:42 Russian army shell not only UAF but DPR units as well; 7:50 Everything possible is done to further the conflict between DPR and the Ukrainian army’. In een opmerkelijke ontwikkeling voegden de Russen zich volgens een bericht in Kiyv Post bij de Oekraïense kritiek op de separatisten die zich niet houden aan de wapenstilstand die in september in Minsk is overeengekomen.

De strijd in Oekraïne wordt onoverzichtelijker. Separatisten staan niet in alle gevallen schouder aan schouder  met het Russische leger, maar behandelen deze vaak als vijand. Warlords zijn teleurgesteld in de Russische steun die minder winst brengt dan ze hoopten. Het Russische leger verliest zich steeds meer in een strijd zonder einddoel. Aan de andere kant bestaat er animositeit tussen het Oekraïense leger dat beter bewapend is dan de vrijwilligersbataljons die zich in de steek gelaten voelen. Tegelijk ontstaat er een Oekraïense guerrilla achter de frontlinie die de geschillen tussen Russen en separatisten aanwakkert, als onderdeel van wat hier eerder de derde hybride oorlog werd genoemd. Oorlog is mist, oorlog is wisselen van loyaliteit, oorlog is diffuus. Het is goed dat in gedachten te houden en niet een zwart-wit waarheid die niet bestaat.

Foto: Sergeĭ Mikhaĭlovich Prokudin-Gorskiĭ, ‘Ukraina. Putivl’. Na zadnem plane Molchanskii monastyr’. Sprava reka Seim.’ tussen 1905 en 1915. Collectie: Library of Congress.

Porosjenko wordt onderbroken met kritiek bij herdenking Maidan

De Oekraïense president Petro Porosjenko wordt onderbroken door omstanders als-ie in Kiev bloemen legt ter nagedachtenis van de meer dan 100 doden die in februari 2014 vielen door toedoen van scherpschutters. Hij krijgt verwijten dat strijders van de Anti-Terroristische Operatie (ATO) in Oost-Oekraïne onvoldoende worden gesteund. Een herhaald verwijt is dat vooral de vrijwilligersbataljons in de steek worden gelaten. Omdat dit de ideologische druk op de zittende macht zou verlichten. Herinnering aan het verraad van Ilovaisk is illustratief.

Het idee is dat gewone Oekraïense burgers zich opofferen zonder wie de oorlog allang verloren zou zijn en de hoge heren profiteren. Zoals op de Krim dat zonder een schot door het verlamde Oekraïense establishment werd overgeleverd aan Putin. Vrijwillligers zouden verraden worden door pro-Russische separatisten, de Oekraiense legerleiding en de regering-Porosjenko. Dat sentiment leeft en komt bij deze herdenking aan de oppervlakte. Corruptie en politieke onwil zouden een grotere vijand zijn dan de Russen die hun troepen naar Oekraïne sturen. Gesymboliseerd in de weinig populaire premier Arseni Jatsenjoek (‘konijn’) en minister van Binnenlandse Zaken Arsen Avakov, maar ook in president Porosjenko. Chocolade-oligarch van professie.

Complicatie is dat de Russen er vanzelfsprekend alle belang bij hebben dat de onderlinge verdeeldheid wordt aangewakkerd. Zodat soms nog nauwelijks te volgen is waar het ongenoegen nou precies vandaan komt.

Oekraïense crisis militair beslist. Is dat geheim?

In de week dat NATO-leden de leverantie van zogenaamde lethale wapens aan Oekraïne zijn gestart, wordt door de Oekraïense president voor de bühne gezegd dat een militaire oplossing niet mogelijk is. Tevens wordt president Obama nu ook door partijgenoten onder druk gezet om het Oekraïense leger te voorzien van wapens en real time informatie. Dus niet alleen president Putin liegt de waarheid over Oekraïne, ook president Porosjenko doet dat.

Een militaire oplossing moet juist wel een uitweg bieden uit de huidige crisis. Des te meer omdat het bevriezen van het conflict geen neutrale positie is, maar een belang dat de Russische Federatie nastreeft. Dat geen verantwoordelijkheid wil nemen door delen van Oost-Oekraïne in te lijven, maar evenmin het strijdveld wil verlaten. De uitkomst op het slagveld bepaalt de uitkomst aan de onderhandelingstafel.

De Russische escalatie wordt komende tijd dus beantwoord door directe betrokkenheid van enkele NATO-landen. Toch valt niet makkelijk in te zien waarom het Russische leger zich vrijwillig terug zou trekken uit Oekraïne. Daar heeft Putin geen belang bij. Een nederlaag van de separatisten zet hem in eigen huis alleen nog maar verder onder druk van rechts-nationalisten die Oekraïne als ondergeschikt aan hun eigen nationale zaak zien. Putin heeft dus belang bij het voortzetten van de geheime oorlog die is en niet is.

De militaire oplossing ontstaat als het Oekraïense leger opgewassen is tegen het Russische leger. Zowel in slagkracht van het materiaal als in satellietinformatie om snel posities onder vuur te nemen met vliegtuigen en artillerie. De militaire oplossing ontstaat als de Russische Federatie niet langer kan veinzen in Oekraïne niet aanwezig te zijn. Dan kan Putin in de Russische Federatie en daarbuiten diplomatiek en publicitair niet langer de vermeende onschuld spelen. Dat leidt dan tot inbinden of verdere escalatie. Of wat in lijn met de gevoerde tactiek tot nu toe is: een nieuwe geheime oorlog met weer ander stromannen, zetstukken, schaduwen en volmachten.

Trouwens, pikant in het verlag van Vice News is dat president Porosjenko een lid van het Azov-vrijwilligersbataljon een medaille uitreikt. De vrijwilligersbataljons liggen vanwege hun ideologie van twee kanten onder vuur. Ze worden fel bestreden door de separatisten en voelen zich in de steek gelaten en door uitblijvende steun zelfs geslachtofferd door het reguliere Oekraïense leger. Ze vormen nu de meerderheid van de strijdkrachten. De opbouw en uitbreiding van het reguliere leger met behulp van NATO-landen kan ervoor zorgen dat de strijd aan Oekraïense kant gedeïdeologiseerd wordt. Militair aan kracht wint, maar politiek minder onaanvaardbaar wordt voor de Russische Federatie.