Gülenbeweging in Nederland moet worden getolereerd. Maar is een conservatieve, islamitische invloed die weinig waardering verdient

‘Het is niet redelijk om de islam de schuld te geven van de wreedheden van de gewelddadige radicalen. Maar wanneer terroristen claimen uit naam van de islam te handelen, dan dragen ze die identiteit – zij het alleen in naam. Daarom moeten gelovigen er alles aan doen om te voorkomen dat dit kankergezwel zich uitzaait binnen onze gemeenschappen. Doen we dat niet, dan zullen we medeverantwoordelijk zijn voor het besmeurde imago van ons geloof.’ Aldus de vertaling door WijBlijvenHier! van een opiniestuk van 27 augustus 2015 in The Wall Street Journal van de in de VS wonende Turkse politicus en islamprediker Fethullah Gülen.

Dit fragment verklaart enkele misverstanden. 1) Terroristen die zeggen uit naam van de islam te handelen doen dit ook daadwerkelijk; die claim kan hun niet ontnomen worden. 2) Gülen verwijst naar IS; hij ging hiermee in tegen president Erdogan van wie wordt gesuggereerd dat hij IS de hand boven het hoofd hield als tegenwicht van Koerdische ambities om een eigen staat te stichten. 3) Gülen profileert zich als gematigd moslim die inzet op onderwijs en modernisering; net als Tariq Ramadan brengt Gülen de moderniteit naar de islam, maar niet de islam naar de moderniteit. Dat houdt in dat hij moslims apart wil houden.

Moslimpredikers als Gülen en Ramadan meten zich een modern image aan, maar zijn conservatieve denkers die opteren voor apartheid van hun gelovigen. Ook in Nederland is de Gülenbeweging (Hizmet) actief. Het wordt al jarenlang beschuldigd van islamisering. Onder het mom van wereldburgerschap, interculturaliteit en interreligieusiteit wordt dat verhuld. Het is volgens critici een controversiële, streng-islamitische beweging die mannen boven vrouwen stelt en homoseksualiteit verwerpt. Het Rotterdamse raadslid Anita Fähmel (Leefbaar Rotterdam) concludeerde begin 2009 in een rapport dat de Gülenbeweging islamitisch-fundamentalistisch is. De geslotenheid maakt toetsing lastig en controle onmogelijk.

Eind december 2010 nam toenmalig minister van Binnenlandse Zaken Piet Hein Donner (CDA) het in een overleg in de Tweede Kamer op voor de beweging na aanvallen van SP en PVV. De Fethullah Gülen-organisatie presenteerde het op haar site. De Turks-Nederlandse SP’er Sadet Karabulat probeert al jaren om de overheidssubsidie voor deze in haar ogen crypto-islamistische beweging terug te draaien. Ze kwam niet langs de coalitie van christenen en gedogende seculieren die de waarschuwingen over de beweging negeerden.

Dit was in tijd dat in Amsterdam burgemeester Eberhard van der Laan afscheid nam van het idee van compenserende neutraliteit van zijn voorganger Job Cohen omdat het de scheiding van kerk en staat onaanvaardbaar ver oprekte. Religie werd door de toenmalige wetgevers gezien als een instrument dat via overheidssubsidies ingezet kon worden om sociale rust en cohesie te kopen. De aanname was dat gematigde religieuze stromingen de radicale stromingen de wind uit de zielen konden nemen. De inschatting was dat de Gülenbeweging gematigd was, hoewel dat door de geslotenheid en de verborgen agenda van de beweging niet te controleren was en uiteindelijk neerkwam op wensdenken van de toenmalige politieke klasse.

Het gedogen van de Gülenbeweging en de enthousiaste medewerking van de politieke elite in het CDA en de PvdA leidde desondanks tot kritiek. In opdracht van toenmalig minister Van der Laan lichtte moslim en islamwetenschapper Martin van Bruinessen de beweging door en kwam in december 2010 met een rapport dat constateerde dat het wel meeviel. Maar Van Bruinessen werd partijdigheid verweten, door onder andere  Elise Steilberg die in De Volkskrant schreef: ‘De grootste bron van zorg vormden steeds de zeer gesloten mono-ethische schoolinternaten, die onder geen enkel overheidstoezicht vallen en dat Minister Donner het geheel in orde vindt dat een instelling die zich naar buiten als seculier voordoet, in haar kern diep religieus is.’

Nu keert Erdogans bewind zich tegen de Gülenbeweging. In Turkije en daarbuiten. In een overgenomen beweging verandert een coup in een tegencoup. Met dead weight van Hizmet. Ongewenst is dat dit conflict naar Nederland overslaat. De ene islamitische beweging die de andere islamitische beweging wil vervolgen doet dat maar buiten de Nederlandse grenzen. Leden van Hizmet moeten nu geen krokodillentranen huilen en net doen alsof ze deel uitmaken van een moderne beweging die gaat voor democratie, rechtsstaat en openheid. In de jaren dat Erdogan en Gülen nog bondgenoten waren gaf het geen kik toen de seculiere oppositie werd vervolgd. De Gülenbeweging zal nu ook voor de naïeve delen van de Nederlandse politiek de onschuld voorgoed voorbij zijn. Het wordt getolereerd, maar hoeft niet meer op enig privilege te rekenen.

Foto: Turks worstelen, 1979.

Turkse coup mislukt. In het nauw gebracht deed Erdogan via sociale media beroep op volk. Normaal wijst hij dat af

Het is jammer dat de couppoging van een deel van de Turkse strijdkrachten is mislukt. De strijdkracht heeft een traditie om de grondwet en het secularisme te beschermen. De claim dat president Recep Erdogan daar een loopje mee neemt en de democratische rechtsstaat buiten werking stelt is gerechtvaardigd. Kritiek is er eveneens op de regering die aanslagen niet weet te voorkomen. De relatie met IS en Koerden is getroebleerd.

Nog steeds is het onduidelijk wie er achter de coup zaten. Het zou vooral vanuit de luchtmacht gesteund zijn. Vaak is dat het meest Westerse onderdeel van een krijgsmacht. Erdogan verwijst als aanstichter naar de Turks-Amerikaanse islamprediker Fethullah Gülen waarmee hij sinds 2013 op voet van oorlog verkeert. Met deze verwijzing geeft Erdogan de VS een waarschuwing om in te binden. Gülen zou voor de CIA werken.

Door het mislukken van de coup komt Erdogan versterkt uit de strijd. Zo lijkt het. Maar het was op het randje ondanks het feit dat de couppoging slechts gesteund werd door delen van de krijgsmacht. De president heeft ook een deel van zijn geloofwaardigheid ingeleverd. Want uitgesloten van de gevestigde media nam hij zijn toevlucht tot sociale media (FaceTime). In 2013 veroordeelde hij sociale media die nu zijn redding waren als lastpost. Hetzelfde geldt voor Erdogans oproep aan het volk om te protesteren tegen de coup, terwijl hij anders volksprotest hard afwijst en neerslaat. Niets is tegenstrijdiger dan de logica van een autoritaire leider.

Wie gelooft de rector Islamitische Universiteit Rotterdam nog?

Update 10 juni 2015: Minister Jet Bussemaker (OCW) heeft het vertrouwen in rector Akgündüz opgezegd, aldus de NOS. Zij eist zijn vertrek nadat hij  afgelopen weken in de aanloop naar de Turkse verkiezingen de links-Koerdische partij HDP ‘een partij van homo’s en Armeniërs’ noemde. Maar er zijn mer incidenten geweest. De rector is een aanhanger van de AKP van president Erdogan. Bussemaker kan de rector van deze HBO-instelling niet ontslaan, ze heeft de Raad van Toezicht verzocht Akgündüz weg te sturen. Of de Raad naar Bussemaker luistert valt te bezien. De stok achter de deur is dat het kabinet de accreditatie van de Islamitische Universiteit Rotterdam intrekt, vice-premier Asscher dreigde daar in oktober 2013 al mee.  

De Islamitische Universiteit Rotterdam (IUR) is een academische instelling in wording. De titel ‘Universiteit‘ is in Nederland onvoldoende beschermd waardoor elke instelling zich zo kan noemen. Het is een soennitisch-Turkse instelling die afwijzend is naar de alevitische of sjiitische islam. Rector Ahmet Akgündüz is in opspraak gekomen na anti-westerse uitspraken. Vice-premier Asscher dreigt met intrekken van de accreditatie als de rector zijn woorden niet terugneemt. Ze passen volgens Lodewijk Asscher niet binnen de Nederlandse rechtsstaat. De IUR ontkent in een persbericht alle beschuldigingen. Maar hoe kan Akgündüz nog overtuigen?

Protesten bij bezoek Erdogan leiden af van Turkse tegenstellingen

Update 21 januari 2014: VVD-Kamerlid Pieter Duisenberg pleit voor intrekking van de accreditatie van de Islamitische Universiteit in Rotterdam, aldus Trouw. Aanleiding zijn uitlatingen van de rector, dr. Ahmet Akgündüz die het geweld van de regering-Erdogan tegen demonstranten goedpraat. Nog in oktober 2013 dreigde vice-premier Asscher met intrekking van de accreditatie na anti-westerse uitspraken van de rector. 

De Islamitische Universiteit Rotterdam (IUR) is een academische instelling in wording. De titel ‘Universiteit’ is in Nederland onvoldoende beschermd waardoor elke instelling zich zo kan noemen. In 2009 oordeelde een commissie over de hoogste opleiding, de masteropleiding Islamitische geestelijke verzorging dat het ‘voldoet aan de eisen voor de basiskwaliteit die een voorwaarde zijn voor accreditatie’. Maar de IUR laat weten dat deze opleiding door de  Nederlandse en Vlaamse Accreditatieorganisatie NVOA nog steeds niet geaccrediteerd is. Dat betekent dat een officieel keurmerk ontbreekt, dat de voorwaarde voor bekostiging door de overheid ontbreekt en dat de IUR geen recht heeft om erkende diploma’s af te geven. Opmerkelijk is dat dr. Jan Peters zowel deel uitmaakte van de accreditatiecommissie uit 2009 als lid is van de Raad van Toezicht van de IUR.

De IUR presenteert zich als een instituut voor moslims met diverse achtergronden. Maar da’s schijn. Het is een Turks-soennitische instelling waar Turkse namen in de staf de meerderheid vormen. Ondanks die Turkse steun dreigde in 2003 een faillissement door de aankoop van het kapitale pand van 2,5 miljoen euro aan de Bergsingel. De Triodos Bank schoot de IUR  te hulp met een lening. Wat een criticus tot de verzuchting brengt waarom een bank die uit de antroposofie voortkomt islamisten steunt. In 2002 merkte Johan Meuleman van de concurrerende Islamitische Universiteit Europa (IUE) op over de IUR: ‘(..) een groot deel van de bestuurders zit gewoon in Ankara achter een bureau. De meeste docenten, inclusief de rector zelf, spreken geen woord Nederlands. Dus wie zouden dan die financiers moeten zijn?‘ De IUE staat ook onder Turkse invloed.

Volgens Jan Felix Engelhardt heeft de IUR hechte banden met de Nurcu-beweging. Een nadeel voor studenten. Een hedendaagse representant die zich internationaal manifesteert is Fethullah Gülen die tegenstanders als pseudo-modernist zien. De beweging brengt de moderniteit naar de islam, maar niet omgekeerd. Het wijst de moderne wetenschap echter niet af. De samenwerking tussen premier Erdogan en de Gulen-beweging lijkt sinds kort voorbij. Binnen de regerende AK-partij bestaan verschillende facties. Premier Recep Erdogan is een Nakşiler, een aanhanger van de Nakşibendi die ook voortkomt uit de spirituele Soefi-beweging.

Erdogan bezoekt komende donderdag de IUR. Turkse-Nederlanders combineren zijn bezoek met een protest tegen de plaatsing van Yunus. Dat wijst in hun ogen op verkeerde keuzes die de Nederlandse pleegzorg maakt. Door de commotie over Yunus en de aandacht die Turkse media en politici voor de vermeende onverenigbaarheid van islam en homosexualiteit opeisen wordt de interne Turkse strijd gemaskeerd. Daar waar extreem-rechts, nationalisme en conservatieve islam elkaar kruisen. Premier Erdogans bezoek geeft het zoveelste signaal dat-ie de assimilatie van Europeanen van Turkse herkomst afwijst. Maar frappanter is dat-ie zich waagt in een bolwerk van de Fethullah Gülen beweging. Voor nu een binnenlandse vijand in Rotterdam.

Foto: Banner bij ‘To taqiyye or not to taqiyye? De Gulenbeweging = Vijfde colonne..?‘ op www.fethullahgulen.nl.

Fethullah Gülen en de AK-partij volgens Stratfor

Op mijn stukje Interreligieusiteit met Fethullah Gülen reageerde Yesilkoy Press Agency met een verwijzing en de opmerking dat deze in de VS wonende Turkse prediker voor de CIA werkt. Vandaag werden door WikiLeaks GIF-files e-mails gepubliceerd die ingaan op de relatie tussen de aan Fethullah Gülen verbonden krant Zaman en Stratfor. De analyses van Strafor bevestigen de verbondenheid tussen AK-partij van premier Erdoğan en de Gülen-beweging. Die buiten Turkije een multireligieuze en binnen Turkije een islamistische agenda heeft. Deze conservatieve beweging waakt ervoor zelf in het nieuws te komen.

Uit de e-mails blijkt dat Stratfor een rapport heeft gepubliceerd waarin de Gülen beweging gewelddadig en islamistisch wordt genoemd. Woordvoerders van Zaman willen dat veranderd zien zonder met argumenten te komen. Stratfor bindt in om het contact met Zaman open te houden. Hier enkele onvertaalde passages:

Maart 2010
For the first part of my trip, Emre and I have been hanging out with hardcore Gulenists. We started at Zaman headquarters (Zaman is main Gulenist newspaper and media voice for AKP, Today’s Zaman is the English-language daily). We met with the Editor in Chief of Today’s Zaman and the head of Cihan news agency (which runs their major media outlets). Cihan is now the most powerful media outlet in Turkey. It used to be Hurriyet, dominated by the nationalists, but they’re under attack (will get to that later). They explicitly represented themselves as part of the ‘jamaah’, or the ‘movement’, as they like to call it. The way they represent their agenda is that this is about democratization in Turkey, human rights, world peace, etc. The guy was actually quoting Western liberal philosophers trying to show how much in common they have with them in respect for these democratic values, and this is what’s essential for Turkey’s candidacy in the EU. The irony, they claim, is that people think because they’re Islamist, they’re fundamentalist and not modern, whereas the authoritarians (in their view) ie. the military, are the ones who are seen in the West as modern. This is what frustrates them. So, by promoting this peace, love and democracy campaign, they say they are fighting for constitutional reform, business and political pluralism, civilian control over military, judicial reform, etc.
That there is no secret agenda. (my note — what Emre and I noticed is that in all our meetings with Gulenists, they recite almost the same lines verbatim. they’re very well rehearsed in selling this model. At the root of this, however, is power. The established elite, ie. the military, Istanbul business giants, etc. are being threatened by an Islamist political vehicle fueled by the Anatolian small-to-med business class.) Both of the sources talked about how they need to raise an Anatolian business class to undermine the Istanbul giants (they essentially articulated our own theory, which was cool.). 

We discussed the Ergenekon case a lot, which gave them plenty of opportunity to bash the military for being so irresponsible and disrespectful to the civilian government. What struck us most is how they claim they have allies within the military, people high up in rank, who are disaffected with the establishment and are WILLING to provide leaks to the Gulenist newspapers and intelligence services that support these coup allegations. We heard the exact same story the next day at a Gulenist organization that we visited. More likely this is an allusion to their successful penetration of the military (have sent more detailed insight on this previously)

We also discussed the Gulen schools that are spreading across the globe, expanding Turkish influence. Of course these are the schools with teh best resources, facilities. Students will learn how to speak Turkish, the national anthem, how to be the ‘right kind of Muslim’, etc. In essence, it buys them loyalty. We are still working on getting a complete database of Gulenist schools. They claim that have more than 2,000 in 200 countries so far.

The next day, Emre and I visited a major Gulenist organization that puts together these massive conferences all over the world to promote their agenda, raise funds, recruits, etc. Their office is in a very expensive part of Istanbul. They’ve got the best facilities, this beautiful theater system. In short, they’ve got money. Now you have to ask yourself, where is the money comingfrom? the head of the organization that met with us and propagandized us kept talking about all these peace love and harmony efforts to spread the Gulen ideas and democratize Turkey, spread Turkey’s influence, etc. But their funding comes mainly from co-opting the Anatolian business class. Again we heard about how they have allies within the military ‘brave’ enough to issue leaks on their coup plots.

September 2010:
Apart from this, Gulenists got over-concerned following our special report given their already tarnishing image in the US. We’ve been closely following AKP’s efforts to reverse this situation. However, we are an American company and we wrote in detail on how Gulen community works and their relationship to the AKP. They don’t have anything to say against the facts that we included, because we wrote the truth. But as Reva says, the mere fact that we wrote about them and how they work disturbed them intensely.

They won’t be happy unless we take their side. So, I don’t think that we need to work to make them happy. They are extremely skeptical to us because we are American, and I’m sure they wonder if there is an American plan in the works against Gulen and AKP and if we are a part of it. I think what we need to do is to convince them that there is no such a thing and we write what we know, without taking side by anyone. This could help us to maintain our relationships. Guidance would be much appreciated, especially given HDN republished our article.

Foto: Fethullah Gülen (l.) met Recep Tayyip Erdoğan

Interreligieusiteit met Fethullah Gülen

In Nederland is de Gülenbeweging actief. Het wordt al jarenlang beschuldigd van islamisering zonder daar duidelijk over te zijn. Onder de jas van wereldburgerschap, interculturaliteit en interreligieusiteit wordt dat verborgen. Het is volgen critici een controversiële, streng-islamitische beweging die mannen boven vrouwen stelt en homoseksualiteit verwerpt. Het Rotterdamse gemeenteraadslid Anita Fähmel (Leefbaar Rotterdam) concludeert begin 2009 in een rapport dat de Gülenbeweging islamitisch-fundamentalistisch is.

Eind december 2010 neemt minister van Binnenlandse Zaken Piet Hein Donner het in een overleg op voor de beweging in aanvallen van SP en PVV. De Fethullah Gülen-organisatie presenteert het trots op haar site. De Turks-Nederlandse SP’er Sadet Karabulat probeert vanuit haar seculiere wortels al jaren om de overheidssubsidie voor deze crypto-islamitische beweging terug te draaien. Ze komt niet langs de coalitie van christenen en gedogende seculieren.

Elise Steilberg betoogt in de VK van 31 december 2010 dat de Gülenbeweging in Nederland de vrijheid van godsdienst misbruikt: De grootste bron van zorg vormden steeds de zeer gesloten mono-ethische schoolinternaten, die onder geen enkel overheidstoezicht vallen en dat Minister Donner het geheel in orde vindt dat een instelling die zich naar buiten als seculier voordoet, in haar kern diep religieus is.

Steilberg heeft kritiek op het rapport Van Bruinessen dat in opdracht van de vorige minister van Integratie Van der Laan werd gemaakt. Moslim en islamwetenschapper Martin van Bruinessen zegt in een rapport namelijk dat het allemaal wel meevalt met de beschuldigingen en dat het onrecht aangepakt is. Van Bruinessen stelt alleen dat de Gülenbeweging hier en hier meer openheid moet bieden.

Toch lijkt er meer aan de hand dan de sussende houding van Van Bruinessen suggereert. FNV-voorzitter Agnes Jongerius stapte twee maanden geleden uit het comité van aanbeveling van de Witte Tulp, een aan de Gülenbeweging gelieerd huiswerkinstituut dat Nederlandse overheidssubsidie ontvangt. SER-voorzitter Alexander Rinnooy Kan overweegt hetzelfde.

Het waren opnieuw de religiekritische SP en PVV die vragen stelden bij de overheidssubsidie aan de Witte Tulp. De rest van de politiek zwijgt en stemt toe, onmachtig om een goede afweging te maken tussen godsdienstvrijheid, openheid en een fundamentalistische beweging die onder het mom van integratie onvrijheid en apartheid introduceert.

De gevestigde politiek beseft onvoldoende dat onze godsdienstvrijheid niet door religiekritiek, maar door de Gülenbeweging bedreigd wordt. Minister Donner is vanuit zijn christelijke overtuiging bevreesd om een in de kern religieuze beweging aan te pakken door nadere voorwaarden te stellen en duikt nietsdoend weg achter valse rechtsstatelijkheid. Het wachten is op het vervolg. Wie voegt zich bij de kritiek van SP en PVV?

Foto: Fethullah Gülen