Wilman en Spekkers. Een tragikomisch duo. Schimmen uit de partijpolitiek

Hans Wilman of Geert Spekkers, u kent dat soort wel, mensen die van de politiek hun loopbaan maken. En zich wat voelen. Beroepspolitici die carrière maken in politieke partijen. Niet voor 4 of 8 jaar om plaats te maken voor een andere Nederlandse burger, maar jarenlang. Hans Wilman begon zijn politieke loopbaan in 1997 in de Utrechtse gemeenteraad en Geert Spekkers in diezelfde raad in 1995 voordat hij fractievoorzitter werd in 1997. Wilman en Spekkers kennen elkaar dus al bijna 20 jaar. En daar vallen ze ons nu mee lastig.

Wilman en Spekkers zullen het ongetwijfeld goed bedoelen. Of het in het begin ooit goed bedoeld hebben. Maar ze blijven te lang zitten en zijn niet weg te branden. Ze zijn gaan geloven dat ze onvervangbaar zijn. Maar dat zijn ze niet. Niemand is onmisbaar. Wilman en Spekkers hebben elkaar nodig zoals koud en warm, binnen en buiten of wit en zwart. Maar hun tegenstelling is gecreëerd. Ze zijn partijpolitici die in dezelfde vijver vissen. Ze hengelen naar de volksgunst. Hun politieke verschil is het likje verf ter onderscheid.

Hoe komen we af van Wilman en Spekkers met hun voorspelbare praatjes? Spekkers zegt dat Wilman een gevaar voor de democratie is. In een reactie zegt Wilman daarop dat Spekkers een gevaar voor de democratie is. Kan het saaier en vervelender? Hun uitdaging zit ‘m niet in het overbruggen van verschillen, maar in het overbruggen om zolang mogelijk te blijven zitten. De partijpolitiek creëert Wilman en Spekkers. Onder het mom de samenleving te willen veranderen houden ze elke verandering van het politieke bestel tegen.

Wilman en Spekkers, de vertegenwoordigers van de Nederlandse politiek. In hun uitbarstingen van wijsheid hakken ze in op elkaar en vergeten ze verder te denken. Als ze dat al kunnen. Misvormd in hun eigenwaan.

Foto: Schimmenspel te Scheveningen, 1946.

Advertentie

Communicatieadviseurs vluchten in praten over vluchtelingencrisis. Zonder inhoud

Een bericht van Cyril Rosman in het AD: ‘Een steen door de ruit van een Syrisch gezin, een uitgebrande politieauto, een kogelbrief op het gemeentehuis en een dood varken aan een boom. De grimmige toon van het asieldebat brengt communicatieadviseurs in heel Nederland in verwarring. Ze kwamen vrijdag samen. ‘Alle regels die we kennen, werken nu niet meer. Dit is anders.’’ Overheden zitten met de handen in het haar en weten niet meer wat ze moeten doen. Beducht voor mondige en boze burgers die zich miskend voelen.

Opvallend aan de bijeenkomst is dat het op het niveau van ‘communicatieadviseurs’ besproken wordt. Met de suggestie dat de vluchtelingencrisis een kwestie van geven van informatie is. Ofwel, het nogmaals uitleggen aan de burger hoe het zit. Met het idee dat als dat goed gebeurt het wel goed komt. Maar dat is niet het geval.

Die opvatting tekent waarom het om twee redenen zo ontspoort in de relatie van burger en overheid bij de vluchtelingencrisis. De overheid wil praten en niet luisteren, en communicatie kan de inhoud niet vervangen. De burger wil in de besluitvorming meepraten over de inhoud en de overheid vergadert erover wat het moet zeggen om de vorm optimaal ‘over te brengen’. Het zijn twee werelden die volkomen langs elkaar heen gaan.

Het ziet er niet best uit als communicatie (of voorlichting, marketing, reclame of hoe het in bestuursjargon heet) het enige is dat overheden op dit moment te bieden hebben. Wel logisch omdat er over de inhoud geen overstemming bestaat en communicatie dus overblijft. Zelfs de contouren van de vluchtelingencrisis staan niet vast. Communicatie is niets anders dan de verbinding tussen zender en ontvanger, en geen wondermiddel dat de inhoud kan vervangen. Of de suggestie kan geven dat het de inhoud kan vervangen. Deze communicatie bij gebrek aan inhoud is zinloos en roept alleen maar meer onwil bij burgers op. Het is ontluisterend voor hun situatie dat overheden het denken te kunnen redden door met elkaar te vluchten voor de werkelijkheid.

De ondraaglijke partijdige lichtheid van Clemens Cornielje (VVD)

VVD’er Clemens Cornielje spreekt geen kwaad over VVD’er Loek Hermans. Hoe zou dat nou toch komen? Voor Hermans is geen draagvlak onder de Zutphense bevolking voor een waarnemend burgemeesterschap. In een petitie spraken in korte tijd duizenden mensen zich uit tegen Hermans. De bevolking behoort te gaan over de benoeming van de eigen burgemeester. Zo simpel is het, maar in de regenteske visie van Cornielje allicht niet.

Ook wat hij zegt klopt bij nader inzien van geen kanten. Dat Loek Hermans beschadigd raakte valt vooral Cornielje aan te rekenen doordat hij hem als kandidaat presenteerde. Hij had dat kunnen voorkomen door Hermans niet voor te dragen. Zijn voetbal-metafoor over de tweede kans gaat op vele manieren mank. Niet hij, maar de bevolking is de trainer die de voetballer opstelt. En Hermans is geen voetballer die even uit vorm was, maar een bestuurder die het vertrouwen verloren heeft. Cornielje begrijpt daar hoegenaamd niets van.

Onmacht over de eigen woonomgeving omdat overheden niet communiceren

Update 28 december: Het YouTube-filmpje is door de gebruiker binnen 24 uur verwijderd. De reden is gissen. 

Een bericht op YouTube. Syrische vluchtelingen zouden ergens in Zuid-Holland buren terroriseren. Account  ‘R Thomasson‘ zegt: ‘De Kerstmaaltijd in het filmpje wordt benut onder onophoudelijke terreur van Syrische asielzoekers die, via de COA, naast ons kwamen wonen.’ En: ‘De kerstavondmaaltijd met traditioneel zelfgemaakte Servetknuddels, rollade en zuurkool werd benut onder onophoudelijke pompen van gas in ons huis. Het valt niet na te gaan wat er waar van is. Maar de machteloze woede is voelbaar. Het doet pijn.

Ikzelf woon in een complex van acht sociale huurwoningen waarvan er nu twee door geassimileerde Arabische huishoudens worden bewoond. Geen centje pijn, we praten met en eten bij elkaar. Maar in januari wordt er zonder overleg met de huidige bewoners en met oprekken van de bezettingsnorm een kinderrijke Palestijnse familie uit Damascus geplaatst. Geen maatwerk van gemeente en woningbouwvereniging. Waarom niet? Iedereen voelt zich machteloos. De twee Arabische huishoudens nog het meest. Dat lijkt de sfeer van 2016: met de overheid is geen gesprek meer mogelijk en brieven worden niet beantwoord. De autistische overheid regeert. Ik kan er jammergenoeg niet meer van maken. Inspraak over de eigen woonomgeving is afgeschaft.

Foto: ‘Vluchteling houdt voorrangspositie op woningmarkt in Amsterdam’, Het Parool.

Een burgemeester is er in de eerste plaats voor de burgers. Is dat de praktijk?

Een commentaar van Michael bij een artikel in Binnenlands Bestuur over het afscheid van de no-nonsense burgemeester Driek van de Vondervoort (CDA) van het Brabantse Bergeijk. Een gemeente die onsterfelijk werd gemaakt door George van Houts in Radio Bergeijk. Michael: ‘Spijker op de kop: ‘De burgemeester is er in de eerste plaats voor de burgers, niet voor de provincie of het rijk” (citaat uit de papieren BB). Bij zo’n uitspraak denkt je direct:: ” Dachten al de collega’s van Van der Vondervoort er maar zo over. Bv. die van Geldermalsen, Katwijk of Loon op Zand. Daar zitten helaas benoemde (!) bestuurders die precies het tegenovergestelde denken en doen. Desnoods met uitschakeling van het proces van democratische besluitvorming.’

Is het zo simpel? Burgemeesters moeten in de eerste plaats de belangen van de eigen inwoners en die van de gemeente behartigen, maar in veel gevallen gebeurt dat niet en behartigen burgemeesters ‘hogere’ belangen. Die van de landelijke overheid of van de provincie. Ja, zo doodsimpel is het. Bij een actueel onderwerp als de vluchtelingen hinken burgemeesters op meerdere gedachten. Ze denken teveel met de politieke partijen in Den Haag mee aan wie ze vaak hun functie te danken hebben. Daardoor zijn ze onder druk te zetten en niet meer vrij om te handelen. Dit pleit tegen een benoemde en voor een gekozen burgemeester die vooral de belangen van de burgers dient. Waarmee niet gezegd is dat een burgemeester -of: een college- geen rekening moet houden met hogere belangen. Maar deze mogen nooit op de eerste plaats gezet worden. Nooit. 

Petitie: Vernieuwing kiesstelsel. Over ‘electoraal poolen’

Vernieuwing van het Nederlandse kiesstelsel is nodig. Of liever gezegd: vernieuwing van het politieke bestel is nodig. Want het kiezen, ofwel het electorale proces is slecht een onderdeel van het totale politieke bestel van de staatsinrichting met regering, parlement, staatsinstituties en politieke partijen. Enfin, eerst het kiesstelsel.

In 2010 benaderde ik wat Rudy van Belkom nu voorstelt op een andere manier met het voorstel van ‘electoraal poolen’. Ik lanceerde het om het centrum te versterken, het belang van partijen te relativeren en de burger in de bestuurdersstoel te krijgen. Dat poolen komt erop neer dat kiezers met een gedeelde voorkeur elkaar als het ontbrekende stukje van de puzzel vinden en samen als pakket stemmen. Stel dat kiezer A twijfelt tussen D66 en PvdA, kiezer B tussen D66 en GroenLinks en kiezer B tussen GroenLinks en PvdA. In dit voorbeeld spreken ze dan samen af om 1 stem op zowel D66, PvdA als GroenLinks uit te brengen. Het voorbeeld kan uitgebreid worden over meer kiezers en in andere combinaties. In 2012 probeerde jongerenbeweging G500 een andere oplossing van gesplitste stemmen uit en noemde het de stembreker. Omdat het te ingewikkeld was sloeg het niet aan. Het stond ook haaks op het idee van electoraal poolen dat de macht terug wil geven aan de burger zonder het te institutionaliseren in een pseudo politieke partij of beweging als G500.

Het voorstel van Rudy van Belkom gaat uit van dezelfde aanname als electoraal poolen, namelijk dat niet alle kiezers volledig achter alle standpunten van een bepaalde partij staan, maar hun loyaliteit over partijen willen verdelen. Maar het verschil is dat hij het programma van een partij niet buiten schot laat en beoogt dat in een tweetrapsraket van kiezen en eliminatie bij te stellen door een hiërarchie in standpunten te bewerkstelligen. Om zo de werking van een partij van buitenaf bij te sturen. Vraag is of dat haalbaar is. Het gedachtengoed van politieke partijen komt doorgaans na veel wikken en wegen, dus intern polderen tot stand.

Het standpunt dat ego’s en populisme naar de achtergrond verdwijnen door per thema een standpunt van een partij te kiezen, zal naar verwachting in de praktijk eerder de andere kant opwerken. Want de klassieke, niet-populistische partijen die hun taak verantwoord opvatten presenteren in hun programma hun gedachtengoed als totaalpakket. Met zoals dat in politieke termen heet een mix van ‘zoete’ en ‘zure’ standpunten. Als kiezers daarin een rangorde kunnen aanbrengen is het aannemelijk dat ze de voorkeur geven aan de ‘zoete’ standpunten die hun eigenbelang dienen, het snelst renderen of het best bij hun karakter harmoniëren. Het is logisch om te veronderstellen dat de lange termijn strategie daardoor nog verder naar de achtergrond verdwijnt dan dat in de partijprogramma’s met een horizon van maximaal vier jaar toch al gebeurt.

Meer zie ik daarom in electoraal poolen dat de partijprogramma’s ongemoeid laat en ze in hun totaal weegt. Trouwens software van Liquid Feedback bevat nu al uitgewerkte toepassingen om minderheidsstandpunten in een technische omgeving van E Democracy ofwel internet-democratie te wegen. In een continu proces. De Piratenpartij heeft het als een van de kernpunten in het partijprogramma opgenomen. Ook daarom zal het geen wonder zijn wat op dit moment mijn electorale pooling ‘waarschijnlijkheid’ is: 60% Piratenpartij; 20% GroenLinks en 20% Partij voor de Dieren. Maar die stem kan ik nu nergens kwijt. Zal dat ooit wel kunnen?

Foto: Schermafbeelding van petitie ‘Vernieuwing Nederlandse kiesstelsel’, 18 september 2015.

Anonieme beelden in anonieme openbare ruimte van Zoetermeer

Kunst in de openbare ruimte is een terugkerend probleem. Voor ontwikkelaars die een open debat met de omwonenden niet aandurven omdat ze bevreesd zijn dat hun plannen het niet halen. En voor omwonenden die de kunst waarop ze niet zitten te wachten doorgaans niet pruimen. Gemeente Zoetermeer vraagt inwoners en winkeliers hun mening over een nieuw kunstwerk voor winkelcentrum Rokkeveen: een betonnen konijn (‘goeiige dikzak’), een snapper, een vogel (‘verklede steltloper’) of een DearHunter (dus: geen DeerHunter).

Er is 10.000 euro voor vrijgemaakt. De gemeente stelt zelfs dat men kan meedenken, maar dat meedenken blijft bij nader inzien te bestaan uit het plaatsen van een kruisje voor 31 juli en is in tegenspraak met het voornemen de bewoners erbij te betrekken. Opzet is dat het beeld in oktober 2015 wordt geplaatst. Opvallend is dat Zoetermeer de namen van de kunstenaars niet noemt. De reden daarvoor is onduidelijk, maar helpt opnieuw niet de inwoners erbij te betrekken. De reacties zijn voorspelbaar waarbij Albert Heijn in de herhaling schiet dat het beeld inderdaad bij het winkelcentrum komt te staan. Er is zelfs een petitie die ervoor pleit om maar helemaal geen kunstwerk te plaatsen en het geld aan iets anders te besteden. Bijvoorbeeld aan bankjes.

Deze kwestie leert dat het plaatsen van kunst in de openbare ruimte vraagt om toenadering, een slimme strategie en overtuigingskracht. Bewoners moeten overtuigd worden. Gezien de tegenstand is dat blijkbaar bij winkelcentrum Rokkeveen in Zoetermeer niet gelukt omdat de aanpak niet werkte. Hoewel tegenstand er altijd zal zijn en geen reden is om er niet aan te beginnen. Dat de gemeente niet eens de namen van de kunstenaars naar buiten brengt is merkwaardig. Zijn de kunstwerken geslaagd of lelijk? Ach, eerder wat voorspelbaar. Het konijn van Tom Claassen staat in brons al in het Rotterdamse Museumpark. Als Zoetermeer in samenspraak met Meerstede Vastgoed CV nou wat bankjes voor de oudere inwoners plaatst, dan is iedereen tevreden.

Foto: Schermafbeeldingen van FB-pagina van Albert Heijn Rokkeveen, 14 juli 2015. 

Vlaams burgerkabinet over cultuur. Geval van schijndemocratie?

Vlaams minister van Cultuur Sven Gatz wil burgers (Vlamingen en Brusselaars) betrekken bij zijn cultuurbeleid. Van 1 tot en met 11 september gaan minimaal 600 via internet gekozen en geselecteerde kandidaten online in debat om voorstellen te formuleren. ‘Een onafhankelijk bureau’ kiest 150 deelnemers die op 19 september met elkaar in debat gaan in het Vlaams parlement. Zij mogen concrete beleidsaanbevelingen doen.

Welke macht krijgt dit burgerkabinet en binnen welke contouren kan het opereren? Krijgt dit burgerkabinet iets te zeggen? Of is er sprake van schijndemocratie, ofwel politieke marketing van minister Sven Gatz (Open VLD)? Kan het burgerkabinet voorstellen om het cultuurbudget te verhogen? Want wat heeft het voor zin om een mening te vragen als daarmee alleen de spreekwoordelijke ligstoelen op het dek van de Titanic kunnen worden herschikt? Want nog erger dan een niet functionerende democratie die wordt gegijzeld door de in zichzelf gekeerde politieke partijen is de schijn van democratie. Da’s politiek die niet meer politiek wil zijn.

Of Sven Gatz te betrappen valt op affiniteit met de kunst is de vraag. Maar hij heeft het voordeel van de twijfel met zijn poging het cultuurdebat te verbreden. Hoe onvolkomen en aan handen gebonden dat ook is. In Nederland valt ondanks cosmetische herschikkingspogingen van minister Bussemaker het kabinet Rutte door de mand. Sjarel Ex van Boijmans omschrijft dat voor BNR: ‘De museumdirecteur verwijt het huidige kabinet een ‘gebrek aan affiniteit’ met de museumsector. “Dat gold ook voor Rutte I. Daar wordt nog altijd hard tegen gevochten, met name door de middelgrote musea want de kleine vallen bij bosjes op het moment.”

Foto 1: Schermafbeelding van burgerkabinet.be

Foto 2: ‘The promenade deck of the Titanic, located underneath the top deck (1912).‘

Eerlijke Verkiezingen. Wat is daar voor nodig? Een voorstel

Via een petitie van de Vrouwenpartij kwam ik terecht bij de pressiegroep en ‘beweging ter bevordering van de radicale democratisering van Nederland’ Eerlijke Verkiezingen. Het is op juli 2014 opgericht en meent dat ‘er een machtssysteem is dat oneerlijk met haar stemgerechtigden omgaat’. Die kritiek klinkt aannemelijk. De Wet Financiering Politieke Partijen laat geen ruimte om beginnende partijen startsubsidie te geven. Zelfs niet op experimentele basis. Het verklaart waarom in Duitsland dat wel zo’n subsidie kent de Piratenpartie een vliegende start kon maken, terwijl de Nederlandse Piratenpartij rond de halve kamerzetel blijft hangen door onvoldoende middelen. Om mee te draaien in het systeem heeft in Nederland een politieke partij ten minste 1000 leden en een zetel in Eerste of Tweede Kamer nodig. Een hoge drempel die tot een stagnerend politiek stelsel zonder doorstroming leidt. Even opvallend is trouwens het feit dat partijen niet makkelijk verdwijnen.

Eerlijke Verkiezingen ziet oneerlijke aspecten in het politieke bestel dat niet beredeneerd wordt vanuit de volksvertegenwoordiging, maar vanuit de politieke partijen. Die ondanks alle maatschappelijke en technische veranderingen nog op dezelfde manier opereren als in de tijd dat ze opgericht werden. De meeste vlak na de Tweede Wereldoorlog, maar de voorlopers ervan al eind 19de eeuw. Politieke partijen opereren nog steeds door interne disciplinering, mandatering en interne organisatie binnen een papieren werkelijkheid die niet alleen vanwege de financiering, maar ook vanwege de wettelijke bepaling door de staat opgelegd wordt.

Kan het politieke bestel zonder dat het volledig overhoop gegooid wordt en de continuïteit in gevaar komt anders ingericht worden zodat er verse lucht in het systeem komt? Daartoe is een mentaliteitsverandering nodig die ten koste gaat van de macht van de politieke partijen. Een begin van verandering kan bestaan uit de volgende maatregelen, gevolgd door een evaluatie met als doel meer burgerparticipatie: 1) Aanpassing van de Wet Financiering Politieke Partijen door het mogelijk maken van startsubsidies zodat nieuwkomers makkelijker kunnen toetreden; 2) Vaststelling van een quotum (zeg: 10%) binnen het openbaar bestuur voor functies (wethouders, burgemeesters) die niet door de politieke partijen worden ingenomen en de aantrekkelijkheid van die partijen op termijn terugdringt; 3) Invoering op lokaal niveau van vormen van E-Democracy om te experimenteren met technische digitale middelen en directe aanspreekbaarheid van burgers; 4) Aanpassing van de wettelijke bepalingen om burgerbewegingen gelijk te stellen aan traditionele politieke partijen.

Foto: Schermafbeelding van ‘Maakt dit eerlijke verkiezingen?’ van burgerbeweging ‘Eerlijke Verkiezingen’.

Burgerbeweging Wereldmuseum geeft voorbeeld nieuwe politiek

Prachtig aan de Publieksactie Wereldmuseum is dat het illustreert dat burgers in Nederland talenten hebben die door de politiek doorgaans genegeerd worden. Betrokken burgers zitten te springen om de partijpolitiek die zich nauwelijks wil laten helpen toch te helpen. Als een willekeurige burger als de Rotterdamse kunstenaar Olphaert den Otter initiatief neemt en het woord voert, dan is dat geen verarming, maar een verrijking van het openbaar debat. Buiten de gebaande paden worden nieuwe wegen geopend op sociale media en in informele netwerken binnen en buiten de stad Rotterdam. Het openbaar bestuur van Rotterdam krijgt zo aanvulling van een burgerbeweging die met kennis van zaken praat. En daarbij niet rancuneus is of eigen belangen nastreeft, maar doodgewoon wenst dat gemeenschapsgeld goed besteed wordt en de voorzieningen op peil blijven.

Wethouder Cultuur Adriaan Visser (D66) heeft onjuiste informatie over het functioneren van de RvT gedeeld. Het is hoogst merkwaardig dat hij -al dan niet gesouffleerd door zijn ambtenaren- onjuiste informatie aan de raad geeft over de RvT. Bestuurlijk weegt dat zwaarder dan onjuiste informatie aan de Publieksactie. Deze gang van zaken roept een beeld op van wanorde en geen grip op dit dossier door wethouder Visser. Zodat de controle op de controle ontbreekt. Is dat erg? Ja, dit is meer dan nonchalant of slordig. Dit is chaos bij Culturele Zaken in Rotterdam, terwijl juist gevraagd wordt door PvdD, PvdA en Publieksactie dat het bestuur van de gemeente Rotterdam de chaos bij het Wereldmuseum terugdringt. De merkwaardige benoeming van Jan Laan wijst ook al op paniekvoetbal. Wat nu? Vraag is waar wethouder Visser straks de schuld neerlegt.

Woordvoerder Olphaert den Otter verdient alle gelukwensen met het openbaren van alle ongerijmdheden. Niet omdat hij buitengewoon is, maar juist omdat hij zo gewoon is. Allerlei burgers hebben expertise op het gebied waarin ze vakmatig thuis zijn. Voor Den Otter is dat de beeldende kunst en de museumsector. Deze zaak maakt duidelijk dat burgers door de politiek niet genegeerd moeten worden, maar juist ingezet kunnen worden om het openbaar bestuur op een hoger plan te brengen. Den Otter geeft aan dat een hybride model van een gelegenheidsbeweging van burgers die zich constructief, kritisch en deskundig opstelt samen met politieke partijen binnen het openbaar bestuur optimaal werkt. Dat model verdient alle navolging. Hulde.

Foto: Schermafbeelding van FB-pagina Olphaert den Otter.