Journalistiek worstelt met waarheid over burgerforum EU

De ene krant zegt ‘Kamermeerderheid voor burgerinitiatief over EU‘, het andere magazine zegt ‘Onvoldoende steun in Tweede Kamer voor burgerinitiatief EU‘. Dat zijn twee tegenovergestelde conclusies die volgen uit hetzelfde debat. Of De Volkskrant (‘kreeg Burgerforum EU zowaar een Kamermeerderheid achter zich‘) of Elsevier (‘Maar een meerderheid voor de plannen van het initiatief werd niet gevonden‘) heeft ongelijk en het niet begrepen. Misschien is het burgerinitiatief de verliezer, maar de journalistiek is dat zeker.

Bijna een jaar geleden schreef ik: ‘De vraag om een referendum kan uit allerlei zorgen voortkomen. Tegen een Federaal Europa. Tegen het overhevelen van bevoegdheden. Tegen de miljardensteun voor noodfondsen en reguliere begroting zonder voldoende controle. Over het gebrek aan democratie en inspraak van de burger. Uit wrok over het tweede Euroreferendum dat Nederlandse burgers in 2005 door de neus geboord werd. Of uit rancune tegen de pro-Europa partijen die autistisch hun zin lijken door te drukken.’ Daar kan nu een nieuwe reden aan toegevoegd worden: ‘de gevestigde media die de feiten niet begrijpen‘. 

Foto 1: Schermafbeelding van De Volkskrant ‘Kamermeerderheid voor burgerinitiatief over EU‘, 21 januari 2014.

Foto 2: Schermafbeelding van Elsevier ‘Onvoldoende steun in Tweede Kamer voor burgerinitiatief EU‘, 21 januari 2014.

Peiling over EU-referendum probeert debat aan te jagen. Lukt dat?

Maurice de Hond peilt in opdracht van Burgerforum EU. Moet er een referendum komen over de EU? Dit burgerinitiatief is een bont gezelschap dat tegen de overdracht van nationale bevoegdheden is zonder politieke of maatschappelijke discussie. Het roept daarom op om de burger te vragen wat-ie er van vindt.

Wat is de peiling waard? In elk geval creeërt het een mediamoment. Zoals te voorzien valt zijn stemmers op PVV en SP het meest afwijzend. Maar ook de sympathisanten van VVD, PvdA en 50Plus zijn in meerderheid voor een referendum. De positie van D66 is opvallend. De achterban van een partij die vanaf de oprichting in 1966 pleit voor inspraak en het referendum is in meerderheid tegen. Evenals het pro-Europese CDA. In De Telegraaf wordt journalist en medeoprichter van Burgerforum EU Alexander Sassen van Esloo geciteerd: ‘Dat is uiterst merkwaardig als je je bedenkt dat D66 ooit is opgericht om referenda in Nederland mogelijk te maken‘.

Foto: Schermafbeelding van vraag 1 uit de resultaten van onderzoek Maurice de Hond.

Roep om referendum over Europa komt van vele kanten

De leider van de Britse UK Independent Party Nigel Farage heeft niks op met de eurocraten in Brussel. Hij hekelt het democratisch tekort van de EU en zet zo de Britse premier David Cameron onder druk. Farage wijst op een campagne die door het voorzitterschap van het EU-Parlement gevoerd zou worden. Voor Britse begrippen is een voorzitter die zich partijdig opstelt en vanuit die positie politiek bedrijft een doodzonde.

In Nederland komt de oppositie tegen de EU vooral van SP en PVV. Maar ook van een groep intellectuelen die een referendum eist. Daartoe hebben ze BurgerforumEU opgericht. Opvallend is dat ook PvdA ideoloog René Cuperus de oproep ondersteunt. De vraag om een referendum kan uit allerlei zorgen voortkomen. Tegen een Federaal Europa. Tegen het overhevelen van bevoegdheden. Tegen de miljardensteun voor noodfondsen en reguliere begroting zonder voldoende controle. Over het gebrek aan democratie en inspraak van de burger. Uit wrok over het tweede Euroreferendum dat Nederlandse burgers in 2005 door de neus geboord werd. Of uit rancune tegen de pro-Europa partijen die autistisch hun zin lijken door te drukken. Burgerforum is een burgerinitiatief begonnen om handtekeningen te verzamelen om een referendum af te dwingen. Tekenen kan:

Foto: Schermafbeelding van BurgerforumEU.nl. Stand op 11 februari 2013. 

Rekenkamer blijvend kritisch over transparantie besteding EU-geld

De Algemene Rekenkamer is in haar EU-Trendrapport 2013 dat gericht is aan beide kamers opnieuw kritisch over de transparantie van EU-subsidies. Daarin zit nauwelijks verbetering. De ambitie van de lidstaten om verantwoording af te leggen voor goed financieel beheer en betrouwbare verantwoordingsinformatie baart de Rekenkamer zorgen. De tendens is niet goed: ‘In het nieuwe Financieel Reglement van de EU is nog steeds geen verplichting opgenomen voor de lidstaten om hierover jaarlijks een lidstaatverklaring af te geven‘. Nederland en nog drie lidstaten doen dat op vrijwillige basis overigens wel. Maar de andere 23 lidstaten niet.

Europese monetaire noodfondsen lijken zich helemaal aan democratische controle en verantwoording te onttrekken. Twee jaar na oprichting. Positief is dat bij het permanente Europees Stabiliteitsmechanisme (ESM) een auditcomité betaat, hoewel in het verleden de Rekenkamer stelde dat de controle daarop ook niet goed geregeld is. Slechter is het bij de tijdelijke noodfondsen gesteld, zoals het steunprogramma aan Griekenland en het noodfonds EFSF waarop geen publieke externe controle mogelijk is. Dat gaat om € 240 miljard.

De Rekenkamer constateert eveneens dat de rechtmatigheid van de besteding van Europese subsidies niet verbetert. In 2012 bedraagt het foutenpercentage ervan 3,9%. Dat gaat om een bedrag van € 5 miljard. Bij de beleidterreinen cohesie, landbouw en onderzoek constateert de Rekenkamer de grootste problemen.

Functie van een Rekenkamer is om toe te zien op besteding en controle van gelden. Omdat dit per definitie onvolmaakt is komt een Rekenkamer altijd met kritiek. Vaak zo gepresenteerd dat meegedacht wordt om verbeteringen binnen handbereik te brengen. Met het EU-Trendrapport 2013 lijkt wat anders aan de hand.

Naast de professionele grondhouding om de moed erin te houden, klinkt er een haast existentiële somberheid in door. De kritiek van de Algemene Rekenkamer is in lijn met dat gedeelte van zijn toespraak van twee weken terug waarin de Britse premier David Cameron verwees naar het niet nakomen van de Verklaring van Laken uit 2001. Europese instellingen en de lidstaten lossen hun belofte niet in om de EU democratischer, transparanter en doeltreffender te maken. Sinds de economische crisis zijn de burger en goedwillende lidstaten als Nederland nog verder op afstand gezet. Kortom, opnieuw volop munitie om te schieten op de eurocratie.

Foto: Schermafbeelding van de Rechtmatigheid van EU-uitgaven volgens de Algemene Rekenkamer op haar site over Verantwoording EU-geld.

Wilders roept PvdA op tot referendum over Europa

Het viel te voorspellen na de toespraak van de Britse premier David Cameron waarin-ie aan de Britten voor 2017 een referendum toezegde. PVV’er Geert Wilders roept PvdA en SP op om via een tijdelijke referendumwet samen een referendum over Europa te organiseren. Aanleiding is de uitspraak van PvdA-leider Diederik Samsom dat-ie een referendum wel aandurft, aldus De Volkskrant. PVV, PvdA en SP hebben samen 68 zetels in de Tweede Kamer, zodat voor een meerderheid minimaal acht zetels van andere partijen nodig zijn. Zoals het pro-Europese D66 dat graag de burger centraal zet en voorstander is van het correctief referendum.

Op 1 juni 2005 wees 61,5% van de Nederlanders het referendum over de Europese Grondwet af. Drie dagen nadat Frankrijk tegenstemde. Omdat EU-verdragen in alle lidstaten moeten worden goedgekeurd, kon de Europese Grondwet daardoor niet ingevoerd worden, aldus het Referendum Platform. Daarna besloten de Europese leiders in 2007 onder elkaar om het Hervormingsverdrag Europese Unie in te voeren dat voor 98% gelijk was aan de Europese Grondwet. Ondanks de toezegging van toenmalig PvdA-leider Wouter Bos voor een referendum bij een verdragswijziging. Deze verbroken belofte deed het vertrouwen in de politiek weinig goed. Volgens de Barometer 2013 van PR-bureau Edelman is in Nederland het wantrouwen in de politiek hoog.

Het vertrouwen van de PvdA in de directie democratie staat in schril contrast tot de VVD. De campagnespot uit 2005 met VVD-er Jan Mulder blinkt uit in bevoogding, sentiment en volksbedrog. Fractieleider Halbe Zijlstra liet in de talkshow Pauw & Witteman weten dat zijn partij tegen referenda is. Deze houding doet denken aan de schemertoestand van 2005-2007 waarin bijna de hele politieke klasse het oordeel van de burger niet aandurfde. Als de PvdA en SP, PVV en D66 voor een referendum over Europa zijn, dan is dat een schrale troost voor wat de Nederlanders in 2007 door de neus geboord is. Maar met het houden van een referendum ligt de uitkomt nog niet vast. Naar verwachting steunen alleen PVV, SP, PvdD en ChristenUnie een tegen-campagne.

Cameron belooft referendum, pleit voor democratisering en eist vrijhandel

David Cameron heeft zijn langverwachte toespraak over Europa gehouden. Hij zegt een ‘in of uit’-referendum toe voor de eerste helft van 2017. De tussenliggende periode moet gebruikt worden om uit de eurozone crisis te komen. Zodat er werkelijk iets te kiezen valt. De vertraging dient om het Verenigd Koninkrijk de komende jaren druk te laten opbouwen door onderhandelingen om de EU in haar eigen richting bij te buigen. Met een koers richting vrijhandel en open markt. Hij solliciteert met een dreigende voet tussen de deur voor invloed in de eurozone zonder het pound sterling op te geven. Maar de anderen moeten dan zijn wensen inwilligen.

Het is een lange toespraak met veel details en een Chuchilliaanse echo. De vrede is gewonnen en de welvaart dreigt verloren te worden. De compromistekst moet iedereen binnen en buiten de Conservatieve partij, het Verenigd Koninkrijk, de Eurozone en de EU tevreden  stellen. Of liever gezegd, niet blijvend voor het hoofd stoten. Dat lijkt gelukt. Maar het is ook een vlucht vooruit om de huidige problemen uit de weg te gaan.

Interessant wordt het ook voor Nederland als Cameron praat over de Verklaring van Laken uit 2001 dat de EU verplichtte om democratischer, transparanter en doeltreffender te worden. Het is het middelste van vijf principes die hij noemt voor een nieuwe EU: concurrentievermogen, flexibiliteit, machtsoverdracht naar nationale staten, democratische verantwoording en economische eerlijkheid. Cameron zegt dat aan de beloften van Laken nooit is voldaan en dat dit principe nu goed uitgevoerd moet gaan worden. Hierin heeft-ie gelijk en prima dat deze kritiek klinkt. Maar of Cameron zo begaan is met de Europese burger is de vraag.

Cameron gebruikt onder het mom van vrijheden een referendum om de macht van zijn land te vergroten. Op andere manieren dreigt echter het gevaar dat-ie de vrijheden weer inwisselt door zijn pleidooi voor ontheffing van EU-richtlijnen: ‘And I want us to be pushing to exempt Europe’s smallest entrepreneurial companies from more EU directives‘. De ideale uitkomst voor de Europese burger zou zijn dat het Verdrag van Laken wordt uitgevoerd zodat de EU eindelijk democratischer, transparanter en doeltreffender wordt, maar de bescherming van de burger niet afgebroken wordt ten koste van vrijhandel. Uitdaging voor het Europese bestuur is om een ander te verenigen. Als dat mislukt dan zal altijd de ene of andere helft fundamentele kritiek blijven hebben.

Foto: De Britse premier David Cameron.