JIT doet nieuwe getuigenoproep MH17. Het brengt de politieke betrokkenheid van het Kremlin in kaart

Vandaag doet het JIT een nieuwe getuigenoproep in het strafrechtelijk onderzoek naar het neerhalen van de MH17. Uit onderstaand bericht van het JIT blijkt in welke richting er gezocht wordt: ‘Het JIT zoekt informatie over de opdrachtgevers in de bestuurlijke en militaire hiërarchie, die het mogelijk hebben gemaakt dat MH17 in Oost-Oekraïne kon worden neergeschoten door de BUK-TELAR.’ Het JIT lijkt door onderzoek nu de top van het Kremlin te naderen. Dat zou niet alleen militaire steun hebben verleend, maar de operatie hebben geleid: ‘Uit nader onderzoek, waaronder getuigenverhoren van voormalig DPR-leden, kan worden afgeleid dat de Russische invloed verder ging dan het leveren van militaire steun alleen. Dit kan ook blijken uit opgenomen gesprekken die DPR-leiders voerden met hoge functionarissen van de Russische overheid’.

De oproep van het JIT komt op een gevoelig moment. In zowel de VS en het VK verdiept zich de discussie over de invloed van het Kremlin op respectievelijk president Trump en de Conservatieve partij van premier Johnson. Dus op de politiek van die landen. Het verwijt is dat deze leiders zich ‘ziende blind’ hebben laten kopen door Russisch geld dat is doorgesluisd door de aankoop van vastgoed of donaties via Russische oligarchen uit de kringen van het Kremlin of de Russische maffia die met medeweten van de politieke leiding in het Kremlin opereert. Een ander project dat kritiek ondervindt is de aanleg van gaspijplijn Nord Stream II waarin het Russische Gazprom een meerderheidsbelang heeft en dat Europa meer afhankelijk van Russisch gas (en fossiele brandstoffen) maakt. Vooral de top van de Duitse politiek en economie zou dit mogelijk maken en naïef in de fuik van de Russische invloed lopen. Het JIT gaat doelbewust door in haar onderzoek en het valt te prijzen dat de politici van de bij het JIT betrokken landen (Nederland, Australië, Oekraïne, België, Maleisië) zich sinds het begin van het onderzoek in 2019 niet hebben laten intimideren door het Kremlin.

Foto: Schermafbeelding van deel artikel ‘JIT doet nieuwe getuigenoproep MH17; 14 november 2019 – Landelijk Parket’ van het Openbaar Ministerie.

Nabestaanden van MH17 hebben kritiek op voortgang en zien geopolitieke belangen. Hoe verhoudt zich dat tot Nord Stream II?

Omdat het JIT een onderdeel is van het Openbaar Ministerie geeft vertrekkend voorzitter Herman Bolhaar van het college van procureurs-generaal antwoord. Het beantwoorden van de schuldvraag gaat de nabestaanden van de ramp van de MH17 te langzaam. Het is ruim 2,5 jaar gelden dat dit vliegtuig boven Oekraïne werd neergeschoten. Volgens een bericht in De Telegraaf vragen nabestaanden formateur Schippers om de MH17 op de agenda van de formatiebesprekingen te zetten. Ze twijfelen of de onderste steen ooit boven komt.

Volgens het tot nu toe meest waarschijnlijke, volledige en getoetste scenario is de Russische Federatie medeplichtig aan het vermoedelijk per ongeluk neerschieten van de MH17. Journalistieke onderzoeken wijzen naar het tweede bataljon van de 53ste Luchtverdediging Raket Brigade uit Koersk. Het lijkt er sterk op dat dit onderdeel op bevel van hogerhand de BUK-raket heeft geleverd en afgeschoten waarmee de MH17 op 17 juli 2014 is neergeschoten. Complicatie in het onderzoek is dat zowel de vermeende daders zich in een ander land bevinden en de rampplek zich in oorlogsgebied bevindt. De schuld moet buiten redelijke twijfel voor de rechter aangetoond worden en overeind blijven. Een juridische lat ligt hoger dan een journalistieke lat.

Geopolitieke belangen zouden waarheidsvinding in de weg staan volgens nabestaanden in hun brief. Dat kan op allerlei manieren uitgelegd worden. Wijzen die geopolitieke belangen in de richting van meer of minder samenwerking met de Russische Federatie? De Nederlandse overheid gaat door met het meewerken aan het Nord Stream II project dat de afhankelijkheid van West-Europa van Russisch gas vergroot. Maar er zijn gerede twijfels over of het verenigbaar is met Europese wetgeving en energiepolitiek. Onder meer Nederlandse en Duitse politici presenteren het in het kielzog van Gasunie en Shell als een economisch project waarover de politiek niet het laatste woord heeft. Oost-Europese landen als Polen zien dat volledig anders. Nederlandse regering en parlement zijn oorverdovend stil over Nord Stream II. Het zou gewenst zijn als Nord Stream II, de MH17 en de gewenste relatie met de Russische Federatie in de formatieonderhandelingen worden behandeld.

Opvallend is dat uit een recent onderzoek van Pew over de NAVO blijkt dat Nederlanders met afstand het meest positief staan tegenover het inroepen van artikel 5 en het beantwoorden van Russische agressie in Europa. Dat heeft ongetwijfeld met het neerschieten van de MH17 en de Russische reactie daarop te maken. Dat geeft een sterke basis om Nord Stream II in de formatieonderhandelingen kritischer dan tot nu toe tegen het licht te houden. Vooral D66 zou zich vanwege alle tegenstrijdigheden en het opportunisme van Europese bedrijven in combinatie met een zwijgende overheid sterk kunnen maken voor het op de lange baan schuiven van de Nederlandse medewerking aan Nord Stream II en het vinden van overeenstemming in de EU daarover.

Foto: Grafiek ‘Divisions within NATO on defending an alliance ally’ in het PEW-onderzoek ‘NATO’s Image Improves on Both Sides of Atlantic’, 23 mei 2017.

Praat mee over cybercrime. Maar alleen als consument, hoor!

Het Openbaar Ministerie heeft van 10 t/m 17 oktober een actieweek cybercrime. Het nodigt jongeren uit voor een internetdiscussie over computercriminaliteit. De landelijk officier cybercrime Lodewijk van Zwieten trekt de kar. Hij doet op de Facebook-pagina van het OM mee aan de discussie en reageert op vragen van jongeren. Deze gaan over het inbreken in computers, het uiten van bedreigingen via social media, over heling van gestolen spullen via internet en over het online verspreiden van naaktfoto’s. Alles in het kader van de bewustwordingscampagne Alert Online met uiteenlopende deelnemers namens overheden en bedrijfsleven.

Van Zwieten relativeert in een Facebook-reactie dat de aanpak van het OM noodgedwongen versnipperd is: ‘het onderwerp cyber is zo breed, dat het zich niet leent voor heel specifiek beleid. Deelonderwerpen kunnen wel onder bestaand beleid vallen. Zoals de eerste casus, over texting. Daarop is het beleid over de aanpak van kinderporno van toepassing. Overigens zonder dat het fenomeen daar apart in genoemd wordt. T.a.v. jongeren die strafbare feiten plegen, bestaat ook overkoepelend beleid. Daarin is bijvoorbeeld opgenomen dat politie en OM terughoudend zijn met aanhoudingen en vervolgingen, vanwege de inpact er van.‘

Wat bij dit soort bewustwordingsacties opvalt is dat het gericht is op burgers die als consumenten worden beschouwd die diensten of goederen afnemen. Goed dat de acties bestaan, maar ze ogen eenzijdig. Immers maar een kant van de medaille wordt belicht. Da’s politiek veilig omdat het de macht niet aanspreekt. Wordt zo’n bewustwordingsactie die daadkracht suggereert zo niet juist niet een placebo voor wat nagelaten wordt?

Het wachten is op een actie waarbij het OM werkt aan de bewustwording van overheden en bedrijfsleven. Precies de partners die nu de alertheid bij de burger menen te moeten bevorderen. Wees nou eerlijk, waar zit ‘m naast de georganiseerde criminaliteit de grootste bedreiging voor de internetveiligheid? Aanwijzing: de NSA en de massale spionage door inlichtingendiensten. De grootste bedreiging van de internetveiligheid zit ‘m namelijk niet in de incidentele overtredingen door medeburgers. De grootste bedreiging van het internet zijn de overheden en bedrijven die grootschalig de regels oprekken of zelfs volledig aan hun laars lappen. Vandaag nog in het nieuws: Nederlandse telefonie- en internetaanbieders die persoonsgegevens misbruiken.

Foto: Schermafbeelding van bewustwordingsactie over cybercrime ‘Alert Online‘. 14 oktober 2013.