In een park in het huidige Istanboel (sinds 1923) en toenmalige Constantinopel zitten gesluierde jonge vrouwen op een bankje. De zon schijnt. Schaduwen rechtsonder lijken niet van de fotograaf te zijn, maar van een passerende man en vrouw. Hoewel het wel de hoek van de fotograaf is. Het is onduidelijk of de man met fez achter de bank die naar rechts kijkt een begeleider van de vrouwen is.
De Fransman Charles Chusseau-Flaviens is een fotograaf die doet wat Jimmy Nelson pretendeert. Namelijk het registreren van de diversiteit van culturen. Hoewel we niet kunnen weten of hij niet enigszins ensceneert. Deze foto lijkt een momentopname en niet in scène gezet. Anders waren die schaduwen rechtsonder wel vermeden. Of zien we dat verkeerd?
De foto werd tussen 1900 en 1920 gepubliceerd. Die datering maakt nogal wat uit. Want na de Eerste Wereldoorlog werd het Ottomaanse Rijk grotendeels bezet door geallieerden, waaronder Fransen. Pas na 1923 moderniseerde Turkije onder leiding van Kemal Atatürk met als voorbeeld de westerse beschaving. Terwijl het notabene militair tegen westerse landen vocht.
Het zijn wonderlijke foto’s. Het geeft aan dat de pendule van de modernisering dan de ene en dan de andere kant opslaat. Natuurlijk weten we niet hoe representatief de gesluierde vrouwen waren voor het Ottomaanse Rijk. Maar ze waren aanwezig. Veel van nu grijpt terug op toen. Onze associaties bewegen zich bij het zien van de foto’s richting actualiteit. Begrijpen we zo het huidige Turkije beter?
Schermafbeelding van deel artikel ‘Hamza is woedend na aardbeving: ‘Tegen mensen kunnen die aannemers wel liegen, maar God ziet alles‘ op Rijnmond, 10 februari 2023.
Het zijn Turkse aannemers die sinds 1999 niet volgens de nieuwe bouwvoorschriften hebben gebouwd, maar het zijn president Erdogan en de AK-partij die dat sinds 2002 ten onrechte hebben toegestaan. Of een oogje hebben dichtgeknepene vanwege corruptie, nepotisme en partijbelang.
Er moet niet klein of groot gedacht worden, maar realistisch. Niet de individuele aannemers of God zijn verantwoordelijk, maar de regering van Erdogan die sinds 2002 in Turkije aan de macht is. Iedereen die dat ontkent doet aan afleiding.
Overigens is een aardbeving een natuurverschijnsel waar altijd slachtoffers bij zullen vallen. Dat valt niet te vermijden. De taak van regeringen is om de voorwaarden te optimaliseren zodat er zo min mogelijk slachtoffers vallen. Als een regering of achtereenvolgende regeringen dat hebben nagelaten, dan gaat het om verwijtbare schuld van die regering.
Als er sprake van schuld is voor de na 1999 geconstrueerde gebouwen die niet aardbevingsbestendig waren, dan valt dat grotendeels Erdogan en de AK-partij te verwijten. Ze weten dat Turkije kwetsbaar is voor aardbevingen en hadden daar nauwgezet controle op moeten hebben. Dat is blijkbaar niet of onvoldoende gebeurd.
Een neveneffect van Erdogans nalatigheid of corruptie gedurende 21 jaar en een-tweetje met aannemersbedrijven is dat het hem electoraal kan beschadigen in de presidentiële en parlementaire verkiezingen van 14 mei 2023. Vele Turken in en buiten het aardbevingsgebied zijn woedend dat nieuwe gebouwen als een kaartenhuis in elkaar stortten.
Terwijl Turkije als belangrijke regionale speler tussen Europa en Azië notabene pretendeert een hoogstaande, moderne samenleving te zijn. Die claim staat nu door de enorme, onnodige schade van de aardbeving op het spel.
Als de Turkse bevolking en politiek dit ernstig nemen, dan moet er een onafhankelijk parlementair onderzoek komen dat de oorzaken voor het falend bouwbeleid en de niet optimale gouvernementele hulpverlening in kaart brengt. Als het kan met internationale deskundigen die buiten de Turkse partijpolitiek staan. Het gaat om levens van toekomstige generaties. In Turkije dreigt elke dag weer een aardbeving.
Citaat van schrijver en Holocaust-slachtoffer Prima Levi over God in Auschwitz.
Heeft God er nog iets mee te maken, zoals sommigen suggereren? Het is een discussie uit de 20ste eeuw, waarom heeft God Auschwitz toegestaan? Dat gaat er niet zozeer om om God de schuld te geven of verantwoordelijk te houden, maar om de vraag wat God is en hoever Gods aansprakelijkheid voor de mensheid gaat. Maar zoals theologen beweren hebben mensen over God geen kennis. Vanuit die invalshoek loopt die vraag over God dood.
De meest aannemelijke hypothese met de minste aannames is dat God een menselijke constructie is en dat mensen zelf voor hun daden verantwoordelijk zijn. Dus in het geval van Auschwitz Hitler en de nazi’s en in het geval van de recente aardbevingen in Turkije en Syrië de regeringen die nalatig waren om hun bevolking onvoldoende te beschermen door toe te zien op de bouw van veilige gebouwen. Zoals in Japan en Nieuw-Zeeland wel gebeurt, maar in Turkije en Syrië niet.
Woordvoerder Ned Price van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken gaat in op de verbranding van een koran in Zweden door een Deens-Zweedse rechts-extremist en de relatie tussen landen en kandidaat-landen binnen de NAVO. Zweden en Finland hebben gezien de Russische dreiging in 2022 gezegd toe te willen treden tot de NAVO, maar de Turkse president Erdogan houdt de toetreding van Zweden tegen. Telkens komt hij met nieuwe bezwaren.
Price wijst erop dat de verbranding van een koran voor de Turkse ambassade in Zweden door de rechts-extremistische Rasmus Paludan weerzinwekkend en weinig respectvol is.
Paludan geeft met zijn daad Erdogan en de Russen munitie om hun pijlen te richten op Europa en de NAVO. Dat roept de vraag op in wiens belang Paludan handelt. Was het bewuste sabotage van Paludan om met zijn verbranding de toetreding tot de NAVO van Zweden te bemoeilijken? Vooralsnog zijn daar geen aanwijzingen voor. Maar het is niet onmogelijk dat dit naast zijn islamhaat Paludans streven is.
Europese rechts-extremisten werden altijd ondersteund door het Kremlin om verdeeldheid te zaaien binnen de EU. Maar sinds de grootschalige invasie van Oekraïne en het buitensporig gebruik van geweld door de Russische Federatie tegen de Oekraïense burgerbevolking hebben rechts-extremisten afstand van het Kremlin genomen.
De cultuuroorlog over verbrande korans of vermeend respectloze beweringen over de islam is een afleiding voor de slechte sociaal-economische situatie in landen als Turkije of de Russische Federatie. Daarom is een in Europa publiekelijk verbrande koran een zegen voor een onder druk staande economisch zwak opererende autoritaire leider.
De verbrande koran dient voor Erdogan om op een tamelijk goedkope manier kiezers aan zich te binden. Op 14 mei 2023 zijn er verkiezingen voor parlement én Turkse presidentschap. De populairiteit van Erdogan staat onder druk door de slechte economische situatie en de gierende inflatie. De populaire burgemeester van Istanbul Ekrem İmamoğlu is een mogelijke presidentskandidaat van de oppositie. Hij kan een geduchte concurrent van Erdogan zijn, maar Erdogan probeert hem door rechtszaken uit te sluiten. Daar loopt nog een beroep tegen van İmamoğlu.
Dat is een onbewezen, maar op het eerste gezicht niet geheel onlogische bewering omdat de rechts-extremistische Zweden Democraten van Jimmie Åkesson gedoogpartner van de huidige Zweedse regering zijn. Net als Paludan wil Åkesson de EU ondermijnen, maar bij nader inzien klopt Kadyrov’s bewering niet omdat de Zweden Democraten sinds 2022 voor toetreding van Zweden tot de NAVO zijn.
De verbranding van de koran door Paludan voedt Kadyrov in zijn verwijt dat in Europa en de NAVO Satanisten aan de macht zijn. Het vervangt eerdere Russische verwijten over neo-nazi’s, pedofielen en anti-christelijke types die de cultuuroorlog tegen het Westen voedden. Niets is zo veranderlijk als een vijandbeeld dat steeds moet worden geactualiseerd als andere vijandbeelden als te ongeloofwaardig zijn ontmaskerd.
Dit stukje verscheen eerder op George Knight Kort op 14 mei 2019.
Misirlou is een Griekse song uit 1927 die verdwenen is uit het muzikale geheugen, maar daar soms weer in opduikt. Bijvoorbeeld via Quentin Tarantino’s Pulp Fiction (1994) die opent met onderstaande surf rock versie van Dick Dale & The Del Tones (1962).
In vele landen en genres heeft de song bewerkingen. Wikipedia somt het op in het lemma Misirlou. Een exotische standard van swing bands, een geannexeerd volkslied dat in diverse landen als eigen beschouwd werd tot de rock versie van Dick Dale of The Beach Boys. Alles is mogelijk door overnemen, ontlenen en veranderen.
Misirlou staat voor toen. Oude tijden. Welke versie in welk genre in welk land het ook betreft. Het Griekse biermerk Fix viert er in 2013 in een commercial haar 150-jarig bestaan mee.
Misirlou is populaire muziek. Bemind en gewoon. Het treft zonder nog eigenaardig te kunnen zijn. De onbepaalde herkomst biedt ruimte om het toe te eigenen, terwijl de duidelijke afstamming uit het Oostelijke Middellandse-Zeegebied er genoeg eigenzinnigheid en authenticiteit aan geeft om het te plaatsen.
Dit stukje verscheen eerder op George Knight Kort op 15 juli 2011.
Soms stoot je je neus aan de grens van het internet maar glip je op het nippertje door de mazen. Neem Ibrahim Özgür en Son Nefes, Laatste Adem. Het Turks en de tijd scheppen te veel afstand. De opening ligt bij een Fransman die eigenlijk Roemeens is, of liever gezegd Roma. Namelijk Gheorghe Pantazi die bekend werd als Georges Boulanger.
Wikipedia zegt dat Özgür (1905-1959) The King of Turkish Tango werd genoemd. Hij maakte vanaf 1938 plaatopnamen. Zijn fluwelen stem was geschikt voor treurige songs. De onbeantwoorde liefde van een Indische prinses die hij tijdens een 7-jarige tournee door het Midden- en Verre Oosten ontmoette, achtervolgde hem. Is het waar? Beroemd werd hij met het lied Mavi Kelebek, Blauwe Vlinder.
Bij Boulanger luiden doodsklokken. Gaat Avant de Mourir dat hij in 1926 schreef over liefdesverdriet en zelfmoord? In elk geval worden de emoties zwaar aangezet en de tragiek benadrukt. Het verhaal is niet rond, want Boulanger schrijft met Jimmy Kennedy in 1939 Engelse lyrics voor My Prayer. Fit voor de charts. Het wordt in talen zoals het Turks vertaald.
My prayer is to linger with you At the end of the day In a dream that’s devine My prayer is a rapture in blue With the world far away And your lips close to mine
Tonight while our hearts are aglow Oh tell me the words that I’m longing to know My prayer and the answer you give May they still be the same For as long as we live That you’ll always be there At the end of my prayer
The Platters hebben er in 1956 een nummer 1 hit mee. Na begin jaren ’40 de tweede revival. De song ademt nog steeds. De versie van Ibrahim Özgür blijft voor mij de definitieve. Daarin klinkt de blues van de Turkse tango het meest dreigend en dwingend. Via een omweg begrijp ik nu zelfs de tekst. In een klassiek verhaal van ontlenen en aanpassen.
‘Staatsinrichting Turkije. In 1932 worden in Turkije complotten gesmeed tegen de hervormingsideeën van Mustafa Kemal Pasja (Kemal Atatürk) [1881 – 1938]. Foto: De tuin van de moskee is nog de enige plaats waar de aanhangers van het oude regime hun overtuiging kunnen uitspreken. Maar ook hier zijn spionnen aanwezig… (zie heer geheel links)‘. Collectie: Photo collectie Het Leven (1906-1941).
Het is een merkwaardig bijschrift uit 1932 dat met zichzelf op de loop gaat. Er wordt beweerd dat tegenstanders van Kemal Atatürk alleen nog in de tuin van de moskee (‘nog de enige plaats‘ ) hun overtuiging kunnen uitspreken. Niet thuis? Niet tijdens een wandeling? Niet op het platteland?
Het wordt er nog gekker op als het bijschrijft er zelfs op terugkomt dat de tuin van de moskee nog de enige plek is waar tegenstanders van Atatürk zich vrij kunnen uitspreken. Want het gevaar loert ook daar: ‘Maar ook hier zijn spionnen aanwezig… (zie heer geheel links)‘.
Is deze gentleman een spion die zichtbaar de gesprekken afluistert van tegenstanders van Atatürk om ze vervolgens te verlinken? Of is dit klare fantasie van degene die dit bijschrift schreef? Wensdenken dat stemming maakt.
Een andere foto uit deze serie loogenstraft direct dit bijschrijft als het zegt: ‘Een geheim gesprek op een plein ergens in Turkije. Op de voorgrond een waterpijp‘. Dus de tuin van de moskee is niet de enige plek voor een geheim gesprek of het smeden van complotten tegen het beleid van Atatürk:
‘Staatsinrichting Turkije. In 1932 worden in Turkije complotten gesmeed tegen de hervormingsideeën van Mustafa Kemal Pasja (Kemal Atatürk) – 1881 – 1938. Foto: Een geheim gesprek op een plein ergens in Turkije. Op de voorgrond een waterpijp‘. Collectie: Photo collectie Het Leven (1906-1941).
Ook een andere foto maakt duidelijk dat de fantasie van de maker van het bijschrift voor publicatie in het geïllustreerde tijdschrift ‘Het Leven‘ niet in dienst staat van de beschrijving van de Turkse werkelijkheid van 1932, maar het te doen is om sensatie. De vraag is suggestief of de man die op het plein voor een moskee naar een andere man kijkt een spion is. Waar is dat op gebaseerd?
‘Staatsinrichting Turkije. In 1932 worden in Turkije complotten gesmeed tegen de hervormingsideeën van Mustafa Kemal Pasja (Kemal Atatürk) [1881 – 1938]. Foto: Een van de aanhangers van Kemal Atatürk op een plein voor een moskee. Is hij een spion?‘ Collectie: Photo collectie Het Leven (1906-1941).
De foto’s kloppen, maar in combinatie met de bijschriften is het nepnieuws. Die zijn vooringenomen en losgezongen van wat we zien. De bijschriften spreken elkaar ook nog eens tegen. Ze voeren spoken op. Dit is nepnieuws uit 1932 dat blijkbaar stemming maakt tegen de hervormingen van de Turkse regering van Kemal Atatürk. Of dat uit politieke overtuiging is of uit sensatiezucht van toen is voer voor media-historici. Clickbait bestond ook al in 1932.
Herinneren we ons nog de verhalen over de Arabische lente? De Amerikaanse techbedrijven als Twitter, Facebook, Apple en Google zouden de democratisering helpen doordat demonstranten zich meer dan tevoren konden organiseren via sociale media. De Arabische lente waar het inmiddels 10 jaar later winter is. Zelfs in het meest democratische Arabische land met de meeste persvrijheid Tunesië is het parlement opgeschort en heeft de pas gekozen president Kais Saied plannen om de grondwet bij te schaven.
Inmiddels hebben leiders van autoritaire regimes als Turkije, China, de Russische Federatie zich gewapend tegen de democratisering via internationale sociale media. Ze hebben de afgelopen 10 jaar Apple, Twitter, Facebook, Apple en Google en ander techbedrijven herhaaldelijk onder druk gezet. De wetmatigheid is dat de bedrijven om economische redenen inbinden. Ze staan niet aan de kant van de democratisering, maar aan de kant van de repressie.
Voor voorbeelden van techbedrijven die inbinden na druk van autoritaire regimes: Over Turkije, zie hier en hier en hier. Over India, zie hier. Over China, zie hier en hier.
Schrijnend is niet alleen dat Amerikaanse techbedrijven als Twitter, Facebook, Apple en Google zwichten voor politieke druk van Ankara, Beijing of Moskou, maar dat landen als China en de Russische Federatie zonder tegenstand van de techbedrijven de sociale media actief kunnen gebruiken om tweedracht en chaos te zaaien in democratische landen. Amerikaanse sociale media kunnen zo door kwaadwillenden probleemloos worden gebruikt voor het verspreiden van desinformatie en het zich als buitenstaander mengen in verkiezingscampagnes van landen. Officieel staat Facebook sinds 2019 zelfs desinformatie via politieke advertentie toe. Ondanks herhaalde kritiek daarop en talloze kritische onderzoeken door parlementaire commissies in de VS en het VK verandert er niks.
Het is geen incident, maar een wetmatigheid dat Apple en Google in de Russische Federatie zwichten voor druk van het Kremlin. Zelfs in de niet vrije verkiezingen waar de oppositie niet aan mag deelnemen en van uitgesloten is staat Poetins partij volgens de peilingen op niet meer dan 30%. Dat is een slechte prestatie van een partij die alle machtsmiddelen in eigen hand heeft, maar ondanks dat niet weet te overtuigen. De ‘Smart Vote’-app van Navalny’s organisatie die het stemmen coördineert tegen de kandidaten van Poetins partij ‘Verenigd Rusland’ is verwijderd.
We kunnen voor de zoveelste keer concluderen dat het de Amerikaanse techbedrijven om winstgevendheid en het paaien van de aandeelhouders te doen is. Om democratie geven ze alleen iets als dat hier toevallig mee in lijn is, maar niks als het daar haaks op staat. Apple, Google, Facebook en Twitter zijn koude bedrijven die steeds minder kunnen overtuigen dat ze zich iets gelegen laten liggen aan de democratie en weinig empathie hebben met de samenlevingen waarin ze zijn gevestigd.
Per saldo dienen de Amerikaanse techbedrijven de democratie niet, maar laten ze zich steeds meer kennen als actieve instrumenten om die te beschadigen. Het is een wonder waarom ze daar nog steeds weg mee kunnen komen en waarom westerse regeringen dat blijven tolereren en niet doortastend ingrijpen.
De journalist van Al Jazeera Givara Budeiri doet haar verhaal. Ze verliet het ziekenhuis op zondag na behandeling voor verwondingen opgelopen tijdens haar arrestatie door Israëlische troepen de dag ervoor, aldus een bericht van Al Jazeera. Haar linkerhand was gebroken toen ze zaterdag werd gearresteerd terwijl ze verslag deed van een demonstratie in de wijk Sheikh Jarrah in Oost-Jeruzalem. De Israëlische politie vernietigde ook apparatuur van Al Jazeera-cameraman Nabil Mazzawi.
Haar arrestatie werd scherp veroordeeld door voorstanders van persvrijheid en mediawaakhonden. Het past in een patroon van de inperking van de persvrijheid en het verdachtmaken van journalisten. Dat gaat van het verdwijnen van journalisten in autoritaire landen als de Russische Federatie, China, Myanmar of Wit-Rusland, het in de gevangenis gooien van journalisten in landen als Turkije en Indonesië waar nog een greintje rechtsstatelijkheid bestaat tot een westerse democratie waar Geert Wilders in een tweet zegt: ‘Journalisten zijn – uitzonderingen daargelaten – gewoon tuig van de richel‘.
Het breken van de hand van een journalist door de Israëlische politie is een nieuw dieptepunt in de bejegening van journalisten. In alle genoemde categorieën landen lijkt de vrijheid van journalisten om hun werk te doen af te nemen. Dat resulteert respectievelijk in de dood, jarenlange gevangenisstraf, een gebroken hand en mishandeling of een tweet van een ophitsende politicus.
Die ‘strafmaat’ die journalisten overkomt geeft tegelijk de stand van zaken van de rechtsstaat in een land weer. Op die glijdende schaal bestaat het gevaar dat journalisten in Nederland ook mishandeld gaan worden zoals het Givara Budeiri in Israël overkwam. Incidenteel gebeurd dat al, zoals onlangs de kwestie van een fotograaf verduidelijkte die in Lunteren met auto en al de sloot in werd gekieperd. In 2020 verwijderde de NOS wegens intimidatie de logo’s van haar auto’s. In een commentaar omschreef ik het niet zozeer als een knieval van de NOS, maar als ‘een nederlaag voor de nationale veiligheid en de veiligheidsdiensten. Dus voor het gezag van de overheid‘.
Waarom journalisten in hun werk worden gehinderd is duidelijk. Zeker verslaggevers ter plekke zijn de oren en ogen die de vensters op de democratie open houden. Ze constateren wat politieke leiders verborgen willen houden. Als hun werk onmogelijk wordt gemaakt, dan denken de leiders ongehinderd hun gang te kunnen gaan. Wat inderdaad vaak zo uitpakt. Het is een dubbele gijzeling van de rechtsstaat: journalisten mogen niet controleren hoe de staat functioneert.
Ook onderzoeksjournalisten die door gedegen onderzoek de onregelmatigheden van bedrijven of overheidsdiensten blootleggen kunnen als bedreiging worden gezien. De openbaarmaking van iets dat niet door de beugel kan blijft niet zonder reactie. Dat kan zich tegen de journalistiek keren, doordat de afscherming toeneemt om een volgende onthulling te bemoeilijken. Denk aan de dynamiek van de kwestie van mediapersoonlijkheid Sywert van Lienden die naast de tragische hoofdpersoon het ministerie van Volksgezondheid en de top van het CDA in problemen brengt. Dat wordt de onderzoekers niet in dank afgenomen.
Voormalig president Trump roept sinds 2017 dat media ‘fake news‘ en de vijanden van het volk zijn. Het is een aloude manier van leiders om eenzijdig namens het volk een mandaat op te eisen en de eigen macht te vergroten en de tegenmacht te verkleinen. In de westerse democratieën is er een rechtse minderheid die dat gelooft en op dit moment zijn er gelukkig nog maar weinigen die dat in daden omzetten. Maar het reservoir van ongenoegen tegen media is groot. In autoritaire landen en landen die daarnaar afglijden kunnen journalisten nu al niet meer hun werk doen.
Deze kwestie in een land als Israël is interessant omdat het geen autoritair land is, maar evenmin in de bejegening van genoemde journalist de standaard hanteert die past bij een westerse democratie. Wat voor land Israël is en naar welk zelfbeeld het wil leven zal volgen uit de afloop. Israël kan aan geloofwaardigheid terugwinnen als het dit geval onderzoekt en de agenten ter verantwoording roept voor de mishandeling van een journalist.
Het is het wonder van de publiciteit dat bovenstaande cartoon uit oktober 2015 vijf jaar later voor ophef zorgt. Dat is nog eens recycling. PVV-leider Geert Wilders heeft zich succesvol in het gesprek tussen de regeringsleiders over de extremistische islam gewurmd met het herplaatsen van deze cartoon in een tweet van enkele dagen geleden. Dit als gevolg van de moord op de Franse leraar Samuel Paty door een moslim.
Politieke leiders reageren op elkaar in het verdedigen én aanvallen van de extremistische islam en Wilders ruikt zijn kans. De Turkse president Erdogan zou zich beledigd voelen door de herplaatsing van deze vijf jaar oude spotprent door Wilders. Hij heeft aangifte gedaan tegen Wilders en noemt hem een fascist. Wilders reageert op zijn beurt weer op deze aanklacht door Erdogan een loser te ‘noemen’.
Met als middel de islam staan regeringsleiders fel tegenover elkaar. Religie fungeert al eeuwenlang als splijtzwam tussen landen. In een combinatie van actie en reactie. De leiders lijken op elkaar te reageren, maar spreken vooral de inwoners van hun eigen land aan. Zoals altijd. Dat doen de Turkse president Erdogan, de Pakistaanse premier Khan, de Franse president Macron en zelfs de Nederlandse premier Rutte die in een tweet stelling neemt door Macron en de gemeenschappelijke waarden van de EU te steunen. Omdat over religie de emotie altijd aan de oppervlakte ligt kan dit zo makkelijk ontbranden. Ook om te scoren op geopolitieke meningsverschillen wordt de islam uit de kast gehaald. Zo verdwijnt de onthoofding van een Franse leraar door een islamitische extremist naar de achtergrond. Het onderwerp gaat met iedereen op de loop. Of de hardste schreeuwerds uit deze samenklontering van aspecten de meeste winst slepen valt af te wachten.
Foto: Tweet van de Nederlandse premier Mark Rutte, 26 oktober 2020.
George Knight 