Oorlogsmonument

Berthold Kegebein, ‘Beschreibung: Güstrow, Walkmühlenstraße. Atelier Ernst Barlachs. Der Bildhauer Bernhard A. Böhmer (Gehilfe Barlachs) mit der Mittelgruppe des Magdeburger Ehrenmals. Eichenholz, geschnitzt (1929; E. Barlach)‘. Collectie: Deutsche Fotothek.

Het mooiste van oorlog is de overwinning. Het verpletteren van de vijand met een beslissende klap. Alsof men een vlieg uit de lucht mept. Terloops en doodgemakkelijk. Achteraf kan daar goede sier mee gemaakt worden. In triomfbogen, optochten in de hoofdstad en herinneringen.

Het op een na mooiste van oorlog is het oorlogsmonument. Het is de plek om de overwinning te vieren én de doden te herdenken. Die laatsten worden verzachtend ook wel de gevallenen genoemd. Alsof ze per ongeluk zijn gestruikeld, weer zijn opgekrabbeld en nog gewoon voortleven.

Maar dat is een misverstand. Ze hebben wel degelijk het loodje gelegd voor God, Volk en Vaderland. Of hoe de nationalistische orde op zeker moment in een bepaald land wordt vormgegeven.

Het Duitse woord voor monument is ‘Denkmal‘. Duitsland waar net als in Frankrijk en België op elk dorpsplein wel een monument voor de gevallenen is opgericht. Een te letterlijke vertaling van dat Duitse woord roept het uit: ‘Denk nou eerst een keer na!’

Er bestaat een florerende industrie met creatieve ondernemers die het na elke oorlog voor de wind gaat. Want als elk dorp een monument, sculptuur of gedenkplaat wil, dan moet dat geproduceerd worden. De Franse film ‘Au Revoir Là-Haut‘ (2017) is daar een parodie op. De verhaallijn zegt: ‘Albert en Édouard plegen een monumentale zwendel met de herdenking van de nabestaanden en de heldenverering van een land.’

Het is de vraag of wat Albert en Édouard doen de diepste vorm van zwendel is of een afgeleide daarvan. Is de schijnheiligheid van een strijdende partij om militairen naar het front te sturen en ze daarna als helden te vereren niet erger dan een creatieve ondernemer die achteraf een graantje meepikt?

Oorlog is niet altijd vermijdbaar. Zeker in het geval dat een land het grondgebied wil verdedigen tegen een aanvaller. Denk aan Oekraïne dat door de Russische Federatie op de huid wordt gezeten. De oorlogsmonumenten van die oorlog kondigen zich aan. Het basisontwerp ervoor in beide landen kan nu al getekend worden.

Men zou hopen dat de loop der dingen kon worden omgedraaid. Zodat het oorlogsverhaal begint met het realiseren van een oorlogsmonument om de doden te herdenken en eindigt met de verwachting voor de toekomst met oorlogsmachines, voortschrijdende technologie, kracht, beweging en de zelfoverschatting van een makkelijke, pijnloze overwinning.

Zo gaat het er in de echte wereld niet aan toe. Verdriet over overmoedigheid die uitdraait in verlies komt achteraf. Inzicht leeft slechts in het oprichten van oorlogsmonumenten voor de doden.

Advertentie

Voor volk en vaderland. Zo wordt gezegd

Wat is erger voor de geloofwaardigheid van Nederland? Onder het motto ‘niets bijzonders aan de hand’ vriendschappelijk omgaan met leiders van foute landen of net doen alsof het geen foute landen zijn? Het eerste getuigt van cynisme en het laatste van leugenachtigheid.

Het beste is uiteraard om direct betrokkenen van leden van verkeerde  Argentijnse regeringen niet toe te laten tot het Nederlandse koningshuis, geen gezellige biertjes te drinken met dictators of handel te drijven met landen waar de mensenrechten in erge mate worden geschonden.

Maar da’s utopisch denken. Om het kwaad in harmonie te brengen met onszelf ontkennen we gewoon dat het kwaad bestaat. Zodat we er niet eens tegen op hoeven te treden. Voor de symboliek wordt af en toe afgesproken om het allerergste aan te pakken. Win-win-win, dus? En wees nou eerlijk, er is geen beginnen aan. Volk en vaderland willen geen gedoe.

Oranjegekte is democratische beweging van onderop. Dus top

Als voetbal de belangrijkste bijzaak van het leven is, dan is Oranjegekte het vrolijkste nationalisme. Het staat haaks op het officiële nationalisme en verzwakt dat. Oranjegekte is een democratische beweging. Die van onderop komt en niet van bovenaf zoals dat plechtige gedoe met staatshoofd, driekleur, volkslied, leger, kerkklokken en politiek. Dat toont plechtig en saai. Zo niet van deze tijd. Dat plechtige nationalisme wordt weliswaar geaccepteerd omdat het aan de volksaard raakt, de nationale identiteit vormt en uit de vaderlandse geschiedenis voortkomt. Maar het leeft niet. Daarentegen is de Oranjegekte levend. Het grote voordeel ervan is dat het zichzelf niet serieus neemt en van voorbijgaande aard is. Het is geen middel van het establishment om de eigen macht te consolideren. Hoogstens dient het de verkoop van Oranje gebak, kleding of mutsen. Bij een nederlaag van het nationale voetbalelftal verdwijnt de Oranjegekte weer even snel als deze gekomen is.

Advies aan allen, ook voetbalhaters die in een groter dorp of stad wonen. Ga komende woensdag voor de halve finale tegen Argentinië rond 20.45 uur de straat op en voel de Oranjegekte. Proef het fenomeen en voel de zindering. Zie de gekte, voel de spanning en besef de anarchistische kant van de Oranjegekte. Het stuurt het nationalisme van God, Vaderland en koninklijk Oranje met vakantie. Dat maakt Oranjegekte voor velen aantrekkelijk. Omdat het nergens over lijkt te gaan, maar wel even zicht geeft op een parallelle samenleving.

Foto: Oranjegekte?

Kosten van oorlog en de dooddoener veiligheid

Een Australische visie op de kosten van oorlog. De een z’n brood is de ander z’n brood. Daarom slijt de VVD’er en oud-opperbevelhebber van de Nederlandse krijgsmacht Dick Berlijn nu gratis z’n lovende praatjes voor de aanschaf van de JSF in regionale kranten. Het Nederlandse leger heeft immers recht op het beste materiaal. Zo luidt zijn dooddoener. Hoe belangeloos is trouwens die Berlijn? Zou hij niet beter zwijgen? Waarom slikken media zijn verhaal? Hetzelfde gebeurt in de VS, India, China of waar dan ook.

Heeft de wereld al dat dure ‘speelgoed’ van mannen nodig die graag in uniform lopen en het vaderland ergens voor menen te moeten redden? Nee toch. Waarom al dat geld niet besteed aan gezondheidszorg, onderwijs of infrastructuur? Wie doorbreekt de spiraal van stijgende defensiebudgetten voor de aanschaf van duur materiaal dat verdergaat dan de verdediging van het eigen territorium? Wie zet de lobbyisten van de grote producenten en adviesbureaus buiten de deur van de machtscentra waar beslist wordt over de overheidsuitgaven? En de defensie-industrie altijd vooraan staat om de politiek om te kopen. Met de Dick Berlijns, Jack de Vriesen en andere lobbyisten die het zo goed met Nederland voorhebben. Zo zeggen ze zelf vol vaderlandslievendheid. Komt er ooit een tijd dat ze buiten de deur worden gezet?

Hellend vlak voor journalist. Geen infiltrant voor de AIVD

#HETDUEL in De Volkskrant tussen SP-kamerlid Ronald van Raak en Bas Paternotte gaat over de relatie tussen journalisten en de AIVD. Van Raak vindt het niks dat journalisten optreden als infiltrant voor de AIVD. Hij wil een verbod. Paternotte ziet dat anders. Hij citeert inlichtingendiensten­expert Roger Vleugels die zegt dat ‘veel journalisten samenwerken met de geheime dienst’. Vleugels zegt: ‘Dat is het voordeel van journalist zijn, de perfecte dekmantel voor spionnenwerk‘. En: ‘Ik durf te stellen dat er een overaanbod is van journalisten die informatie doorgeven aan de AIVD. Dat heeft ook te maken met een vorm van vaderlandslievendheid.‘

De verwijzing naar vaderslandslievenheid is bizar. Journalisten moeten zich immers niet tot het verlengde van de macht laten maken, ze moeten de macht kritisch volgen. Het vaderland van de journalist is de waarheid. Het land waar informatie voorop staat. Journalisten kunnen alleen deze meester dienen. In samenwerking met een geheime dienst komen ze op een hellend vlak terecht waar informatie een afgeleide van de waarheid wordt. Daarbij komt dat door internationale contacten en samenwerking over grenzen vaderlandslievendheid een gedateerd en schemerig begrip is geworden dat eerder bij de 19de dan de 21ste eeuw past.

Van Raak zou ‘de mogelijkheid van onze geheime diensten willen beperken om journalisten in te zetten als betaalde bron‘. Want ‘als journalisten in een situatie komen dat ze financieel afhankelijk worden van de diensten, lijkt mij de onafhankelijkheid van de journalistiek niet langer gewaarborgd.’ Hij heeft in m’n ogen groot gelijk. Journalisten moeten zich op geen enkele manier afhankelijk willen maken van de overheid. En al helemaal niet van een geheime dienst, omdat ze dan hun onafhankelijkheid verliezen. En chantabel worden.

Feit dat een publicist als Paternotte serieus meent in dit duel een standpunt in te kunnen nemen dat pleit voor samenwerking tussen journalisten en overheid tekent de verslonzing van de Nederlandse journalistiek. Ronald van Raak vertegenwoordigt met zijn ethische standpunt waarschijnlijk een minderheidsstandpunt. Treurig.

Foto: Filmmaker Vik Franke in uniform in Afghanistan. 

Allochtoon, I presume?

In Amsterdam en Gent worden de begrippen ‘allochtoon’ en ‘autochtoon’ geschrapt. In Brussel wordt het nauwelijks gebruikt. Het debat hoe personen van wie ten minste één ouder in het buitenland is geboren (definitie CBS) genoemd moeten worden is oud. Waarom wordt in ons land dat onderscheid gemaakt? Waartoe dient het? Het kan van belang zijn voor de ontwikkeling van overheidsbeleid. Behoeften van allochtonen zijn anders in onderwijs, sociale huisvesting of zorg. Of ligt die fase achter ons en was dat zo? Zijn het geld en de bereidheid op om er specifiek beleid op te ontwikkelen? Dan gaat er geen positieve impuls meer uit van het begrip. Daarbij komt de maatschappelijke nivellering. Uit een onderzoek bleek dat PVV-ers ‘normaliseren’, zo zullen ook ‘allochtonen’ normaliseren. Dan is er geen enkele noodzaak meer voor het gebruik van de term.

Wat dan? De ‘landenvariant’ op de Spaanse methode van familienamen. Dat gaat zo. Mohammed heeft als vaderland Nederland omdat-ie in Nederland geboren is. Zijn moederland is Marokko. Daar ligt de oorsprong van zijn familie. Mohammed wordt dan Marokkaans-Nederlands genoemd. Mohammed hecht nog aan zijn land van herkomst. Als Mohammed een dochter Fatima heeft dan wordt ze Marokkaans-Nederlands genoemd als ze belang hecht aan haar moederland, en Nederlands als ze dat niet doet. De verantwoordelijkheid en de keuze hoe ze genoemd wil worden en zichzelf ziet liggen bij haarzelf. Dat vermijdt de stigmatisering. Maar ook het ontlopen van de eigen keuze door de …. allochtoon. Of hoe de naam ook al weer luidde.