Hoogleraar Tom Zwart (Universiteit Utrecht) vermengt religie met politiek. Hij wil ‘islamjongeren’ meer islam geven

Het Parool plaatst vandaag een interview van de verdienstelijke journalist Bas Soetenhorst met Tom Zwart, hoogleraar cross-cultureel recht aan de Universiteit Utrecht. Zwart schuwt controversiële uitspraken niet. Zo zei hij op een symposium over islamofobie en burgerrechten dat op zaterdag 28 september in Amsterdam werd gehouden dat de overheid met het secularisme ‘zijn eigen godsdienst propageert’. Ook toen deed Soetenhorst er in Het Parool nauwgezet verslag van. In een commentaar van 1 oktober had ik kritiek op Zwart en op de Universiteit Utrecht dat iemand die deze uitspraken doet in dienst neemt er niet publiekelijk ter verantwoording voor roept: ‘Als Zwart bij zijn bewering blijft dat de overheid het secularisme als eigen godsdienst propageert, dan verdient het afweging voor het bestuur van de Universiteit Utrecht om afscheid te nemen van Zwart. Iemand met zulke dwaze en radicale gedachten hoort niet thuis op een gerenommeerde universiteit’. De scherts is dat genie aan domheid grenst. Zwart lijkt er door zijn uitspraken het voorbeeld van.

In welke werkelijkheid van welke eeuw leeft deze cross-culturele hoogleraar Tom Zwart? Hij stoft het controversiële beleid van de ‘compenserende neutraliteit‘ van de oud-burgemeester van Amsterdam Job Cohen af dat later door zijn opvolger Eberhard van der Laan resoluut bij het oud vuil werd gezet. Waarom is dit beleid dat Zwart verkondigt en neerkomt op de vermenging van politiek en religie ongewenst, ongelukkig en achterhaald? 1) Het kost de belastingbetaler geld dat in een religieuze organisatie gestoken wordt. 2) Het speelt de orthodoxe islam het meest in de kaart, en de liberale islam minder. 3) Het is in strijd met de scheiding van kerk en staat. 4) Het sluit jongeren met een Marokkaanse of Turkse etnische achtergrond eenduidig op in een religieuze omgeving wat hun emancipatie en integratie buiten eigen kring bemoeilijkt. 5) Het is in strijd met de ontwikkeling van Nederland waar jongeren afstand nemen van religie en zich er steeds minder door laten inspireren. CBS: ‘Veruit het minst religieus betrokken zijn jongeren van 18 tot 25 jaar’.

Wat Tom Zwart bezielt en waarom hij oude, weerlegde theorieën uit de kast haalt en bizarre uitspraken blijft doen is een wonder. Dat zijn werkgever, te weten de Universiteit Utrecht dat laat gebeuren en hem niet op het matje roept -want in dit interview profileert Zwart zich opnieuw met zijn functie aan deze universiteit zoals de kop verduidelijkt- is het grootste wonder. Het is al erg genoeg, maar verteerbaar dat Zwart als privé-persoon deze uitspraken doet, maar het is onverkwikkelijk dat hij met (stilzwijgende) toestemming van de Universiteit Utrecht en onder de dekking van de wetenschap zulke controversiële uitspraken kan blijven verkondigen.

Foto: Schermafbeelding van delen uit het interview ‘Hoogleraar cross-cultureel recht: ‘Meer islam is nodig, niet minder’’ van Bas Soetenhorst met Tom Zwart, hoogleraar cross-cultureel recht aan de Universiteit Utrecht in Het Parool, 17 oktober 2019.

Hoogleraar Tom Zwart (Universiteit Utrecht) meent dat overheid secularisme als eigen godsdienst propageert. Is hij de rede voorbij?

Hoe is het mogelijk dat het College voor de Rechten van de Mens (een zelfstandig bestuursorgaan van de Nederlandse rijksoverheid) partner is van het Collectief tegen Islamofobie & Discriminatie (dat in de titel wordt gespeld als ‘Descriminatie’)? Dat begint al met de omstreden term ‘islamofobie’ die claimt dat er ‘haat of vooroordelen jegens of discriminatie van moslims’ bestaat. Wordt hiermee zakelijke kritiek op de islamitische religie niet afgeleid en bij voorbaat geneutraliseerd? De Britse Josie Appleton zag al in 2002 het gebruik van de term ‘islamofobie’ als hype, ofwel een mediagekte die het omgekeerde bereikt van wat het zegt na te streven: ‘Het moedigt moslims aan om in angst te leven voor aanvallen en om dagelijkse incidenten buiten proportie op te blazen. Het onderdrukt ook het debat en de betrokkenheid tussen moslims en niet-moslims.’

Aanleiding voor de kritiek op de term ‘islamofobie’ is een verslag van Bas Soetenhorst in Het Parool van 29 september 2019. Hij doet verslag van een symposium over islamofobie en burgerrechten dat op zaterdag 28 september in Amsterdam werd gehouden. Het werd georganiseerd door het Collectief tegen Islamofobie & Discriminatie en ‘een tak van de afdeling antropologie van de Universiteit van Amsterdam’ aldus Soetenhorst.

Hoogleraar Crosscultureel recht Tom Zwart bij de vakgroep Rechtsgeleerdheid van de Universiteit Utrecht was een van de sprekers. Hij deed volgens Soetenhorst de volgende uitspraak: ‘De overheid propageert zijn eigen godsdienst ten koste van andere godsdiensten’. Dit is een merkwaardige uitspraak die niet alleen niet juist is, maar evenmin logisch en begrijpelijk. Hoe is het mogelijk dat een hoogleraar Crosscultureel recht van de Universiteit Utrecht van wie men toch enige kennis en omzichtigheid zou verwachten tot zo’n niet door de feiten geschraagde uitspraak komt? Hoe kan Zwart zo warrig zijn? Hij beschadigt er niet alleen de Universiteit Utrecht en de Rechtsgeleerdheid mee, maar ook de geloofwaardigheid van de Nederlandse wetenschap. Hoe stelt hij zich voor dat de overheid ‘zijn eigen godsdienst propageert’? Waar hij het secularisme mee bedoelt.

Is Tom Zwart echt zo dom als het lijkt? Het lijkt er jammergenoeg sterk op. Ik op mijn beurt schaam me kapot omdat de Universiteit Utrecht mijn Alma Mater is en zo’n kwiebus als Zwart daar nu hoogleraar is. Met zijn uitspraak laat Zwart zich kennen als een hardliner die op een lijn te stellen is met orthodoxe christenen en moslims die het secularisme aanvallen. Maar het secularisme is een politieke filosofie die alle godsdiensten en levensovertuigingen binnen de rechtsstaat zonder onderscheid gelijk behandelt. Of daar in elk geval naar streeft, omdat de praktijk achterloopt op de theorie. Traditionele godsdiensten hebben als relicten uit het verleden vaak nog voorrechten waar ze zich krampachtig aan vastklampen en geen afstand van willen doen.

Het secularisme is geen godsdienst die ten koste gaat van godsdiensten. Zwart moet en kan dit weten. Maar in plaats van zijn kritiek te richten op de voorrechten van christenen die in strijd zijn met de zuivere toepassing van het secularisme, richt hij zijn kritiek op het secularisme zelf. En op de overheid die dat zou propageren.

Ik heb er geen woorden voor dat iemand als Zwart deze uitspraak heeft gedaan. Het is geen verspreking, maar een bewust gedane uitspraak die naadloos past in Zwarts betoog dat valt te karakteriseren als conservatief-religieus. Dat recht van mening heeft hij, maar hij verliest elke geloofwaardigheid als wetenschapper als hij in het openbaar zegt dat de overheid met het secularisme een eigen godsdienst propageert. Zwart ziet overal onderdrukking en anti-moslimsentimenten en maakt vrijzinnigen die vanwege hun overtuiging afstand nemen van bijzonder onderwijs verdacht als hij VVD-fractieleider Klaas Dijkhoff met een ander gewraakte uitspraak omschrijft: ‘We moeten de mensen ontmaskeren die secularisatie uitdragen’. Het kan zijn dat Zwart zich heeft laten meeslepen door het moment, maar gezien zijn opleiding en functie zou hij beter moeten weten.

Zou Zwarts uitspraak geen aanleiding moeten zijn voor het bestuur van de Universiteit Utrecht om hem hierover om uitleg te vragen? Want Zwart sprak op het symposium in Amsterdam als hoogleraar van de Universiteit Utrecht. Als Zwart bij zijn bewering blijft dat de overheid het secularisme als eigen godsdienst propageert, dan verdient het afweging voor het bestuur van de Universiteit Utrecht om afscheid te nemen van Zwart. Iemand met zulke dwaze en radicale gedachten hoort niet thuis op een gerenommeerde universiteit.

Ook het bestuur van het College voor de Rechten van de Mens zou na moeten denken of het zich met dit radicale gedachtegoed wil associëren en het het partnerschap met het Collectief tegen Islamofobie & Discriminatie niet dient te beëindigen. Want hoe valt het te rijmen dat Zwart op een mede door het Collectief georganiseerde symposium de overheid beschuldigt het secularisme als godsdienst te propageren terwijl het College voor de Rechten van de Mens een zelfstandig bestuursorgaan van de Nederlandse rijksoverheid is?

Foto’s 1 en 3: Schermafbeelding van delen van het artikel ‘Geslagen, maar ook strijdbare toon op symposium over islamofobie’ van Bas Soetenhorst in Het Parool, 29 september 2019.

Foto 2: Schermafbeelding van pagina met partners van het Collectief tegen Islamofobie & Discriminatie. Waaronder onder meer de overheidsinstellingen: het College voor de Rechten van de Mens en de Politie.

Journalistiek worstelt met waarheid over burgerforum EU

De ene krant zegt ‘Kamermeerderheid voor burgerinitiatief over EU‘, het andere magazine zegt ‘Onvoldoende steun in Tweede Kamer voor burgerinitiatief EU‘. Dat zijn twee tegenovergestelde conclusies die volgen uit hetzelfde debat. Of De Volkskrant (‘kreeg Burgerforum EU zowaar een Kamermeerderheid achter zich‘) of Elsevier (‘Maar een meerderheid voor de plannen van het initiatief werd niet gevonden‘) heeft ongelijk en het niet begrepen. Misschien is het burgerinitiatief de verliezer, maar de journalistiek is dat zeker.

Bijna een jaar geleden schreef ik: ‘De vraag om een referendum kan uit allerlei zorgen voortkomen. Tegen een Federaal Europa. Tegen het overhevelen van bevoegdheden. Tegen de miljardensteun voor noodfondsen en reguliere begroting zonder voldoende controle. Over het gebrek aan democratie en inspraak van de burger. Uit wrok over het tweede Euroreferendum dat Nederlandse burgers in 2005 door de neus geboord werd. Of uit rancune tegen de pro-Europa partijen die autistisch hun zin lijken door te drukken.’ Daar kan nu een nieuwe reden aan toegevoegd worden: ‘de gevestigde media die de feiten niet begrijpen‘. 

Foto 1: Schermafbeelding van De Volkskrant ‘Kamermeerderheid voor burgerinitiatief over EU‘, 21 januari 2014.

Foto 2: Schermafbeelding van Elsevier ‘Onvoldoende steun in Tweede Kamer voor burgerinitiatief EU‘, 21 januari 2014.

Peiling over EU-referendum probeert debat aan te jagen. Lukt dat?

Maurice de Hond peilt in opdracht van Burgerforum EU. Moet er een referendum komen over de EU? Dit burgerinitiatief is een bont gezelschap dat tegen de overdracht van nationale bevoegdheden is zonder politieke of maatschappelijke discussie. Het roept daarom op om de burger te vragen wat-ie er van vindt.

Wat is de peiling waard? In elk geval creeërt het een mediamoment. Zoals te voorzien valt zijn stemmers op PVV en SP het meest afwijzend. Maar ook de sympathisanten van VVD, PvdA en 50Plus zijn in meerderheid voor een referendum. De positie van D66 is opvallend. De achterban van een partij die vanaf de oprichting in 1966 pleit voor inspraak en het referendum is in meerderheid tegen. Evenals het pro-Europese CDA. In De Telegraaf wordt journalist en medeoprichter van Burgerforum EU Alexander Sassen van Esloo geciteerd: ‘Dat is uiterst merkwaardig als je je bedenkt dat D66 ooit is opgericht om referenda in Nederland mogelijk te maken‘.

Foto: Schermafbeelding van vraag 1 uit de resultaten van onderzoek Maurice de Hond.

Roep om referendum over Europa komt van vele kanten

De leider van de Britse UK Independent Party Nigel Farage heeft niks op met de eurocraten in Brussel. Hij hekelt het democratisch tekort van de EU en zet zo de Britse premier David Cameron onder druk. Farage wijst op een campagne die door het voorzitterschap van het EU-Parlement gevoerd zou worden. Voor Britse begrippen is een voorzitter die zich partijdig opstelt en vanuit die positie politiek bedrijft een doodzonde.

In Nederland komt de oppositie tegen de EU vooral van SP en PVV. Maar ook van een groep intellectuelen die een referendum eist. Daartoe hebben ze BurgerforumEU opgericht. Opvallend is dat ook PvdA ideoloog René Cuperus de oproep ondersteunt. De vraag om een referendum kan uit allerlei zorgen voortkomen. Tegen een Federaal Europa. Tegen het overhevelen van bevoegdheden. Tegen de miljardensteun voor noodfondsen en reguliere begroting zonder voldoende controle. Over het gebrek aan democratie en inspraak van de burger. Uit wrok over het tweede Euroreferendum dat Nederlandse burgers in 2005 door de neus geboord werd. Of uit rancune tegen de pro-Europa partijen die autistisch hun zin lijken door te drukken. Burgerforum is een burgerinitiatief begonnen om handtekeningen te verzamelen om een referendum af te dwingen. Tekenen kan:

Foto: Schermafbeelding van BurgerforumEU.nl. Stand op 11 februari 2013.