Een Vandaag brengt twee dagen voor referendum reportage over diefstal Westfries Museum zonder nieuwswaarde. Journalistiek?

Een Vandaag had vanavond een reportage ‘Westfries Museum slaat alarm over onderzoek roofkunst’ dat de vraag opriep in welke categorie journalistiek het thuishoort. Het was geen onderzoeksjournalistiek zoals we die afgelopen week zagen bij de Panama Papers of de onthulling van Julian Röpcke van het Duitse Bild over de Donbas-regering. Een Vandaag bleef steken in veronderstellingen en suggesties. Het kwam niet met (nieuwe) feiten en baseerde zich op twee getuigen die hun eerdere verhaal mochten herhalen: museumdirecteur Ad Geerdink en kunstonderzoeker Arthur Brand. Twee betrokkenen die in december 2015 stelling hadden genomen dat extreem-rechtse Oekraïeners en de voormalige chef van geheime dienst SBU waren betrokken. Dat zette het museum zelfs in een schema. De twee mannen kregen van Een Vandaag de kans om dat verhaal te herhalen. Maar wat is de nieuwswaarde ervan? Een Vandaag noemt zelfs politiemol Mark Milczarek niet.

Opvallend is dat Een Vandaag dit twee dagen voor het Oekraïne-referendum uitzendt. Dus zonder dat er enig nieuw feit wordt vermeld. Het enige ’nieuwe’ dat gemeld wordt is dat er weinig voortgang in het onderzoek zit. Een onderzoek dat al 9 maanden loopt. Is het dan toevallig dat Een Vandaag daar twee dagen voor het Oekraïne-referendum aandacht aan besteed? Had de reportage niet gewoon volgende week uitgezonden kunnen worden om het referendum niet te belasten met suggesties en veronderstellingen? Of als het Een Vandaag om serieuze onderzoeksjournalistiek te doen was geweest had het aan dit onderwerp aandacht kunnen besteden op het moment dat het een nieuw feit te melden had gehad of een getuige had opgespoord.

Dat Oekraïne en door en door corrupt land is leidt geen twijfel. En dat de veiligheidsdiensten er niet volgens Westerse normen werken is ook geen geheim. Ze moeten bijklussen omdat ze slecht worden betaald.  De rechtsstaat functioneert er niet naar behoren. Niemand zal ontkennen dat onderzoeksjournalistiek duur is en tijd en expertise vraagt, zeker als het zich afspeelt in het buitenland. Goede onderzoeksjournalistiek verdient respect. Maar wat Een Vandaag doet is van een ander kaliber. Het presenteert de meningen van Geerdink en Brand over Oekraïne als bewijs. Feitelijk hoeven ze er niet eens naast te zitten, maar journalistiek die dat vervolgens niet hard kan maken schiet tekort. Wat dan overblijft is de sensatie. De suggestie. De compensatie voor een gemiste bron of getuige. Juist de hervormers in Oekraïne die een eind aan de corruptie willen verdienen betere journalistieke ondersteuning dan wat Een Vandaag in haar gemakzucht heeft laten zien.

Foto: Schermafbeelding van artikel ‘Westfries Museum slaat alarm over onderzoek roofkunst’ van Een Vandaag, 4 april 2016.

Zie hier voor reportage van Hromadske TV van 3 maart 2016.

Hromadske TV over de diefstal in het Westfries Museum. En de Oekraïense connectie

Journalist Lyubomyr Ferens van Slidstvo.info gaat naar Hoorn voor de diefstal van de schilderijen die in 2015 in Oekraïne opdoken en onderzoeker Arthur Brand en museumdirecteur Ad Geerdink koppelden aan rechts-nationalistische kringen en de geheime dienst, zoals bleek uit een lijst van betrokkenen. Het Oekraïense Slidstvo is als onderdeel van Hromadske TV lid van het in 2006 opgerichte Organized Crime and Corruption Reporting Project (OCCRP) voor onderzoeksjournalistiek. Ferens reconstrueert wat er sinds 2011 gebeurde.

Slidstvo.info heeft in tegenstelling tot Brand en Geerdink geen hard bewijs dat een rechts-nationalistisch politicus Oleh Tyahnybok (Svoboda) betrokken is. Ferens merkt op dat hij door de Oekraïense politie naar de Oekraïense geheime dienst werd verwezen voor informatie over Tyahnybok. Maar daar loopt het spoor dood. Maar Ferens spreekt de onderzoekingen van Arthur Brand niet tegen. Interessant is dat de Pools-Nederlandse politiemol Mark Milczarek in beeld komt als verbindingspersoon tussen Nederland en Oekraïne.

Opnieuw de kunstroof in het Westfries Museum. Waarom voert Arthur Brand Nalyvaichenko op als betrokkene?

RTV NH ging op 8 en 15 februari in twee uitzendingen van de rubriek ‘Recht uit NH’ in op de roof in 2005 in het Westfries Museum in Hoorn. Zie hier en hier. Zie hier de opsomming door het museum van de gestolen kunst. De gestolen goederen doken op in Oekraïne waar ze door het museum en de door het museum in de arm genomen specialist in kunstcriminaliteit Arthur Brand in verband werden gebracht met rechtse milities.

Maar Brand wees ook naar de politicus en het voormalige hoofd van de geheime dienst SBU (februari 2014-juni 2015) Valentyn Nalyvaichenko. Een kandidaat die in beeld is bij de VS om de president Petro Porosjenko op te volgen. Het Westfries Museum voerde in december Nalyvaichenko op in een lijst van betrokkenen -dit bericht staat nog steeds op de website- maar heeft daarvoor nooit geloofwaardige bronnen gegeven. De lijst wordt opnieuw in de reportage getoond. Zie hieronder. Arthur Brand kon me in een uitwisseling van reacties in december 2015 niet van de hardheid van zijn beschuldiging overtuigen. Ook in beide uitzendingen van ‘Recht uit NH’ worden geen harde feiten of details genoemd waaruit Nalyvaichenko’s betrokkenheid blijkt bij de nasleep van de kunstroof in Hoorn. Brands beschuldigingen aan het adres van Nalyvaichenko blijven van het niveau ‘van horen zeggen’ en associatie door schuld. De makers van RTV NH horen het aan en voegen niets toe aan kritisch vermogen of nemen de moeite in een commentaar Brands beweringen te relativeren.

Niet alles wat Arthur Brand zegt is onzin. Maar hij kan niet aantonen wat de betrokkenheid van Valentyn Nalyvaichenko is. Deze politicus speelt nog steeds een belangrijke rol in de Oekraïense politiek zoals blijkt uit een bericht over transcripten van gesprekken van februari 2014 waarin de VS en Duitsland Oekraïne vroegen om geen weerstand te bieden aan de Russen omdat dit aanleiding voor een grootschalige Russische invasie van de Krim zou zijn. Waarna de Amerikanen na de onrechtmatige invasie van de Krim die alsnog in maart 2014 plaatsvond hun garanties van het Boedapester Memorandum 1994 niet nakwamen, en Oekraïne in de steek lieten. Cynisch is dat Brand in de uitzending (na 9’35’’) zegt dat sommigen menen dat Putin achter de roof zit. Daar gaat het niet om. De eigenlijke vraag is of de Russische propaganda een rol speelt in de beeldvorming rond deze kunstdiefstal en of Brand zich op enigerlei wijze onbewust laat gebruiken door de Russen. Bijvoorbeeld door Valentyn Nalyvaichenko op te nemen in een lijst van betrokkenen bij de kunstroof.

Foto 1: Schermafbeelding van bericht Uitzending gemist van Recht uit NH van 15 februari 2015 met video met Arthur Brand.

Foto 2: Lijst van betrokkenen bij de kunstdiefstal uit 2005 zoals het Westfries Museum  die op de eigen website presenteert. Klik door op ‘Afbeeldingen gestolen kunst WFM’.

Beschuldigingen van Westfries Museum aan adres Oekraïne nog steeds niet onderbouwd

Terwijl Veronika Melkozerova in een artikel voor de Kyiv Post gaten schiet in het door De Telegraaf op 6 december gepubliceerde artikel over betrokkenheid van Oekraïense rechts-nationalistische leiders bij de schilderijenroof in het Westfries Museum, gaat De Telegraaf verder op het pad van de complottheorie. Het hangt als los zand aan elkaar met suggesties en verdachtmakingen. In een artikel van 25 december laat Jolande van der Graaf zonder dat te vermelden beschuldigingen aan ex SBU-chef Valentin Nalivaisjenko vallen. De als hard gebrachte feiten van begin december blijken steeds zachter te zijn. De door het Westfries Museum  in de arm genomen Arthur Brand die onderzoek gedaan zou hebben in Oekraïne praat op Twitter over zijn eigen media-aandacht, maar niet over de onderbouwing van zijn claims. Hij blijft aan de oppervlakte.

Nog steeds is het onduidelijk wat de feiten zijn over de Oekraïense connectie. Maar beschuldigingen zonder onderbouwing wijzen niet op zorgvuldig gedrag. Wie a zegt moet b zeggen. Een beschuldiging dient samen te gaan met bewijs, of anders teruggenomen te worden. Op z’n minst dient een voorbehoud gemaakt te worden. Dat alles ontbreekt. Het Westfries Museum maakt zo zichzelf ongeloofwaardig. De claim dat door openbaarmaking de schilderijen niet meer verkocht kunnen worden lijkt er aan de haren bijgesleept omdat de kans dat ze door die openbaarmaking vernietigd worden aanzienlijk is vergroot. Het ministerie van Buitenlandse Zaken had stille diplomatie aanbevolen. Maar het Westfries Museum gaf daar geen gehoor aan. Dat geeft te denken over het doelmatig opereren van museumdirecteur en onderzoeker in deze kwestie.

Passen de aantijgingen van directeur Ad Geerdink, Arthur Brand en Nederlandse rechts-populistische media in een patroon en hebben zij zich laten gebruiken en zijn daar beschaamd achter gekomen, maar willen nu geen gezichtsverlies leiden? Niet ondenkbaar is dat de berichtgeving in De Telegraaf  en op de website van TMG-dochter GeenStijl volgt uit een opzetje van de Russen om in de informatieoorlog Oekraïne in een kwaad daglicht te stellen. Geen Stijl voert campagne in het referendum over de associatie-overeenkomst van Oekraïne met de EU op 6 april 2016 en is ontvankelijk voor elk gerucht dat Oekraïne kan beschadigen.

Foto:  Schermafbeelding van deel artikel ‘Veronika Melkozerova: Revisiting case of stolen Dutch art work’ in Kyiv Post, 24 december 2015.