Willem-Alexander is de beste dubbelganger van zichzelf. Hij en de familie Van Oranje zijn niet wat ze beweren te zijn

Hoe noem je een lookalike of dubbelganger die totaal niet lijkt? Een plaatsvervager? Artiestenbureau JB Productions maakt publiciteit voor iemand van wie het claimt dat die op koning Willem-Alexander lijkt. Naar eigen zeggen was hij te zien in campagnes voor De Staatsloterij, Ter Stal, Toto, Burger King en Albert Heijn. Artiestenbureau JB Productions zegt over zichzelf ‘al 32 jaar uw partner voor het boeken van artiesten, winkelcentrum promotie, huren van attracties, kindershows en Sinterklaas entertainment en Kerst entertainment‘ te zijn.

De tragiek van het Nederlandse koningshuis is dat koning Willem-Alexander de beste dubbelganger van zichzelf is. Het verschil tussen schijn en wezen is immens. De kloon van Artiestenbureau JB Productions komt niet in de buurt van wat Willem-Alexander is.

Het kenmerk van de Nederlandse monarchie is de gespletenheid ervan. Een voorbeeld daarvan is de omgang met kunstbezit dat goed de mentaliteit verraadt. De koninklijke familie claimt belang te hechten aan kunst en als vertegenwoordiger daarvan heeft het de kunstminnende prinses Beatrix naar voren geschoven omdat ze op goede voet zou staan met allerlei kunstenaars. Maar tegelijk liegt, fraudeert, steelt en verkoopt de monarchie op slinkse wijze kunstbezit dat het zichzelf heeft toegeëigend en zeer vermoedelijk rijksbezit is. Dus van u en mij.

Onderzoeksjournalisten van onder meer Zembla en NRC hebben afgelopen jaren misstanden en financiële en juridische scheve schaatsen van leden van de koninklijke familie blootgelegd. Het heeft de Tweede Kamer in beweging gebracht. Want wat rijkseigendom is moet niet door de familie van Oranje ontvreemd kunnen worden.

Het recent verschenen boek Tussen Kunst en Cash van NRC-journalisten Arjen Ribbens en Pieter van Os zet de malversaties door leden van het Nederlandse koninklijke huis op een rijtje in het hoofdstuk ‘Familie Van Oranje’. Ook voor iemand die de feiten al kent is voor het aanzien van de Nederlandse monarchie de opsomming vernietigend om te lezen.

Eruit blijkt dat de leden ervan worden gedreven door hebzucht, elk ontbrekend respect voor kunst en erfgoed, de brutaliteit en arrogantie om procedures opzij te zetten en mensen die van hen afhankelijk zijn voor hun karretje te spannen en het totaal gemis aan verbondenheid met de Nederlandse kunst, geschiedenis en samenleving. Het beeld ontstaat dat het eigen welzijn en het spekken van de bankrekening het enige is dat telt voor de familie Van Oranje. Botheid, lompheid en intimidatie van ‘onderdanen’ blijkt een Oranje-traditie te zijn. Die verhuld wordt voor de Nederlanders.

Onrecht kan nooit in zichzelf bestaan. Dat wordt pas mogelijk als anderen het mogelijk maken. In dit geval degenen die óf tegen hun zin onder druk worden gezet door de familie Van Oranje om frauduleus te handelen óf uit vrije wil de nabijheid van de kroon zoeken om daar enig voordeel uit te kunnen halen. Dat houdt in dat de Nederlandse monarchie niks is als de samenleving er afstand van neemt en niet accepteert.

Oranjepropaganda is het tegengif tegen deze kritische houding. De meer populaire media worden door de Rijksvoorlichtingsdienst gemuilkorfd door een mediacode en journalisten van serieuze media worden gefêteerd en uitgenodigd door de monarchie zodat elke neiging om kritiek te hebben door Oranje wordt geneutraliseerd.

Hoe dat werkt en hoe ver die steun kan gaan bleek toen prinses Beatrix in 2013 aftrad en ze werd bewierookt in de media. PowNews noemde toen de ‘Beatrix-journalistiek’: ‘Historisch slechte televisie’. Ribbens en Van Os hebben met terugwerkende kracht met hun boek de eer van NRC gered die de toenmalige Vlaamse hoofdredacteur Peter Vandermeersch in 2013 door zijn kritiekloos pro-Oranje mediaoptreden te grabbel gooide.

In een commentaar schreef ik op 30 april 2021:

Wat me elke keer weer verbaast als er een koningsdag of een andere festiviteit is waarbij de leden van de monarchie opdraven is de schaamteloosheid van de gladstrijkers, hermelijnvlooien, jaknikkers, hofmuizen en hielenlikkers van Oranje die zich naar voren dringen om zich te onderwerpen. Waarom doen ze het? Wat winnen ze erbij? Zijn ze betoverd door de magie van de operette waarvan ze hopen dat die op hen afstraalt en niet meer verantwoordelijk voor hun daden?'

Dit gedrag is bevreemdend. Ik kan er niet aan wennen. Hoeveel kritiekloze aandacht voor het koningshuis kan de weldenkende burger aan? Wat heeft dit gedrag nog te maken met een volwassen democratie met mondige burgers die menen zich in de nabijheid van de troon te moeten aanstellen als clowns of ondergeschikten bij wie door een hersenoperatie het zelfbewustzijn is verwijderd?

Wat moet Nederland met een door een artiestenbureau het land ingestuurde slecht lijkende dubbelganger van koning Willem-Alexander die aan het hoofd staat van een controversiële familie, om het neutraal en netjes te zeggen? Het valt het artiestenbureau niet kwalijk te nemen dat het inspeelt op een behoefte die blijkbaar in Nederland bestaat. Het raadsel is waarom de Nederlandse samenleving nog interesse wil tonen in een familie die de kantjes er zo afloopt. Als het een gewone familie was geweest waren ze allang aangeklaagd en veroordeeld wegens wangedrag.

Advertentie

Kersttoespraak Willem-Alexander is komedie van gelijkwaardigheid

Op Eerste Kerstdag was het op televisie weer tijd voor de registratie van de jaarlijkse kersttoespraak van het staatshoofd. Geaffecteerde elegantie van Beatrix is sinds 2013 ingewisseld voor de vlakke houten klazerigheid van Willem-Alexander. Kersttoespraken moeten van alles tegelijk en zijn daarom een kruising van talloze ambities, doeleinden en beperkingen. Een smal pad van politieke correctheid. Het moet verbinden, maar niet tegenover elkaar stellen. Het mag in aanraking brengen, maar niet laten botsen. Het mag over hogere waarden praten, maar geen politiek standpunt innemen. Kortom, een kersttoespraak mag aanstippen, maar niet bijten.

De wisseltruc van staatshoofd en tekstschrijvers is om de Nederlanders iets voor te houden dat klaarblijkelijk ergens over lijkt te gaan door het strooien met begrippen en idealen, zonder daar een standpunt over in te nemen dat aanstoot kan geven, maar door dat weefwerk van abstracties toch een idee van een standpunt te geven dat ergens over lijkt te gaan. Het staatshoofd heeft geen politieke macht, maar de enige manier om iets naar buiten te smokkelen en voor de bühne een idee van macht te suggereren dat geen macht mag zijn is de kersttoespraak. Het is het ultieme rollenspel van een acteur met een klem op de mond die niets aanvechtbaar mag zeggen, maar door laat schemeren iets te zeggen zonder dat hij uiteindelijk werkelijk iets zegt. Complex.

Maakt de klungelige acteur Willem-Alexander nog iets geloofwaardigs van zijn tekst? Nee, maar dat valt niet hem alleen te verwijten. De tekst is een slalom de berg af van ongevaarlijk naar ongevaarlijk waar geen eer aan te behalen valt. Wat te denken van een passage als ‘Maar ons land – onze plek in de wereld – is ons dierbaar. Nederland is een land om je thuis te voelen!’ Tja, is het een wonder? Zo kachelt het verder ‘Wat past, is trots op onze vrije en open manier van leven. Op onze overtuiging dat iedereen in ons Koninkrijk op voet van gelijkwaardigheid mee moet kunnen doen. En op onze rechtsstaat die beschermt wat weerloos is en voorkomt dat alleen de hardste stemmen worden gehoord.’ Is dat een verwijzing naar rechts-nationalisten die tegen de lokale azc demonstreren, naar de VVD die de verworvenheden van de rechtsstaat wil uitkleden of naar het staatshoofd zelf die weet nooit gelijkwaardig aan die andere 17 miljoen Nederlanders te hoeven zijn?

Foto: Kersttoespraak 2015 met koning Willem-Alexander.

Verbouwing Huis ten Bosch flink duurder. Ondanks belofte Rutte

De verbouwingskosten van paleis Huis ten Bosch bedragen volgens RTL Nieuws geen 35, maar 60 miljoen euro. Vorig jaar kostte het premier Rutte moeite om de Tweede Kamer te overtuigen van die 35 miljoen euro. Dat vond de Kamer al te duur. Het voormalige woonpaleis van prinses Beatrix moet vanaf 2018 onderdak bieden aan koning Willem-Alexander en zijn gezin. De Kamer is officieel nog niet op de hoogte gebracht, maar D66 en SP willen volgens Het Parool nu al uitleg van Rutte over de oplopende kosten en over zijn harde belofte dat de kosten 35 miljoen euro zouden bedragen. Die belofte lijkt Rutte nu niet na te kunnen komen.

Uit onderzoek in 2008 en 2009 van de Gentse hoogleraar Matthijs bleek het Nederlandse koningshuis het duurste van Europa. Uit recent onderzoek zou blijken dat de Noorse monarchie nog duurder is. Wat de Nederlandse monarchie kost valt lastig te zeggen, ook omdat het niet in het belang van de monarchie is om kosten openbaar te maken. Inschatting van de totale kosten varieert van 40 tot 110 miljoen euro per jaar.

Twee jaar later: nog geen uitleg voor arrestatie Maessen en Joanna

Twee jaar geleden werden Hans Maessen en Joanna op de Dam in Amsterdam gearresteerd. Nog steeds is het onduidelijk waarom. Bas Blokker wijdt er in NRC een reconstructie aan onder de titel ‘Mee naar het bureau’. Blokker: ‘Maar twee jaar later eist Maessen nog altijd dat het Openbaar Ministerie zowel de agenten die hem aanhielden, als de eindverantwoordelijke bij de politie vervolgt voor zijn onterechte arrestatie. Tot nog toe wijst justitie vervolging af. Woensdag mag hij bij wijze van laatste kans zijn zaak bepleiten in een (niet-openbare) hoorzitting voor het gerechtshof in Den Haag.’ Maessen vermoedt dat het Koninklijk Huis en beveiligers achter hun arrestatie zat omdat hun afwijkende mening niet werd getolereerd. Nederland Vrijstaat.

De Telegraaf tart mediacode door privacy Oranjes te respecteren

Vanwege de publicatie zaterdag van deze foto van een skiënde prinses Beatrix in Lech was De Telegraaf ‘vanmorgen niet welkom bij het traditionele fotomoment van de koning en de koningin en hun kinderen in het Oostenrijkse ski-oord’, aldus De Volkskrant. Het zou hiermee de zogenaamde mediacode overtreden hebben die de Rijksvoorlichtingsdienst de Nederlandse media eenzijdig oplegt. De Telegraaf laat zich niet kennen en plaatst liefst 18 ANP-foto’s van het traditionele fotomoment met de toevoeging: ‘De Telegraaf plaatste zaterdag al foto’s van een skiënde prinses Beatrix’. Sjuul Paradijs twitterde ‘Mooi beeld van de oud-vorstin’.

In een hoofdcommentaar zegt De Telegraaf: ‘Dat de Oranjes de dagelijkse praktijk proberen te reguleren via een mediacode is hun goed recht, maar dat ontslaat Nederlandse media niet van hun verantwoordelijkheid om binnen de journalistieke vrijheid, met in achtneming van Europese jurisprudentie, steeds een verstandige afweging te maken over publicatie van woord en beeld’. Het ziet de foto’s van de skiënde prinses Beatrix als een ‘onschuldige publicatie‘ en een ‘warm eerbetoon’. De Telegraaf opereert slim door de Oranjes royaal in te halen en zich tegelijk niet te laten intimideren door de Rijksvoorlichtingsdienst. Nieuwsmedia hebben immers hun eigen afweging. De mediacode is net zo ouderwets als een monarchie die niet met z’n tijd meegaat.

Foto 1: Op zaterdag 21 februari 2015 door De Telegraaf geplaatste foto buiten de mediacode om van een in Lech skiënde prinses Beatrix. Tweet van hoofdredacteur Sjuul Paradijs

Foto 2 : Foto van koning Willem-Alexander van het vandaag geënsceneerde fotomoment van de Oranjes in Lech voor de pers. Credits: ANP.

Debat kosten monarchie is afleiding voor fundamenteel debat

Update 10 oktober 2016: RTL4 Nieuws komt met het bericht dat de Oranjes al sinds de jaren ’70 ‘een fikse compensatie krijgen voor de belasting die ze moeten betalen’. Omdat de begrotingen van het Koninklijk Huis veel te onduidelijk en onvoldoende transparant zijn is niet precies vast te stellen wat de kosten van die compensatie is. Achtereenvolgende regeringen (Balkenende, Rutte) houden deze onduidelijkheid in stand. Politieke partijen stellen de kwestie van de belastingheffing en bezoldiging niet krachtig aan de orde. 

Morgen 7 oktober behandelt de Tweede Kamer de begroting van de Koning. Op de kamervragen van de vaste commissie voor Binnenlandse Zaken over de ontwerpbegroting 2015 Koning antwoordde premier Mark Rutte afgelopen week. Een kwestie van plussen en minnen over hekken, steigers, vliegregelingen, verbouwingen van paleizen en overschrijdingen van het budget. Uit onderzoek in 2008 en 2009 van de Gentse hoogleraar Matthijs bleek het Nederlandse koningshuis het duurste van Europa. Uit recent onderzoek blijkt de Noorse monarchie nog duurder te zijn. Wat de kosten van de Nederlandse monarchie zijn valt lastig te zeggen, des te meer omdat het niet in het belang van de monarchie is om de kosten openbaar te maken. Inschatting van de totale kosten varieert van 40 tot 110 miljoen euro per jaar. Feitelijk is een debat over kosten een afleiding.

Op de privémening van het PvdA-kamerlid Jan Vos na die het salaris van de koning wilde terugbrengen naar de balkenendenorm van 230.000 euro hebben politici geen kritiek op de monarchie. Inmiddels zwijgt ook Jan Vos. Lokale politici spreken zich soms uit voor de republiek waar landelijke politici zwijgen. Zoals Martien Schurink (PvdA) in Hoorn of een SP’er in Breda die als Q anoniem blijft. Q was achteraf niet blij met de bijdrage in 2013 over de monarchie omdat deze te abstract zou zijn geweest. Een discussie ontstond niet. Maar dat viel Q nauwelijks te verwijten, omdat de wetmatigheid in Nederland is dat nooit een fundamenteel debat over de monarchie ontstaat. Doordat de monarchie goed georganiseerd en sterk vertegenwoordigd is in politiek, maatschappelijke organisaties en media wordt dat debat stelselmatig geblokkeerd. Zodat republikeinen of burgerlijke liberalen vooraf weten dat het niet uitmaakt hoe verstandig hun kritiek is. Deze wordt genegeerd.

Q ziet in de tegenstelling koning-president of monarchie-republiek een schijntegenstelling. Want: ‘Dé centrale vraag die we ons daarbij moeten stellen is die van “hoe worden wij geregeerd?” of “hoe wordt ons land bestuurd?”. Een dergelijke vraag gaat veel verder dan de schijntegenstelling “koning versus president”, het gaat over hoe onze samenleving eruit ziet, in wiens belangen deze is georganiseerd. Het is om deze reden dat socialisten van oudsher republikeinen zijn en waar het SP standpunt nog een wat verwaterde echo van is.’ Met tussenstapjes eindigt Q met de uitsmijter: ‘Gaan we als partij blijven werken als onderdaan van de constitutionele monarchie dat het kapitalisme beheert óf bouwen we aan een massa beweging waarin onze klasse zich opmaakt voor een menselijke samenleving?’ Het is zeker dat deze vraag bij de begroting 2015 over de kosten van het koningshuis door niemand gesteld wordt. Dat zijn de grenzen aan de democratie.

Foto: Koning Willem-Alexander proost met president Vladimir Putin tijdens de Olympische Winterspelen in Sochi, februari 2014.

België en Spanje tonen dat monarchie fundamentele nadelen heeft

Geen nieuws is goed nieuws, maar wel nieuws is slecht nieuws. In België gunt de vorige koning Albert z’n zoon, de huidige koning Filip het licht in de ogen niet. Het Nieuwsblad vindt het belangrijk genoeg om er aandacht aan te besteden. En te verwijzen naar roddelblad Dag Allemaal. Naar aanleiding van recente aanvaringen tussen vader en zoon spreekt dat van ‘Een beschadigingsoperatie binnen de eigen rangen’. Albert en Paola zouden moeite hebben het gezag van koning Filip te aanvaarden en overleggen niet met hun zoon.

Dit gebrek aan coördinatie beschadigt de Belgische monarchie. Vervelend voor een federale staat waarvan vaak wordt gezegd dat het naast de Rode Duivels en de monarchie weinig heeft dat de gemeenschappen nog samenbindt. De verdedigers van de eenheidsstaat voegen daar Manneke Pis, de Belgische keuken, de Franstalige artiest Stromae en de niet-identiteit van de Belgitude nog bij, maar vraag is hoe diep dat gaat.

In Spanje heeft de oude koning Juan Carlos die ooit de democratie redde het later door z’n losse levenswandel inclusief maîtresse en verspilling van geld bij vooral het Republikeinse deel van het publiek verbruid. Dat smeekt om een maatschappelijk debat over het door Juan Carlos eenzijdig aangekondigde aftreden en de opvolging door kroonprins Felipe. Is het niet verstandig om daarover het publiek te raadplegen? Met als inzet een debat over de vraag welk staatshoofd het verkiest en welke staatsvorm het beste bij een land past.

Het is iets van oude tijden dat burgers zich niet kunnen uitspreken over het staatshoofd dat ze boven zich moeten verdragen. De voorbeelden in België en Spanje tonen aan dat erfopvolging het risico in zich draagt dat niet de beste persoon benoemd wordt. Of zo iemand te lang blijft zitten en de functie niet meer aankan. En zo alsnog z’n land beschadigt. Erfopvolging is dus meer dan het principiële bezwaar dat een functie niet door iedereen bezet kan worden, het talent daarvoor en de invulling ervan. Het omvat ook de rol van de oude koning die zich als ongeleid projectiel niets laat zeggen en niet door politiek of burgers afgezet kan worden.

Nederland heeft in 2013 bij het aftreden van koningin Beatrix geen aanzet tot een maatschappelijke debat gekend over haar opvolging. Door een verpletterende publiciteitscampagne die alle media tot pro-monarchie gelijkgeschakelde en hermelijnvlooien zelfs het minste Republikeinse protest tot zwijgen brachten werden de burgers overrompeld. Met de feilloos uitgevoerde Oranje-doctrine van overmacht, suggestie van massale steun en niet dulden van fundamentele tegenspraak. Of de monarchie de wil van het volk is valt door die gelijkschakelde marketing en publiciteit niet meer uit te maken. Het aftredende staatshoofd presenteert het volk het nieuwe staatshoofd alsof het een onderonsje tussen ouders en kind is. Dat zou niet zo moeten zijn.

Foto 1: Omslag van Dag Allemaal, 2014.

Foto 2: Orson Welles als koning Macbeth in de film Macbeth (1948) die hij ook regisseerde.

Kritiek Greenwald op anti-democratische Britse monarchie

Natuurlijk is monarchie flauwekul. Maar operette kan leuk zijn. En mensen amuseren. Dan heeft monarchie een functie. Het moet niet te serieus genomen worden. Het kan fout gaan in de vermenging van ernst en luim. Het is of het een of het ander. Dus laat monarchie amusement of macht zijn. Maar niet allebei tegelijk.

De Nederlandse monarchie heeft weinig formele macht, maar veel informele macht. Dat ligt niet alleen aan de hermelijnvlooien, gladstrijkers, jaknikkers en hielenlikkers die zich in een geconditioneerde reflex als konijnen naar een lichtbak op de monarchie richten. De monarchie verdedigt ook het eigenbelang. De politiek probeert de macht van de monarchie langzaam af te breken. Modernisering wordt dat genoemd. 

In een kritisch stuk voor The Intercept gaat de Braziliaans-Amerikaanse onderzoeksjournalist, advocaat en activist Glenn Greenwald helemaal los in zijn kritiek op de Britse maatschappij die hij als uitermate archaïsch ervaart. Dit in reactie op de afwikkeling van het protest van zijn partner David Miranda die in augustus 2013 bij een overstap negen uur op de luchthaven Heathrow werd ondervraagd. Greenwalds achterliggende kritiek is de dubbelzinnigheid van het Britse en Amerikaanse establishment dat het berispend opneemt voor niet-westerse journalisten en dissidenten in verre landen, maar de eigen journalisten al gauw als terroristen of medeplichtigen (accomplices) aan terrorisme brandmerkt. Hij beschrijft de Britse politiek cultuur als volgt:

The political elite of that country cling desperately to 17th century feudal traditions. Grown adults who have been elected or appointed to nothing run around with a straight face insisting that they be called “Lord” and “Baroness” and other grandiose hereditary titles of the landed gentry. They bow and curtsey to a “Queen”, who lives in a “palace”, and they call her sons “Prince”. They embrace a wide range of conceits and rituals of a long-ago collapsed empire. The wig-wearing presiding judge who issued this morning’s ruling equating journalism with terrorism is addressed as “Lord Justice Laws” (he can be seen here).

None of this behavior bears any relationship to actual reality: it’s as though the elite political class of an entire nation somehow got stuck in an adolescent medieval fantasy game. But the political principles of monarchy, hereditary entitlement, rigid class stratification, and feudal entitlement embedded in all of this play-acting clearly shape the repressive mentality and reverence for state authority which Her Majesty’s Government produces. That journalism disliked by the state can be actually deemed not just a crime but “terrorism” seems a natural by-product of this type of warped elite mindset, as does the fact that much of the British press led the way in demanding that the Guardian’s journalism be criminalized (not unlike how many members of the American media have become the most devoted defenders of the NSA and have taken the lead in demonizing the journalistic transparency brought to that and other government agencies).

Foto: Poster Duck Soup (1933) van Le McCarey met de Marx Brothers in Freedonia.

Oranjes zwijgen over Zorreguieta. Dwaze zoon Matte Mourik filmt

Update 21 november 2014: Of Jorge Zorreguieta wel of niet overleden is is niet waar het om gaat. Wel dat de Zorreguieta’s Nederland opzadelen met een verkeerde mentaliteit. Koningshuis en gevestigde media wringen zich al jaren in vele bochten om die verkeerde mentaliteit goed te praten of professioneel uit de publiciteit te houden. Maar er zijn uitzonderingen die de mentaliteit van Zorreguieta principieel blijven afkeuren. 

Hebt u het uit 2011 daterende burgerinitiatief en de aangifte tegen Jorge Zorreguieta al getekend? Het gaat over zijn rol bij de gedwongen verdwijningen tijdens de Argentijnse dictatuur (1976-1983). Maxima’s vader blijft volhouden van niets geweten te hebben. Maar deskundigen als professor Michiel Baud, jurist Theo van Boven of journalist Arnold Karskens achten dit ongeloofwaardig. Zie hier een beeldverslag.

Er is een wet om Jorge Zorreguieta ter verantwoording te roepen. Maar in Nederland blijft het stil. Zoals het ook in de kwestie Demmink door maatschappelijke druk tien jaar moest duren voordat er een diepgaand onderzoek kwam. De Nederlandse justitie zwijgt. Vanavond vertoont de IKON de documentaire ‘De Dwaze Zoon‘. Over filmmaker Matte Mourik die de aanklacht van z’n vader, de inmiddels gestorven diplomaat en dichter Maarten Mourik tegen Zorreguieta heeft overgenomen. Treedt Matte in de voetsporen van z’n vader?

In de VPRO Gids wordt Matte Mourik om commentaar gevraagd. Dat de Oranjes zwijgen vindt hij smakeloos, terwijl ze de mond vol hebben van mensenrechten en onrecht. Zoals prinses Beatrix een betere wereld in haar kerstboodschappen schetste. Niets menselijks is de Oranjes vreemd, die betere wereld moet wel bij de ander beginnen. Niet in eigen kring. Matte Mourik: ‘Als koningin Beatrix nou ooit wat had gezegd, of Maxima of Willem-Alexander. Maar zij zwijgen.’ Zo is de kwestie-Zorreguieta een kwestie-Oranje geworden. Hoogste tijd voor een diepgaand onderzoek naar de vader van de koningin. Durft de Nederlandse justitie dat aan?

Foto: Schermafbeelding van ‘Teken het burgerinitiatief tegen Jorge Zorreguieta‘, 17 februari 2014.

Zie hier stukken over Jorge Zorreguieta op dit blog.

Kunstwereld moet leren kritisch te worden op het koningspaar

‘Kunnen we niet breken met dat oneindige gedweep van het moment, die amechtige idolatrie die nu gaande is rondom het koningspaar, met name in de kunstwereld. Alsof ZIJ ons gaan redden, de culturele hoeders van het eerste en laatste uur, met hart voor de kunst van hun eigen generatie.’ Aldus Domeniek Ruyters in een opinieartikel in kunsttijdschrift Metropolis M naar aanleiding van de selectie van de kunstenaars Femmy Otten, Rineke Dijkstra en Iris van Dongen om een staatsieportret van koning Willem-Alexander te maken.

Ruyters vraagt zich af waarom de Nederlandse kunstwereld zo kortademig het koningspaar verafgoodt. Dat doet het op zo’n manier dat die kunstwereld in de jacht om de gunst er alleen maar uitgeput van raakt. En er uiteindelijk bloednerveus en onzeker van wordt of die jacht wel uitbetaalt. Breken met die jacht op de gunst is gewenst voor de psychische hygiëne van de kunstwereld. Het moet niet dweepziek tegen de macht aankruipen en zich er door in laten kapselen, maar die macht ter discussie stellen. Niet verbitterd en chagrijnig, maar fair en vol verbeelding. Dat vraagt afstand. Want door zich over te leveren aan de macht verraden de kunstenaars hun eigen kunst. Die vrij moet zijn om alles ter discussie te kunnen stellen. Daarbij helpt afhankelijkheid niet.

Natuurlijk weet iedereen dat er een spel gespeeld wordt dat niet serieus genomen moet worden. Als Maxima wordt gevraagd een tentoonstelling in een museum te openen of een voorstelling bij te wonen, dan gebeurt dat omdat het extra publiciteit oplevert. Gelijk oversteken is de deal. Dieper dan dat gaat het niet. De rol van prins Constatijn in de Raad van Toezicht van het Stedelijk Museum is al serieuzer omdat het inhoudelijker is. En op de achtergrond speelt, zonder dat de Oranje uiterlijke schijn de dynamiek van de kunst verdringt.

Prinses Beatrix en prins Claus probeerden ook ooit kunstenaars voor zich te winnen. Schrijvers, componisten, regisseurs, schilders en uitvoerende kunstenaars lieten zich op Drakensteyn graag fêteren door de macht. Met dure drank. In een spel dat zegt ‘m’n autonomie geef ik toch niet prijs‘. Maar die culturele avonden hadden iets innemends door de poging om met elkaar te proberen de tijdgeest te pakken. Het pleit voor Beatrix en Claus dat ze het debat aangingen. Het was tweerichtingsverkeer waar de huidige relatie tussen koningspaar en kunstwereld eenrichtingsverkeer is. En oppervlakkig. Van boven naar beneden. Behalve enkele kunstenaars die een opdracht krijgen en de gebruikelijke kunstbobo’s die een Oranje sjaal aantrekken zoals een courtisane een roos in haar haar stopt heeft de kunst niks te winnen bij afhankelijkheid van de macht. Bij staatskunst.

Foto: Rineke Dijkstra, Staatsieportret van koning Willem-Alexander, mei 2013. Credits: RVD.