Journalistiek worstelt met waarheid over burgerforum EU

De ene krant zegt ‘Kamermeerderheid voor burgerinitiatief over EU‘, het andere magazine zegt ‘Onvoldoende steun in Tweede Kamer voor burgerinitiatief EU‘. Dat zijn twee tegenovergestelde conclusies die volgen uit hetzelfde debat. Of De Volkskrant (‘kreeg Burgerforum EU zowaar een Kamermeerderheid achter zich‘) of Elsevier (‘Maar een meerderheid voor de plannen van het initiatief werd niet gevonden‘) heeft ongelijk en het niet begrepen. Misschien is het burgerinitiatief de verliezer, maar de journalistiek is dat zeker.

Bijna een jaar geleden schreef ik: ‘De vraag om een referendum kan uit allerlei zorgen voortkomen. Tegen een Federaal Europa. Tegen het overhevelen van bevoegdheden. Tegen de miljardensteun voor noodfondsen en reguliere begroting zonder voldoende controle. Over het gebrek aan democratie en inspraak van de burger. Uit wrok over het tweede Euroreferendum dat Nederlandse burgers in 2005 door de neus geboord werd. Of uit rancune tegen de pro-Europa partijen die autistisch hun zin lijken door te drukken.’ Daar kan nu een nieuwe reden aan toegevoegd worden: ‘de gevestigde media die de feiten niet begrijpen‘. 

Foto 1: Schermafbeelding van De Volkskrant ‘Kamermeerderheid voor burgerinitiatief over EU‘, 21 januari 2014.

Foto 2: Schermafbeelding van Elsevier ‘Onvoldoende steun in Tweede Kamer voor burgerinitiatief EU‘, 21 januari 2014.

Roep om referendum over Europa komt van vele kanten

De leider van de Britse UK Independent Party Nigel Farage heeft niks op met de eurocraten in Brussel. Hij hekelt het democratisch tekort van de EU en zet zo de Britse premier David Cameron onder druk. Farage wijst op een campagne die door het voorzitterschap van het EU-Parlement gevoerd zou worden. Voor Britse begrippen is een voorzitter die zich partijdig opstelt en vanuit die positie politiek bedrijft een doodzonde.

In Nederland komt de oppositie tegen de EU vooral van SP en PVV. Maar ook van een groep intellectuelen die een referendum eist. Daartoe hebben ze BurgerforumEU opgericht. Opvallend is dat ook PvdA ideoloog René Cuperus de oproep ondersteunt. De vraag om een referendum kan uit allerlei zorgen voortkomen. Tegen een Federaal Europa. Tegen het overhevelen van bevoegdheden. Tegen de miljardensteun voor noodfondsen en reguliere begroting zonder voldoende controle. Over het gebrek aan democratie en inspraak van de burger. Uit wrok over het tweede Euroreferendum dat Nederlandse burgers in 2005 door de neus geboord werd. Of uit rancune tegen de pro-Europa partijen die autistisch hun zin lijken door te drukken. Burgerforum is een burgerinitiatief begonnen om handtekeningen te verzamelen om een referendum af te dwingen. Tekenen kan:

Foto: Schermafbeelding van BurgerforumEU.nl. Stand op 11 februari 2013. 

Wilders roept PvdA op tot referendum over Europa

Het viel te voorspellen na de toespraak van de Britse premier David Cameron waarin-ie aan de Britten voor 2017 een referendum toezegde. PVV’er Geert Wilders roept PvdA en SP op om via een tijdelijke referendumwet samen een referendum over Europa te organiseren. Aanleiding is de uitspraak van PvdA-leider Diederik Samsom dat-ie een referendum wel aandurft, aldus De Volkskrant. PVV, PvdA en SP hebben samen 68 zetels in de Tweede Kamer, zodat voor een meerderheid minimaal acht zetels van andere partijen nodig zijn. Zoals het pro-Europese D66 dat graag de burger centraal zet en voorstander is van het correctief referendum.

Op 1 juni 2005 wees 61,5% van de Nederlanders het referendum over de Europese Grondwet af. Drie dagen nadat Frankrijk tegenstemde. Omdat EU-verdragen in alle lidstaten moeten worden goedgekeurd, kon de Europese Grondwet daardoor niet ingevoerd worden, aldus het Referendum Platform. Daarna besloten de Europese leiders in 2007 onder elkaar om het Hervormingsverdrag Europese Unie in te voeren dat voor 98% gelijk was aan de Europese Grondwet. Ondanks de toezegging van toenmalig PvdA-leider Wouter Bos voor een referendum bij een verdragswijziging. Deze verbroken belofte deed het vertrouwen in de politiek weinig goed. Volgens de Barometer 2013 van PR-bureau Edelman is in Nederland het wantrouwen in de politiek hoog.

Het vertrouwen van de PvdA in de directie democratie staat in schril contrast tot de VVD. De campagnespot uit 2005 met VVD-er Jan Mulder blinkt uit in bevoogding, sentiment en volksbedrog. Fractieleider Halbe Zijlstra liet in de talkshow Pauw & Witteman weten dat zijn partij tegen referenda is. Deze houding doet denken aan de schemertoestand van 2005-2007 waarin bijna de hele politieke klasse het oordeel van de burger niet aandurfde. Als de PvdA en SP, PVV en D66 voor een referendum over Europa zijn, dan is dat een schrale troost voor wat de Nederlanders in 2007 door de neus geboord is. Maar met het houden van een referendum ligt de uitkomt nog niet vast. Naar verwachting steunen alleen PVV, SP, PvdD en ChristenUnie een tegen-campagne.

Cameron belooft referendum, pleit voor democratisering en eist vrijhandel

David Cameron heeft zijn langverwachte toespraak over Europa gehouden. Hij zegt een ‘in of uit’-referendum toe voor de eerste helft van 2017. De tussenliggende periode moet gebruikt worden om uit de eurozone crisis te komen. Zodat er werkelijk iets te kiezen valt. De vertraging dient om het Verenigd Koninkrijk de komende jaren druk te laten opbouwen door onderhandelingen om de EU in haar eigen richting bij te buigen. Met een koers richting vrijhandel en open markt. Hij solliciteert met een dreigende voet tussen de deur voor invloed in de eurozone zonder het pound sterling op te geven. Maar de anderen moeten dan zijn wensen inwilligen.

Het is een lange toespraak met veel details en een Chuchilliaanse echo. De vrede is gewonnen en de welvaart dreigt verloren te worden. De compromistekst moet iedereen binnen en buiten de Conservatieve partij, het Verenigd Koninkrijk, de Eurozone en de EU tevreden  stellen. Of liever gezegd, niet blijvend voor het hoofd stoten. Dat lijkt gelukt. Maar het is ook een vlucht vooruit om de huidige problemen uit de weg te gaan.

Interessant wordt het ook voor Nederland als Cameron praat over de Verklaring van Laken uit 2001 dat de EU verplichtte om democratischer, transparanter en doeltreffender te worden. Het is het middelste van vijf principes die hij noemt voor een nieuwe EU: concurrentievermogen, flexibiliteit, machtsoverdracht naar nationale staten, democratische verantwoording en economische eerlijkheid. Cameron zegt dat aan de beloften van Laken nooit is voldaan en dat dit principe nu goed uitgevoerd moet gaan worden. Hierin heeft-ie gelijk en prima dat deze kritiek klinkt. Maar of Cameron zo begaan is met de Europese burger is de vraag.

Cameron gebruikt onder het mom van vrijheden een referendum om de macht van zijn land te vergroten. Op andere manieren dreigt echter het gevaar dat-ie de vrijheden weer inwisselt door zijn pleidooi voor ontheffing van EU-richtlijnen: ‘And I want us to be pushing to exempt Europe’s smallest entrepreneurial companies from more EU directives‘. De ideale uitkomst voor de Europese burger zou zijn dat het Verdrag van Laken wordt uitgevoerd zodat de EU eindelijk democratischer, transparanter en doeltreffender wordt, maar de bescherming van de burger niet afgebroken wordt ten koste van vrijhandel. Uitdaging voor het Europese bestuur is om een ander te verenigen. Als dat mislukt dan zal altijd de ene of andere helft fundamentele kritiek blijven hebben.

Foto: De Britse premier David Cameron.

Islam en de blik van de ander

Vijf jaar geleden vond op 13 maart 2006 een door de Liga voor de Rechten van de Mens georganiseerd debat plaats over de keuzevrijheid van de vrouw onder de titel: niqaab of naveltruitje. Wat volgens een verslag in Het Parool in de praktijk ging over de hoofddoek of de minirok. Zijn we in vijf jaar iets opgeschoten?

Is de hoofddoek een symbool van onderdrukking of niet? Opinies over de hoofddoek zijn voorspelbaar. Sommigen zeggen dat dwang de vrijheid van de draagster inperkt, anderen menen dat het juist haar vrijheid onderstreept. Geen van de posities leidt tot een doorslaggevende conclusie, waarmee niet gezegd is dat er een waarheid in het midden ligt.

Er zijn getuigen die zeggen gedwongen te worden een hoofddoek te dragen. Anderen getuigen uit vrije wil voor de hoofddoek te kiezen. Complicatie is dat dit debat de voorgrond is dat tegen een brede achtergrond speelt. Daar wordt de vrouw gezien als lustobject, economisch afhankelijk, beïnvloedbaar en mannelijk bezit. De relatie tussen voor- en achtergrond geeft diepte.

Zou het kunnen dat onderhuids de ontwikkeling in het denken van moslimvrouwen synchroon loopt aan dat van de Turkse-Nederlander Harun Yildirim? Vijf jaar geleden was-ie fundamentalist, nu pleit-ie voor een westerse islam. Het integratie-debat is aangescherpt en benadrukt plichten die verzet oproepen. Daarin meegaan is de valkuil voor de allochtoon omdat-ie zichzelf ermee buiten de hoofdstroom plaatst.

Zo opgevat is in Nederland de hoofddoek geen splijtzwam die voortkomt uit het uitdragen van een islamitische identiteit, maar een schot in eigen voet. Ofwel, de verbinding van de draagster met de islam is gerechtvaardigd, maar een reductie van de eigen identiteit die veelvormiger is. Een dwaalspoor naar een doodlopende weg. Door vast te houden aan rechten ontkent de draagster haar rechten.

Yildirim calculeert dat voor hem het de afgelopen vijf jaar vasthouden aan de islamitische identiteit een te hoge prijs is geweest. Een manifeste religiositeit gaat niet samen met aandacht voor Nederland. Hij roept op om breder te kijken en het denken te hervormen. Los te komen van de religieuze ban.

De verzoening tussen de populistische utopie van een islamitisch heartland en de praktijk van Nederland is de vorming van een westerse islam. Waarbij de islam naar de moderniteit gebracht wordt en niet andersom. Want in dat laatste geval blijft de islam geïsoleerd. Van belang bij de prioriteit van de Nederlandse rechtsstaat.

Denkers als Harun Yildirim verdienen volop steun. Moedig om twijfel te verwoorden, de eigen identiteit tegen het licht te houden en terug te komen op ingenomen standpunten. Evolutie biedt op termijn meer perspectief dan fixatie. Ontwikkeling is geen teken van zwakte, maar van sterkte. Het klinkt als een mantra die tijdgebonden is en daarom verloren gaat in de lucht. Toch spiegelt het wijsheid van eeuwen.

Tragiek van de migrant is dat-ie als nieuwkomer eerder moet bewegen. Dubbele tragiek van de migrantenvrouw is dat ze als eerste wordt geacht te bewegen. Da’s de wetmatigheid van oud en nieuw, van macht en onmacht, van sterk en zwak, van man en vrouw, van aantallen en Leitkultur. Van tegenstellingen die een samenvoeging zoeken. In gang gezet door een blik.

Rigueur biedt vrouwen geen weg, maar gemiste kansen. De Turkse-Nederlander Ceylan Pektas-Weber verwoordde haar flexibiliteit al in het debat in 2006: Ik draag de hoofddoek uit eerbied voor God, maar ik ben niet dogmatisch, ik zet hem zo af. Die beweging geeft ons allen ruimte om weg te bewegen van de ingegraven stellingen. Uit de geslotenheid.

Foto: Tokimatsu met hoofddoek, Japan, omstreeks 1890

Het waanidee dat inspraak een waanidee is

Democratie is een avontuur en wie dat niet accepteert, verliest vertrouwen. De Nederlandse politiek houdt niet van onzekerheid. Het timmert liever een regeerakkoord dicht om achterdocht jegens partners te bezweren dan dat het iets open laat. Vandaar dat de economische crisis onwelkom kwam. Niet omdat het budgetten onder druk zette, maar omdat het de logica van de eigen regels doorkruiste.

Deze houding verklaart de afkeer door de Haagse politiek van inspraak door de burger. Niet omdat de burger geen eigen stem gegund zou worden, maar omdat het dit fijne regelspel doorkruist. Over kleinzieligheid kan de politiek zich heenzetten, maar over onzekerheid niet.

Regeltjes en afspraken zijn de instrumenten van de Nederlandse politicus. Zonder dat kan-ie niet opereren. Onze politieke trapezewerkers durven in de arena niet zonder net te werken. Bang dat ze zonder doorrekening komen en vallen. Nederlandse politiek is voor bange mensen.

Vandaar ook de afkeer voor Geert Wilders, eerder Jan Marijnissen en Pim Fortuyn. Niet zozeer door politieke standpunten die zij innemen, maar vanwege het feit dat SP en PVV het Haagse regelspel doorkruisen. Hun standpunten vallen binnen dezelfde bandbreedte als die van de rest. Achteraf worden Fortuyn en Marijnissen geaccepteerd, maar in de arena werden ze ooit verketterd.

Relatieve buitenstaanders zetten afspraken op scherp door interventies en zijn niet omkoopbaar met een functie in de landelijke of lokale politiek. Afwachten is hoelang de gewapende vrede tussen coalitie en Wilders duurt. Vraag is wie het eerst de afspraken schendt.

Media zijn een schaduw van de politiek. Hier wordt de voorspelbaarheid gedubbeld. Elke talkshow wordt voorbesproken en ontdaan van spontaniteit. Media en politiek sluiten vanwege dit gebrek aan avontuur op elkaar aan. Politieke mediaprogramma’s zijn in Nederland net zo dichtgetimmerd als een regeerakkoord.

Vraag is of de afwijzing van elke politieke hervorming of wijziging van het kiesstelsel door de middenpartijen en het opmerkelijke laten vallen van dit onderwerp door D66 ook volgens deze wetmatigheid van dichtgetimmerde akkoorden begrepen moet worden. Voorstelbaar is dat niet een inhoudelijk bezwaar de politieke hervormingen blokkeert, maar dat het voortkomt uit het machtsdenken van de partijen zelf.

De reactie tegenover buitenstaanders geeft de ware aard van de politiek aan. Toegegeven, een zeker idee van continuïteit heeft elk systeem nodig. Maar waar gaat het bewaken van het eigen bestaan over in inflexibiliteit en omwil om nog op de omgeving te willen reageren?

Nederlandse politiek is in Europees verband het meest rigide in het afwijzen van vormen van burgerinspraak en directe democratie. Het heeft geen steekhoudende argumenten die het uitblijven van hervormingen billijken. Politici verschuilen zich achter het waanidee dat burgerinspraak een waanidee is: De politiek en het bestuur zijn er juist om complexe problemen in haar totaliteit en in relatie met andere problemen op te lossen. 

Politiek maakt klein door het groot te maken. Deze arrogantie blokkeert elke systeemwijziging. Evengoed kan men zeggen dat de politiek de complexiteit boven het hoofd is gegroeid. Deze afstandelijkheid maakt hoe dan een stap voor stap oplossing onmogelijk. Of de kloof met de burger nou te klein of te groot is, er verandert niets. De burger wordt buiten de deur gehouden.

De 2% van de bevolking met een partijkaart bezet alle functies in politiek en openbaar bestuur. Gevolg is dat 98% het nakijken heeft. Zelfs de betekenis van hun stem in verkiezingen wordt pas achteraf bepaald. Merkwaardig is dat deze scheefgroei nergens ter discussie staat. Maar ook logisch omdat de partijen zelf de discussie bepalen.

Middenpartijen verwijzen bij discussies over invoering van vormen van directe democratie naar het spookbeeld van Geert Wilders of Henk Westbroek. Of naar het Zwitserse referendum over een bouwstop voor minaretten. De politiek stelt zich belerend op en zegt het beter te weten omdat het het risico van deze ontsporingen kent. Dat klopt omdat het Nederlandse politieke systeem zelf de ontsporing is en weet wat het verdedigt.

Een burger die nooit een kans krijgt, zal zich nooit kunnen bewijzen. Onderhand zijn er meer betrokken, hoogopgeleide en specialistische burgers buiten, dan binnen politiek en openbaar bestuur. Maar volgens de politiek kan alleen de politiek enkel en alleen complexe problemen in haar totaliteit en in relatie met andere problemen oplossen. 

Politiek oordeelt over zichzelf. Andere beoordelaars worden niet gehoord. Door het angstbeeld dat de gevestigde politiek oproept en met behulp van de media verspreidt blijft een afweging van hervormingen achterwege. Hierdoor vergeten burgers hoe onwaarachtig en inflexibel het huidige systeem is.

Partijen als SP en PVV die er belang bij hebben om te morrelen aan de zekerheden van het politieke systeem zouden meer kunnen doen. Ze hebben er bij te winnen om de burger dichter bij de politiek te betrekken en zich te profileren als veranderingsgezind.

 Ze weten veel niet-geïnteresseerden bij de politiek te trekken. Maar op de drempel van de macht slikken ze hun kritiek in.

Nederlandse politiek is in zichzelf gekeerd. Door de onwil of het onvermogen tot veranderen, de schijnwereld die met de publieke omroep in stand wordt gehouden, het misnoegen over burgerinitiatieven en de afwijzing van elke uiting van directe democratie gaat het elk avontuur uit de weg en verliest het elk vertrouwen van de burger. De politiek wantrouwt de burger en verschanst zich in regelgeving. Da’s haar kernwaarde.

Foto: Boris Karloff in Frankenstein.

Redelijk ABC

Au zegt integratie die voor allen lastig is. Ook voor generaties die hier al eeuwen zijn. Vergelijk het met wat elders gebeurt en zie de betrekkelijkheid. Grijstinten zijn mooi.

Binnen de wet moet alles mogen en kunnen. Hoofddoek of string, soepjurk of maatpak, religie of levensovertuiging, man of vrouw, saai of spannend. Binnen de wet moet alles gezegd kunnen worden. Zonder moraliteit of politieke correctheid. Zonder angst voor de zeden- of gedachtenpolitie.

Concepten zijn hulpmiddel en geen einddoel. Pluriformiteit waarin de godsdienstig geinspireerde en de vrijzinnige in sociale vrede samen kunnen leven is einddoel. Met elkaar of als dat niet uitkomt, naast elkaar. Het samenleven verhult en kan nooit doel zijn.

Democratie en openheid vragen om een sterke maag en zelfvertrouwen. Wie kaatst moet de bal verwachten. Het is plicht om er niet luchthartig mee om te gaan. Verantwoordelijkheid geldt voor elke burger.

Exclusieve vereenzelviging met een politieke partij of stelselmatige kritiek op een andere partij is onverstandig. Het brengt ons waar de staat ons wil hebben, namelijk in een hoekje van het veld. Het ontneemt ons keuzevrijheid en maakt ons voorspelbaar.

Flexibiliteit om onszelf in meerdere rollen te zien is waardevol en geeft vrijheid. Als een voetbalteam dat over kan schakelen op meerdere systemen.

Grondrechten gelden voor ieder in gelijke mate. De rechtsstaat is behalve boegbeeld ook een mentaal en politiek kader waarbinnen we leven.

Het besef van wat een rechtsstaat en een democratie zijn vraagt tijd. Meedraaien in een democratie vergt gewenning van burgers. Velen leren razendsnel, maar anderen hebben meer tijd nodig.

Integratie is een feit, assimilatie een keuze voor ieder afzonderlijk. De integratie-discussie stopt nooit en verandert steeds in doelgroep en accent. De verf moet gemengd blijven worden.

Juridische bescherming is nodig, maar extra juridische bescherming niet. Een publiek debat waarin geen enkele groepering extra bescherming geniet kan alleen het strijdperk voor discussie zijn. Dat laat ruimte om geen enkel onderwerp ongenoemd te laten. Zodat ieder voor zichzelf spreekt.

Kritiek, belediging of lof wacht elk opperwezen, denkbeeld of uitgangspunt. Niets is er vrij voor. Dat leidt tot nadenken, zelfbewustzijn en emancipatie.

Laïciteit is niet om te lachen. Intolerantie en onrecht binnen religies of levensovertuigingen moeten onvoorwaardelijk kritisch besproken kunnen worden.

Minderheden hebben dezelfde rechten hebben als iedereen. Da’s niet onderhandelbaar.

Negeren is dom. Vrijheid van meningsuiting is het venster van de democratie. Alles moet gezegd kunnen worden in een open discussie zonder restricties. Alleen hoogbejaarden, chronisch zieken, kinderen en verstandelijk gehandicapten past bescherming.

Objectiveren van de eigen positie helpt om het eigen standpunt naar voren te brengen. Door een zekere onpersoonlijkheid en afstandelijkheid kunnen we op open terrein opponenten ontmoeten. Da’s de paradox van de stap terug om een vraagstuk te benaderen.

Problemen verschuiven. Sociaal-culturele verschillen tussen elites en achterstandsgroepen ontnemen vaak het zicht op social-economisch problemen die met werk en inkomen te maken hebben.

Quota om de instroom van migranten tijdelijk te beperken moeten bespreekbaar zijn. Achtergrond is om eerst orde op zaken te stellen in huisvesting, onderwijs, zorg en op de arbeidsmarkt.

Rechtsgelijkheid en emancipatie zijn de moeite van het nastreven waard. De samenleving is niet zo ideaal als het lijkt. Iemand met z’n voeten in de modder heeft er weinig aan. Maar er is soms niets beters dan het streven.

Stigmatisering en achterstelling van minderheden bestaat, maar de bewering waarmee dat gezegd wordt gaat niet altijd over de zaak. Probeer altijd de beweegreden te achterhalen. Waarom beweert iemand iets? Stop daar niet met denken, maar begin er juist mee.

Trage ontwikkelingen lonen soms. Het gaat erom in een situatie te groeien. Iets hoeft niet binnen een dag gerealiseerd te worden. Dan is de schade mogelijk groter. Soms is afwachten, inschatten en geleidelijkheid beter.

Uitzonderingen zijn altijd denkbaar in een zakelijke discussie. Het gaat om de regel.

Vijandbeelden zijn modieus. Ze veranderen en vermengen zich. Slijten af, herleven en steken in een nieuwe vorm weer de kop op. Ze gaan voorbij en passeren door de tijd.

Welvaart en welzijn zijn uitgangspunt. Om dat te bereiken houden we elkaar scherp en bevragen elkaar op eigen vanzelfsprekendheden. Da’s verfrissend. Geen enkel onderwerp wordt uitgezonderd.

Xenofobie als afkeer van het vreemde en discriminatie van andere groepen is een begrijpelijke reactie. Pas waar het overgaat in ziekelijke angst voor het vreemde of afkeer van alles wat van buiten komt wordt het een verkeerde reactie.

You Tube maakt de wereld klein.

Zittende machten verdedigen het eigen belang vanuit sterkte. Het duurt generaties om dat in te halen. Dat geldt zowel voor iemand uit het hooggebergte als uit het laagveen.

Foto: F.H. van Leent, ABC, voor vriendelijke oogjes en hartjes.