Turkse coup mislukt. In het nauw gebracht deed Erdogan via sociale media beroep op volk. Normaal wijst hij dat af

Het is jammer dat de couppoging van een deel van de Turkse strijdkrachten is mislukt. De strijdkracht heeft een traditie om de grondwet en het secularisme te beschermen. De claim dat president Recep Erdogan daar een loopje mee neemt en de democratische rechtsstaat buiten werking stelt is gerechtvaardigd. Kritiek is er eveneens op de regering die aanslagen niet weet te voorkomen. De relatie met IS en Koerden is getroebleerd.

Nog steeds is het onduidelijk wie er achter de coup zaten. Het zou vooral vanuit de luchtmacht gesteund zijn. Vaak is dat het meest Westerse onderdeel van een krijgsmacht. Erdogan verwijst als aanstichter naar de Turks-Amerikaanse islamprediker Fethullah Gülen waarmee hij sinds 2013 op voet van oorlog verkeert. Met deze verwijzing geeft Erdogan de VS een waarschuwing om in te binden. Gülen zou voor de CIA werken.

Door het mislukken van de coup komt Erdogan versterkt uit de strijd. Zo lijkt het. Maar het was op het randje ondanks het feit dat de couppoging slechts gesteund werd door delen van de krijgsmacht. De president heeft ook een deel van zijn geloofwaardigheid ingeleverd. Want uitgesloten van de gevestigde media nam hij zijn toevlucht tot sociale media (FaceTime). In 2013 veroordeelde hij sociale media die nu zijn redding waren als lastpost. Hetzelfde geldt voor Erdogans oproep aan het volk om te protesteren tegen de coup, terwijl hij anders volksprotest hard afwijst en neerslaat. Niets is tegenstrijdiger dan de logica van een autoritaire leider.

Democratisering Turkije kent dwaalwegen. En overheidsgeweld

Chauffeur Hakan Yaman werd op 3 juni 2013 tijdens de Gezi Park protesten in Istanbul hard aangepakt door Turkse veiligheidstroepen. Hij was op de verkeerde tijd op de verkeerde plek in het verkeerde land. Vijf agenten molesteerden hem en gooiden hem voor dood in een vuur. Ze dachten met een demonstrant te maken te hebben en willen hem vermoorden. Hij kon er ternauwernood aan ontsnappen. Gevolg is dat-ie aan het ene oog blind is en in het andere oog het zicht voor 80% verloren heeft. Dit gewelddadig optreden van Turkse veiligheidstroepen is geen uitzondering. Amnesty verwijst naar de  Turkse Medical Association die bij de onlusten meer dan 8000 gewonden telde. En er is sterk bewijs dat er door politiegeweld drie doden vielen.

Midden-Oosten deskundige, kritische wetenschapper en blogger Juan Cole stelde na de Gezi Park protesten in juli de vraag of Turkije het nieuwe Egypte is. De richting die Turkije uitgaat leidt volop tot controverses: ‘Among American academics and policy makers there is an influential contingent who have held up Erdoğan’s government as a model for “Islamic democracy” in the rest of the Muslim world.’ Dit idee werd jarenlang door de huidige minister van Buitenlandse Zaken Frans Timmermans in een vorige functie op de Nederlandse media verkondigd. Als lichtend voorbeeld van een democratische islam. Toenmalig koningin Beatrix zei nog in april 2012 tegen  de Turkse president Abdullah Gül: ‘Voor velen is uw land een inspiratie en een voorbeeld‘. Echt?

Facebook ontkent samenwerking met Turkse overheid. Leuk?

Internetbedrijven als Apple, Facebook, Skype, Yahoo, Microsoft en Google kampen sinds de onthullingen van Edward Snowden over het PRISM-spionageprogramma met een geloofwaardigheidsprobleem. Ze ontkennen de samenwerking met overheden in het doorgeven van persoonsgegevens van gebruikers, maar kunnen de twijfel hierover niet overtuigend wegnemen. Des te meer omdat blijkt dat deze bedrijven in het contact met de overheden een wettelijk verbod opgelegd hebben gekregen om hierover in het openbaar iets te zeggen. Het kenmerk van en voorwaarde voor de controlestaat is de hechte samenwerking tussen bedrijfsleven en overheid. Silicon Valley levert de techniek, en de Amerikaanse overheid besteedt er miljarden dollars per jaar.

In Turkije vervloekte premier Erdogan tijdens de recente onlusten de sociale media en betichtte ze ervan leugens te verspreiden. De onlusten werden met veel politiegeweld en gebruik van traangas neergeslagen. De Turkse regering dreigde Twitter onlangs met sluiting als het geen gegevens van demonstranten overlegde. Met name over degenen die in tweets Erdogan ‘beledigd’ zouden hebben. Over de reactie van Twitter bestaat onduidelijkheid. Twitter werkt officieel niet aan PRISM-spionageprogramma deel en komt nog het meest geloofwaardig over van de grote techbedrijven. Door de weerstand om met overheden samen te werken.

Facebook heeft een groter geloofwaardigheidsprobleem. In de VS, Europa, Turkije en waar dan ook. Het ontkent met de Turkse overheid samengewerkt te hebben en voelde zich genoodzaakt hierover een verklaring uit te geven. Dit komt nadat de minister van Communicatie Binali Yildrim gisteren verklaarde dat Facebook goed samenwerkt met de regering: ‘Facebook has been working in coordination with the Turkish authorities for a long time. They have a unit in Turkey. We don’t have any problem with them.’  Wat je noemt een doodskus die de Amerikaanse regering in het openbaar nooit zou geven. Facebook probeert nu de publicitaire schade te beperken door samenwerking met de Turkse regering te ontkennen. Maar hiermee lijkt Facebook haar imago van beschermer van de privacy alleen maar verder te beschadigen. Onderhand begrijpt iedere gebruiker dat privacy op het internet dood is, en dat de techbedrijven hierover liegen. Dat is niet leuk.

Foto 1: Facebook

Foto 2: Verklaring van Facebook over de samenwerking met de Turkse regering.

Grootschalige inzet traangas en pepperspray past democratie niet

Traangas, ofwel CS-gas en pepperspray zijn middelen die overheden inzetten om burgerlijk protest de kop in te drukken. Opmerkelijk is dat het militair gebruik van CS-gas volgens de Geneefse Conventie verboden is. Zijn er voorwaarden voor het gebruik van traangas en pepperspray tegen burgers? Want de middelen bevatten giftige stoffen die niet ongevaarlijk zijn. Verdedigbaar is dat de middelen ingezet worden als laatste middel om rellen of plunderingen te voorkomen. Hoe omvangrijker in Europa het protest tegen het overheidsbeleid wordt, hoe meer het erop lijkt dat de inzet steeds laagdrempeliger wordt. Moet de EU hier niet eens initiatief nemen? De Turkse politie kreeg de afgelopen weken veel kritiek op het overdadig gebruik van beide middelen.

Het gebruik bij protesten of onlusten roept volop vragen op. Wat voor effect heeft het op de gezondheid van kwetsbare groepen als bejaarden, zwangere vrouwen, chronisch zieken en kinderen? Iemand die niet aan een protest meedoet wordt er in een stad toch ongewild mee geconfronteerd. Ook binnenshuis. Het zijn dure middelen die een overheid niet zomaar weggooit. Turkije kocht naar verluidt de afgelopen 12 jaar voor 21 miljoen dollar aan CS-gas en pepperspray in vooral de VS en Brazilië. Is het waar zoals een criticus van de Turkse regering zegt dat de houdbaarheidsdatum van het CS-gas dat nu tegen demonstranten in Turkije wordt gebruikt 2004 is? Wat heeft dat voor effect op de stabiliteit en de giftigheid van het traangas?

De grootschalige inzet ervan tekent de kloof die tussen overheden en burgers bestaat. Burgerlijk protest is een recht in een liberale democratie dat gerespecteerd dient te worden. Een bezetting van het Gezi-park in Istanbul kan een overheid zwaar opvatten, maar het rechtvaardigt op geen enkele manier het grootschalig gebruik van CS-gas of pepperspray tegen demonstranten. Zolang het protest niet tot ongewenste gevolgen leidt dient de politie terughoudend op te treden. En het gebruik van CS-gas en pepperspray achterwege te laten. Met het gebruik ervan laadt een regering de verdenking op zich dat het door haar argumenten heen is. De kloof met de burger met bruut geweld verbreden biedt voor de toekomst geen enkele oplossing.

Foto: De Turkse politie voegt Jenix Pepper Spray toe aan een waterkanon dat tegen demonstranten in Turkse steden wordt ingezet. Juni 2013. De produkt informatie van Jenix zegt dat het effect van pepperspray is dat een ‘aanvaller ongeveer 30 en 60 minuten zal worden geïnactiveerd’.