‘Als iemand daadwerkelijk geestelijk zo erg vergiftigd is dat hij anderen omwille van zijn geloof wil vermoorden, laat hij zich niet tegenhouden door een blokkade die vermomd is als een weelderige bos bloemen.’ aldus columnist Özcan Akyol vandaag in het AD. Hij heeft gelijk. Overheden moeten oppassen niet aan symboolwerking ten onder te gaan. Het lijkt erop dat het plaatsen van bloembakken of betonblokken in steden eerder de bedoeling heeft om de burgers een gevoel van veiligheid te geven, dan dat het daadwerkelijk de plegers van aanslagen tegenhoudt of de aanslag inperkt. Want terroristen zoeken de makkelijkste weg.
Als het risico op een terroristische dreiging oplevert dat steden rigoureus worden omgebouwd en mobiliteit wordt beperkt, dan is het de vraag of het dat waard is. Want de betonblokken staat niet op zichzelf. Ze komen bovenop de camerabewaking en digitale controle door de overheid. Het gevaar dreigt dat Nederland zonder publiek debat sluipenderwijs afglijdt naar de controlestaat. Het kenmerk ervan is dat bevoegdheden van overheden worden uitgebreid en de vrijheden van de burger worden ingeperkt. In elk geval zou hierover een breed maatschappelijk debat gevoerd moeten worden dat verder kijkt dan een incidentele dreiging.
De veiligheidssector dreigt met verwijzing naar een aanslag veel macht naar zich toe te trekken. Vraag is of het die bevoegdheden waard is omdat de professionalisering (politierecherche) of kwantitatieve voorwaarden (AIVD) daartoe ontbreken. Anders gezegd, uitbreiding van bevoegdheden voor politie- en veiligheidsdiensten is niet alleen afhankelijk van de vraag om uitbreiding, maar ook van het aanbod dat deze diensten kunnen leveren. Zijn ze een uitbreiding van bevoegdheden wel waard als hun organisatie niet op orde is? Daarbij komt dat de roep om uitbreiding van bevoegdheden en inzet van technische middelen vaak een verkapte manier van bezuinigingen is. Dat wordt de burger echter niet open en eerlijk verteld door de overheid.
Vorige week was er een wegens een dreiging in een laat stadium afgelast concert in de Rotterdamse Maassilo. Het is voor de objectieve beschouwer opvallend dat op basis van één bron een dreiging serieus wordt genomen en een concert wordt afgelast. Moet die lat niet hoger liggen? Zou de procedure in de toekomst niet aan voorwaarden moeten voldoen die nu blijkbaar ontbreken? Zou het niet zo moeten zijn dat een melding van een dreigende aanslag door een kruiscontrole via meerdere datasystemen van meerdere kanten bevestigd moet worden? Wellicht is er in de toekomst een reeks valse meldingen voor nodig om die procedure aan te passen en werkzaam te maken. De waarde van een enkele bron zou beter dan nu gewogen moeten worden.
Het is gewenst dat de procedure voor de samenwerking tussen Europese politiediensten op korte termijn aangepast wordt om te garanderen dat ze volgens dezelfde aangescherpte standaard werken, en beter dan nu weten wat ze van elkaar te verwachten hebben. Zodat er geen misverstand ontstaat tussen een Spaanse en een Nederlandse overheidsdienst en laatstgenoemde door een onnodig grote marge van onzekerheid te snel het zekere voor het onzekere neemt. Zo’n aanscherping van standaarden is in allerlei sectoren gebruikelijk. Dat de veiligheidssector daarop een uitzondering zou moeten zijn is ongewenst en ongelukkig. Juist de veiligheidssector die het machtsmonopolie uitoefent moet in de pas lopen met de rest van de samenleving.
Door een onvolledige of ondermaatse procedure in de veiligheidssector loopt de samenleving een verhoogd risico op maatschappelijke ontwrichting. Het is vaker beweerd, de meeste winst in het terugdringen van terrorisme kan worden behaald door betere samenwerking van overheidsdiensten over de grenzen heen. Welnu, daar hoort ook een degelijke en zorgvuldige procedure bij. Het systeem van signalering moet worden verfijnd. Wat bij het incident Maassilo gebeurde tussen Spanje en Nederland was onnodige improvisatie. Het gaat om het vinden van een balans waarbij de veiligheid niet per definitie de andere waarden terugdringt. Indien veiligheid domineert dan bevinden we ons in de controlestaat met ook nog eens binnensteden die zijn vergeven van betonnen bloembakken. Als stille tekens van het onvermogen tot handelen van de overheid.
Foto: Veiligheidsmaatregelen in Duitsland in 2016: ‘Auf vielen Weihnachtsmärkten wurde die Sicherheitsvorkehrungen verschärft. Dieses Bild wurde auf dem Striezelmarkt auf dem Altmarkt in Dresden aufgenommen.’
George Knight 