Kabinet worstelt met aanscherping COVID-19 maatregelen, maar komt voet op de rem van burgemeesters, politie en regeringsfracties tegen

In het Verenigd Koninkrijk kunnen de ziekenhuizen de toestroom van COVID-19 patiënten nauwelijks aan. Die toestroom is nog nooit zo hoog geweest. Dat komt mede door de zogenaamde Britse variant van het virus dat besmettelijker zou zijn en het gedrag van personen die zich niet disciplineren. Het is erop wachten dat deze variant naar Nederland overwaait en hetzelfde in Nederland gebeurt. Nu al komt deze Britse variant in Nederland voor.

Het zou dan ook verstandig zijn als de Nederlandse regering een pro-actief beleid voert met strenge maatregelen. Dat is nog het enige middel om de pandemie te beteugelen. Maar het kabinet durft zich niet hard op te stellen en allerlei belangengroepen van burgemeesters, regeringsfractie en politie zijn tegen een harde aanpak. Wie de nieuwsberichten van vandaag leest waant zich in een alternatieve werkelijkheid. RTL Nieuws kopt: ‘Kabinet werkt aan avondklok, maar grote weerstand bij burgemeesters en regeringsfracties’ en het AD kopt: ‘Kabinet overweegt avondklok, maar burgemeesters en politiebonden zijn tegen’. Wie heeft het in Nederland nou eigenlijk voor het zeggen? Niemand echt? Dat is het failliet van het poldermodel. Nederland, de antropologie van de behoedzame niet-aanpak. Sloom. 

Foto: Schermafbeelding van de Voorpagina van Google Nieuws, 12 januari 2021

Petitie roept op geen geld te geven voor de renovatie van Paleis Soestdijk. De ontevreden burger negeert de rol van de politiek

Als het begrip tijdgeest nog niet bestond, dan zou het na lezing van bovenstaande petitie uitgevonden moeten worden. Tijdgeest is volgens Wikipedia ‘de kenmerkende manier van denken en handelen van het merendeel van de bevolking in een bepaalde tijd’. De ‘we pikken het niet langer’-generatie gaat vanaf 2008 samen met de opkomst van Geert Wilders. De kenmerken van deze generatie zijn uit de petitie af te leiden.

Paleis Soestdijk wacht op een nieuwe bestemming. ‘De kosten voor restauratie/renovatie worden geschat op € 100 miljoen, waarvan € 65 miljoen voor het paleis‘, aldus Jeroen Mensink in een bericht. Rijksgebouwendienst is verantwoordelijk en coördineert het zoeken van een nieuwe bestemming. Dat schiet niet op, mede door het geringe architectonische belang van de gebouwen en de bezuinigingsdrift van achtereenvolgende kabinetten. Het belang voor vooral ouderes generatie is de betekenis van Paleis Soestdijk als herinneringsmonument.

Opvallend aan de petitie is de geringschatting over cultureel erfgoed. Paleis Soestdijk wordt niet opgevat als onlosmakelijk onderdeel van het historische geheugen van de Nederlanders, maar als een financieel blok aan het been van de belastingbetaler. Het innemen van deze positie is voorbereid door Geert Wilders die samen met z’n cultuurwoordvoerder Martin Bosma niet ophoudt laatdunkend te doen over Nederlandse kunst en cultuur dat een linkse hobby zou zijn. Dat gebeurde vooral tijdens de gedoogperiode van Rutte I met de Halbe Zijlstra (VVD) als staatssecretaris van cultuur. De paradox in de positie van cultuurcritici als Wilders of Zijlstra is dat ze hameren op nationalisme en het belang van de natiestaat tegenover de supranationale EU, maar ze kunst en nationale monumenten die de nationale identiteit helpen schragen, het liefst in de uitverkoop doen.

De petitionist wenst ‘als belastingbetaler’ niet op te draaien voor de renovatie van Paleis Soestdijk en wil dat met protest voorkomen. Want ‘dat hoeft U niet te accepteren’. Het nieuwste middel uit de toverdoos van de ontevreden burger wordt van stal gehaald: het referendum. De rol van de representatieve politiek die door de kiezer gemandateerd is om te beslissen over de verdeling van gemeenschapsgeld over de diverse sectoren wordt met deze kritiek veronachtzaamd. Met een hink-stap-sprong springt de ontevreden burger over de politiek heen onder borstklopperij ‘zich niets wijs te laten maken en het zelf beter te weten’. De wens dat ‘Één volk één stem zou moeten hebben’ maakt het misverstand compleet. Want er bestaat in een open democratie niet één volk dat één stem laat horen. Daarom is er de politiek die de vele, diverse stemmen vertaalt in een moeizaam compromis dat iedere burger probeert te bedienen. Daarbij past steun aan kunst en monumenten.

Foto: Schermafbeelding van petitie ‘Geen geld voor de renovatie van paleis Soestdijk’.

Kloof tussen elite en burger. Keuze tussen lamlendigheid en uitbuiting

Jac. de Nijs, Gemeenteraad bezoekt Artis. Wethouder De Wit en G.W. Keja bij olifant, 1968. Collectie: Nationaal Archief.

Dit schreef ik in 2015:

De kloof tussen elite en burger is een probleem waar de politieke partijen grotendeels voor verantwoordelijk zijn. Het werkt meerdere kanten op. De elite kan de burger niet duidelijk maken wat essentieel is (klimaat, Europa, vluchtelingen) en begrijpt de zorgen (zorg, ouderen, baan, woning) van de burger niet die niet eindeloos wil calculeren met zorgverzekeringen die onvergelijkbaar zijn of treinkaartjes die niet meer tegen de beste prijs centraal ingekocht kunnen worden.

Daarbij komt de digitalisering die tot een nieuwe tweedeling leidt. Burgers zijn nog tevreden, maar vrezen voor hun toekomst zoals uit een buurtonderzoek van NRC bleek.

Wat is het heetste hangijzer? Is dat het gebrek aan representativiteit bij de politieke partijen en het openbaar bestuur waar blanke, hoogopgeleide, welgestelde mannen van middelbare leeftijd het voor het zeggen hebben?

Veelzeggend is dat meer dan 20 jaar na zijn afscheid de ras-Amsterdammer Wim Keja beschouwd wordt als de laatste (of: enige) arbeider in de VVD. Bij de PvdA, CDA of GroenLinks is het niet anders, om over D66 nog maar te zwijgen. Hoewel SP en PVV anders suggereren zijn ook daar geen arbeiders meer te vinden in het kader. Dat leidt tot een systeemfout.

In de politiek wordt over het laagopgeleide deel van de bevolking gesproken, maar niet met of door die burgers. Partijen worden op dit tekort niet eens meer aangesproken.

Elite en burger matchen dus op twee manieren niet. De elite kan niet overtuigend en doelmatig aantonen wat de belangrijkste beleidsterreinen zijn. Zoals gezegd, klimaat, Europa en vluchtelingen. De politieke partijen kunnen zich door de achtergrond van de kaderleden niet meer emotioneel vereenzelvigen met een groot deel van de bevolking dat praktisch wordt losgelaten.

Niet in de steek gelaten omdat de verzorgingsstaat nog steeds goed van niveau is en het volledig wegsnijden ervan voor de partijen averechts zou uitpakken, maar op een psychologisch niveau losgelaten. SP en PVV werpen zich op om het ongenoegen te verwoorden, terwijl ze als politieke partij niet anders handelen dan andere partijen en evenmin de laagopgeleiden zelf opnemen.

Zo wordt de burger dubbel bedrogen: een onderwerp als Europa dat de middenpartijen door ontbrekende overtuiging niet over het voetlicht kunnen brengen wordt door radicale partijen onder het mom van het dichten van de kloof tussen elite en burger gebruikt om een eigen programmapunt over Europa te scoren. Waarbij het de vraag is wie zich naar wie richt: de onvrede van de burger naar de partij, of omgekeerd?

De burger wordt hoe dan ook gebruikt door de politieke partij om te scoren. Tweemaal over de hoofden van de burger heen: door lamlendigheid (middenpartijen) of door uitbuiting (SP en PVV). Het is lood om oud ijzer.

Mansveld treedt af. Groot nieuws in Den Haag. Rijden treinen straks op tijd?

In Den Haag is het groot nieuws: staatssecretaris Wilma Manveld van Infrastructuur stapt op omdat ze de Kamer herhaaldelijk heeft voorgelogen. Dat is de conclusie van het rapport ‘De reiziger in de kou’ van de parlementaire enquêtecommissie Fyra onder leiding van CDA-Kamerlid Madeleine van Toorenburg dat vandaag verscheen. In een verklaring waaraan ze haar aftreden aankondigt verwijst ze herhaaldelijk naar fouten die door haar voorgangers zijn gemaakt. In een rampdossier van jarenlang falend spoorbeleid. Het valt Mansveld moeilijk om van harte schuld te bekennen. Is het aftreden van een staatssecretaris groot nieuws?

Foto: Schermafbeelding van persverklaring van staatssecretaris Wilma Mansveld, 28 oktober 2015.

NS ontspoord in chaos door talloze aanbieders van actiekaartjes. Marketing!

Treinreizigers hadden het vroeger makkelijk. Ze kochten een kaartje. Dat was het. Ze hoefden verder niet na te denken wat voor soort kaartje ze kochten, wanneer of waar ze hun kaartje kochten. Alleen NS verkocht treinkaartjes. Nu tickets geheten.  Ook voor internationale treinreizen. Het was overzichtelijk.

Nu zijn er allerlei soorten actiekaartjes met verschillende looptijden en voorwaarden die door verschillende aanbieders op de markt worden gebracht. Door Blokker, Hema, Albert Heijn, Kruidvat, Bakker Bart, Etos, La Place (V&D) of hoe al die winkels ook heten die treinkaartjes verkopen. Gevolg is dat de last is verschoven van de NS naar de klant. De treinreiziger wordt aan het werk gezet om uit te zoeken en te berekenen welk type kaartje het voordeligst is om wanneer te kopen. Soms zelfs met een kop koffie, een appelflap of een andere heerlijkheid wat het vergelijken er nog lastiger op maakt. De calculerende burger rekent zich suf bij de NS.

Metro constateert dat het deze week tijdens de herfstvakantie een chaos op de stations was door de actiekaartjes en geeft daarvan voorbeelden zoals Groningen, Meppel en Zwolle. ‘NS zegt daar waar het kan ook in te spelen op drukke trajecten. „Het is bij ons bekend dat de actiekaartjes in de vakantietijd ertoe kunnen leiden dat de eerste trein in de daluren heel druk is en ook reguliere reizigers soms de trein missen’ aldus een woordvoerder van de NS. Reguliere reizigers zonder actiekaartje kunnen dus hun trein missen.

Het is begrijpelijk dat de NS door samenwerking met andere aanbieders meer uit het eigen product probeert te halen. Dus de bezetting van de treinen in de daluren wil opkrikken. Maar de NS overschrijdt een grens als daarvan reguliere treinreizigers de dupe worden. En trouwens ook de kopers van de actiekaartjes die wegens de chaos op de stations de trein missen. In de marketing en de wildgroei van actiekaartjes die overal in de winkelstraten worden aangeboden is de NS zo langzamerhand behoorlijk ontspoord. Terug naar vroeger kan niet. Maar een hogere mate van overzichtelijkheid en grip op het eigen product moet bij NS mogelijk zijn.

Foto: Schermafbeelding van deel ‘Reiziger blijft achter op perron door actiekaartjes’ in Metro, 22 oktober 2015.

Sjaak Bral kritisch op graaicultuur koningshuis. Luim of ernst?

Cabaretier Sjaak Bral is kritisch op de graaicultuur. Van koning Willem-Alexander. Da’s weer eens wat anders dan het afkammen van bankiers. ‘Zo’n president is ook niet goedkoop, dat klopt. Maar die kan je in ieder geval kiezen en beoordelen op zijn kwaliteiten’ zo luidt de toelichting op YouTube bij dit fragment. Willem-Alexander of zijn voorgangers zijn niet door het volk gekozen. Ze hebben zichzelf in onze naam benoemd. Of Willem-Alexander geschikt is als staatshoofd is geen vraag die er toe doet. We zullen het nooit weten. Omdat we het niet mogen weten. Omdat we de vraag niet mogen stellen. Omdat de vraag nooit beantwoord wordt.

Koning Willem-Alexander is een normale calculerende burger die zich van anderen niets aantrekt. Zeker niet van een slap en verdeeld parlement dat geen vuist durft te maken. De mythe van de monarchie is een mysterie dat de onmacht van het parlement in stand houdt. Kritisch PvdA-kamerlid Jan Vos wilde in 2014 het salaris van Willem-Alexander terugbrengen naar de Balkenende-norm. Zo’n 230.000 euro. Nu ontvangt de koning 825.000 euro. Vos werd teruggefloten en zweeg. Uit onderzoek in 2008 en 2009 van de Gentse hoogleraar Herman Matthijs bleek het Nederlandse koningshuis het duurste van Europa. Recent onderzoek zou uitwijzen dat de Noorse monarchie duurder is. Wat de kosten van de Nederlandse monarchie zijn valt lastig te zeggen, des te meer omdat het niet in het belang van de monarchie is om de kosten openbaar te maken.

Foto: Koning Willem-Alexander drinkt bier samen met de Russische president Vladimir Putin. Sochi 2014.

Kan het een beetje minder met de monarchie? Nee, dat kan niet

RTL’s Frits Wester vraagt zich af of de Oranje’s een maatschappelijke antenne hebben. Want de kritiek is dat koning Willem-Alexander en zijn echtgenote die niet hebben. Bij een teruglopende economie moeten velen inleveren, maar degenen met de grootste salarissen niet. Het Nederlandse koningshuis behoort tot de duurste van Europa. Waarom dat zo moet zijn is onduidelijk. Terwijl landen als Spanje of het Verenigd Koninkrijk groter en belangrijker zijn dan Nederland. Een maatschappelijk, laat staan een politiek debat waarom de Nederlandse monarchie zoveel kost komt niet van de grond. Dat alles heeft iets onrechtvaardig. Het is ook wel eerlijk van het staatshoofd dat hij niet net doet alsof hij wel een maatschappelijke antenne zou hebben.

Koning Willem-Alexander is een normale calculerende burger die zich van anderen niets aantrekt. Zeker niet van een slap en verdeeld parlement dat geen vuist durft te maken. De mythe van de monarchie is een mysterie dat de onmacht van het parlement in stand houdt. De kritische toon van RTL steekt voor critici van de monarchie weldadig af tegen de toon van de publieke omroep die doorgaans uitblinkt in Oranje-propaganda.

Foto: Koning Willem-Alexander met Koen Doodeman bij uitreiking Koninklijke Prijs voor Vrije Schilderkunst, 10 oktober 2014.

Drie pleidooien voor politiek die aan burger denkt. Een trendbreuk?

De redding van de politiek moet van de politiek komen. Dit lijkt vanzelfsprekend, maar is niet langer zo. Uit een onderzoek van PR-bureau Edelman bleek dat politici niet worden vertrouwd. Slechts 11 procent van de Nederlanders vertrouwt ‘dat bestuurlijke leiders competent genoeg zijn om maatschappelijke vraagstukken op te lossen’. Het vertrouwen in het bedrijfsleven is gedaald. Wie profiteert van dat wantrouwen? De doodlopende weg wordt van drie verschillende kanten opgemerkt. De burger zal het toch van de politiek moeten hebben.

1) Directeur van de aan de PvdA gelieerde Wiardi Beckman Stichting Monika Sie Dhian Ho doet in het rapport ‘Van Waarde’ een oproep om de menselijke maat weer centraal te stellen in de politiek. Het wordt morgen gepresenteerd. Mensen zijn meer dan cijfers, politiek is meer dan economie. Ze pleit voor een politiek die het liberalisme voorbij is. Volgens haar is er de afgelopen jaren onvoldoende geluisterd naar de verzuchtingen van mensen. De politiek heeft de dagelijkse problemen en wensen van mensen veronachtzaamd. Monika Sie Dhian Ho sluit met haar oproep voor een kwalitatief vooruitgangsgeloof aan bij een econoom als Arnold Heertje die al jaren pleit voor kwaliteit ven leven en humanisme waarbij de behoeften van de burger centraal staan.

2) Vice-president van de Raad van State Piet Hein Donner (CDA) zegt in het Het Financieele Dagblad dat een land niet bestuurd moet worden als een bv, maar als een overheid. Bij wetten en maatregelen gaat het niet alleen om doelmatigheid, rendement en resultaat, maar ook om het scheppen of veranderen van rechtsverhoudingen. ‘Dat aspect moet bij alle zorg over de financiën niet uit het oog worden verloren‘ zo citeert Het Parool. Wetten moeten beantwoorden aan het rechtsgevoel van de burger. Elementaire zaken die de burger raken dreigen door het ‘economisch’ denken verwaarloosd te worden. Vice-president Donner zegt zich hier als politicus ook schuldig aan gemaakt te hebben toen-ie de griffierechten wilde verhogen.

3) Antropoloog en journalist voor The Guardian Joris Luyendijk pleit in een column ‘De journalist als nuttige idioot?‘ voor herwaardering van de politiek. Luyendijk heeft zich tot doel gesteld om te beschrijven hoe de financiële sector werkt en waarom de politiek onmachtig is deze krachtig te hervormen. Hij overstijgt met dit nieuwe inzicht zijn eerdere cynisme over de politiek. De enige hoop voor de burger is nog de politiek. Kritiek van loslopende idioten, cabaretiers en reaguurders die vol op het orgel gaan tegen vermeende politieke zakkenvullers speelt de financiële sector in de kaart. Om de bankdirecteuren die politici omkopen terug in hun hok te krijgen is een sterke, ambitieuze politiek vol welgemeende idealisten nodig. Ze zijn onze bondgenoot.

Geven deze drie uiteenlopende commentaren uit verschillende hoeken een trendbreuk aan? Zoekt de politiek de onmachtige burgers weer op die het sinds midden jaren ’90 in de steek liet? Het valt te bezien. Piet Hein Donner redeneert nog steeds als de partijpoliticus die zijn eigen oude schaduw inzet. Monika Sie Dhian Ho roemt minister Lodewijk Asscher als een menselijk politicus, maar heeft van de technocratische Dijsselbloem en Plasterk minder te verwachten. Laat staan van de VVD’ers in het kabinet. Joris Luyendijk verstaat als geen ander het ritme van zijn tijd, maar weet tegelijk onmiskenbaar hoe krachtig banken zijn en hoe machteloos de politiek. Het is hopen tegen beter weten in. Maar een omslag wordt altijd vanuit de marge in gang gezet.

Foto: Gevangen in het labyrint van Bangladesh politiek. Foto: Jeremy Mayes / Gettyimages

Burgers vertrouwen Nederlandse elite niet: Edelman Trust

Edelman Trust ‘’s werelds grootste onafhankelijke PR-bureau’ meet in de Barometer 2013 in Nederland groot wantrouwen in de elite. Dat hebben de bestuurders binnen het bedrijfsleven en de overheid aan zichzelf te danken. Opvallend in de Barometer is dat nergens de kloof tussen elite en burgers zo groot is als in ons land. Slechts 1 op de 10 Nederlanders ‘gelooft dat zakelijke leiders en overheidsfunctionarissen de waarheid vertellen wanneer ze geconfronteerd worden met een moeilijke kwestie. Minder dan 20 procent vertrouwt erop dat de zakelijke en bestuurlijke elite problemen oplost in sectoren die het moeilijk hebben.‘ Niet best.

Een PR-bureau denk vanuit zichzelf en komt om de hoek kijken met een vervolgvraag: ‘hoe het vertrouwen terug te winnen?‘ Reparatie daarvan is de kerntaak. Daarom moet eerst gemeten worden dat het beschadigd is. Annemieke Kievit, ‘General Manager‘ van Edelman Nederland weet hoe het zit: ‘Om het vertrouwen te herstellen, moeten, (..) CEO’s en overheidsfunctionarissen in Nederland een nieuwe cultuur binnen hun organisaties bevorderen. Een cultuur die minder gericht is op traditionele hiërarchieën en waarden, maar meer op waarden als ‘inclusiviteit’, betrokkenheid, transparantie en (maatschappelijke) verantwoordelijkheid.’

Slechts 11 procent van de Nederlanders zou vertrouwen ‘dat bestuurlijke leiders competent genoeg zijn om maatschappelijke vraagstukken op te lossen.‘ In andere ontwikkelde landen is in 2012 het vertrouwen in de overheid hersteld, maar in Nederland is dat bleven steken. Nog opvallender is dat in Nederland het vertrouwen in het bedrijfsleven gedaald is, terwijl dat in andere landen juist gestegen is. Het vertrouwen in de banksector is sinds 2006 onder opinieleiders met meer dan 40% gedaald, tot 31% vertrouwen nu. Een nieuw dieptepunt.

De Barometer 2013 besluit met een opgave die ook hoop en belofte biedt: ‘Zakelijk en bestuurlijk Nederland staan voor de zware opgave om het vertrouwen terug te winnen van steeds kritischere, mondigere en zelfverzekerde burgers en dat in een tijdperk van hyperconnectiviteit.’ Het is de vraag of de zakelijke en politieke elite het in zich hebben om dat vertrouwen te herwinnen. Want de economie zit tegen en cadeautjes aan de burger zitten er niet meer in. De elite moet het op eigen kracht doen. En dat wordt niet vertrouwd.

Foto: Omslag Barometer 2013 van Edelman

Opstand van egoïstische burgers dient samenleving niet

Malou van Hintum verbaast zich in De Volkskrant over het verzet tegen de voorgenomen kabinetsmaatregelen. Omdat het vaak zo egoïstisch is. Volgens haar is veel inkomensverlies verlies van luxe. Ik deel haar mening. Het verzet gaat om een vakantie minder. Meer is het niet. Wie werkelijk onder het bestaansminimum komt heeft uiteraard redenen tot piepen. Maar die anderen lieten zich de afgelopen weken luid en verbolgen horen.

Zoals de VVD-er voor z’n open haard die ageert tegen nivellering via de zorgpremie. Zonder enige twijfel een oneigenlijke omweg zoals oud-minister Jan Pronk zegt omdat nivellering via de belastingen dient te lopen. Maar met de maatregel is weinig mis. Ik herinner dat een Duitse vriend me enkele jaren geleden vertelde ruim 900 euro zorgpremie per maand te betalen. Voor hem alleen, want z’n vrouw was elders verzekerd. Een erfenis van Gerhard Schröder. Ons rest een luxe discussie van ontevreden mensen die niet kunnen minderen.

Van Hintum heeft het mis met haar bewering dat over de bezuinigingen over kunsten en wetenschappen niet gemopperd is. Dan mist ze de essentie dat het kabinet Rutte I zich van alle kritiek door oppositie, betrokken burgers, kunstenaars en wetenschappers weinig aangetrokken heeft. Weliswaar zette het als wisselgeld de BTW op podiumkaartjes naar 21% niet door en kreeg de ruimtevaart 68 miljoen. Dat ging in beide gevallen echter om het terugdraaien van voorgestelde bezuinigingen. Het vernieuwende beleid werd het meest gekort. In de kunsten werden de gevestigde instellingen gespaard, terwijl de experimentele presentatie-instellingen en de talentontwikkeling werden weggesneden uit de basisinfrastructuur. Zelfs de gouvernementele Raad voor Cultuur had op dat laatste kritiek. Ook de PvdA draaide die kortingen niet terug in de onderhandelingen.

Focus op economie en koopkracht is een valkuil. Gevolg ervan is dat wordt afgebroken wat niet afgebroken zou moeten worden. Zoals de genoemde kunsten en wetenschappen, maar ook de natuur. Nodig is een quotum voor kunsten, wetenschappen en natuur. Zoals dat ook jarenlang voor ontwikkelingshulp gold. Zo kan de essentie overeind blijven van wat we belangrijk vinden voor een samenleving. Ofwel, het algemeen belang. Een prima tegengif voor burgers die klagen voor hun open haard zonder goed te beseffen hoe absurd ze zijn.

Foto: Open haard.