Niet te lang na een machtsovername zijn op foto’s van straatbeelden nog overblijfselen van het oude bewind te zien. Harrison Forman fotografeert Indonesische steden in de jaren 1950. De soevereiniteitsoverdracht was eind december 1949. Daarmee kwam een eind aan het Nederlandse koloniale bewind in Nederlands-Indië.
Op deze foto’s is nog Nederlands erfgoed te herkennen. Zoals openbaar vervoer, koloniale gebouwen of buitenreclame. Dat maakt deze foto’s interessant. Ze laten een overgangssituatie zien. Een tussenfase. Dekolonisatie is nog in gang.
Op onderstaande foto is het iconische Hotel des Galeries te herkennen. Nederlandse en Duitse reclames zijn verdwenen. Fietsen zijn gebleven, maar de meeste Europeanen zijn uit het straatbeeld verdwenen. Er fietst op een dergelijk Nederlandse rijwiel nog een oudere witte dame in een wit broekpak. Waar gaat ze heen? Alles is in beweging.
Schermafbeelding van deel voorpagina van NRC, 6 april 2022.
Op 7 april 2022 kwam Der Spiegel met het bericht dat de Duitse inlichtingendienst BND (Bundesnachrichtendienst) berichten van Russische militairen in Oekraïne heeft onderschept die zoals het zelf zegt ‘gruwelijke nieuwe inzichten in de wreedheden begaan door Russische strijdkrachten’ verwerven.
Ali Velshi die waarneemt voor Rachel Maddow in de gelijknamige show spreekt met duo-hoofdredacteur Melanie Amann van Der Spiegel over de nieuwe berichtgeving. Dus de door de Duitse inlichtingendienst onderschepte Russische kortegolf radio-uitzendingen waarin Russische soldaten vrijuit spreken over de moord op burgers en andere wreedheden die zij in Oekraïne hebben begaan.
Van belang is of het om een ontsporing gaat van individuele militairen of groepen militairen of een strategie van de Russische legerleiding. Deze onderschepte berichten zijn er een ondersteuning voor dat het om een van bovenaf bepaalde strategie gaat. Dat wordt steeds duidelijker.
Nog op woensdag 6 april 2022 zette NRC een kop bij een artikel én op de voorpagina over de moorden in Bucha die luidde: ‘Was dit een ontsporing of strategie?‘. Zelfs met de kennis van 6 april 2022 was de kop achterhaald, wat trouwens ook uit het artikel zelf bleek. Het is strategie. Dit geeft de trage bewustwording bij media aan om te wennen aan het idee dat oorlogsmisdaden in de op het oog nette kantoren van het Russische regeringscentrum kunnen zijn beraamd.
De strategie past in de retoriek van Poetin en zijn woordvoerders dat Oekraïne geen autonome staat is, geen bestaansrecht heeft en alle middelen geoorloofd zijn om het te ‘denazificeren’. De tragiek is dat het leiderschap in het Kremlin daar door emoties overmand zo in opgaat dat het zich tot de nieuwe nazi’s verklaart. Het vermeende anti-fascisme van Poetin is het nieuwe fascisme.
Veelzeggend zijn de opmerkingen van Oekraïense overlevenden uit de Tweede Wereldoorlog in Kharkiv die een vergelijking maakten met de recente Russische invasie die ze als gewelddadiger en meedogenlozer typeren als het optreden van het Duitse leger toen.
De Russische propaganda die de wandaden van Russische militairen ontkent wordt er steeds potsierlijker op. Terwijl deze Ausradierung van Oekraïne notabene door het Russische leiderschap zelf is georkestreerd. Doet dat niet denken aan de Holocaust en de Wannsee-conferentie van 1942?
De opzet verklaart tegelijk de reden voor de ontkenning door het Kremlin. De propaganda is alleen bedoeld voor binnenlands gebruik. De Russische bevolking blijft volgens opiniepeilingen de Russische invasie van Oekraïne in grote meerderheid steunen. Met knip-en-plakwerk uit dit soort ontkenningen wordt de binnenlandse propaganda gevoed.
Interessant is dat de Russische propaganda in het Westen steeds minder voet aan de grond krijgt. Daar verliest het de informatie-oorlog. Tekenend is dat de rechts-radicale bondgenoten die de afgelopen jaren Poetins ondermijning van de EU steunden nu bijna allemaal afstand van hem nemen. Steun voor Poetin in Europa brokkelt af.
Wat is de les die de westerse landen moeten trekken uit deze door het Kremlin georkestreerde oorlogsmisdaden tegen Oekraïne en de Oekraïense bevolking? De les is vierledig:
Het Westen moet Oekraïne maximaal en zo snel mogelijk voorzien van zwaar en snel inzetbaar militair materieel zodat het zich kan verdedigen tegen de Russische agressie die bedoeld is om Oekraïne te onderwerpen, zo niet te vernietigen.
Het Westen moet per omgaande de strengste sancties doorvoeren inclusief een invoerverbod van alle Russische energie die de Russische economie zodanig beschadigen dat het de oorlog in Oekraïne niet kan financieren.
De internationale gemeenschap en NGO’s moeten de Russische oorlogsmisdaden in Oekraïne documenteren en na de oorlog de daders in het Kremlin ter verantwoording roepen.
De Russische Federatie dient gedekoloniseerd te worden zodat de volkeren ervan autonomie krijgen. Als dat kan door afsplitsing of een werkelijke federalisering waarbij de deelstaten soevereiniteit hebben. De Russische Federatie dient haar vetorecht in de Veiligheidsraad te verliezen en zo ingericht te worden dat het vreedzaam omgaat met haar buren.
Nu de troepen van de Russische Federatie ten noorden van Kyiv zijn teruggedrongen door het Oekraïense leger wordt pas goed duidelijk wat de Russen hebben aangericht. Niet alleen zijn delen van dorpen en steden vernietigd, ook heeft het Russische leger grote aantallen burgers vermoord. Wrang is dat de lijken nog niet geborgen kunnen worden omdat ze door de Russen van mijnen kunnen zijn voorzien.
Men kan zich alleen maar afvragen waarom dit Russische leger geestelijk zo diep gezonken is. Heeft het zich uit onmacht op Oekraïense burgers gewroken omdat de doelen van het oorlogsplan niet gehaald konden worden? Tanks en gevechtswagens werden makkelijk van de weg geschoten door draagbaar geschut. Het Russische oorlogsplan had geen rekening gehouden met nieuwste ontwikkelingen op het slagveld. Het Russische leger misrekende zich door te rekenen op gedateerde oorlogsplannen uit het verleden.
Of voelden de Russische militairen die de oorlogsmisdaden hebben begaan zich door slechte bevoorrading, beroerde tactische planning en ontbrekende commandostructuur en communicatie zo gefrustreerd en in de steek gelaten dat ze door deze oorlogsmisdaad wraak namen op hun eigen land? Maar ook dan is de Russische legerleiding verantwoordelijk.
De Oekraïens-Russische oorlog die in 2014 begon is nog niet voorbij. Het zwaartepunt ervan verplaatst zich naar verwachting naar de Donbas. Er zullen nog vele Oekraïense burgers door Russische terreur sneuvelen voordat de oorlog voorbij is. Ook Oekraïense en Russische militairen komen met tienduizenden terecht onder kruizen op begraafplaatsen waar mooie woorden over vaderlandsliefde worden gesproken.
Men kan zich alleen maar verwonderd afvragen wat het vermeende tweede leger ter wereld met onuitputtelijke reserves aan manschappen, munitie, wapensystemen en financiering eigenlijk voorstelt. Het is tactisch en ethisch in Oekraïne door het ijs gezakt. Dat is in de wereld niet onopgemerkt gebleven. Onder bondgenoten van Oekraïne, maar ook onder vrienden van het Kremlin. Het ethische bankroet van de Russische krijgsmacht is het bankroet van de Russische staat.
De vraag die de oorlogsmisdaden van het Russische leger, die in opdracht van president Poetin en zijn regering zijn begaan, oproept is wat er voor nodig is om de betrekkingen te normaliseren met het land waaraan deze oorlogsmisdadigers leiding geven. Er zijn op dit moment twee antwoorden mogelijk: jarenlang voortmodderen in een moeizame relatie met de machthebbers in het Kremlin of het volledig verbreken van de politieke, economische en culturele banden met en het isoleren van de Russische Federatie vanwege het wangedrag dat alle perken van de normale oorlogsvoering te buiten gaat.
Het is geen oplossing om alleen de militairen die de burgerbevolkingen van Bucha, Mariopul of andere Oekraïense dorpen en steden hebben geterroriseerd ter verantwoording te roepen. In de Russische Federatie zit de rot aan de top. President Biden krijgt door wat nu duidelijk wordt in de bevrijde gebieden, steun voor zijn uitspraak dat regime change de enige werkbare oplossing is voor de Russische Federatie.
De Russische Federatie moet hoognodig gaan dekoloniseren en de 19e eeuwse imperialistische ambities opgeven. Die passen niet meer in de 21ste eeuw. Duidelijk is dat Poetin dit zelf over zich afgeroepen heeft. Als een nieuwe Hitler die geen ethisch besef heeft van wat hij aanricht en daarom ongeschikt is om het grootste land ter wereld te leiden. Net als Hitler deed met zijn land voert hij het naar de ondergang. Daar komt voor niemand iets goeds uit.
I. Wat ik moet denken van het idee dat de Russische burgers medeplichtig zijn aan de oorlog tegen Oekraine weet ik niet goed.
II. Sommige uitgeweken Russische opinieleiders zeggen dat de oorlog nooit had kunnen gebeuren als de Russen Poetin en zijn kliek hadden afgeremd en sinds 2000 de democratie beter hadden verdedigd. Wie valt dat gemis aan te rekenen?
In het verlengde hiervan treft het Westen hetzelfde verwijt. Het heeft door economische en politieke samenwerking de positie van Poetin verstevigd. Ook sinds 2014 toen alle signalen op rood stonden en politici, bedrijven en cultuurdragers ziende blind waren door te blijven samenwerken met een militaristisch-nationalistisch bewind van een autoritaire leider die zichtbaar van jaar op jaar radicaliseerde.
Poetin en zijn entourage terroriseerden niet alleen steeds meer de eigen bevolking, maar mengden zich ook in de binnenlandse politiek van andere landen door ondermijning en desinformatie. Er werd volop gewaarschuwd en parallellen getrokken met andere landen in andere tijden die hetzelfde was overkomen en waar het niet goed afliep. Heeft het Westen zitten slapen of was het zo berekenend en navelstaarderig dat het ethiek en verantwoordelijkheid inwisselde voor eigenbelang?
Uiteraard ligt de eerste verantwoordelijkheid voor de opkomst van Poetin en zijn schavuiten in de Russische Federatie zelf. Waarom gingen er zo betrekkelijk weinig mensen de straat op toen Kasparov, Limonov, Nemtsov, Navalny of andere critici tegen het Kremlin demonstreerden? Valt dat volledig de propaganda van het Kremlin en de inzet van de ordetroepen te verwijten of betreft het ook een deel gemakzucht en gebrek aan democratisch besef van de meerderheid van de bevolking?
III. Andere uitgeweken Russische opinieleiders die nu hun artikelen in westerse media plaatsen zien de Russische bevolking voor 100% als slachtoffer van het beleid van het Kremlin. Ze menen dat die bevolking nu ineens iets overkomt waar het zich in de jaren daarvoor niet heeft tegen kunnen verzetten en feitelijk geen deelgenoot van was.
Het is moeilijk om vanuit het vrije Westen in te kunnen schatten hoe een totalitaire staat werkt en wat de verantwoordelijkheid van de bevolking is voor de opkomst daarvan. Dat gaat geleidelijk en ongemerkt. Het is gratuit om daarover van een afstandje te oordelen. Maar toch waren er in de afgelopen 20 jaar momenten dat de bevolking van de Russische bevolking zich had kunnen verzetten. Niet zozeer tegen de opkomst van Poetin, maar tegen de legitimering van zijn radicalisering.
IV. Het is duidelijk dat het nu te laat is. Niks kan de gekte van Poetin nog afremmen behalve een paleisrevolutie. Maar vergelijkbare autoritaire leiders als Hitler en Stalin die zich weinig om de welzijn van hun volk bekommerden en ook terreur voerden tegen de eigen bevolking werden niet opzijgezet door hun meelopers.
Wordt Poetin de uitzondering op de regel? En hoe stelt de bevolking zich dan op? Komt het tot inkeer of is het mentaal zo geìndoctrineerd, verstard en apathisch dat het veranderingen richting democratisering of ‘normaal’ nationalistisch-conservatisme niet kan volgen?
V. De dekolonisatie van de Russische Federatie zou een oplossing zijn om de imperialistische neigingen vanuit de centrale macht in Moskou te beteugelen. Die immers het eigen land en de buurlanden zoveel kwaads brengen.
Zoals bedrijven (Standard Oil, AT&T, Facebook) vanwege monopolisering van de markt door anti-trust wetten opgedeeld worden, en kolonies vanaf 1960 los kwamen van hun moederland en zelfstandig werden, zo zou de Russische Federatie een echte federatie moeten worden door het geven van autonomie aan de afzonderlijke onderdelen als Tatarstan, Tsjetsjenië en andere regio’s in de Kaukasus, het Verre Oosten of Karelië. En uiteraard zouden bezette delen van andere landen (Zuid-Ossetië, Abchazië, Donbas, Krim) teruggeven moeten worden aan de landen waarvan het ontvreemd is.
Zo’n nieuwe structuur van een echte Russische Federatie met autonome staten maakt de opkomst van een leider als Poetin moeilijker haalbaar omdat het tegengeluid in de structuur is ingebakken en de centrale macht minder dominant is.
Poster van fim ‘Dead End‘. United Artists, 1937. Geregisseerd door William Wyler met een hoofdrol voor Humphrey Bogart. Credits: Dr. Macro.
Er klinken geluiden om president Poetin te vervangen. Hij is deels oorzaak, maar deels ook gevolg van een kapot politiek systeem. Dat moet gerepareerd worden. Zijn vervanging alleen zou de huidige problemen waarmee de Russische Federatie worstelt niet oplossen. Mogelijk wel leiden tot een afname van de kille agressie die Oekraine nu treft.
Voordeel van de invasie die nu wereldwijd veroordeeld wordt is dat de hele wereld het ware gezicht van de leiders in het Kremlin ziet. Een naam voor een film over de huidige oorlog zou kunnen luiden: ‘Dead End; the Kremlin, cradle of crime‘ (= doodlopend; het Kremlin, bakermat van de misdaad).
Daarbij komt de vraag waarom de Russen militair hun kaarten zo slecht uitspelen in Oekraïne. De vraag is door militaire experts nog niet beantwoord om het om een slecht leger met een slechte voorbereiding gaat of om een goed leger met een slechte voorbereiding.
De paradox is dat de afschrikking die Poetin nu in stelling heeft gebracht, door de tactische, logistieke, ethische en morele problemen van de Russische invasiemacht tegelijk wordt geneutraliseerd. Was het Westen voorheen nodeloos bevreesd voor een leger dat minder waard is dan het leek? Het stellen van die vraag alleen al vermindert het prestige van en de angst voor de Russische Federatie. Mogelijk is dat het te veel op techniek en te weinig op moderne tactiek, organisatie en mentaliteit vertrouwt. Bestond de reus op lemen voeten vooral uit marketing, misleiding en mannetjesmakerij?
We schieten er dus niks mee op als Poetin wordt vervangen door iemand uit zijn entourage. Hooguit als tussenfase van een half jaar om hem naar de uitgang te begeleiden. Met een overgangsfiguur als de Poolse generaal Jaruzelski.
Belangrijk voor de Russische Federatie en haar inwoners is dat het zich op de toekomst richt en niet langer op het verleden. Zodat welzijn en welvaart van de bevolking prioriteit krijgen en een moderne en gediversifieerde economie opgebouwd wordt.
De voorwaarde daarvoor is democratisering, herstel van rechtsstaat en politiek systeem, autonomie voor de regio’s en een eind aan de Russificering.
Een tweede paradox is dat de Russische agressie eraan meehelpt om Oekraïne tot eenheid te brengen vanwege de externe dreiging die het land verenigt, terwijl duidelijk wordt dat de veelvolkerenstaat die de Russische Federatie is bestaat uit een allegaartje van volkeren, naties, religies en taalgroepen die in enkele eeuwen bijeen zijn gesprokkeld tijdens het Russische kolonialisme. Ze wachten nog steeds op dekolonisatie en een lossere greep van het Russisch imperialisme uit Moskou.
De Russische Federatie loopt 70 jaar achter op de golf van dekolonisatie die vanaf 1950 over de wereld trok en zou die achterstand moeten beseffen. Poetins idee tot herkolonisatie van de gebieden die tijdens het uiteenvallen van de Sovjet-Unie soeverein werden staat haaks op de 20e eeuwse geschiedenis. Het was notabene de Russische Republiek die de stekker uit de Sovjet-Unie trok.
Symbool in binnen- en buitenland van een nieuwe richting die het land inslaat zou de vrijlating van oppositieleider Alexei Navalny zijn die in alle vrijheid een politieke partij moet op kunnen zetten. Uitgeweken critici zouden terug moeten kunnen keren naar hun land om het te helpen opbouwen. Ook om uit te leggen wat het begrip democratie inhoudt.
Een Waarheids- en Verzoeningscommissie zoals Zuid-Afrika die kende onder leiding van bisschop Tutu kan helpen om de spoken uit het verleden te bezweren en de weg naar de toekomst in te slaan. Spoken die nu steeds door Poetin opgeroepen worden zodat zijn hersenschimmen het land teisteren en veranderen in een illusie. Een 21e eeuwse fata morgana.
De Sovjet-retoriek heeft het beeld proberen te vestigen dat het ontstaan van het Keizerrijk Rusland organisch is verlopen en de centrale macht in Petersburg en Moskou geen kolonisator was zoals landen als Engeland, Frankrijk, Spanje, de VS en Duitsland die in de 18e en 19e eeuw landen koloniseerden. Dat is onjuiste beeldvorming.
Verschil is uitsluitend dat laatstgenoemde landen hun kolonisatie redelijk ver van huis op andere continenten realiseerden en het Keizerrijk Rusland dat deed op het eigen continent door het continue zuidwaarts en oostwaarts opschuiven van eigen grenzen en onderwerping van buurstaten. Daarmee is het enigszins vergelijkbaar met de VS waar de frontier naar het westen werd opgeschoven.
Het opvallende is dat de dekolonisatie na de Tweede Wereldoorlog niet aan landen als Engeland, Frankrijk en Spanje is voorbijgegaan, maar aan de toenmalige Sovjet-Unie en de huidige Russische Federatie tot nu toe wel.
Daar wacht dus achterstallig onderhoud wat genoemde Europese machten, of voormalige machten, al grotendeels verwerkt hebben, maar de Russische Federatie nog niet. Het probeert met propaganda, onderdrukking en Russificering het onafhankelijkheidsstreven dat met het proces van dekolonisatie een organisch vervolg kent te neutraliseren.
Uiteraard zijn daar grenzen aan. Denk aan regio’s als Schotland, Catalonië, Koerdistan, Azawad, Lombardije of Bretagne waar een streven naar onafhankelijkheid bestaat, maar dat proces om uiteenlopende redenen toch niet doorzet. Het heeft er ook mee te maken hoe autonoom genoemde regio’s binnen een staat mogen zijn en hoeveel autonomie over bijvoorbeeld cultuur, onderwijs, zorg en bestuur ze hebben. Dat heeft te maken met hoeveel autonomie de centrale macht aan de regio’s gunt. Hoe meer autonomie, hoe meer de roep om onafhankelijkheid afneemt.
De huidige macht in het Kremlin streeft ernaar om staten als Oekraïne, Wit-Rusland en Centraal-Aziatische landen die onderdeel van de Sovjet-Unie uitmaakten opnieuw te koloniseren. Dat is een opmerkelijk teken van neo-kolonisatie dat niet past in de ontwikkeling van dekolonisatie. Het gaat historisch tegen de tendens in. Als vanouds ontkent het leiderschap van de Russische Federatie dat de centrale macht in Europees Rusland een kolonisator is.
De Russische Federatie wordt niet voor niks een federatie genoemd. Het is een bond of bondgenootschap van afzonderlijke staten in een groter geheel. De Russische Federatie is een veelvolkerenstaat met vele naties waarin vele talen worden gesproken en verschillende religies worden aanbeden. Het is etnisch, geografisch en demografisch zo divers dat men zich kan afvragen of het een eenheid kan vormen.
Zo is de deelrepubliek Kalmukkië officieel een boeddhistische staat. In de Zuid-Kaukasus is de islam leidend. In republieken als Tatarstan, Karelië (voorheen Fins) en het Verre Oosten bestaat een streven naar autonomie dat bij de bevolking niet anders is dan zoals het bestond tijdens de tweede dekolonisatiegolf in Afrika en Azië van 1945 tot 1975.
Het misverstand bestaat dat de 20ste eeuwse grootmachten de VS en de Sovjet-Unie tegen kolonisatie waren. Dat waren ze in retoriek terwijl ze hun eigen invloedssfeer uitbreidden. Dat was zo om de invloed van landen als Engeland en Frankrijk terug te dringen. Zo moeten ook de half gelukte pogingen van president Wilson tijdens de onderhandelingen over de vredesverdragen na de Eerste Wereldoorlog opgevat worden om landen die dat zelf wensten autonomie te geven.
Waar de VS na de Tweede Wereldoorlog nieuwe vormen van kolonisering vond in culturele en economische vormen die praktisch leidden tot neokolonisatie op afstand bleef de toenmalige Sovjet-Unie steevast ontkennen dat het andere landen had gekoloniseerd. Dat gaat niet over landen die na de Conferentie van Jalta in haar invloedssfeer kwamen, maar om landen die in de 18de en 19de eeuw werden veroverd in oorlogen.
De Russische Federatie is veruit de grootste staat ter wereld. Vraag is of het niet te groot is om te besturen, evenwichtig te ontwikkelen en toch de eigen veiligheid te garanderen. De kritiek is dat behalve de steden in Europees Rusland de rest van het land het niveau van een ontwikkelingsland heeft en daar nauwelijks vooruitgang valt te bespeuren.
Het aspect van kolonisatie door het Keizerrijk Rusland, de Sovjet-Unie en de Russische Federatie staat in het debat over de ontwikkeling van de Russische Federatie te weinig centraal, zodat een belangrijk aspect ontbreekt. Mede om huidige pogingen van neokolonialisme door de centrale macht in het Kremlin historisch in de juiste context te plaatsen.
Twee foto’s uit een post van 8 oktober 2019 op de FB-paginaStichting Kermis-Cultuur. De attractie met de naam ‘Sun-Devils’ verwijst naar exotisme en Afrikaanse maskers en stond op de Haagse kermis. In de kunst lieten de Vijftigers zich inspireren door Afrikaanse volkskunst. Datering ontbreekt, maar het zal waarschijnlijk tweede helft jaren 1950, mogelijk begin jaren 1960 zijn. Dat was de periode dat op de wereldtentoonstelling Expo 1958 in Brussel in het Congolese paviljoen een dorp met ‘inboorlingen’ werd tentoongesteld. Maar de tijdsgeest kantelde en halverwege de Expo liepen ze weg uit de menselijke dierentuin. Maatschappelijk kon het niet meer door de beugel. In 1960 werden 17 voormalige Afrikaanse kolonies zelfstandig. Toen waren op kermissen volop kramen met pseudo-educatief vertier te vinden. In de tijd dat televisie nog aan een opmars moest beginnen. Iedereen kon weten dat het onzin was, zodat de kunst van het bedrog er getetst kon worden.
Moeten we hier achteraf over oordelen? Het cliché van de zwarte man in luipaardvel die op de trommels slaat en de zwarte vrouwen met rieten rok en sambaballen (notabene een Zuid-Amerikaans instrument) brengt nu zichzelf om zeep zonder dat er diepgaand commentaar voor nodig is. Het is nepnieuws voordat het woord in de huidige betekenis werd gebruikt. Of deze attractie een wederzijds complot was tussen kijker en bekekene weten we niet zeker. Dat geeft er de spanning aan. De exploitatie was zichtbaar en was zelfs een belangrijk onderdeel van de bezienswaardigheid. Curiositeit, trekpleister en schaamteloosheid in één. Dat lijkt het grote verschil met nu. Uitbuiting wordt door uitbaters zoveel mogelijk aan het oog onttrokken. Wat is meer oprecht?
Foto’s: Foto’s op de FB-post van 8 oktober 2019 op Stichting Kermis-Cultuur geplaatst door Piet Winkelmolen.
De woorden inclusie en diversiteit worden door elkaar gebruikt. Maar ze zijn niet inwisselbaar. Een voorbeeld maakt dat duidelijk als de in Marokko geboren politievrouw Fatima Aboulouafa (die vanwege haar kritiek door de politieleiding op non-actief is gezet) in een interview in NRC zegt: ‘Toch is het belangrijkste niet diversiteit, maar inclusie. Als je collega’s met Marokkaanse, Surinaamse en Turkse wortels bij elkaar zet, krijg je mogelijk ook wantoestanden. Diversiteit is geen toverwoord en je moet het niet door de strot duwen. Dat leidt tot polarisatie binnen de organisatie.’ Diversiteit is dus geen doel, maar een middel om tot inclusie te komen. Dat laatste betekent dat iedereen zich in een samenleving thuis kan voelen en de voorwaarden daarvoor door de overheid geschapen moeten worden. Kortom, diversiteit levert nog niet vanzelfsprekend inclusie op.
Inclusie is vergelijkbaar met het secularisme. Dat is een politieke filosofie, een paraplu waaronder het uitgangspunt is dat iedereen gelijk is in het zich laten inspireren door een religie of levensovertuiging. Inclusie is daar de sociale variant van. Dat het debat dat diversiteit als doel nastreeft radicale en bizarre aspecten bevat kan niemand ontgaan zijn die het politieke debat volgt. Identiteitspolitiek en dekoloniale theorie zijn er de aanjagers van die niet per definitie bij inclusie uitkomen, maar vaak blijven hangen in diversiteit dat zo een doel op zichzelf wordt. Waarmee evenmin gezegd is dat het nastreven van diversiteit per definitie verkeerd is. Maar het gaat om de maatvoering ervan. Hoe ontkomen we aan het radicalisme dat diversiteit als dwaalweg, emancipatiemachine, grenspaal en einddoel gebruikt en het maatschappelijk debat op slot gooit, zelfs met het opschorten van de vrijheid van meningsuiting? De eerste stap uit dit theoretische doolhof is om te beseffen dat diversiteit niet zo belangrijk is als vooral in radicaal-linkse kringen wordt beweerd, maar inclusie wel.
Spreken de beelden voor zich of toch niet? Accra, 1955. De Franse etnografische cineast en antropoloog Jean Rouch (1917-2004) draait Les maîtres fous. Hij probeert door de rituelen van de religieuze Hauka-beweging die over grenzen ontstond als reactie op het kolonialisme de effecten van dat kolonialisme te achterhalen. De vorm waarin hij dat giet werd bekend als Cinéma vérité. De verslaglegging zou ‘waar’ en onzichtbaar zijn.
Zijn het kolonialisme en de mensen erin in gelijke mate gek? Of: gestoord? Is de reactie van de Hauka-beweging op dat Europese kolonialisme nou kritiek of door in het frame van het kolonialisme te stappen toch uiteindelijk de omarming ervan? Rouch die 40 jaar in Afrika filmde kreeg lof en kritiek op z’n films. Hij hielp Afrika voor een Westers publiek ontsluiten, maar zou dat wel gedaan hebben met een Eurocentrische bril op.
Na het zien van Les maîtres fousresteert afstand en verwondering. Afrika is niet alleen een ander continent door de afstand in ruimte, maar in tijd blijkt 1955 ook een ander continent. De in Londen gevestigde Otolith Group benaderde in 2013 het kolonialisme op een journalistieke manier: door de documentaire ‘In the Year of the Quiet Sun’ en de tentoonstelling ‘Statecraft‘ die aan de hand van de vormgeving van postzegels de dekolonisatie laat zien. Zo’n zakelijke opstelling die het feit tartend presenteert als fetisj vermindert de valkuil van een betuttelend perpectief dat goedbedoeld is maar toch verkeerd uitpakt. Pioniers wacht achteraf kritiek.
Foto: Postzegel van Gold Coast uit 1957 met overdruk ‘Ghana Independence 6th March 1957’.
Het onrecht dat minderheden aangedaan wordt is immens. Aan volkeren wordt zelfbeschikking ontzegd. Waar te beginnen met het uitspreken van steun? En wat levert een adhesiebetuiging meer op dan het geruststellen van het eigen geweten? Een al sinds 1962 sluimerend conflict is ‘Papua’ (ook wel West Papua) het voormalig Nederlands Nieuw-Guinea. Het komt erop neer dat het gebied door Indonesië bezet en geannexeerd wordt, een referendum dat de bevolking beloofd was nooit is gehouden maar uitdraaide op doorgestoken kaart en de internationale gemeenschap dat allemaal accepteert. Vaak tandenknarsend. Omdat Nederland een speciale verantwoordelijkheid heeft vanwege de overdracht van het gebied aan Indonesië is Nederland betrokken bij de geschiedenis. En de nasleep daarvan. Daarom is het logisch dat Nederlanders hun steun uitspreken voor de Papua-bevolking en de Nederlandse overheid onder druk zetten om eens op te treden. In de EU of in de VN.
Foto: Schermafbeelding van petitie ‘Free West Papua’. Tekenen kan hier. Zie ook: Facebook-pagina Free West Papua.
George Knight 
