Je zou bijna te doen krijgen met Armin Laschet, de kandidaat van de CDU/CSU voor het kanselierschap. Het is de opzet dat hij kanselier Merkel opvolgt, maar dat wordt steeds minder zeker voor deze man zonder charisma. Hoe denkt in 2021 een partij in hemelsnaam zo verkiezingen te kunnen winnen?
In de peilingen voor de verkiezingen van de Bundestag op 26 september 2021 is Olaf Scholz, de kandidaat van de SPD Laschet op 1% genaderd. Waar blijft de tegenaanval van de Union op de SPD? De Groenen zijn weggezakt in de peilingen.
Dit campagnefilmpje leidt af van de boodschap die CDU/CSU wil verkopen. Toch al een boodschap die weinig concreet is en een wee gevoel van goede bedoelingen oproept. Dat is de makke van een middenpartij die vele doelgroepen moet bedienen en als het geen nieuwe prioriteiten stelt zich daarom uitsluitend vaag en flets kan presenteren. Het filmpje is daarvan het resultaat.
Het zit vol gebreken die kritische media volop munitie geeft. Zoals de als enige zwart gesnikte Laschet die moet suggereren dat hij net als zijn vader mijnwerker is of een rondgang op het Holocaust-monument in Berlijn waarvan het onsmakelijk wordt gevonden dat dit in de campagne wordt gebruikt. Maar er is meer.
De campagne van de CDU hapert en de partij heeft nog een maand om dat te corrigeren. De roep om Laschet te vervangen door de populaire CSU-leider Markus Söder helpt niet mee aan het zelfvertrouwen en de eenheid van de Union. Dat wordt spannend. De EU zal het in de toekomst in elk geval zonder de leidende rol van kanselier Merkel moeten gaan doen.
De meest interessante geopolitieke kwesties zijn die waarin allerlei belangen tegen elkaar inspelen. Zodat niet eens duidelijk is waar het nou precies om gaat. De aanleg van Nord Stream II is zo’n complex dossier. Het maakt de EU afhankelijk van Russisch gas en het verlengt de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen. Het is een project met een Russisch meerderheidsbelang en niet op voorhand is duidelijk gezien de hoge kosten van tegen de 10 miljard euro dat de opzet ervan economisch is. Het is in dubbel opzicht een politiek project. Het verhoogt de Europese afhankelijkheid van Russisch gas en het schuiven met fondsen en aanbestedingen maakt het voor de Russische zakenelite die direct is gerelateerd aan het Kremlin mogelijk om op een min of meer legale wijze geld om te ploegen richting eigen portemonnee. In de reacties bij deze video plaatste ik deze week in het Engels deze week enkele reacties die ik hier samenvat:
The construction of Nord Stream II is wrong in two respects. 1) It increases dependence on fossil fuels in the coming decades, while the climate problem requires the opposite; 2) It is contrary to the official EU policy on energy independence and diversity as laid down in the ‘Third Energy Package in the gas sector’ in 2018.
1) It is incorrect that Nord Stream II replaces the current pipeline with Ukraine, because the capacity of Nord Stream II is about 43% higher. Indeed, both systems will co-exist. That makes the construction of Nord Stream II even more illogical;
2) According to its own energy policy, the EU has decided to diversify in 2018 and not to depend on a specific provider (in this case the Russian Federation), but does the opposite in practice through cooperation with Gazprom and Nord Stream II. Despite its own policy, the import and dependence on Russian gas has already increased. If the EU takes itself seriously, it should work better and more coordinated with providers other than the Russian Federation.
3) Again, the dependence on Russian gas contradicts EU policies. This has to do with geopolitics and the Kremlin, which in the past has turned off the gas tap for political reasons. That makes the EU blackmailable for a Russian Federation that is economically weak and politically unstable. No single power block that itself takes seriously must make itself dependent on others.
The short-sightedness of German politics and business is particularly high. Let DW pay attention to this. The German policy on Nord Stream II is the result of an explosive combination of short-term economic thinking with a misguided sense of guilt over the Nazi past and contemporary arrogance.
Toen ik dat laatste schreef had ik nog geen kennis genomen van het artikel van Julian Röpcke in het Duitse ‘Boulevardblad’ Bild van 21 november 2019. Het heeft de veelzeggende titel ‘KLACHTEN TEGEN FEDERALE REGERING; Geheime dienst thriller rondom Putins pijplijn’. Op initiatief van het Russische bedrijf Gazprom zou de regering-Merkel in Washington DC hebben gelobbyd om sancties tegen Nord Stream II ’naar achteren te schuiven’. Het bedrijf Nord Stream II zou een directe lijn met het kantoor van kanselier Merkel opgebouwd hebben. De achtergrond is dat als het project niet op 31 december 2019 is voltooid, het een vertraging van vijf jaar oploopt en waarschijnlijk nooit afgemaakt kan worden. Dat houdt in dat er 10 miljard euro in het water is gegooid. Daarom liggen Amerikaanse sancties extra gevoelig omdat ze voor die vertraging zorgen.
Uit het artikel blijkt dat de Duitse regering de talking points van het Kremlin overneemt en in Washington naar voren brengt. Dat is nog begrijpelijk en verdedigbaar als het om Duitse economische belangen ging, maar het gaat een grens over en wordt pijnlijk als Berlijn zich tot een spreekbuis maakt van de desinformatie en misleiding van het Kremlin. Want zoals gezegd, de aanleg van Nord Stream II is in strijd met staand energiebeleid van de EU. Het verdeelt de EU. Daar gaat de Duitse regering willen en wetens aan voorbij.
Foto: Schermafbeelding van deel artikel ‘VORWÜRFE GEGEN BUNDESREGIERUNG; Geheimdienst-Krimi um Putin-Pipeline’ van Julian Röpkce voor Bild, 21 november 2019.
Aldus Jonathan Holslag in een opinieartikel in de NRC van 7 juni 2019. Overdrijving kan nodig zijn om vastgeroeste standpunten los te wrikken. Het is waardevol om vraagtekens te plaatsen bij de wetmatigheid en logica om zaken te doen met autoritaire staten en die zo in het zadel te helpen. Al gaat het niet om het per omgaande bewerkstelligen van een beleidswijziging, maar om de bewustwording erover te vergroten. Het is het aloude euvel van zakendoen met een vijand tegen het algemeen belang in. Nederland is er als vanouds als handelsnatie niet vies van om handel te drijven met bedenkelijke partners. Het is de hoogste tijd dat we eens goed in de spiegel kijken en ons realiseren waar we in hemelsnaam mee bezig zijn. Namelijk het subsidiëren van autoritaire staten als China of de Russische Federatie die hierdoor niet alleen steeds sterker worden en de Westerse democratieën steeds meer kunnen bedreigen, maar ook hun eigen burgers kunnen onderdrukken. Dat subsidiëren u en ik door het importeren van Russisch gas of Chinese consumentenartikelen.
Velen irriteren zich aan de uitleg over Nord Stream II door het Duitse economische en politieke establishment over wederzijdse afhankelijkheid. Dat is niet alleen in strijd met staand EU-energiebeleid, het is ook vals en opportunistisch. Waar de Britse politieke klasse, en specifiek de twee grootste partijen Tories en Labour, volledig ontspoort inzake de Brexit, ontspoort de Duitse politieke klasse op de Groenen na volledig inzake de Ostpolitik. Ja, Duitsland ziet het angstbeeld van een implosie van de Russische Federatie waarbij de horden uit het Oosten de grenzen overspoelen, maar nee, het is onzinnig om dan de overgave bij het kruisje te tekenen en niet in EU-verband te opereren, geholpen door een verkeerd verwerkt en begrepen schuldgevoel over het Nazisme. Britse politici krijgen terecht volop kritiek in de publieke opinie van diverse Europese landen, maar over de zelf-gerichte, zich vergalopperende Duitse politieke klasse blijft het opvallend stil. Waarom is dat?
Op 6 juni 2019 was er een debat in de Duitse Bundestag onder de titel ‘Souveränität in der Energieversorgung sichern – Sanktionspolitik bei Nord Stream 2 entgegentreten’, waarvan hier een samenvatting van het parlement zelf. Het was aangevraagd door de rechts-populistische AfD, zoals uit de gekleurde titel blijkt, die tegen de politiek van het Kremlin aanleunt. Politici verscholen zich achter de dreigingen door leden van de regering Trump om te stoppen met de aanleg van gaspijplijn Nord Stream II. Die dreiging bestaat en kan als onacceptabel beschouwd worden omdat het raakt aan de Duitse soevereiniteit, maar het ontslaat vervolgens het Duitse parlement niet om eigen verantwoordelijkheid te nemen en in dit publicitair en politiek belangrijke onderwerp van buitenlandse politiek niet individueel en uitgaande van de eigen soevereiniteit, maar in EU-verband te opereren. De Duitse Alleingang irriteert des te meer omdat het als een Europees-Russische project wordt voorgesteld, maar het Duitse politieke establishment daar vervolgens niet naar handelt. Op de bijdrage van de Groene politicus Jürgen Trittin na onderstrepen Duitse politici wat Holslag zegt: ‘een onsamenhangend diplomatiek en militair antwoord, terwijl de onevenwichtige handelsrelaties doorgaan’. Het Westen, en in het bijzonder Duitsland verraadt de vrijheid waar het in het eigen nationale parlement met zulke mooie woorden zo omslachtig in de rol van benadeelde over praat. In theorie, maar niet in de praktijk, omdat dat niks kost.
Foto: Schermafbeelding van deel artikel ‘Het verraad van de vrijheid’ van Jonathan Holslag in NRC, 7 juni 2019.
Het is de logica van de politiek. Iemand zegt ergens van beschuldigd te worden en ontkent dat. Maar daarmee is niet gezegd dat die beschuldiging niet klopt. De lijstaanvoerder bij de aanstaande Europese verkiezingen voor de radicaal-rechtse AfD Jörg Meuthen ontkent in gesprek met journalist Hans-Hermann Gockel die sympathiseert met de AfD dat zijn partij Russofiel is. Hij werpt die beschuldiging zelf op. Het is een antwoord aan en aanval op Manfred Weber die lijstaanvoerder van de CSU-CDU bij de aanstaande Europese verkiezingen is en ook beoogd kandidaat namens de Christen-democratische EVP-fractie om voorzitter van de Europese Commissie te worden. Weber maakt een goede kans, want de EVP wordt naar verwachting de grootste fractie.
Weber is al sinds 2017 een verklaard tegenstander van Nord Stream 2, en neemt hiermee afstand van zowel kanselier Merkel als de SPD. Maar in EU-verband is niet Weber, maar het Duitse politieke establishment de spookrijder. Hoewel het de vraag is of Merkel en Weber dit achter de schermen niet afstemmen, waarbij Merkel de ‘good cop’ speelt in de relatie met het Kremlin. Vooral om calamiteiten te voorkomen die Duitsland beschadigen. Weber volgt staand EU-beleid zoals dat in 2018 is verwoord in het ‘Third Energy Package in the gas sector’. Dat stelt dat Europa in haar energiepolitiek minder afhankelijk moet worden van andere landen en moet diversificeren in soorten energie. Nord Stream II is in beide opzichten in strijd met dit EU-beleid.
In gesprek met het Duitse Focus herhaalde Weber afgelopen week nogmaals dit standpunt: ‘Ich unterstütze voll die europäischen Sanktionen gegen Russland und bin auch der Meinung, dass das Nord-Stream-2-Projekt gestoppt werden sollte. Es ist ein politisches und kein wirtschaftliches Projekt. In Zeiten solch schwieriger Verhandlungen mit Russland sollten wir solche Projekte nicht durchführen.’ Dat leidde in de Duitse politiek tot opschudding, zoals bij Jörg Meuthen. Hij zegt geen Russofiel te zijn, maar Eurofiel is hij zeker niet. Weber verwoordt het EU-beleid en het zegt veel over de Duitse politiek dat dit als abnormaal wordt afgeschilderd.
Een andere ontwikkeling is dat de Deense bezwaren tegen de aanleg van Nord Stream II er belangrijker op worden omdat ze het plausibeler maken dat het project nog niet is voltooid. De Deense bezwaren over de route leiden tot vertraging van de aanleg. Dat is namelijk van belang omdat de EU nieuw beleid heeft aangenomen dat het inspraak geeft in projecten die nog niet voltooid zijn. Een artikel van Politico geeft uitleg. Er is nu een politieke strijd ontbrand met grote economische en politieke belangen over de vraag of Nord Stream II wel of niet voltooid is. De kosten van de aanleg van Nord Stream bedragen zo’n 10 miljard euro.
Het commentaar van Die Welt zoekt een electorale verklaring voor de uitspraak van de nieuwe minister van Binnenlandse Zaken (CSU) Horst Seehofer dat de islam niet tot Duitsland behoort. Of niet bij Duitsland past. Hij zou de uitspraak gedaan hebben om kiezers op de radicaal-rechtse AfD terug te winnen. Met als risico dat de spanning binnen de grote coalitie met de SPD toeneemt. Zo wordt de islam opnieuw als maatstaf genomen voor wat aanvaardbaar en passend is. Zonder dat feitelijk de waarde van de islam zelf langs de meetlat wordt gelegd. Zo blijft de islam voor rechts dienen om zich tegen af te zetten en voor links om het kritiekloos te omarmen. Dat is twee keer niks omdat het het begrip over wat de islam werkelijk is en teweegbrengt in Duitsland of Nederland niet vergroot. Juist daar is in alle verwarring en verdeeldheid sterk behoefte aan.
Tegen alle verwachtingen in zijn het niet de Groenen die uit de onderhandelingen voor een nieuwe regering zijn gestapt, maar de liberalen van de FDP. De verwachting was dat het vooral tussen de Beierse CSU die de adem van de AfD in de nek voelt en de Groenen zou botsen. Daar zijn de onderhandelingen echter niet op stukgelopen. Hoewel een van de onderhandelaars van de Groenen Robert Habeck meent dat elementen in de CSU en FDP een anti-Groene opstelling hadden. De FDP krijgt van de Groenen de Zwarte Piet (schwarzer Peter) toegespeeld en zorgt voor ergernis bij de andere partijen omdat er geen zwaarwegende programmatische reden was voor de FDP om te breken. Het zou de FDP aan bereidheid ontbroken hebben. De Groenen voelen zich als partij gesterkt door de onderhandelingen en hebben de weg naar het centrum gevonden. Hoe het verder moet is onduidelijk. Een minderheidsregering CDU/CSU en FDP is hoe dan ook onmogelijk geworden. Nieuwe verkiezingen wil geen van de centrumpartijen en de SDP blijft afwijzend om in de regering te stappen.
Morgen zijn er Bundestagsverkiezingen in Duitsland. Belangrijk voor de EU en voor Nederland. Angela Merkels CDU/CSU gaat in de peilingen stabiel aan kop met zo’n 36% van de stemmen. De rechts-populistische AfD kan met zo’n 10-11% de derde partij worden na de SPD die naar verwachting laag in de 20% zal eindigen. Ik hoop op een coalitie CDU-Grüne, maar die laatste partij komt met zo’n 8% waarschijnlijk tekort om Merkel aan een meerderheid te helpen. Dan is de conservatief-liberale FDP nodig en dat compliceert de coalitievorming. Vooral wat de Europese veiligheidspolitiek betreft. Economisch gaat het Duitsland voor de wind en Duitsers houden van stabiliteit. Niet van radicale avonturen op links of rechts. Hun geschiedenis van de 20ste eeuw heeft de Duitsers geleerd hoe snel en grandioos dat kan ontsporen. Anti-democraten die zich als democraten presenteren, het blijft een uitdaging voor het gezond verstand. Hopelijk trappen niet te veel Duitsers in de val.
Update 20 december 2017: De Correspondent komt met het bericht dat Thierry Baudet in Amsterdam op 14 oktober 2017 in het geheim sprak met Jared Taylor, een Amerikaanse witte nationalist en witte suprematist. Ofwel, een racist. Baudet wil erover tegen De Correspondent geen mededelingen doen terwijl het toch eerder een politiek, dan een privé gesprek betrof. Het past in het patroon van Baudet om zijn ware politieke bedoelingen en die van zijn partij verborgen te houden om salonfähig te zijn voor publiek, media en politiek.
Een bizarre ontwikkeling van onze tijd is de normalisering van radicaal-rechts en de bijna onmerkbare opname ervan in de nationale partijpolitiek. De schroom om racisten politiek onderdak te verlenen vanwege de schadelijke publiciteit die dat op kan leveren lijkt voorbij. Rachel Maddow schetst dat voor de VS en gaat in haar show terug naar mei 2013 om aan te tonen dat racistisch rechts al voor de opkomst van Donald Trump in de armen gesloten werd door de Republikeinse partij. En de conservatieve denktank de Heritage Foundation. In Nederland is er de normalisering van de PVV dat van 2010 tot 2012 gedoogpartner was in het kabinet Rutte I met VVD en CDA. En op dit moment krijgen de voormannen van Forum voor Democratie volop ruimte in de media om hun radicaal-rechtse politiek die aanleunt tegen racisme en witte suprematie te legitimeren.
Oud-leider van het Britse UKIP Nigel Farage gaat in Duitsland voor de radicaal-rechtse AfD campagne voeren voor de landelijke verkiezingen van 24 september. Hij doet dat in Berlijn naast de controversiële Beatrix von Storch, aldus een bericht van Politico. Zij hield in 2016 de mogelijkheid open voor de grenspolitie om op vluchtelingen te schieten, vrouwen en kinderen niet uitgezonderd. Stern geeft de details. In zo’n sfeer steunen Europese radicaal-rechtse partijen elkaar. Hun netwerk komt samen in het Europarlement waar ze fracties vormen zoals Europa van Naties en Vrijheid en UKIP en AfD in Europa van Vrijheid en Directe Democratie.
Radicaal- of extreem-rechtse partijen of bewegingen hebben er een handje van om zich anders voor te doen dan ze zijn omdat ze voor de meerderheid van de bevolking controversieel zijn. Daarom verbergen ze hun ware bedoelingen en stellen die verkeerd voor om aanvaardbaarder te zijn voor zowel een breed publiek als voor rechtse partijen waar ze programmatisch aan grenzen. Zoals in de VS de Republikeinse partij, in het Verenigd Koninkrijk de Conservatieven, in Duitsland de CSU en in Nederland de VVD en het CDA.
Vaak verwijzen deze radicale partijen naar de islamitische gedragsregel ‘Takiyya’ die Wikipedia omschrijft als ‘een toegestane gedragsregel om het geloof onder bedreiging of dwang te verbergen.’ Geert Wilders heeft het jarenlang gebruikt om Nederlandse moslims van alles in de schoenen te schuiven. Ontkennen hielp niet, omdat de ontkenning juist de gedragsregel bevestigde. Maar hoe zit het met de gedragsregel van radicaal- of extreem-rechts om zich anders voor te doen? Het is onmiskenbaar dat radicaal-rechts zich anders voordoet dan het is en veinst om maatschappelijk en politiek aanvaard te worden. Of zelfs subsidie op te strijken in nationaal- of Europarlement. Maar de gelijkenis is onmiskenbaar. Radicaal-rechts doet aan eigen ‘Takiyya’.
Foto: Tweet van Ludovic de Danne van 19 februari 2016. Overzicht van de conferentie ‘Prosperity of Europe after EU’ op 18 en 19 februari 2016 in een zoutmijn in het Poolse Wieliczka van de fractie van Europa van Naties en Vrijheid (ENF) in het Europarlement die wordt gedomineerd door het Front National. Opvallend was de aanwezigheid van gastspreker Thierry Baudet die in de ENF geen officiële functie heeft.
Angela Merkel danst. Ze heeft met 41,5% van de stemmen een prima resultaat behaald in de verkiezingen voor het landelijke parlement. Haar voorstelling komt niet helemaal van de grond. Het past in de theatertraditie van Bertolt Brecht. Merkel staat op zo’n merkwaardige manier stil bij haar succes dat het lijkt alsof het vooral is bedoeld om er commentaar op te geven. Ze twijfelt tussen genieten van het moment en angst voor overmoed. Reken maar na, volgens de uitslagen hebben de drie linkse partijen in de Bundestag een nipte meerderheid van 319 tegenover 311 zetels voor CDU/CSU. Merkel heeft het geluk dat Die Linke en de SPD elkaar niet liggen. Anders zouden die partijen met de Groenen een regering kunnen vormen. De paradox van haar fijnste uur is dat een grote overwinning haar vooral lastige onderhandelingen brengt. Hoe vertaal je dat in een dans?
Een landelijke enquête van het blad Stern maakt duidelijk dat de Duitse Piratenpartij aan populariteit wint. Ze staan in de peilingen op 7% waarmee ze de 5%-drempel voor de Duitse Tweede Kamer, de Bundestag nemen. Protest is het motief om op de Piraten te stemmen. Vorige maand waren de ze al succesvol in het Berlijnse parlement met 9% van de stemmen.
Onderzoeker Manfred Güllner heeft zo’n succes van een partij als de Piraten die uit het niets komt nog nooit gezien, zelfs niet bij de Groenen die er langer over deden: Selbst die Grünen brauchten nach ihrem ersten Antreten zur Europawahl 1979 vier Jahre, bis sie in den Bundestag kamen.
Protestpartij dus. Van de ondervraagden zou liefst 84% uit protest op de Piraten stemmen omdat ze geen vertrouwen in de andere partijen meer hebben. Slechts 6% heeft ideologische motieven. Die smalle basis lijkt de zwakte van de Piraten. Maar eenmaal in de Bundestag kan de basis verbreed worden. Dan maakt het niet uit dat men met proteststemmen gekozen is.
Toch geeft 38% van de ondervraagden aan het politieke programma te kennen. Da’s veel en komt mogelijk omdat het programma kernachtig en helder is. Het gaat in de eerste plaats om internetvrijheid, gevolgd door meer inspraak voor de burger en de eis om transparantie. Verrassend is de partijpolitieke herkomst van de aanhangers. Slechts 11 procent stemde Groenen, 16 procent CDU/CSU, 13 procent op de liberale FDP en 10 procent SDP. Thuisblijvers of nieuwe stemmers vormen 30 procent van het potentieel.
In Nederland zijn dezelfde voorwaarden aanwezig voor een doorbraak. Als we de SP wegstrepen tegen Die Linke is de PVV het verschil. Voor veel kiezers een protestpartij. PVV-kiezers zijn tamelijk solidair met hun partij. Opvallend is dat sociaal-economische motieven geen rol spelen. Dat opent voor de Piraten de kans om de PVV links te passeren. Hoe meer de PVV cultureel naar rechts beweegt hoe meer ruimte de Piraten krijgen.
Omdat Nederlandse burgers dezelfde zorgen hebben over afnemende internetvrijheid en burgerrechten, de groeiende kloof tussen burger en politiek en de stroperigheid van het openbaar bestuur lijken nog maar twee voorwaarden de doorbraak van de Nederlandse Piraten in de weg te staan. Namelijk een goede organisatie en een programma plus kandidaten die ver blijven van linkse of anti-rechtse thema’s maar deze overstijgen.
George Knight 