Het voelt onnatuurlijk om kernenergie en gas op te vatten als groene energie. Dat is wat volgens een artikel in Politico de Europese Commissie van plan is. Dat is van belang omdat zo’n etikettering de investeringen in de energiesector stuurt. Ofwel, als kernenergie en gas worden bestempeld als groene energie kan naar deze sectoren Europese subsidie stromen.
De Duitse Groenen die net als D66 in Nederland de tweede partij in de regering van hun land zijn verzetten zich bij monde van minister Economie en Klimaatbescherming en vice-kanselier Robert Habeck en Milieuminister Steffi Lemke (ook Groenen) tegen dit plan dat volgens hen ‘het goede etiket van duurzaamheid verwatert’ en aan ‘greenwashing’ doet. Hiermee komen ze tegenover de Europese Commissie en een land als Frankrijk te staan dat sterk heeft ingezet op kernenergie.
Volgens de Groenen, en Duitse en Europese klimaatactivisten zijn nucleaire energie en fossiel gas niet duurzaam. Investeerders worden volgens hen met de plannen van de Europese Commissie de verkeerde kant opgestuurd.
Rob Jetten (D66) is de beoogde minster Klimaat en Energie die leiding moet gaan geven aan de evaluatie om te kijken of de bouw van twee extra kerncentrales mogelijk is, zoals is afgesproken in het regeerakkoord van VVD, D66, CDA en CU. Als het plan van de Europese Commissie doorgaat, wat op dit moment niet zeker is, om kernenergie en gas een groen stempel te geven, dan wordt de financiering van deze kerncentrales makkelijker. Dit verkennend onderzoek zal op korte termijn geen knopen doorhakken, maar toch moeten resulteren in een principebesluit omdat voorwaarde voor Europese subsidie is dat de bouwvergunning voor 2045 afgegeven is.
Het is afwachten hoe D66 dat zich als meest groene partij in het kabinet Rutte-Kaag profileert de bouw van twee kerncentrales en het groenwassen van kernenergie aan de eigen achterban kan verkopen. Het is niet onmogelijk dat GroenLinks dat in de Eerste Kamer met 8 zetels de coalitie aan een meerderheid kan helpen in ruil voor haar steun bedingt dat er een streep gezet wordt door de bouw van twee nieuwe kerncentrales. Dat zou Rob Jetten en D66 niet slecht uitkomen.
Om radicaal-rechtse religieuze complotdenkers, predikanten, politici en journalisten moet ik altijd vreselijk lachen. Hun selectiviteit en zelfgerichtheid geven aan wat ze zijn. Hun argumenten zijn daardoor weinig waard omdat ze hun eigen strijdpunten boven kritiek verheven achten en niet even kritisch benaderen als de argumenten van hun opponenten.
Senator Kevin Cramer van Noord Dakota is een Republikeinse rauwdouwer met conservatieve standpunten die een van de eerste politici was die zijn steun voor Trump uitsprak. Maar zelfs hij met uitgesproken reactionaire standpunten opereert volgens politieke normen die door Trump en zijn waterdragers niet erkend worden. Dat geeft de spanning die hij in gesprek met de rechtse talkhost David Asman van Fox Business niet kan erkennen, maar ook niet naast zich neer kan leggen.
In mijn reactie bij bovenstaande video op de YouTube-kanaal van senator Cramer probeer ik hem aan te spreken op zijn redelijkheid. Zeer vermoedelijk tevergeefs, maar nooit geschoten is altijd mis. Het stoort me dat de aanleg van Nord Stream II niet wordt gestopt, terwijl dat niet in het strategische belang van de EU én het klimaat is. De kortzichtigheid van het Duitse bedrijfsleven ontmoet de kortzichtigheid van de Amerikaanse politiek. Het Kremlin spint er garen bij.
I. But isn’t the reality of the current political climate in US politics that Republicans don’t want a compromise? Think of legislation or hearings on infrastructure, voting rights and the January 6 insurrection that the GOP is hindering or even trying to block.
Good exceptions are senators like Sasse, Romney, Collins and Murkowski who are not held hostage by the radicalism of former President Trump, but are powerless in their party.
The Fox Business reporter tries to seduce the senator in a direction in which he appears to prefer to stay away. But Senator Cramer also cannot escape from Trump’s grasp, which overshadows all reasonableness and nuance and is proclaimed daily in the media by his minions. Like this Fox’ ventriloquist.
If President Biden is not in control himself, but operates in a team of skilled people (think President Kennedy’s The Best and the Brightest), then this is no less true for former President Trump, who was guided by the Kremlin and his business interests abroad.
Trump’s attitude bordered on treason. This cannot be said of President Biden, who allows himself to be convinced by fellow party members and fellow countrymen. Or not. Trump was whispered by Russians, Ukrainians, Turks and Azerbaijanis who wanted to undermine US power and Trump helped them. Trump was blackmailed by President Putin and the GOP made it happen. Perhaps this Fox journalist can take a look at that with his selective look.
II. The Biden government’s problem with Nord Stream II is not its relationship with the Russian Federation, but with Germany. President Biden and Secretary Blinken need Germany for their Europe politics. After all, Germany is the most important member state of the EU. Even more than before due to the withdrawal of the United Kingdom from the EU.
I agree with Senators Cruz and Shaheen’s 2020 law to extend sanctions to companies working on Nord Stream II construction. But the effect of sanctions is limited. The EU Member States have their own autonomy and the US cannot impose its will on other countries.
Certainly because of the Wild West diplomacy of the Trump administration, relations with the Western allies have soured. The Biden administration is now trying to restore that, but former President Trump has caused a lot of damage. That is why it is now so difficult for the US to get the Europeans on its side because they can no longer trust US politics because of its fickleness, unpredictability and bluntness.
III. The strange thing is that European leaders of Nord Stream II publicly claim it is a commercial project, when they are smart enough to know that it is a political project. More precisely, they publicly call it a commercial project with political implications when it is a political project with commercial implications.
This attitude also contradicts the 2019 EU Energy Base Document (Third Energy Package) on energy dependence and diversification. The construction of Nord Stream II contradicts this.
The construction of Nord Stream II also ultimately contradicts the Paris 2015 agreements on the climate. This became concrete this week when in a Dutch lawsuit the Anglo-Dutch company Shell was obliged to reduce CO2 emissions by 45 percent compared to 2019. The exploitation of new sources of gas and oil does not fit there. Likewise, Nord Stream II is now becoming obsolete by the mental and legal conditions of the present time.
IV. What the US Congress can do to stop Nord Stream II is to show understanding for the Biden administration to keep relations with Germany right. Furthermore, stopping Nord Stream II should not be linked to the pitching of the own LNG industry. That only plays into the hands of the opponents who are under the control of the Kremlin and is experienced as too simple. The US should not show power, but solid arguments that the EU can live with.
Nuance is more difficult than childish party politics agitating against Biden. This is of no use to both the US and the EU. The EU is well aware that dependence on Russian gas is a strategic weakness that can be blackmailed into the future.
But, as in the US, it is investors and companies that are committed to economic cooperation with the Russian Federation that largely determine policy. Senate members would greatly serve the US, the EU and their own credibility if they put diplomacy and international cooperation back on track. And do not let themselves be guided by the interests of the companies that buy politics.
V. The Biden administration is trying to find a way around that. It would grace Republican members of the Senate if they realized that and acted on it. Through consultation and the joint search for a way out of the complex Nord Stream II dossier, which should in any case not strengthen the strategic position of the Russian Federation. A joint approach by the US with the main stakeholders Germany, the Netherlands, France, Austria, Poland, the Baltic countries and the United Kingdom must be the aim.
So Congress should leave the squabbling of American partisan politics in the debate with Europe. That is only laughable and confirms the old image that Europeans already have of Americans as uncivilized peasants.
The Fox journalist with his simple framing lacks the level to get that debate started. On the contrary, his sole purpose seems to be to destroy it. In his stupidity, he does not even realize that with such an attitude he is serving an enemy of the US: the Russian Federation. Exactly, the friend of former President Trump.
DDS behoort tot de radicaal-rechtse media en laat dat graag weten. Het is een wetmatigheid dat dit soort media afstand neemt van de EU, de ‘talking points’ van het Kremlin napraat en president Trump zoveel mogelijk krediet geeft terwijl het waar mogelijk kritisch is op de VS. Het is niet anders. Jammer is wel dat het tot gewrongen en gekunstelde standpunten leidt die alle logica en realiteitsbesef missen. De logica sinds 2012 en vooral 2014 van de Europese veiligheidspolitiek is dat de Russische Federatie en de VS uit elkaar zijn gegroeid en dat de Russische bezetting van de Krim en Oost-Oekraïne de sfeer tussen het Westen en de Russische Federatie heeft verziekt. De landen groeien niet naar elkaar toe, maar nemen juist afstand van elkaar. Daar helpt geen Nord Stream II aan. Dat geldt zowel voor de EU-lidstaten, de VS als de Russische Federatie afzonderlijk tegenover de anderen. Mijn commentaar bij het artikel ‘Russisch-Duitse gaspijplijn provoceert Amerikanen en laat zien hoe de geopolitieke vork in de steel zit’ van Wout Willemsen op DDS.
Als de Russische Federatie in de nabije toekomst democratiseert, dan lijkt het nog goed te komen. Maar het ziet er niet naar uit dat dat gebeurt. Daartoe zijn de persoonlijke belangen van Putin en zijn partners te groot omdat ze vooral goed voor zichzelf zorgen. Bij democratisering zullen ze in moeten leveren of zelfs terecht moeten staan voor wat ze in het verleden gestolen hebben van de gewone Russen.
Welnu, dat gebeurt nergens, namelijk dat een autoritaire macht vrijwillig de macht opgeeft. Een revolutie waarbij het huidige bewind omver wordt gegooid is eveneens mogelijk, maar zal evenmin op korte termijn voor stabiliteit zorgen in de Russische Federatie. Kortom, hoe dan ook is de Russische Federatie geen evenwichtige partner op basis van gelijkheid.
De aanleg van Nord Stream II heeft vele aspecten. Een ervan is inderdaad de Amerikaanse concurrentie, maar dat is zeker niet het enige aspect. De aanleg is in strijd met het in 2018 aangenomen energiebeleid van de EU dat zegt te streven naar energieonafhankelijkheid en -diversificatie van de EU. Zowel het een als het ander wordt door Nord Stream II niet dichterbij gebracht, maar zelfs verminderd. Dat is onbegrijpelijk.
En daar komt nog eens de afbouw van fossiele brandstoffen bij waar de EU nu beleid voor ontwikkelt. Dat valt niet te rijmen met een project van 10 miljard euro dat voor tientallen jaren investeert in de transitie van fossiele brandstof, te weten aardgas. In dit opzicht is Nord Stream II niet alleen in strijd met het energiebeleid van de EU, maar ook met het staande klimaatbeleid.
De EU handelt dus in strijd met eigen beleid. Eigenlijk moet dat anders geformuleerd worden. Duitsland handelt in strijd met het energiebeleid van de EU dat het met powerplay geblokkeerd heeft. Dat heeft tot onmin geleid bij vooral Oost- en Zuid-Europese landen die zich als tweederangs landen behandeld voelen. Daarin hebben ze gelijk. Dat roept weer reacties op van deze Oost- en Zuid-Europese landen die in de hoofdsteden van West-Europa dan hoegenaamd niet begrepen worden. Maar in deze miskenning ligt de oorzaak.
Zo ontstaat de situatie dat Duitsland de kat is die de muizen van de EU de hoeken van de kamer laat zien. De VS is de hond die het opneemt voor de muizen. De Duitse kat en zijn partners (Nederland, Frankrijk, Oostenrijk) schreeuwen moord en brand en zegt dat de hond zich hier niet mee moet bemoeien. Maar de kat vergeet dat het zelf op de muizen jaagt en de interventie van de VS door eigen onrechtmatig en agressief handelen over zichzelf afgeroepen heeft.
Ik ben het niet vaak eens met de buitenlandse politiek van de VS, maar in dit geval wel. Het is trouwens eerder beleid van het congres in zeldzame eensgezindheid dan van president Trump die een 2/3de veto van beide kamers niet kan overrulen. Naast het feit dat de sanctiewet over Nord Stream II en Turkstream van senator Ted Cruz is opgenomen in de Defensiebegroting voor 2020. (Wel wat laat nu de pijplijn naar verwachting binnen een half jaar voltooid en opgeleverd wordt).
Het is jammerlijk dat de sancties van Nord Stream II door de VS opgelegd worden omdat het de machteloosheid van de EU symboliseert. Maar Duitsland en haar economische partners hebben dit te danken aan hun eigen autisme. Ze hadden beter na moeten denken voorbij hun idee van een ‘fast buck’ en afstand moeten houden tot het Kremlin en hadden beter het energiebeleid van de EU naar de lezer en de geest gevolgd.
Foto: Schermafbeeling van deel artikel ‘Russisch-Duitse gaspijplijn provoceert Amerikanen en laat zien hoe de geopolitieke vork in de steel zit’ van Wout Willemsen op DDS, 22 december 2019.
Zoals verwacht heeft president Trump de Defensiebegroting voor 2020 ondertekend waarin het wetsvoorstelthe Protecting Europe’s Energy Security Act of 2019 van de senatoren Cruz en Shaheen opgenomen was. Daarmee is dit voorstel ook in werking getreden. Met direct resultaat, want het Zwitsers-Nederlandse bedrijf Allseas heeft vandaag in een persbericht aangekondigd haar werk (pijpenleggen) aan Nord Stream II op te schorten. Dit zorgt voor verdere vertraging van het project met een budget van 10 miljard euro. De sancties gelden ook voor Turkstream. Volgens een bericht van Politico wijst een woordvoerder van de Russische regering de Amerikaanse sancties af omdat het ‘kredietwaardige landen verbiedt om de reële sector van hun economie te ontwikkelen’. Een woordvoerder van de Duitse regering zegt in een tweet dat het ‘dergelijke extraterritoriale sancties afwijst’ omdat ze ‘inmenging in onze interne aangelegenheden vertegenwoordigen’.
De EU, en dan vooral Duitsland lijkt deze Amerikaanse sancties die in strijd met de sfeer in Washington overweldigende steun van beide partijen genieten over zichzelf afgeroepen te hebben. Ze tonen vooral de machteloosheid van de EU aan en het ontbreken van een geloofwaardige en doelmatige buitenlandse politiek.
Foto: Tweet van Ulrike Demmer, plaatsvervangend woordvoeder van de Duitse regering, 21 december 2019.
De Duitse minister van Buitenlandse Zaken Heiko Maas heeft gelijk als hij in deze reportage van de Russische televisie zegt dat de Europese energiepolitiek in Europa beslist moet worden en niet in de VS. Het probleem met de aanleg van Nord Stream II is echter dat het niet in Europa, te weten het Europarlement, de Europese Commissie of de Europese Raad van regeringsleiders beslist is, maar in Duitsland, het Kremlin en in de bestuurskamers van energiebedrijven als het Brits-Nederlandse Shell, het Franse Engie, het Oostenrijkse OMV en het Duitse Uniper en Wintershall. Minister Maas heeft ongelijk omdat Europese energiepolitiek evenmin ‘in Europa’ wordt bepaald. Kritiek van Oost-Europese lidstaten is nooit serieus in overweging genomen. Omdat Duitsland Nord Stream II heeft doorgedrukt en dat slecht heeft weten te verbergen en zelfs lange tijd bleef ontkennen dat het een politiek project was gaf het de VS munitie in handen om het tegen te werken.
In het Amerikaanse congres is er unanieme overeenstemming bereikt tussen Democraten en Republikeinen in zowel Huis als Senaat om een wetsvoorstel van Senator Ted Cruz (Rep.) en Senator Jeanne Shaheen (Dem.), the Protecting Europe’s Energy Security Act of 2019 op te nemen in Sectie 7503 van de Defensiebegroting van 2020. Dat betekent dat sancties kunnen worden opgelegd aan bedrijven die meewerken aan de aanleg van Nord Stream II. Naar verwachting keurt in de komende, laatste week voor het reces na het Huis ook de Senaat de defensiebegroting goed, waarna president Trump er zijn handtekening onder zet zodat de wet nog voor eind 2019 van kracht wordt. Cruz legt de wet uit: ‘The Protecting Europe’s Energy Security Act would counter Russia’s expansionism by targeting the vessels involved in the pipeline’s construction. The United States must stand with our European allies, support energy diversity, and combat Russia’s economic blackmail. I am grateful for the serious consideration of this bipartisan measure, and its passage in committee. I urge my colleagues in the Senate to quickly pass our bill and ensure that construction of Nord Stream 2 is halted.’
De reportage van het Russische Vesti Nieuws kiest een andere invalshoek dan het Amerikaanse congres. Vesti heeft het niet over de energieonafhankelijkheid van de EU of Russische chantage, maar over de kansen van de Amerikaanse energie industrie in het verschepen van Liquid Natural Gas naar Europa. Maar ondanks de zogenaamde fact-checking myths die Nord Stream II op de eigen site geeft neemt door de aanleg ervan wel degelijk de energieonafhankelijkheid van EU-lidstaten van de Russische Federatie toe. Dat is in strijd met het beleid van de EU, zoals geformuleerd in het Third Energy Package uit 2018 dat streeft naar diversificatie en onafhankelijkheid. Nord Stream II is hiermee in strijd. Door zich hecht aan het Kremlin te verbinden en door de EU-lidstaten eenzijdig haar wil op te leggen heeft Duitsland zich kwetsbaar gemaakt voor kritiek.
Opmerkelijk is dat Vesti Nieuws Oekraïne niet noemt. Dat is vanuit Russische perspectief om twee redenen begrijpelijk. De Russen willen verzwijgen dat Nord Stream II mede bedoeld is om de gaspijplijnen in Oekraïne te omzeilen en zo Oekraïne inkomsten uit de doorgang van Russisch gas naar Europa te ontnemen. En financieel minder stabiel te maken. Een andere reden is dat Nord Stream II vertraging heeft opgelopen en de deadline van 1 januari 2020 niet heeft gehaald om in bedrijf te zijn. De verwachting is nu dat de pijplijn pas half 2020 wordt opgeleverd. Dat houdt in dat het Russische Gazprom met Oekraïne een nieuw contract moet afsluiten voor de doorgang omdat toevallig het 10-jarige contract verloopt. De Russen willen slechts een 1-jarig contract bieden, terwijl de Oekraïners een meerjarig contract willen. Daarover wordt nog onderhandeld.
In de buitenlandse politiek van de VS kan ik sinds het aantreden van president Trump en het uitkleden door hem van het State Department weinigs positiefs ontdekken. Trump is de spookrijder van de Westerse alliantie. Op één punt ben ik het hartgrondig eens met de buitenlandse politiek van de VS: de kritiek op Nord Stream II en de naïviteit en kortzichtigheid van de EU, en dan vooral Duitsland. Een politiek die overigens vooral wordt gevoed door het U.S. Congress en niet door Trump of het State Department. Hoe trouwens de aanleg van een megaproject dat Europa in de komende decennia van gas, dus fossiele brandstof voorziet zich verhoudt tot de voornemens van de Green Deal die nu in de Europese Commissie mede door Commissaris Frans Timmermans wordt vormgegeven is een bijkomend raadsel over de aanleg van Nord Stream II. Voor een debat hierover zie reacties bij een YouTube-video toen ik op een gematigde pro-Russische verdediger van Nord Stream II stuitte.
Foto: Schermafbeelding van deel wetsvoorstel ‘the Protecting Europe’s Energy Security Act of 2019’ van Senator Ted Cruz (Rep.) en Senator Jeanne Shaheen (Dem.).
De meest interessante geopolitieke kwesties zijn die waarin allerlei belangen tegen elkaar inspelen. Zodat niet eens duidelijk is waar het nou precies om gaat. De aanleg van Nord Stream II is zo’n complex dossier. Het maakt de EU afhankelijk van Russisch gas en het verlengt de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen. Het is een project met een Russisch meerderheidsbelang en niet op voorhand is duidelijk gezien de hoge kosten van tegen de 10 miljard euro dat de opzet ervan economisch is. Het is in dubbel opzicht een politiek project. Het verhoogt de Europese afhankelijkheid van Russisch gas en het schuiven met fondsen en aanbestedingen maakt het voor de Russische zakenelite die direct is gerelateerd aan het Kremlin mogelijk om op een min of meer legale wijze geld om te ploegen richting eigen portemonnee. In de reacties bij deze video plaatste ik deze week in het Engels deze week enkele reacties die ik hier samenvat:
The construction of Nord Stream II is wrong in two respects. 1) It increases dependence on fossil fuels in the coming decades, while the climate problem requires the opposite; 2) It is contrary to the official EU policy on energy independence and diversity as laid down in the ‘Third Energy Package in the gas sector’ in 2018.
1) It is incorrect that Nord Stream II replaces the current pipeline with Ukraine, because the capacity of Nord Stream II is about 43% higher. Indeed, both systems will co-exist. That makes the construction of Nord Stream II even more illogical;
2) According to its own energy policy, the EU has decided to diversify in 2018 and not to depend on a specific provider (in this case the Russian Federation), but does the opposite in practice through cooperation with Gazprom and Nord Stream II. Despite its own policy, the import and dependence on Russian gas has already increased. If the EU takes itself seriously, it should work better and more coordinated with providers other than the Russian Federation.
3) Again, the dependence on Russian gas contradicts EU policies. This has to do with geopolitics and the Kremlin, which in the past has turned off the gas tap for political reasons. That makes the EU blackmailable for a Russian Federation that is economically weak and politically unstable. No single power block that itself takes seriously must make itself dependent on others.
The short-sightedness of German politics and business is particularly high. Let DW pay attention to this. The German policy on Nord Stream II is the result of an explosive combination of short-term economic thinking with a misguided sense of guilt over the Nazi past and contemporary arrogance.
Toen ik dat laatste schreef had ik nog geen kennis genomen van het artikel van Julian Röpcke in het Duitse ‘Boulevardblad’ Bild van 21 november 2019. Het heeft de veelzeggende titel ‘KLACHTEN TEGEN FEDERALE REGERING; Geheime dienst thriller rondom Putins pijplijn’. Op initiatief van het Russische bedrijf Gazprom zou de regering-Merkel in Washington DC hebben gelobbyd om sancties tegen Nord Stream II ’naar achteren te schuiven’. Het bedrijf Nord Stream II zou een directe lijn met het kantoor van kanselier Merkel opgebouwd hebben. De achtergrond is dat als het project niet op 31 december 2019 is voltooid, het een vertraging van vijf jaar oploopt en waarschijnlijk nooit afgemaakt kan worden. Dat houdt in dat er 10 miljard euro in het water is gegooid. Daarom liggen Amerikaanse sancties extra gevoelig omdat ze voor die vertraging zorgen.
Uit het artikel blijkt dat de Duitse regering de talking points van het Kremlin overneemt en in Washington naar voren brengt. Dat is nog begrijpelijk en verdedigbaar als het om Duitse economische belangen ging, maar het gaat een grens over en wordt pijnlijk als Berlijn zich tot een spreekbuis maakt van de desinformatie en misleiding van het Kremlin. Want zoals gezegd, de aanleg van Nord Stream II is in strijd met staand energiebeleid van de EU. Het verdeelt de EU. Daar gaat de Duitse regering willen en wetens aan voorbij.
Foto: Schermafbeelding van deel artikel ‘VORWÜRFE GEGEN BUNDESREGIERUNG; Geheimdienst-Krimi um Putin-Pipeline’ van Julian Röpkce voor Bild, 21 november 2019.
Aldus Jonathan Holslag in een opinieartikel in de NRC van 7 juni 2019. Overdrijving kan nodig zijn om vastgeroeste standpunten los te wrikken. Het is waardevol om vraagtekens te plaatsen bij de wetmatigheid en logica om zaken te doen met autoritaire staten en die zo in het zadel te helpen. Al gaat het niet om het per omgaande bewerkstelligen van een beleidswijziging, maar om de bewustwording erover te vergroten. Het is het aloude euvel van zakendoen met een vijand tegen het algemeen belang in. Nederland is er als vanouds als handelsnatie niet vies van om handel te drijven met bedenkelijke partners. Het is de hoogste tijd dat we eens goed in de spiegel kijken en ons realiseren waar we in hemelsnaam mee bezig zijn. Namelijk het subsidiëren van autoritaire staten als China of de Russische Federatie die hierdoor niet alleen steeds sterker worden en de Westerse democratieën steeds meer kunnen bedreigen, maar ook hun eigen burgers kunnen onderdrukken. Dat subsidiëren u en ik door het importeren van Russisch gas of Chinese consumentenartikelen.
Velen irriteren zich aan de uitleg over Nord Stream II door het Duitse economische en politieke establishment over wederzijdse afhankelijkheid. Dat is niet alleen in strijd met staand EU-energiebeleid, het is ook vals en opportunistisch. Waar de Britse politieke klasse, en specifiek de twee grootste partijen Tories en Labour, volledig ontspoort inzake de Brexit, ontspoort de Duitse politieke klasse op de Groenen na volledig inzake de Ostpolitik. Ja, Duitsland ziet het angstbeeld van een implosie van de Russische Federatie waarbij de horden uit het Oosten de grenzen overspoelen, maar nee, het is onzinnig om dan de overgave bij het kruisje te tekenen en niet in EU-verband te opereren, geholpen door een verkeerd verwerkt en begrepen schuldgevoel over het Nazisme. Britse politici krijgen terecht volop kritiek in de publieke opinie van diverse Europese landen, maar over de zelf-gerichte, zich vergalopperende Duitse politieke klasse blijft het opvallend stil. Waarom is dat?
Op 6 juni 2019 was er een debat in de Duitse Bundestag onder de titel ‘Souveränität in der Energieversorgung sichern – Sanktionspolitik bei Nord Stream 2 entgegentreten’, waarvan hier een samenvatting van het parlement zelf. Het was aangevraagd door de rechts-populistische AfD, zoals uit de gekleurde titel blijkt, die tegen de politiek van het Kremlin aanleunt. Politici verscholen zich achter de dreigingen door leden van de regering Trump om te stoppen met de aanleg van gaspijplijn Nord Stream II. Die dreiging bestaat en kan als onacceptabel beschouwd worden omdat het raakt aan de Duitse soevereiniteit, maar het ontslaat vervolgens het Duitse parlement niet om eigen verantwoordelijkheid te nemen en in dit publicitair en politiek belangrijke onderwerp van buitenlandse politiek niet individueel en uitgaande van de eigen soevereiniteit, maar in EU-verband te opereren. De Duitse Alleingang irriteert des te meer omdat het als een Europees-Russische project wordt voorgesteld, maar het Duitse politieke establishment daar vervolgens niet naar handelt. Op de bijdrage van de Groene politicus Jürgen Trittin na onderstrepen Duitse politici wat Holslag zegt: ‘een onsamenhangend diplomatiek en militair antwoord, terwijl de onevenwichtige handelsrelaties doorgaan’. Het Westen, en in het bijzonder Duitsland verraadt de vrijheid waar het in het eigen nationale parlement met zulke mooie woorden zo omslachtig in de rol van benadeelde over praat. In theorie, maar niet in de praktijk, omdat dat niks kost.
Foto: Schermafbeelding van deel artikel ‘Het verraad van de vrijheid’ van Jonathan Holslag in NRC, 7 juni 2019.
Het is de logica van de politiek. Iemand zegt ergens van beschuldigd te worden en ontkent dat. Maar daarmee is niet gezegd dat die beschuldiging niet klopt. De lijstaanvoerder bij de aanstaande Europese verkiezingen voor de radicaal-rechtse AfD Jörg Meuthen ontkent in gesprek met journalist Hans-Hermann Gockel die sympathiseert met de AfD dat zijn partij Russofiel is. Hij werpt die beschuldiging zelf op. Het is een antwoord aan en aanval op Manfred Weber die lijstaanvoerder van de CSU-CDU bij de aanstaande Europese verkiezingen is en ook beoogd kandidaat namens de Christen-democratische EVP-fractie om voorzitter van de Europese Commissie te worden. Weber maakt een goede kans, want de EVP wordt naar verwachting de grootste fractie.
Weber is al sinds 2017 een verklaard tegenstander van Nord Stream 2, en neemt hiermee afstand van zowel kanselier Merkel als de SPD. Maar in EU-verband is niet Weber, maar het Duitse politieke establishment de spookrijder. Hoewel het de vraag is of Merkel en Weber dit achter de schermen niet afstemmen, waarbij Merkel de ‘good cop’ speelt in de relatie met het Kremlin. Vooral om calamiteiten te voorkomen die Duitsland beschadigen. Weber volgt staand EU-beleid zoals dat in 2018 is verwoord in het ‘Third Energy Package in the gas sector’. Dat stelt dat Europa in haar energiepolitiek minder afhankelijk moet worden van andere landen en moet diversificeren in soorten energie. Nord Stream II is in beide opzichten in strijd met dit EU-beleid.
In gesprek met het Duitse Focus herhaalde Weber afgelopen week nogmaals dit standpunt: ‘Ich unterstütze voll die europäischen Sanktionen gegen Russland und bin auch der Meinung, dass das Nord-Stream-2-Projekt gestoppt werden sollte. Es ist ein politisches und kein wirtschaftliches Projekt. In Zeiten solch schwieriger Verhandlungen mit Russland sollten wir solche Projekte nicht durchführen.’ Dat leidde in de Duitse politiek tot opschudding, zoals bij Jörg Meuthen. Hij zegt geen Russofiel te zijn, maar Eurofiel is hij zeker niet. Weber verwoordt het EU-beleid en het zegt veel over de Duitse politiek dat dit als abnormaal wordt afgeschilderd.
Een andere ontwikkeling is dat de Deense bezwaren tegen de aanleg van Nord Stream II er belangrijker op worden omdat ze het plausibeler maken dat het project nog niet is voltooid. De Deense bezwaren over de route leiden tot vertraging van de aanleg. Dat is namelijk van belang omdat de EU nieuw beleid heeft aangenomen dat het inspraak geeft in projecten die nog niet voltooid zijn. Een artikel van Politico geeft uitleg. Er is nu een politieke strijd ontbrand met grote economische en politieke belangen over de vraag of Nord Stream II wel of niet voltooid is. De kosten van de aanleg van Nord Stream bedragen zo’n 10 miljard euro.
60 Minuten (60 MИHYT) is een talkshow op de Russische zender Russia 1 van VGTRK. Eigenaar is de Federale regering van de Russische Federatie. Kortom, deze zender is de spreekbuis van de macht in het Kremlin.
Het programma besteedt aandacht aan de gaspijplijn Nord Stream II die op dit moment in de Oostzee wordt aangelegd. Het onderzeese traject loopt zoals onderstaande kaart laat zien van Ust-Luga bij Sint Petersburg naar Greifswald in Noord-Duitsland. Voor de aanleg is toestemming nodig van de landen van wie de territoriale wateren worden gepasseerd: de Russische Federatie, Finland, Zweden, Denemarken en Duitsland.
Zoals uit de uitzending blijkt is er een kink in de kabel gekomen door de opstelling van Denemarken. Dat land werd door voor- en tegenstanders onder druk gezet. Tegenstanders zijn de VS en enkele Oost-Europese, Scandinavische en Baltische landen die vrezen dat de aanleg de Europese afhankelijkheid van Russisch gas zal vergroten. Uit een bericht van Reuters blijkt dat de Deense regering het traject wil beoordelen op milieugebied. Of het de voltooiing van het project in november 2019 vertraagt is vooralsnog onduidelijk.
Als er door het consortium onder leiding van Gazprom geen gebruik kan worden gemaakt van de territoriale wateren van Denemarken (12 mijl uit de kust) is omleiding van Nord Stream II mogelijk. Maar de exclusieve economische zone die zich tot 200 zeemijl buiten de kust van Denemarken uittrekt kan niet vermeden worden. Vraag is of Denemarken hiermee dan een middel in handen heeft om machtspolitiek te bedrijven en het Nord Stream II moeilijk te maken. Wellicht niet om afstel te forceren, maar wel vertraging.
In de uitzending wordt de Deense kwestie gekoppeld aan Oekraïne, de Oekraïense presidentsverkiezingen en het Oekraïense staats-energiebedrijf Naftogaz dat eigenaar is van de pijpleiding die Russisch gas naar Europa transporteert. Maar dat zegt meer over de Russische obsessie met Oekraïne dan met deze kwestie. Als de Deense regering al onder druk is gezet en niet vanuit de eigen autonomie, belangen en bezorgdheid over Nord Stream II handelt, dan zal het eerder de regering Trump dan de regering Porosjenko zijn die succesvol druk zet. De redenering is dat als Nord Stream II niet voor eind 2019 in bedrijf is, dit de Oekraïense regering onderhandelingsruimte geeft. Het Kremlin zette trouwens samen met Duitsland (regering en bedrijfsleven) de andere landen die hun territoriale wateren beschikbaar stellen met machtspolitiek onder druk.
De talkshow ziet de eigen tegenstrijdigheid niet onder ogen als het beredeneert dat de Deense vertraging ‘puur politiek’ is. Maar dat is logisch en onvermijdelijk omdat het project Nord Stream II ook puur politiek is. Zelfs kanselier Angela Merkel heeft na veel geaarzel eindelijk in 2018 toegeven dat het geen economisch maar een politiek project is. Men kan zich over de projectorganisatie van Nord Stream alleen maar verbazen dat het een aanleg van 12 miljard euro is gestart zonder dat de toestemming van alle landen gegarandeerd was en juridisch verzekerd. Ook dit feit geeft aan dat Nord Stream II een politiek project is waarbij regeringen beurtelings door de Russische Federatie, de EU, Duitsland of de VS en bondgenoten onder druk worden gezet.
Opvallend aan de uitzending is dat het een afwisseling biedt van roddel, amusement, harde informatie en propaganda. De toon ervan past dan weer bij een roddelprogramma als RTL Boulevard dan weer bij een serieus journalistiek nieuwsprogramma of een uitzending van de regering. Wie die mix niet gewend is moet steeds goed schakelen en goed beseffen welke soort informatie wanneer wordt gegeven. Er is nog een andere vermenging, namelijk van uitdragers van het regeringsstandpunt en kritische stemmen. De laatste rol wordt hier perfect gespeeld door de Oekraïner Vadim Tryukhan van wie deze korte, raadselachtige biografie meer vragen oproept dan beantwoordt. Hij gooit zand in de machine van 60 Minuten en kan daarin opvallend ver gaan. Maar de vertegenwoordiger van de regering mag minutenlang ongestoord zijn mening geven. Het op commando applaudisserend publiek benadrukt dat het amusementsgehalte van het programma hoog is.
Het minderwaardigheidscomplex van de Russen komt tot uiting in de analyses van enkele gasten. Ze zeggen zich omsingeld te voelen in dat grootste land ter wereld. Door erop te hameren dat de tegenstanders van de Russische Federatie onder leiding van de VS hun land willen verzwakken geven ze aan hierdoor geobsedeerd te zijn. Dit roept de vraag op of het de Russische Federatie uiteindelijk niet aan zelfvertrouwen ontbreekt. De verwijzing van Boris Nadezhdin naar Bornholm, Stalin en de Tweede Wereldoorlog maakt het verhaal rond met nostalgie, miskendheid en de Russische grootsheid die maar niet op waarde geschat lijkt te worden in Europa.
Foto: Afbeelding van projectie van traject van Nord Stream II, volgens het Russische bedrijf Gazprom.
Vanaf de flanken en uit het Europese Parlement wakkert de oppositie aan tegen de aanleg van gaspijplijn Nord Stream II. Voor- en tegenstanders zijn het erover eens dat de aanleg ervan de afhankelijkheid van Russisch gas in Europa vergroot en het in strijd is met het beleid van de EU. De argumentatie van de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Heiko Maas is merkwaardig. Want als westerse maatschappijen zich uit het project terugtrekken en de Russische Federatie de pijplijn zou voltooien, hebben de westerse landen vervolgens de keuze om dit gas niet af te nemen en de afhankelijkheid van Russische energie te verkleinen of in elk geval niet te laten toenemen. In een conceptverslag van 28 november 2018 stelt de Commissie buitenlandse zaken van het Europese Parlement voor om met Nord Stream II te stoppen. Zo makkelijk zal dat niet gaan, omdat de economische belangen van bedrijven groot zijn, maar de druk neemt toe.
Foto: Schermafbeelding uit DRAFT REPORT ‘on the state of EU-Russia political relations (2018/2158(INI))‘; Committee on Foreign Affairs van het Europees Parlement. p. 5/6.
George Knight 