Amerikaans onderzoek wijst uit dat witte evangelicals minst bereid zijn om vluchtelingen toe te laten. Waar is hun moreel kompas?

Zullen we één ding afspreken als geestelijke leiders of sympathisanten van religieuze organisaties claimen dat er zonder God geen moraal is? Het is dat soort meningen dat in talloze artikelen in Trouw of christelijke media die overtuigd zijn van de eigen voortreffelijkheid – die wellicht even wat minder naar buiten komt maar in de kern als aanwezig wordt verondersteld – wordt geponeerd zonder dat het door enig onderzoek onderbouwd wordt. Het is verticaal nattevingerwerk. Zo zegt Mathilde van Meeuwen in 2010 in een opinieartikel: ‘Het christendom biedt een moreel kompas om die grondrechtelijke vrijheden in de hand te houden. De wet van God die Hij aan ons gegeven heeft, moet de absolute moraal blijven en die geboden moeten we nastreven.‘

Een onderzoek over de toelating van vluchtelingen van Pew Research Center dat in mei 2018 gepubliceerd werd laat zien dat degenen die het meest bereid zijn om vluchtelingen toe te laten de ‘unaffiliated’ zijn, dus degenen die niet bij een religieuze organisatie aangesloten zijn. Zeg maar de ongelovigen. Ze zijn in een verhouding van 65% voor en 31% tegen bereid om vluchtelingen tot hun land toe te laten. De groep die het minst bereid is om vluchtelingen toe te laten zijn de witte evangelicals. Ze zijn 25% voor en 68% tegen. Dat is in strijd met de Bijbel die zegt dat men vriendelijk tegen vreemdelingen moet zijn. Laat dat goed tot types als Mathilde van Meeuwen doordringen die er zo van overtuigd zijn dat het christendom een uniek moreel kompas biedt om te beslissen over goed en kwaad. Dit onderzoek kwam opnieuw in de publiciteit door een tweet van 8 juli 2019 van Pew Religion waarbij aan bovenstaand diagram een opsomming was toegevoegd:

Laten we afspreken dat we de claim op moraal door gelovigen voortaan afdoen als lachwekkend, potsierlijk, aanmatigend, onwaarachtig en in strijd met de feiten. Gelovigen hebben niet de wijsheid in pacht en evenmin hebben ze als enigen een moreel kompas of het best afgestelde morele kompas. Wat hun geestelijke leiders met hun zalvende woorden de gelovigen ook op de mouw spelden. Het is van de andere kant evenmin zo dat degenen die zich niet laten inspireren door religie als enigen een moreel kompas hebben. Dat is ook onzin.

Het lijkt wel zo dat niet-gelovigen meer vrijheid en bewegingsruimte hebben om grotere maatschappelijke verantwoordelijkheid te nemen. Bijvoorbeeld over het toelaten van vluchtelingen. In hun individualisme kunnen ze zich niet verschuilen achter kerkelijke leiders. Ze moeten zelf nadenken en kiezen. Dat sluit het risico uit dat ze worden meegesleurd door radicaliserende kerkelijke leiders. En door politieke leiders die religie voor hun karretje spannen. De zogenaamde niet-gelovigen hebben hun eigen kompas dat niet wordt afgesteld door anderen. In elk geval niet in een georganiseerde en van boven opgelegde dwang die weinig ruimte laat voor eigen moraal. Zo kan de redenering van Mathilde van Meeuwen simpelweg omgekeerd worden: Het christendom biedt geen moreel kompas, maar legt dat op oneigenlijke gronden de gelovigen op.

Foto 1: Deel van artikel ‘Republicans turn more negative toward refugees as number admitted to U.S. plummets’ van Hannah Hartig op Pew Research Center, 24 mei 2108.

Foto 2: Deel van tweet van Pew Research Religion, 8 juli 2019.

Maatschappelijk exorcisme van grensoverschrijdend seksueel en fiscaal gedrag kan kloof tussen machtigen en machtelozen dichten

De laatste weken veranderde er in de beeldvorming iets fundamenteels in de houding tegenover autoriteiten. Het aloude voordeel van de twijfel is in zijn tegendeel verkeerd. Eerst was er de beschuldiging van seksuele intimidatie of verkrachting van de Amerikaanse filmproducent Harvey Weinstein die tot onthullingen leidde. Slachtoffers kwamen met beschuldigingen. Aan het adres van acteur Kevin Spacey, islamist Tariq Ramadan, producent Job Gosschalk, acteur Dustin Hoffman en talloze politici. Inclusief de Republikeinse kandidaat-senator voor Alabama Roy Moore. Het wachten is op de onvermijdelijke afrekening met het boegbeeld van seksuele intimidatie en platvloersheid tegenover vrouwen, president Donald ‘grab them by the pussy’ Trump. En er zijn de onthullingen in de Paradise Papers die de Britse koningin, de Ierse popstar Bono, Brexiteers en internationaal opererende bedrijven van hun voetstuk stootten. De schijnheiligheid is onderbouwd met feiten.

Welke les valt te trekken uit die vroomheid in schijn van machtige bedrijven en individuen die niet zijn wat ze zeiden te zijn? Degenen die met religieuze referenties het meest tamboereerden op fatsoen als Roy Moore of Tariq Ramadan dreigen het diepst te vallen. Als de beschuldigingen kloppen, dan hebben zij het meest in strijd met hun in het openbaar beleden overtuiging gehandeld. Maar omdat ze tevens de fanatiekste volgers hebben met een bijna goddelijke toewijding is het nog niet duidelijk hoe diep de vereerders hen laten vallen.

Het sleutelwoord is normaliteit en grensoverschrijdend gedrag. Ofwel, het terugdringen van ontsporingen op het gebied van seksualiteit en belastingontwijking of -ontduiking vraagt een teruggang naar een normale toestand. Naar een gesteldheid die niet zozeer overeenstemt met een norm, maar binnen de marges ervan valt. Streven is niet vervlakking om alles binnen een model te dwingen, maar het voorkomen van uitwassen.

Wat is normaal? Dat is lastig te beantwoorden omdat het ‘volgens de regel’ zijn, in een diverse samenleving in (sub)culturen verschilt. Daar komt de overheid in beeld die normen en voorwaarden moet stellen om gedrags- en handelingsovertredingen te voorkomen of te helpen minimaliseren. Het begrip moraal moet gerestaureerd worden in die zin dat de marges ruimer zijn, maar overtredingen strenger aangepakt worden. Duidelijk moet voor iedereen vastgesteld worden wat handelingen en gedragingen zijn die in een maatschappelijke context als correct en wenselijk worden gezien. Waardering en normstelling moeten grensoverstijgend gedrag op het gebied van seksuele intimidatie en belastingontwijking uitdrijven, als in een maatschappelijk exorcisme.

In Nederland is de overheid hiertoe niet in staat of niet toe bereid, zoals afgelopen week uit twee voorbeelden bleek. De overheid neemt het niet op voor de zwakkeren, maar stelt zich aan de kant van de machtigen. Uit de jaarlijkse Global Gender Gap Index 2017 van het World Economic Forum blijkt dat de positie van van vrouwen in Nederland is verslechterd. Nederland is op die ranglijst van de 16de naar de 32ste plek gezakt. En het lijkt er sterk op dat het nieuwe kabinet Rutte III zich niet teweer kan stellen tegen de lobby van de werkgevers en multinationals. Zonder dat het in het politiek programma van één van de coalitiepartijen was opgenomen is de dividendbelasting afgeschaft wat het internationale bedrijfsleven een bonus van 1,4 miljard euro opleverde.

Hoe kunnen de machtigen die misbruik van hun machtspositie maken tot de orde geroepen worden als de overheid het via wetgeving en handhaving niet opneemt voor de zwakkeren, maar zich aan de kant van de machtigen blijft stellen? Wat als de overheid nalaat om voorwaarden te stellen aan de macht van de machtigen zonder die te willen inperken? Of wat erger is: zonder die te kunnen inperken omdat de machtigen bepalen wat het beleid van de partijpolitiek is. Door miljardensteun aan banken, belastingvoordeel voor multinationals of uitblijvende maatregelen die de maatschappelijke positie van vrouwen versterkt en wettelijk vastlegt.

Burgers moeten met maatschappelijke organisaties gelegenheidscoalities vormen om de beeldvorming van de masculine en fiscale moraal via overheidsmaatregelen bij te kleuren zoals wenselijk is en de samenleving optimaal dient. Meer is er nu niet omdat eerst economische machtsposities van bedrijven, de vervlechting ervan met delen van de partijpolitiek en hardnekkig seksueel en fiscaal gedrag van individuen moet worden afgebroken. Maar als deze morele contouren eenmaal staan kan de rest in de jaren erna ingekleurd worden.

Foto: Protest ‘We are better than this!’

Amerikaanse conservatieven zwaaien met Russische vlaggetjes. Moedwil, misverstand, onnozelheid en omkering van alle waarden?

Een grappig eindigende video met ernstige ondertoon. Cenk Uygur van The Young Turks vraagt zich af wat de principes van de Republikeinse conservatieven waard zijn als ze tijdens de CPAC-bijeenkomst zwaaien met Russische vlaggetjes en tijdens de campagne Trump weg lieten komen met zijn vrouwonvriendelijke uitspraak dat hij vrouwen straffeloos in hun kruis pakt. Volgens een bericht in de LA Times werden de vlaggetjes door de organisatie haastig ingezameld toen bleek waar het om ging. Of het een provocatie betrof zoals de LA Times suggereert is onduidelijk. President Trump staat op dit moment onder druk door onderzoeken van de senaat en FBI naar de relaties tijdens de campagne van 2016 van Team Trump met vertegenwoordigers van de Russische Federatie. Dat zou hem het presidentschap kunnen kosten en een aanklacht wegens samenspannen met de vijand. Zoals Uygur stelt is de hoofdzaak de leeghoofdigheid en dubbele moraal van de Republikeinse conservatieven. Ze lopen zonder nadenken achter elke vlag aan die voorbijkomt. Zelfs als het de Russische is.

We betalen de prijs voor belastingontwijking door vermogenden en multinationals. Dat tekent de ondergeschiktheid van partijpolitiek

We kennen ‘cloud computing’, ofwel ‘the cloud’ waarin onze data worden opgeslagen. Maar er is ook een andere cloud. Die van buitengaats (offshore) geld dat nooit ergens landt. En waarover geen belasting wordt betaald. Verbazingwekkend en tamelijk ontluisterend voor de geloofwaardigheid van de partijpolitiek is dat dit type belastingontwijking legaal is. Degenen die er schade van ondervinden, maar er geen invloed op kunnen uitoefenen vinden het een immorele praktijk. Vermogenden en internationale bedrijven maken er misbruik van, betalen geen of nauwelijks inkomens- of vermogensbelasting in de landen waar ze gevestigd zijn, maar profiteren wel van alle voorzieningen die door de burgers van die landen worden betaald. Dat is immoreel.

De documentaire ‘The Price We Pay’ (2014) van Harold Crooks zet op een rijtje hoe belastingparadijzen van invloed zijn op het draagvlak van de democratie. Want als de arbeiders- en middenklasse gaan beseffen dat rijken en multinationale bedrijven zich onttrekken aan het betalen van belasting dan roept dat een reactie op. Of deze burgers bewegen zich in de richting van valse profeten (fascisme, populisme) die een oplossing beloven of ze verliezen het vertrouwen in de werking van de democratische rechtsstaat en keren zich ervan af. Omdat de nationale politiek afhankelijk is geworden van grensoverschrijdende financiële instellingen en erdoor gegijzeld wordt heeft de politiek geen ruimte meer om er iets aan te veranderen. Een oplossing moet komen door samenwerking van landen, maar dat wordt gefrustreerd door bedrijven die dat blokkeren.

Wat de documentaire schetst is de reden waarom ik het geloof in partijpolitiek ben verloren. Partijpolitiek is de gewichtloosheid van de middelmaat. Partijen houden zich bezig met trivialiteiten en de eigen marketing (Asscher! Wilders! DENK!) in het besef dat ze niet in staat zijn iets te veranderen aan de grote lijn. Of liever gezegd, politieke partijen weten dat ze geen invloed hebben om de afbraak van de verzorgingsstaat een halt toe te roepen. Dat gaat ten koste gaat van de laagbetaalden die ook nog eens relatief zwaar belast worden. De oprechtheid om toe te geven dat de verzorgingsstaat voorbij is en ze er geen invloed op hebben kunnen de politieke partijen niet opbrengen. Begrijpelijk, want dat zou hun overbodigheid nog extra benadrukken. Daarom houden ze in hun gesloten systeem met z’n allen de leugen van hun eigen belangrijkheid in stand.

‘The Price We Pay’ zag ik afgelopen week op het Fraude Film Festival in Amsterdam. Een boeiend festival met een olifant in de zaal waarover niemand praatte. Want wie bedenkt dat tot de sponsors Deloitte, Allen & Overy en ABN-Amro behoren die belastingontwijking faciliteren moet concluderen dat ze op een festival dat zich sterk maakt om fraude aan de kaak te stellen en te bestrijden niets te zoeken hebben. De organisatie doet er dan ook verstandig aan om haar sponsorbeleid te herzien. Om de schijn van belangenverstrengeling van dit soort bedrijven te vermijden is het onvermijdelijk om dit type partners in te wisselen voor betrokkenen die voortkomen uit de grassroots van de samenleving. Als het Fraude Film Festival wil doorgroeien naar een maatschappelijk relevant en geloofwaardig evenement dan moet het beseffen dat er een onaanvaardbare tegenstelling bestaat tussen de hand die het voedt en de hand die met kritiek gebeten moet kunnen worden.

Ruslandpolitiek van de VVD is knieval voor Putin. Handelspolitiek?

Er is iets opvallends aan de hand in de hoogste gelederen van de VVD. Gebrek aan ruggengraat tegenover dictators zoals president Putin. Afgelopen week pleitte fractievoorzitter Halbe Zijlstra er al voor om in gesprek te gaan met dictators. En ze zo legitimiteit te geven die ze feitelijk niet verdienen. Nu is er oud-partijleider Frits Bolkestein die in Elsevier pleit voor een tweede Jalta. Die min of meer geheime conferentie in 1945 waar de puntjes op de i werden gezet over de verdeling van Europa. Waar de grote landen de soevereiniteit van kleinere landen weggaven. Zoals Polen dat aan geallieerde kant vocht in de Tweede Wereldoorlog en werd verraden door Churchill en Roosevelt. Bolkestein wil met een Jalta-II geregeld zien dat de Krim weggeven wordt aan Rusland. Hij denkt dat te kunnen verantwoorden. Bolkestein praat dus een criminele daad van Rusland goed. Hij zegt ook dat de Westerse sancties niet volgehouden kunnen worden. Waarom zegt hij dat?

Wat is er met de buitenlandpolitiek van de VVD? Wil het dat Nederlandse bedrijven winst maken in Rusland en zet het belangen van het Nederlandse bedrijfsleven voorop? Zet het principes en eigenwaarde bij het vuilnis, zoals verwoord door de oud-manager van Shell Frits Bolkestein? De koopman boven de dominee. Hiermee voegt de VVD zich bij de Europese rechts-extremistische partijen die in de zak van Putin zetten en sociaal-democraten als oud-kanselier Schröder die op de loonlijst van Gazprom staan en daarom voortdurend een goed woordje voor Rusland doen. Nu blijkt dus ook de VVD geen standvastigheid, maar slappe knieën en ruggengraat te hebben. De VVD ondermijnt de Westerse eensgezindheid tegenover Rusland door eigen korte termijn denken. Zo kennen we de VVD met Kissinger-achtig neorealistisch denken dat anderen opoffert.

Foto: Schermafbeelding uit opinieartikel van Frits Bolkstein, ’Vierentwintig jaar later: Frits Bolkestein over zijn ideeën van toen’ in Elsevier.

Chomsky noemt annexatie Krim door Rusland criminele daad

Noam Chomsky is duidelijk over de annexatie door de Russische Federatie van de Krim. Da’s een criminele daad, daarover kan geen misverstand bestaan. Daarom dient op termijn de Krim teruggegeven te worden aan Oekraïne. Andrei Illarionov zet elders de argumenten overzichtelijk op een rijtje. Ook de annexatie van Koeweit, Sudetenland of Oostenrijk werd na verloop van tijd ongedaan gemaakt.

Maar Chomsky zou Chomsky niet zijn als-ie de Krim gebruikt in een ander debat. Het Cubaanse Guantanamo dat door de VS is geannexeerd. Nog geen 100 km2 tegenover 27.000 km2. Door in tweede instantie een soort begrip te tonen voor de ‘considerations’ voor het crimineel handelende Rusland verliest Chomsky grond onder de voeten. Zowel de VS als Rusland zijn fout door van respectievelijk Cuba of Oekraïne land in te pikken. Daar is geen enkel excuus voor. De ene hand wast nooit de andere hand schoon in kwesties van goed en kwaad.

Breng Putin en Obama vanwege hun misdaden voor tribunaal

De Poolse voormalige vakbondsleider en oud-politicus Lech Walesa stelt in een gesprek met de Poolse krant Rzeczpospolita voor om president Putin voor het ​​Internationaal Strafhof in Den Haag voor z’n Oekraïne-politiek te berechten. Of voor een andere rechtbank. Want Putin breekt regels en zou een gevaar voor andere landen zijn. Die berechting zal echter niet uitgevoerd worden. Want Putin met een kernmacht achter zich kan niet zomaar opgepakt worden. Van het recht wordt niet voor niks gezegd dat het het recht van de sterkste is.

Toch is het geen gek idee om de immuniteit van politieke leiders eens tegen het licht te houden. Het idee is dat als ze beseffen dat ze ooit voor een wereldse rechter verantwoording af moeten leggen voor hun daden ze beter nadenken voordat ze internationale verdragen of de soevereiniteit van andere landen schenden.

Wellicht is het vanwege de haalbaarheid een goed voornemen om allerlei politieke leiders die bovengemiddeld de mensenrechten hebben geschonden en een negatief voorbeeld vormen samen voor het Internationaal Strafhof te brengen. Met een interval van 10 jaar zou zo’n tribunaal kunnen plaatsvinden. Dan wordt het recht opgeschoond met de meest grove overtreders. Onder inhalen van achterstallig onderhoud kan een begin worden gemaakt met reeds afgetreden leiders als president George ‘W’ Bush die in Irak op grootschalige wijze de mensenrechten geschonden heeft. Of met president Paul Kagame van Rwanda die betrokken was bij de genocide. Of met de Indiase presidentskandidaat Narendra Modi of de Egyptische maarschalk Abdul Fatah al-Sisi. Door z’n drones-politiek komt president Barack Obama ook in aanmerking om berecht te worden.

Het zal er niet van komen omdat politieke leiders zich niet in het openbaar ter verantwoording laten roepen. Alleen kleine vissen als Radovan Karadžić of Slobodan Milošević worden gepakt. Zodat het nog lijkt ook dat het internationaal recht werkt. Maar Putin en Obama kunnen voortmodderen met hun onethische politiek die andere landen schaadt en de wereld er niet beter op maakt. Als het voor het Internationaal Strafhof niet lukt, biedt een revitalisatie van een NGO-achtig Russell Tribunaal wellicht een oplossing. Met als machtig wapen de publicitaire aanklacht en de aantasting van het aanzien van genoemde leiders. Waarbij de signatuur loepzuiver moet zijn: neutraal, veelzijdig en politiek ongekleurd. Niet vooringenomen zoals het huidige Russell Tribunaal geworden is. Als voorbeeld en waarschuwing kan bezinning op fundamentele principes geen kwaad. Doen. 

Foto: Gravure uitgegeven door Jean-Baptiste Huet, Tribunaal in het revolutionaire Frankrijk, 1795.