Als Nederland geen stadsstaat of natiestaat is, wat is het dan wel?

Het is dwaasheid wat Tracy Metz in 2016 zei. Zie alleen de macht van Facebook of Google die alle grenzen te buiten gaat. Inmiddels is Benjamin Barber naar wie ze verwijst gestorven. Met hem het optimisme dat burgers vanaf de basis hun eigen lot in handen kunnen nemen. Niemand trekt zich aan de haren uit het moeras. Metz heeft wel gelijk dat Nederland geen natiestaat is. Dat denken is romantiek en nostalgie. Bovenal zelfbedrog en misleiding op weg naar een oplossing. ‘Nostalgie naar die gouden eeuw van de natiestaat blijft het westerse politieke debat tot op de dag van vandaag verstoren, maar het werd gebouwd op een onwaarschijnlijke samenloop van omstandigheden die nooit zal terugkeren’, zegt Rana Dasgupta in een artikel in The Guardian.

Maar als Nederland stadsstaat noch natiestaat is -of op korte termijn kan worden- en Metz een handelaar in valse tegenstellingen blijkt te zijn, wat is Nederland dan wel? Complex. Lokaal, stedelijk, regionaal, nationaal en globaal door elkaar heen. Waarbij grenzen vervagen en niet uitsluitend fysiek meer zijn. Het antwoord is hybride. Cultureel kan Europa opgedeeld worden in regio’s, maar politiek kan het niet zonder supranationale EU om niet geplet te worden tussen grote landen (VS en China), banken en multinationals die de politiek hebben geëconomiseerd. Hoe dan ook is de romantiek naar kleinschaligheid en het lot in eigen hand nemen van Metz geen passend antwoord op de romantiek die terugverlangt naar nationalisme van de 19de eeuw in een Europa dat nooit meer die leidende positie zal kunnen innemen. Valse stemmen klinken aan alle kanten.

Logisch is dat de EU kiest voor federalisme. Maar het zit er nu niet in

Het is hier vaker gezegd. Secularisten dachten zo’n 25 jaar geleden dat de politieke macht van religie voorgoed was teruggedrongen tot achter de achterdeur. Dat zeiden ze niet genoegzaam, maar vanuit hun idee van emancipatie dat ze uit de loop der gebeurtenissen afleidden. Francis Fukuyama meende in zijn boek The End of history and the Last Man (1992) dat na het einde van de Koude Oorlog en de val van het ijzeren gordijn de strijd tussen ideologieën voorbij was en de Westerse liberale democratie het pleit gewonnen had.

Maar er kwam geen eind aan de geschiedenis of de machtsvorming van religie. In West-Europa verbijten vele leden van de zwijgende meerderheid  zich over machten die als opdringend en exotisch worden gezien. En hier niet thuis zouden horen. Zoals de islam of het autocratische bewind van Putin of Erdogan dat afstand neemt van Europa maar tegelijkertijd niets anders doet dan zich volop met Europa bemoeien. En dan zijn er de rechts-populisten die terug naar de natiestaat willen en de nationale regeringen die niet voluit durven kiezen voor een Verenigd Europa. Het is vaak geconstateerd, Europa is verdeeld en verkeert in crisis.

De klok terugdraaien kan alleen ten koste van grote offers. De Britse Brexit toont aan dat wat verknoopt is niet zomaar ontstrengeld kan worden. Dat is een proces van jaren dat Europa nog verder afleidt van de aanpak van de hoofdzaak. Terwijl in de tussentijd Nederland steeds weer opgezadeld wordt met incidenten. Nu is er weer het gekissebis tussen de ene groep Turkse islamistische conservatief-nationalisten (Erdogan) met de andere groep Turkse islamitische conservatief-nationalisten (Gülen). Dat hindert en ontstemt Nederland nog verder. Deze met elkaar vechtende groepen het land uitknikkeren kan praktisch en rechtsstatelijk niet.

Het is verleidelijk om te denken aan een nationaal kabinet dat vanuit het algemeen belang overeenstemming vindt om Nederland op orde te brengen. En zo het landsbelang optimaal behartigt. Maar dat is onwerkbaar omdat Nederland allang niet meer het laatste woord over Nederland heeft en politieke partijen niet autonoom opereren en gestuurd worden door de marktwerking, de economie of supranationale organisatios. In Brussel, New York of Londen wordt beslist over de bandbreedte waarbinnen landen kunnen opereren. De logische stap is om de landen van de EU op een lijn te brengen, verantwoordelijkheid terug te laten pakken en zo een sterk bastion te maken tegenover andere machtsblokken. De EU onderschat zichzelf. Als het wil is het  economisch en militair machtiger dan respectievelijk de VS en de Russische Federatie. Maar De EU laat zich verdelen tussen centrum (Brussel) en de nationale staten die in een voortdurende competentiestrijd gewikkeld zijn.

Zo modderen we in de EU voort. Onderscheid tussen eigenheid en verandering die volgt uit de loop van de geschiedenis wordt niet meer gemaakt. Europa kwijnt weg in nostalgie naar een tijdperk toen het almachtig was en weet geen stip op de horizon van de toekomst te zetten. Geschiedenis is niet voorbij, maar ontwikkelt zich verder. Vanuit de Zuid- en Oostgrens van de EU dringen exoten zich op, zo vat een meerderheid aan Europeanen dat op. Ook nog eens aangejaagd door een foute interpretatie van het Vluchtelingenverdrag door nationale regeringen en vluchtelingenorganisaties. Binnen de EU doen velen vuile zaak met de vijand. Of dat nu de Russische militaire ketelmuziek, het opdringend Amerikaanse cultureel imperialisme of de Chinese stille kracht is. Federalisme is de vloek die de EU kan redden. Maar niemand durft dat nog volmondig te opperen.

Foto: Oost-Europese landverhuizers naar de VS, begin 20ste eeuw.

Mohgerini eert Nemtsov en houdt Rusland een spiegel voor

De volgens Europese hardliners jegens Rusland te toegeeflijke buitenlandcoördinator van de EU Federica Mohgerini sprak vandaag het Europarlement toe over de vermoorde Russische oppositieleider Boris Nemtsov. Zij hekelt tamelijk scherp de stand van de democratie in Rusland en roept op tot een transparant onderzoek.

Mogherini benadrukt de waarden die Europa belangrijk vindt: democratie, mensenrechten en de rechtsstaat. En die dat in de Russische Federatie steeds minder worden. Zo tekent zich een kloof aan die zich verbreedt.

In de spin over de Russische betrokkenheid in Oekraïne verschijnen berichten die het gevaar vanuit Rusland dan weer klein, dan weer groot maken. Niemand weet wat de dreiging exact is. The Guardian citeert uit een rapport van het Britse Royal United Services Institute (Rusi) dat de aanwezigheid van Russische troepen in Oekraïne op een rijtje zet. Los van de Krim, zouden er zo’n 10.000 Russische militairen ingezet worden in Oekraïne. Ook op het slagveld. Het Rusi-rapport geeft echter ook aan dat Rusland problemen heeft om deze inspanning op te brengen en vol te houden. Een ander bericht wijst op een andere zwakte van Rusland, de dreiging van een tweede front in Centraal Azië waar nu troepen aan zijn onttrokken voor de inzet in Oekraïne.

De koers van de EU tussen oorlogstaal en stilzwijgen in lijkt soms te aarzelend en onnodige stinkende wonden te maken, maar is nu eenmaal realiteit van een verdeelde EU die moet terugvallen op beleid waarover het wel eenstemming kan bereiken. Sterk is dat de EU zich vanuit de verdeeldheid kan vinden in het benadrukken van de eigen sterkte: de soft power van waarden die Rusland bij het vuilnis zet. Mohgerini maakt dat de kern van haar boodschap aan Rusland. Tegelijk gaan de sancties en de isolatie van Putin door. Tijd werkt in zijn nadeel. Dat besef geeft de EU een houding om op terug te vallen. In de kennis dat Rusland door de meeste reserves heen is en niet sterker gemaakt moet worden dan het is. Europa blijft bij zichzelf, om het bijdetijds te zeggen.

Foto: Frame uit Zerkalo van Andrei Tarkovsky, 1975.

Juncker pleit namens EU voor Europees leger. Hoe onnozel is dat?

Voorzitter van de  Europese Commissie Jean-Claude Juncker pleit voor een Europees leger. Er zijn drie mogelijkheden: 1) Juncker is gek geworden; 2) Juncker laat voorzitter Juncker praten en probeert de Europese Commissie gewicht te geven; 3) Juncker probeert met homeopathisch federalisme een laag evenwicht te bereiken en zet hoog in. Europa kent al lappendekens van krijgsmachtsonderdelen die samenwerken. Niet in het minst vanwege bezuinigingen. Het idee van Juncker is onzinnig zolang Europese landen hun nationale defensie-industrie hebben, hun havens, hun kazernes en hun nationalisme. Terwijl er al een NAVO is. Een EU zonder buitenlandse politiek, maar met een Europees leger is onnozel. Kortom, Juncker is gek geworden.

Journalistiek worstelt met waarheid over burgerforum EU

De ene krant zegt ‘Kamermeerderheid voor burgerinitiatief over EU‘, het andere magazine zegt ‘Onvoldoende steun in Tweede Kamer voor burgerinitiatief EU‘. Dat zijn twee tegenovergestelde conclusies die volgen uit hetzelfde debat. Of De Volkskrant (‘kreeg Burgerforum EU zowaar een Kamermeerderheid achter zich‘) of Elsevier (‘Maar een meerderheid voor de plannen van het initiatief werd niet gevonden‘) heeft ongelijk en het niet begrepen. Misschien is het burgerinitiatief de verliezer, maar de journalistiek is dat zeker.

Bijna een jaar geleden schreef ik: ‘De vraag om een referendum kan uit allerlei zorgen voortkomen. Tegen een Federaal Europa. Tegen het overhevelen van bevoegdheden. Tegen de miljardensteun voor noodfondsen en reguliere begroting zonder voldoende controle. Over het gebrek aan democratie en inspraak van de burger. Uit wrok over het tweede Euroreferendum dat Nederlandse burgers in 2005 door de neus geboord werd. Of uit rancune tegen de pro-Europa partijen die autistisch hun zin lijken door te drukken.’ Daar kan nu een nieuwe reden aan toegevoegd worden: ‘de gevestigde media die de feiten niet begrijpen‘. 

Foto 1: Schermafbeelding van De Volkskrant ‘Kamermeerderheid voor burgerinitiatief over EU‘, 21 januari 2014.

Foto 2: Schermafbeelding van Elsevier ‘Onvoldoende steun in Tweede Kamer voor burgerinitiatief EU‘, 21 januari 2014.

Peiling over EU-referendum probeert debat aan te jagen. Lukt dat?

Maurice de Hond peilt in opdracht van Burgerforum EU. Moet er een referendum komen over de EU? Dit burgerinitiatief is een bont gezelschap dat tegen de overdracht van nationale bevoegdheden is zonder politieke of maatschappelijke discussie. Het roept daarom op om de burger te vragen wat-ie er van vindt.

Wat is de peiling waard? In elk geval creeërt het een mediamoment. Zoals te voorzien valt zijn stemmers op PVV en SP het meest afwijzend. Maar ook de sympathisanten van VVD, PvdA en 50Plus zijn in meerderheid voor een referendum. De positie van D66 is opvallend. De achterban van een partij die vanaf de oprichting in 1966 pleit voor inspraak en het referendum is in meerderheid tegen. Evenals het pro-Europese CDA. In De Telegraaf wordt journalist en medeoprichter van Burgerforum EU Alexander Sassen van Esloo geciteerd: ‘Dat is uiterst merkwaardig als je je bedenkt dat D66 ooit is opgericht om referenda in Nederland mogelijk te maken‘.

Foto: Schermafbeelding van vraag 1 uit de resultaten van onderzoek Maurice de Hond.

Roep om referendum over Europa komt van vele kanten

De leider van de Britse UK Independent Party Nigel Farage heeft niks op met de eurocraten in Brussel. Hij hekelt het democratisch tekort van de EU en zet zo de Britse premier David Cameron onder druk. Farage wijst op een campagne die door het voorzitterschap van het EU-Parlement gevoerd zou worden. Voor Britse begrippen is een voorzitter die zich partijdig opstelt en vanuit die positie politiek bedrijft een doodzonde.

In Nederland komt de oppositie tegen de EU vooral van SP en PVV. Maar ook van een groep intellectuelen die een referendum eist. Daartoe hebben ze BurgerforumEU opgericht. Opvallend is dat ook PvdA ideoloog René Cuperus de oproep ondersteunt. De vraag om een referendum kan uit allerlei zorgen voortkomen. Tegen een Federaal Europa. Tegen het overhevelen van bevoegdheden. Tegen de miljardensteun voor noodfondsen en reguliere begroting zonder voldoende controle. Over het gebrek aan democratie en inspraak van de burger. Uit wrok over het tweede Euroreferendum dat Nederlandse burgers in 2005 door de neus geboord werd. Of uit rancune tegen de pro-Europa partijen die autistisch hun zin lijken door te drukken. Burgerforum is een burgerinitiatief begonnen om handtekeningen te verzamelen om een referendum af te dwingen. Tekenen kan:

Foto: Schermafbeelding van BurgerforumEU.nl. Stand op 11 februari 2013.