Het rommelt in de AfD. Gezag en effectiviteit van Frauke Petry staan ter discussie

Het rommelt in de AfD. Partijleider Frauke Petry bemoeit zich met een lokale kwestie in Baden-Württemberg en wordt ervan beschuldigd met haar solistisch optreden niet effectief te opereren en buiten haar mandaat te gaan. De kwestie is simpel. Jörg Meuthen is de AfD-fractievoorzitter in Baden-Württemberg en landelijk co-leider. Een invloedrijk man dus binnen de partij. Hij wilde AfD-volksvertegenwoordiger Wolfgang Gedeon uit de fractie zetten wegens diens anti-semitische uitingen. Gideon noemde in een boek dat hij in 2012 schreef de Holocaust als ‘bepaalde beruchte acties’. Een ontkenning van wat de Holocaust werkelijk was. Meuthen kreeg echter geen 2/3 meerderheid om Gideon uit de fractie te zetten. Hij kreeg 13 stemmen, tegen 10 voor Gideon. Daarop kondigde Meuthen gisteren aan om met zijn medestanders de fractie te verlaten. Petry reisde naar Stuttgart en bewoog Gedeon om alsnog uit de fractie te stappen. Het gesprek gaat erover wat de status van de fractie is en dat het ingrijpen van Petry slecht wordt gewaardeerd door Meuthen en zijn medestanders.

Rechter verbiedt passages uit satire Jan Böhmermann. Zwarte dag voor Duitse democratie

Het is een zwarte dag voor de Duitse democratie. Volgens een bericht van Der Spiegel heeft het Landgericht Hamburg bijna alle passages uit het smaadgedicht over de Turkse president Erdogan van Jan Böhmermann verboden. Ze zouden volgens de rechter ontoelaatbaar zijn. Böhmermanns advocaat zegt in beroep te gaan.

Het is een merkwaardig om sommige delen van een satire toe te staan en andere niet. Het is alsof van een schilderij  delen moeten worden afgeplakt, maar andere zichtbaar mogen blijven. Of dat van een film van 100 minuten 95 minuten op zwart moeten. Doorgaans wordt dan het hele schilderij of de hele film verboden. Maar de Hamburgse rechter kiest voor een compromis wat geen compromis is, maar een beschamende vertoning.

Als deze uitspraak in hoger beroep niet wordt vernietigd dreigt het einde van de argeloze omgang met de vrije kunst of satire in Duitsland. Zelfs als het artikel over majesteitsschennis waarop dit kort geding was gebaseerd uit het wetboek wordt geschrapt, dan is de vanzelfsprekende vrijheid weg. De uitspraak van de Duitse rechter steekt des te meer omdat president Erdogan de vrijheid van meningsuiting in een ander land probeert te onderdrukken. En voorlopig lijkt het hem nog gelukt ook. Het is absurd dat een autoritair leider als Erdogan zich succesvol mengt in het tot zwijgen brengen van satire in een Westerse democratie. Het is een dwaze uitspraak die de Duitse politiek, kanselier Merkel en de Duitse justitie te kijk zet en voor de hele wereld belachelijk maakt. Dit is geen toepassing van de beginselen van de rechtsstaat, maar het verwerpen ervan.

Foto: ‘The goat on the left has a short goat tail, but the Greek satyr on the right has a long horse tail, not a goat tail (Attic ceramic, 520 BC).’

Hans Teeuwen voegt zich in de kritiek op Erdogan. De affaire Böhmermann

In Duitsland ligt kanselier Angela Merkel onder vuur omdat ze te toeschietelijk zou zijn geweest naar de Turkse regering in de affaire Böhmermann. Hans Wansink zegt in een commentaar in De Volkskrant: ‘Het was dan ook een blunder van Merkel om Erdogan afgelopen zondag te laten weten dat zij de satire ‘bewust kwetsend’ vond. Ze liet zo twijfel bestaan aan het belang van de vrijheid van meningsuiting, in de ijdele hoop dat Erdogan het erbij zou laten zitten. Maar die rook zijn kans om politieke munt uit de affaire te slaan.’

De Duitse politiek inclusief het kabinet van CDU/CSU en SPD is verdeeld. Links vindt dat Merkel pal voor Böhmermann had moeten staan en is vergeten de vrijheid van meningsuiting in haar reactie voorop te zetten. Ook wordt opgemerkt dat Merkel nu een rechtsstatelijk zuivere oplossing heeft gekozen door het terug te verwijzen naar de rechter. Zie de analyse van politicoloog Tilmann Mayer. Maar de publicitaire schade voor Merkel valt niet meer weg te poetsen. Het is nu aan de openbare aanklager of Böhmermann vervolgd wordt.

Merkel heeft dus geblunderd of zich in elk geval onnodig kwetsbaar gemaakt. De kritiek op haar wordt van verschillende kanten gevoed. Er zijn de vrijdenkers en verdedigers van de rechtsstaat die het ontoelaatbaar vinden dat een Duitse satiricus niet kan zeggen wat hij van de Turkse president vindt die hij ziet als een despoot die een loopje neemt met de mensenrechten, kritische journalistiek met geweld het zwijgen oplegt en de Turkse democratie om zeep helpt. In een reactie vindt de Antwerpse burgemeester en N-VA-leider Bart De Wever dat Merkel zich te afhankelijk heeft gemaakt van Turkije en daar in deze affaire nu de wrange vruchten van plukt. Maar critici van een verenigde EU grijpen de affaire aan om Merkel die de EU symboliseert aan te vallen zonder dat ze zich anders bekommeren om mensenrechten of vrijheden. Het is aan ons om deze soorten reacties goed te onderscheiden. In elk geval, hoe meer kritiek op Erdogan hoe beter. Hij spoort niet.

Schmähkritik met Jan Böhmermann. De lange tenen van Erdogan reiken tot in Duitsland

De Turkse president Erdogan voelt zich beledigd door het gedicht ‘Schmähkritik’ van de Duitse satiricus Jan Böhmermann waarin hij onder meer wordt uitgemaakt voor geitenneuker. Twaalf jaar na Theo van Gogh. Omroep ZDF heeft het satirische hekelgedicht van Böhmermann geblokkeerd op sociale media. Het werd door de maker uitdrukkelijk gepresenteerd als het opzoeken van de grens aan de satire. Onder het mom ‘Wat ook niet kan is’ …’ Vanwege de vrijheid van meningsuiting gelden hoge eisen voor de inperking van Schmähkritik.

De Turkse regering zet de Duitse regering onder druk om Böhmermann aan te pakken, en mogelijk uit te leveren. Dat roept weer reacties op in de Duitse samenleving die wijzen op het belang van de vrijheid van meningsuiting. Publicist Henryk M. Broder brengt de kwestie terug tot de despoot Erdogan die het verdient om beledigd te worden. Hij vraagt zich af als Recep Erdogan die politici van de oppositie in de gevangenis gooit, demonstranten in elkaar laat slaan en krantenredacties laat bezetten niet beledigd mag worden wie er in hemelsnaam dan wel beledigd mag worden. Broder meent dat politici tegen een stootje moeten kunnen en zich niet te snel beledigd moeten voelen. Waarom juist Erdogan zich zo beledigd voelt is de vraag.

Broder heeft gelijk. Een despoot met dictatoriale neigingen zoals Erdogan moet niet zeuren. Hij mag dan in eigen land de kritische pers aan banden hebben gelegd, maar het gaat ver om dat andere landen ook op te leggen. Doordat Erdogan zich op z’n tenen getrapt voelt wordt het omgekeerde bereikt van wat hij nastreeft. De kritiek op hem wordt niet tot zwijgen gebracht, maar krijgt extra aandacht. Erdogan bevestigt hiermee het beeld dat de satire van hem schetst. Eerst wordt hij bekritiseerd in satire, maar door zijn reactie bevestigt hij het beeld van een despoot die zijn eigen macht overschat en in zijn eigen leiderschapscultus gelooft.

Opvallend is dat Duitse media het voortouw nemen in de satire tegen Erdogan en hun pijlen op hem richten. Waarom niet op de Russische president Putin of andere autoritaire leiders in  ‘foute‘ landen? De verklaring zit ‘m in de vluchtelingencrisis waarin kanselier Merkel concessies deed aan Erdogan. Die zijn bij een deel van de Duitse bevolking slecht gevallen. Zowel bij recht-nationalisten die niets van de EU of islam moeten hebben als bij mensenrechtenactivisten die het onethisch vinden om een deal te sluiten met een despoot die een loopje neemt met de rechtsstaat. Daarnaast is Erdogan het prototype van een Ottomaanse heerser die zich beroept op zijn eer en zich zo in de ogen van West-Europeanen belachelijk maakt en aanstelt. Omdat hij geen militaire bedreiging vormt en heerlijk voorspelbaar reageert wordt hij zo in Duitsland een makkelijk doelwit voor satire.

Duitse president Gauck kwaad op spionage VS. Wat doet Merkel?

Duitsland lijkt in rep en roer door een spionage-affaire. De Amerikaanse overheid heeft een medewerker van de Duitse geheime dienst BND geworven en geheime informatie van hem gekocht. Het is tussen bevriende landen taboe om informanten bij elkaars geheime diensten te plaatsen. De Duitse Bundespresident Joachim Gauck reageert verontwaardigd in een interview voor het ZDF. Hij vindt dat nu de maat vol is: ’jetzt reicht’s’.

De gevestigde politieke partijen reageerden het afgelopen jaar herhaaldelijk verontwaardigd op de spionage van kanselier Merkel en mensen in haar omgeving door de Amerikanen. Zie hier, hier, hier en hier. Maar ze beten op geen enkel moment door. Klokkenluider Thomas Drake noemde afgelopen week voor een onderzoekscommissie van de Bundestag de Duitse geheime dienst BND een aanhangsel, (‘Wurmfortsatz’) van de NSA. De video zegt dat allen wachten op een reactie uit Washington. Maar de reactie van de Duitse regering lijkt belangrijker. Kanselier Merkel moet zich langzamerhand zorgen gaan maken over de beeldvorming. Vraag is of ze het zich om binnenlandse redenen nogmaals kan veroorloven zo afwachtend en vriendelijk tegenover de VS te reageren als afgelopen jaar. Ze wordt er zelfs van beticht een NSA-spion (‘Spitzel’) te zijn.

Oranjegekte is democratische beweging van onderop. Dus top

Als voetbal de belangrijkste bijzaak van het leven is, dan is Oranjegekte het vrolijkste nationalisme. Het staat haaks op het officiële nationalisme en verzwakt dat. Oranjegekte is een democratische beweging. Die van onderop komt en niet van bovenaf zoals dat plechtige gedoe met staatshoofd, driekleur, volkslied, leger, kerkklokken en politiek. Dat toont plechtig en saai. Zo niet van deze tijd. Dat plechtige nationalisme wordt weliswaar geaccepteerd omdat het aan de volksaard raakt, de nationale identiteit vormt en uit de vaderlandse geschiedenis voortkomt. Maar het leeft niet. Daarentegen is de Oranjegekte levend. Het grote voordeel ervan is dat het zichzelf niet serieus neemt en van voorbijgaande aard is. Het is geen middel van het establishment om de eigen macht te consolideren. Hoogstens dient het de verkoop van Oranje gebak, kleding of mutsen. Bij een nederlaag van het nationale voetbalelftal verdwijnt de Oranjegekte weer even snel als deze gekomen is.

Advies aan allen, ook voetbalhaters die in een groter dorp of stad wonen. Ga komende woensdag voor de halve finale tegen Argentinië rond 20.45 uur de straat op en voel de Oranjegekte. Proef het fenomeen en voel de zindering. Zie de gekte, voel de spanning en besef de anarchistische kant van de Oranjegekte. Het stuurt het nationalisme van God, Vaderland en koninklijk Oranje met vakantie. Dat maakt Oranjegekte voor velen aantrekkelijk. Omdat het nergens over lijkt te gaan, maar wel even zicht geeft op een parallelle samenleving.

Foto: Oranjegekte?

Documentaire ZDF over NSA, Snowden en spionage van burgers

De documentaire ‘Verschwörung gegen die Freiheit’ is een productie van ZDF in samenwerking met het Amerikaanse Frontline WGBH. De laatste voorziet in interviews met onder meer NSA-klokkenluider Thomas Drake, Washington Post-journalist Barton Gellman, Glenn Greenwald en andere Amerikaanse betrokkenen. Het werd dinsdag en woensdag uitgezonden. Het ZDF geeft een overzicht en licht toe hoe de massale spionage van burgers in het geheim door politieke manipulatie tot stand is gekomen. Buiten de nationale parlementen om. En hoe het toezicht van de nationale parlementen op de werking van de veiligheidsdiensten tot op de dag van vandaag nog steeds ontbreekt. Zeker waar het de NSA, de Britse GCHQ en de Duitse BND betreft. Zo wordt het verhaal over de massale spionage van burgers een verhaal over de falende werking van de politiek.

In een nagesprek op ZDF’s Markus Lanz met onder meer programmmaker Elmar Theveßen vraagt de Nederlandse-Duitse cabaretier Philip Simon (29’50’’) waarom de mensen niet voor Edward Snowden de barricade opgaan. Daarop is geen eenduidig antwoord mogelijk, maar merkwaardig is het volgens velen wel.

Hoeveel meer dan absurd drama zijn de Europese verkiezingen?

Wat heeft de EU eigenlijk gedaan om herhaling van een nieuwe bankencrisis zoals die in 2008 plaatsvond te voorkomen? Niets. De oude bankencrisis ziekt nog steeds door zeggen critici. Zie wat Joris Luyendijk zegt. De lijken van de oude crisis liggen nog in de kast. Als de EU meer was dan een economische eenheid, dan was dat allemaal nog te overkomen. Er zou dan iets anders zijn dat zin had. Schrijnend is dat het in de EU juist om de economie draait. Die is niet in orde. Opvallend is dat de EU de bankencrisis in Europa nooit afdoende heeft aangepakt. Wat in de VS wel gebeurde. Het sterke vermoeden bestaat dat dat komt omdat de EU niet is opgewassen tegen de lobbyisten van de financiële sector. Zodat er niet krachtig opgetreden wordt. Toezicht en controle ontbreken. Strenge regelgeving voor banken is afgezwakt. Wie gelooft dat dat in een nieuwe Europese Commissie verandert is een fantast. Kortom, de komende verkiezingen laten de hoofdzaak liggen.

Wie de verkiezingsdebatten over de EU ziet en weet te genieten van het absurdisme aanschouwt een prachtig toneelstuk. Een aantal grijze heren is op zoek naar een personage. Om zich een houding te geven. En een grens af te bakenen. Voor allen wacht de afgrond als ze met fundamentele kritiek komen op de kern van het functioneren van de EU. Dat gespeelde houvast in een politieke familie of de klassieke tegenstellingen tussen links en rechts is saai en van een grote dramatische armoede. Niet alleen omdat het voorspelbaar is, maar ook omdat het aantoonbaar echte kritiek vermijdt en geen idee van urgentie geeft. Dat bij een echte aanpak van de bankencrisis met lijken in en uit de kast wel zou gebeuren. De EU blijft dus een aanpak die geen aanpak is.

Foto: Toneelbeeld van Thomas Bernhard, Die Jagdgesellschaft. Wenen, 1974.

Democratie volgens Tino Schwanemann

Korte prijswinnende film uit 2009 van de Duitse Tino Schwanemann. Hij vraagt zich af wat democratie is. De vraag is het antwoord: ‘Is onze samenleving echt democratisch? Kan iedereen er deel van uitmaken?‘ Nee dus. Inmiddels maakte Schwanemann overstapjes. Naar de reclame zoals z’n film voor Bang & Olufsen laat zien. Dat roept de vraag op: ‘Wat is reclame?‘ En hoe verhoudt zich dat tot democratie? En tot Tino Schwanemann?