Rechter verbiedt passages uit satire Jan Böhmermann. Zwarte dag voor Duitse democratie

Het is een zwarte dag voor de Duitse democratie. Volgens een bericht van Der Spiegel heeft het Landgericht Hamburg bijna alle passages uit het smaadgedicht over de Turkse president Erdogan van Jan Böhmermann verboden. Ze zouden volgens de rechter ontoelaatbaar zijn. Böhmermanns advocaat zegt in beroep te gaan.

Het is een merkwaardig om sommige delen van een satire toe te staan en andere niet. Het is alsof van een schilderij  delen moeten worden afgeplakt, maar andere zichtbaar mogen blijven. Of dat van een film van 100 minuten 95 minuten op zwart moeten. Doorgaans wordt dan het hele schilderij of de hele film verboden. Maar de Hamburgse rechter kiest voor een compromis wat geen compromis is, maar een beschamende vertoning.

Als deze uitspraak in hoger beroep niet wordt vernietigd dreigt het einde van de argeloze omgang met de vrije kunst of satire in Duitsland. Zelfs als het artikel over majesteitsschennis waarop dit kort geding was gebaseerd uit het wetboek wordt geschrapt, dan is de vanzelfsprekende vrijheid weg. De uitspraak van de Duitse rechter steekt des te meer omdat president Erdogan de vrijheid van meningsuiting in een ander land probeert te onderdrukken. En voorlopig lijkt het hem nog gelukt ook. Het is absurd dat een autoritair leider als Erdogan zich succesvol mengt in het tot zwijgen brengen van satire in een Westerse democratie. Het is een dwaze uitspraak die de Duitse politiek, kanselier Merkel en de Duitse justitie te kijk zet en voor de hele wereld belachelijk maakt. Dit is geen toepassing van de beginselen van de rechtsstaat, maar het verwerpen ervan.

Foto: ‘The goat on the left has a short goat tail, but the Greek satyr on the right has a long horse tail, not a goat tail (Attic ceramic, 520 BC).’

Hans Teeuwen voegt zich in de kritiek op Erdogan. De affaire Böhmermann

In Duitsland ligt kanselier Angela Merkel onder vuur omdat ze te toeschietelijk zou zijn geweest naar de Turkse regering in de affaire Böhmermann. Hans Wansink zegt in een commentaar in De Volkskrant: ‘Het was dan ook een blunder van Merkel om Erdogan afgelopen zondag te laten weten dat zij de satire ‘bewust kwetsend’ vond. Ze liet zo twijfel bestaan aan het belang van de vrijheid van meningsuiting, in de ijdele hoop dat Erdogan het erbij zou laten zitten. Maar die rook zijn kans om politieke munt uit de affaire te slaan.’

De Duitse politiek inclusief het kabinet van CDU/CSU en SPD is verdeeld. Links vindt dat Merkel pal voor Böhmermann had moeten staan en is vergeten de vrijheid van meningsuiting in haar reactie voorop te zetten. Ook wordt opgemerkt dat Merkel nu een rechtsstatelijk zuivere oplossing heeft gekozen door het terug te verwijzen naar de rechter. Zie de analyse van politicoloog Tilmann Mayer. Maar de publicitaire schade voor Merkel valt niet meer weg te poetsen. Het is nu aan de openbare aanklager of Böhmermann vervolgd wordt.

Merkel heeft dus geblunderd of zich in elk geval onnodig kwetsbaar gemaakt. De kritiek op haar wordt van verschillende kanten gevoed. Er zijn de vrijdenkers en verdedigers van de rechtsstaat die het ontoelaatbaar vinden dat een Duitse satiricus niet kan zeggen wat hij van de Turkse president vindt die hij ziet als een despoot die een loopje neemt met de mensenrechten, kritische journalistiek met geweld het zwijgen oplegt en de Turkse democratie om zeep helpt. In een reactie vindt de Antwerpse burgemeester en N-VA-leider Bart De Wever dat Merkel zich te afhankelijk heeft gemaakt van Turkije en daar in deze affaire nu de wrange vruchten van plukt. Maar critici van een verenigde EU grijpen de affaire aan om Merkel die de EU symboliseert aan te vallen zonder dat ze zich anders bekommeren om mensenrechten of vrijheden. Het is aan ons om deze soorten reacties goed te onderscheiden. In elk geval, hoe meer kritiek op Erdogan hoe beter. Hij spoort niet.

Schmähkritik met Jan Böhmermann. De lange tenen van Erdogan reiken tot in Duitsland

De Turkse president Erdogan voelt zich beledigd door het gedicht ‘Schmähkritik’ van de Duitse satiricus Jan Böhmermann waarin hij onder meer wordt uitgemaakt voor geitenneuker. Twaalf jaar na Theo van Gogh. Omroep ZDF heeft het satirische hekelgedicht van Böhmermann geblokkeerd op sociale media. Het werd door de maker uitdrukkelijk gepresenteerd als het opzoeken van de grens aan de satire. Onder het mom ‘Wat ook niet kan is’ …’ Vanwege de vrijheid van meningsuiting gelden hoge eisen voor de inperking van Schmähkritik.

De Turkse regering zet de Duitse regering onder druk om Böhmermann aan te pakken, en mogelijk uit te leveren. Dat roept weer reacties op in de Duitse samenleving die wijzen op het belang van de vrijheid van meningsuiting. Publicist Henryk M. Broder brengt de kwestie terug tot de despoot Erdogan die het verdient om beledigd te worden. Hij vraagt zich af als Recep Erdogan die politici van de oppositie in de gevangenis gooit, demonstranten in elkaar laat slaan en krantenredacties laat bezetten niet beledigd mag worden wie er in hemelsnaam dan wel beledigd mag worden. Broder meent dat politici tegen een stootje moeten kunnen en zich niet te snel beledigd moeten voelen. Waarom juist Erdogan zich zo beledigd voelt is de vraag.

Broder heeft gelijk. Een despoot met dictatoriale neigingen zoals Erdogan moet niet zeuren. Hij mag dan in eigen land de kritische pers aan banden hebben gelegd, maar het gaat ver om dat andere landen ook op te leggen. Doordat Erdogan zich op z’n tenen getrapt voelt wordt het omgekeerde bereikt van wat hij nastreeft. De kritiek op hem wordt niet tot zwijgen gebracht, maar krijgt extra aandacht. Erdogan bevestigt hiermee het beeld dat de satire van hem schetst. Eerst wordt hij bekritiseerd in satire, maar door zijn reactie bevestigt hij het beeld van een despoot die zijn eigen macht overschat en in zijn eigen leiderschapscultus gelooft.

Opvallend is dat Duitse media het voortouw nemen in de satire tegen Erdogan en hun pijlen op hem richten. Waarom niet op de Russische president Putin of andere autoritaire leiders in  ‘foute‘ landen? De verklaring zit ‘m in de vluchtelingencrisis waarin kanselier Merkel concessies deed aan Erdogan. Die zijn bij een deel van de Duitse bevolking slecht gevallen. Zowel bij recht-nationalisten die niets van de EU of islam moeten hebben als bij mensenrechtenactivisten die het onethisch vinden om een deal te sluiten met een despoot die een loopje neemt met de rechtsstaat. Daarnaast is Erdogan het prototype van een Ottomaanse heerser die zich beroept op zijn eer en zich zo in de ogen van West-Europeanen belachelijk maakt en aanstelt. Omdat hij geen militaire bedreiging vormt en heerlijk voorspelbaar reageert wordt hij zo in Duitsland een makkelijk doelwit voor satire.

AFVN zegt aanklacht tegen Powned in te dienen wegens belediging

Is er een gedenksteen onthuld voor de op 21 februari 1945 gesneuvelde Lufwaffepiloot Gerhard Rohde in het Brabantse dorp Schaijk in de gemeente Landerd? ‘Omstreden monument onthuld‘, zegt Omroep Brabant op 21 februari. ‘Toch niet onthuld na ophef‘, zegt Omroep Brabant op 29 april. Misverstanden en gevoeligheden. Monumenten voor Duitse militairen zijn in Nederland zeldzaam. In Goirle staat in het dorp Riel in een tuin van een particulier een beeld van de Wehrmacht-soldaat Karl Heinz Rosch die in 1944 twee kinderen redde en daarbij zelf om het leven kwam. Een ‘Goede Duitser’. Een monument in het Leuldal herdenkt 687 militairen van 11 nationaliteiten die tussen 1940 en 1945 omkwamen, onder wie vier militairen van de Luftwaffe.

De AFVN (‘antifascistische oudverzetsstrijders nederland/ bond van antifascisten’) stapelt onduidelijkheid op onduidelijkheid met een persbericht dat verklaart een strafklacht tegen Powned in te dienen ‘wegens belediging, smaad en laster’ omdat het op haar site toe zou staan dat ‘de doorlopende series beledigingen door zogenaamde reaguurders worden gedumpt, vers uit het riool’. Het is niet de berichtgeving van Powned over het monument in Schaijk dat de AFVN opvoert als reden voor de aanklacht, maar de ruimte die Powned aan de reageerders zou geven. Een reactie die AFVN als voorbeeld geeft ‘In 9 van de 10 gevallen zijn anti-fascisten de nieuwe fascisten’ kan de AFVN wellicht onprettig vinden, is echter geen belediging maar een normale politieke mening. AFVN maakt het er nog gecompliceerder op door fouten recht te zetten die geen fouten zijn en steevast over een onthuld nazimonument te praten dat dus niet onthuld is en waarvan het de vraag is of de 20-jarige piloot Gerhard Rohde een nazi was of een marionet van een verkeerd regime.

Zijn de reageerders zo negatief als de AFVN beweert? Dat valt reuze mee, reacties als ‘Niet elke Duitser was een nazi’, ‘Sir Winston Churchill waarschuwde al voor de opkomst van bewegingen als deze „AFVN”’, ‘Het na-oorlogse verzet in actie’ en ‘Ik vind een monument, ook voor 1 omgekomen Duitse vlieger, een teken van volwassenheid’ zijn genuanceerder dan de AFVN doet uitkomen. Het kan zijn dat Powned het ergste heeft weggejorist. Zelfs als de AFVN gelijk zou hebben dat het doorlopend beledigd wordt door de reageerders van Powned moet het als organisatie die zich mengt in het publieke debat tegen een stootje kunnen. Het kan met persberichten, artikelen en aanklachten reageren. Om zich te profileren binnen de vrijheid van meningsuiting.

Foto: Herdenking 2014 bij het Leuldalmonumnet.

Feminisme volgens Lindsay Bottos. Over cyberpesten

Verandert meerderejaars fotografiestudente aan het Maryland College of Art Lindsay Bottos anonieme digitale haatspraak in een feministisch kunstproject? Maakt het blote feit dat ze een vrouw is het feministisch? Of is daar meer voor nodig? In elk geval had ze zo haar buik vol van de vernietigende commentaren op haar selfies dat ze besloot terug te vechten. Feitelijk een verhaal over uiterlijk en het idee van vrouwelijke schoonheid.

‘I’ve always gotten anonymous messages that were really hateful, especially comments about my appearance’, zegt Bottos. Ze heeft de negatieve berichten gekopieerd en opgespaard. Voor een project dat ze ‘Anonymous‘ noemt. Bottos meent dat haar project over de eigenwaarde van vooral meisjes en vrouwen online gaat. Een onzichtbaarheidsmantel maakt naar haar idee alle hatelijke commentaren jegens vrouwen mogelijk.

Maar wat maakt Bottos’ project feministisch? Toch niet alleen vrouwen worden digitaal gepest? Allicht niet, denk aan Tim Ribberink en zijn zelfgekozen dood vanwege cyberpesten. Daarbij komt dat pesten ook een andere oorzaak kan hebben dan gender. De tekst ‘dumb ass tumblr girl that goes to a fancy art school‘ duidt op een sociaal en educatief verschil. De vraag wat het project van Lindsay Bottos feministisch maakt blijft zo onbeantwoord. Hoewel, meisjes en vrouwen ontegenzeggelijk kwetsbaar zijn. Zeker op dat anonieme internet.

Lindsay Bottos valt te prijzen omdat ze een maatschappelijk fenomeen bij de lurven neemt en in haar studie inpast. Dat lukt weinig studenten. Het doet denken aan kunstenaar Joyce Overheul die aan de hand van openbare digitale informatie in de huid van Rogier kroop. Ze schreef aan de hand van z’n tweets het boek ‘De drie maanden uit het leven van Rogier‘. In eigen beheer uitgegeven en hier te bestellen. Bottos gaat verder, verschuilt zich in de openbaarheid en houdt digitale kwelgeesten een spiegel voor. Waarop ze zelf schittert.

Zie hier voor het nieuwste project van Lindsay Bottos: de metamorfose van haar lichaam.

Foto’s: Project ‘Anonymous‘ van Lindsay Bottos.

Adrian Smith mag op Facebook tegen het homohuwelijk zijn

De Britse christen Adrian Smith werd op z’n werk, de Trafford Housing Trust gedegradeerd nadat-ie zich op Facebook beleefd uitgesproken had tegen het homohuwelijk. Hij noemde dat ‘een gelijkheid te ver’. Nu is-ie vrijgesproken in een zaak voor de Hoge Raad die hij tegen zijn werkgever aanspande. Dat weegt niet op tegen het leed dat hem en z’n gezin is aangedaan. Of-ie zijn oude functie terugkrijgt is nog niet duidelijk.

Nick Cohen wijst in The Spectator op de rol van internet. De zaak had 30 jaar geleden niet kunnen gebeuren: ‘In democracies, and of course dictatorships, the Internet is proving that it is the friend of the censorious rather than a tool for emancipation. Adrian Smith could never have been hounded in this way 30 years ago. He would have expressed his opposition to gay marriage in his church.‘ Kritiek was binnenskamers gebleven.

Iedereen kan blij zijn met de uitslag. De werkgever eiste als niet-politieke en niet-confessionele organisatie dat werknemers ook in hun vrije tijd hun mening niet mogen geven op internet. Da’s een absurde claim die de vrijheid van meningsuiting volledig onderuit haalt. Adrian Smith werd beschuldigd van ‘denigrerende‘ (‘derogatory’) uitlatingen terwijl-ie op een niet-lasterlijke manier zijn politieke en religieuze mening gaf.

Zoals Nick Cohen zegt wordt internet toch al steeds meer een plek van censuur dan emancipatie. Daarom is de vrijspraak een overwinning voor de vrijheid. De affaire Adrian Smith zet aan tot nadenken voor werknemers die zich in hun vrije tijd op sociale media uiten. Houden ze in hun achterhoofd wellicht toch al rekening met een werkgever die hun berichten zou kunnen lezen? En daar maatregelen aan zou kunnen verbinden?

Tim Ribberink en het waarom

Wegens pesten maakte de 20-jarige Tim Ribberink uit Tilligte een eind aan zijn leven. Zijn ouders plaatsen zijn afscheidsbrief in de overlijdensadvertentie. Dat haalde het nieuws. Waarom-ie gepest werd vertelden zijn ouders niet. ‘Rouwbegeleider’ Marinus van den Berg zei op tv zelfs geen idee van het waarom te hebben.

De terughoudendheid is begrijpelijk. Ook na zijn dood heeft Tim recht op privacy. Als er belangrijke stukjes van de puzzle ontbreken valt Tims daad echter niet te begrijpen. Pesten lijdt zelden tot zelfmoord. De ouders gingen met de afscheidsbrief naar buiten en wilden zo aandacht voor het pesten. Zonder openheid van zaken.

Inzicht in het waarom geven de ‘recensies’ op de site van IJscafé Happy Days in Denekamp waar Tim wat bijverdiende. Suggesties, steunbetuigingen en verwijten van voor 5 november zijn weggehaald. Eerder stond er naar verluidt: ‘ik werk hier en ik ben een loser en homo. groet tim‘. De ouders willen weten wie de valse verklaring plaatste en hebben aangifte gedaan. Vanwege de ontbrekende helderheid over de feiten is het de vraag of het hier gaat om een belediging of laster. De afloop maakt het beladen, maar aantonen dat een of twee ‘recensies’ leidden tot de fatale dood zal een zware klus zijn. Als de aangifte al tot een rechtszaak leidt.

Onmisbaar bij deze gevallen, zoals ook bij Amanda Todd of Felicia Garcia, is een Facebook-pagina die voor de overledene wordt geopend. Al meer dan 10.000 personen vinden het leuk. Bezoekers keren zich tegen pesten.

Foto: Overlijdensadvertentie met afscheidsbrief van Tim Ribberink.

Klokkenluideronline op zwart gezet door de rechter

In Nederland is de website klokkenluideronline.nl van Micha Kat door de overheid op zwart gezet, omdat de rechtbank heeft bepaald dat er onrechtmatige uitlatingen over Vissers & Moszkowicz Advocaten op zouden staan. Verder zou Micha Kat de advocaten ‘ernstig en ten onrechte onder vuur [zijn] genomen‘. Hij belde zelfs Yehudi Moszkowicz enkele malen per dag. Volgens eigen zeggen staan de advocaten klanten strafrechtelijk onder meer op het gebied van cybercrime en smaad/laster bij. Kat heeft in de zaak geen verweer gevoerd.

Volgens het vonnis als uitkomst van een kort geding dat al in maart 2012 diende moet Kat de gewraakte uitlatingen verwijderen. Het betreft niet alleen klokkenluideronline.nl maar ook de inhoud van alle publicaties, artikelen en uitlatingen over zowel het advocatenkantoor als beide advocaten op andere websites die Kat beheert. Maar het gaat verder. Gedaagde moest tevens alle zoekmachines schriftelijk verzoeken om alle resultaten die verwezen naar de gewraakte uitlatingen te verwijderen en verwijderd te houden. Op straffe van 1000 euro per overtreding. Met een maximum van 100.000 euro. Kat heeft blijkbaar niet gereageerd.

Kat is een voormalig klant van het kantoor, maar onlangs gaf de tuchtrechter advocate Marjolijn Vissers gelijk dat ‘niet officieel is overeengekomen dat ze publicist Micha Kat zou bijstaan in een van zijn vele rechtzaken. Ook tussen Yehudi Moszkowicz en Kat bestond nooit een advocaat-cliëntrelatie, aldus de raad.‘ Het wederzijds vertrouwen ontbrak. Aldus Advocatie. Kat bestempelde beide advocaten als ‘Duivels in Toga‘.

Het deel van het vonnis over internet komt wereldvreemd over. Want iets wat ooit op internet stond is nooit meer te verwijderen. Als een zevenkoppige draak. Berichten zullen via een omweg altijd weer opduiken. Publiciteit kan via sluiting van websites of schrappen van zoekwoorden in zoekmachines wel ingeperkt worden. Maar da’s toepassing en geen principe. Vraag blijft dan ook hoe het recht de inperking van de internetvrijheid motiveert. Omdat Kat geen verweer heeft gevoerd is de kans op een principieel debat gemist. Intussen leert zoeken op internet dat klokkenluideronline.nl een doorstart heeft gemaakt als klokkenluideronline.net. Micha Kat blijft de rafelrand van journalistiek Nederland die hoofdletters schrijft.

Foto: Schermafbeelding van persbericht vonnis klokkenluideronline.

Bahrain: vrije meningsuiting heet misbruik van sociale media

Op #KingsTornPics kan stoom afgeblazen worden over de koning van Bahrain. Vier twitteraars kunnen dat vanaf vandaag vergeten. Ze zijn opgepakt onder de beschuldiging de sociale media misbruikt te hebben. Ze zouden koning Hamad bin Isa al-Khalifa belasterd hebben met hun tweets. Kritiek op de koninklijke familie is verboden. Het verscheuren van een foto van de koning kan resulteren in twee maanden gevangenisstraf.

Vrijheid van meningsuiting is ver te zoeken in Bahrain waar de sjiitische meerderheid vecht voor rechten die het onthouden wordt. Analist Dominic Kavakeb van de in Engeland opererende Bahrain Justice & Development Movement zegt dat legitieme kritiek door het bewind onder het mom van laster tot zwijgen wordt gebracht: ‘They use the justification of defamation to silence critics and crackdown on legitimate criticism. This is typical of the Bahraini authorities’ attitude to freedom of expression. In the streets they can use physical force to stop free expression, online they use legal means and claims of defamation to silence critics.’

Foto: Een verscheurde foto van de koning van Bahrain.

Controverse tussen Mediapart en Sarkozy over 50 miljoen euro van Kadaffi

In de aanloop naar de Franse presidentsverkiezingen van zondag 6 mei is op 12 maart een brief van december 2006 opgedoken met een onzekere status. Maar nu bevestigt de Libische oud-premier (2005-2011) Baghdadi Mahmoudi dat er een door Mousssa Koussa ondertekend document bestaat dat de financiering van 50 miljoen euro door president Sarkozy is ontvangen. Je confirme qu’il existe bien un document signé par Moussa Koussa et qu’un financement a bien été reçu par M. Sarkozy, aldus nieuwssite Mediapart. Moussa Kousa is de toenmalige chef van de Libische geheime dienst en de 50 miljoen kwam van kolonel Moammar Kadaffi.

Baghdadi Mahmoudi bevindt zich sinds september 2011 in Tunisische gevangenschap na zijn poging om na de val van Kadaffi van Libië naar Algerije te vluchten. Met mensenrechtenactivisten heeft-ie zijn uitzetting naar Libië succesvol aangevochten omdat daar voor zijn leven wordt gevreesd. De voorzitter van de Libische overgangsraad ontkent de echtheid van Koussas brief. Maar Othman Benassi wijst erop dat de voorzitter de echtheid ervan niet heeft kunnen nagaan. In 2011 namen Fransen en Britten het voortouw in de bevrijding van Libië en bestookten ze naar Benghazi oprukkende Libische troepen, het bolwerk van de opstand.

Sarkozy ontkent 50 miljoen van kolonel Kadaffi te hebben ontvangen voor zijn presidentscampagne van 2007. Mediapart wordt gesteund door diverse politici, waaronder Ségolène Royal die in 2007 van Sarkozy verloor. Inmiddels loopt de ruzie tussen Mediapart en Sarkozy op. Op 30 april opende de Parijse aanklager op verzoek van Sarkozy een vooronderzoek wegens ‘valsheid in geschrifte’ en publiceren van vals nieuws tegen twee journalisten en hoofdredacteur Edwy Plenel van Mediapart. En die heeft op 2 mei een klacht wegens laster tegen Sarkozy ingediend. Hoe dan ook wordt er twijfel gezaaid over de integriteit van president Sarkozy.

Foto: De Franse president Nicolas Sarkozy en de Libische kolonel Moammar Kadaffi in Parijs, 2007. Credits Jacky Naegelen / Reuters