Posts Tagged ‘Utiliteitsdenken’
Eindigt volkswoede over afbraak verzorgingsstaat in revolutie?
De kredietcrisis begon in augustus 2007 en verergerde op 15 september 2008 door de val van bank Lehman Brothers. Met een schuld van $613 miljard, tegen de huidige dagkoers €465 miljard. Ter vergelijking, de Nederlandse rijksbegroting 2013 wordt geraamd op zo’n €250 miljard. Vanaf toen was het economisch goed mis. De kredietcrisis ging over in een schuldencrisis omdat landen de schulden overnamen. Volgens het oude principe dat winst van banken wordt geprivatiseerd, en verlies gesocialiseerd. Richting belastingbetaler.
Het economisch verhaal is vaak verteld. Economen leggen uit, tonen hun zorgen en oplossingen. Of zitten met de handen in het haar. Economie kan geen toekomst lezen. Nederland is voor de derde maal in een recessie beland. Een vraag over curves. Eerst of de ‘V’ een ‘W’ werd, nu of de ‘VW’ een ‘WW’ wordt. Als een hobbelende hei duikt de economie telkens omlaag. Dat geeft geen vastigheid, vertrouwen en uitzicht op beterschap.
Het menselijk verhaal is raadselachtiger. Cultuurhistoricus Thomas von der Dunk vraagt voor De Volkskrant in een opinieartikel waarom regenten zo halsstarrig zijn: ‘Wat men in die kringen nog steeds onderschat, is de toenemende volkswoede – vooral over zoveel arrogante onverbeterlijkheid. Die woede bleef bij eerdere schandalen nog binnen de perken, omdat de burger toen zelf nog niet zo hoefde te bloeden. Nu moet hij dat door de extra bezuinigingen – met dank aan Lenssen, Van Keulen en Rijkman Groenink – echter wel.’
Is het trouwens gewenst dat de toenemende volkswoede die gevoed wordt door groeiende publiciteit over de onrechtvaardige verdeling van de rijkdom, de arrogantie van de elite en de verstarring van de politiek die zich gegijzeld weet door de internationaal opererende financiële sector uitloopt in een revolutie? De wedervraag is, wat lost het op? Want de macht ontbreekt bij de Nederlandse regering om het over een andere boeg te gooien. Het moet het nu noodgedwongen bij cosmetische operaties laten die niets essentieels kunnen veranderen.
Is er een tussenweg die het onverzoenlijke verzoent? Ofwel, een goedaardige revolutie die de regenten en de graaiers uit bedrijfsleven en publieke sector door een combinatie van straf en heropvoeding terug met de beide voeten op aarde zet, de onmachtige bewindslieden macht geeft om de banken aan te pakken zoals ze echt willen, de burgers weer perspectief en inspraak geeft, en de afbraak van de verzorgingsstaat stopt om deze weer op te tuigen? Het lijkt er niet op. De gevestigde belangen zijn te groot. Het is van tweeën één: of er verandert niks of de volkswoede zal wild om zich heen slaan. Een tussenweg kan niet afgedwongen worden.
Foto: Op de kermis Den Bosch, 1928.
Drie pleidooien voor politiek die aan burger denkt. Een trendbreuk?
De redding van de politiek moet van de politiek komen. Dit lijkt vanzelfsprekend, maar is niet langer zo. Uit een onderzoek van PR-bureau Edelman bleek dat politici niet worden vertrouwd. Slechts 11 procent van de Nederlanders vertrouwt ‘dat bestuurlijke leiders competent genoeg zijn om maatschappelijke vraagstukken op te lossen’. Het vertrouwen in het bedrijfsleven is gedaald. Wie profiteert van dat wantrouwen? De doodlopende weg wordt van drie verschillende kanten opgemerkt. De burger zal het toch van de politiek moeten hebben.
1) Directeur van de aan de PvdA gelieerde Wiardi Beckman Stichting Monika Sie Dhian Ho doet in het rapport ‘Van Waarde’ een oproep om de menselijke maat weer centraal te stellen in de politiek. Het wordt morgen gepresenteerd. Mensen zijn meer dan cijfers, politiek is meer dan economie. Ze pleit voor een politiek die het liberalisme voorbij is. Volgens haar is er de afgelopen jaren onvoldoende geluisterd naar de verzuchtingen van mensen. De politiek heeft de dagelijkse problemen en wensen van mensen veronachtzaamd. Monika Sie Dhian Ho sluit met haar oproep voor een kwalitatief vooruitgangsgeloof aan bij een econoom als Arnold Heertje die al jaren pleit voor kwaliteit ven leven en humanisme waarbij de behoeften van de burger centraal staan.
2) Vice-president van de Raad van State Piet Hein Donner (CDA) zegt in het Het Financieele Dagblad dat een land niet bestuurd moet worden als een bv, maar als een overheid. Bij wetten en maatregelen gaat het niet alleen om doelmatigheid, rendement en resultaat, maar ook om het scheppen of veranderen van rechtsverhoudingen. ‘Dat aspect moet bij alle zorg over de financiën niet uit het oog worden verloren‘ zo citeert Het Parool. Wetten moeten beantwoorden aan het rechtsgevoel van de burger. Elementaire zaken die de burger raken dreigen door het ‘economisch’ denken verwaarloosd te worden. Vice-president Donner zegt zich hier als politicus ook schuldig aan gemaakt te hebben toen-ie de griffierechten wilde verhogen.
3) Antropoloog en journalist voor The Guardian Joris Luyendijk pleit in een column ‘De journalist als nuttige idioot?‘ voor herwaardering van de politiek. Luyendijk heeft zich tot doel gesteld om te beschrijven hoe de financiële sector werkt en waarom de politiek onmachtig is deze krachtig te hervormen. Hij overstijgt met dit nieuwe inzicht zijn eerdere cynisme over de politiek. De enige hoop voor de burger is nog de politiek. Kritiek van loslopende idioten, cabaretiers en reaguurders die vol op het orgel gaan tegen vermeende politieke zakkenvullers speelt de financiële sector in de kaart. Om de bankdirecteuren die politici omkopen terug in hun hok te krijgen is een sterke, ambitieuze politiek vol welgemeende idealisten nodig. Ze zijn onze bondgenoot.
Geven deze drie uiteenlopende commentaren uit verschillende hoeken een trendbreuk aan? Zoekt de politiek de onmachtige burgers weer op die het sinds midden jaren ’90 in de steek liet? Het valt te bezien. Piet Hein Donner redeneert nog steeds als de partijpoliticus die zijn eigen oude schaduw inzet. Monika Sie Dhian Ho roemt minister Lodewijk Asscher als een menselijk politicus, maar heeft van de technocratische Dijsselbloem en Plasterk minder te verwachten. Laat staan van de VVD’ers in het kabinet. Joris Luyendijk verstaat als geen ander het ritme van zijn tijd, maar weet tegelijk onmiskenbaar hoe krachtig banken zijn en hoe machteloos de politiek. Het is hopen tegen beter weten in. Maar een omslag wordt altijd vanuit de marge in gang gezet.
Foto: Gevangen in het labyrint van Bangladesh politiek. Foto: Jeremy Mayes / Gettyimages