AD’s Sebastiaan Quekel slaat door met relativering aard NSDAP in de jaren 1930

Georg Pahl: Von einem SA-Mann bewachte Häftlinge im frühen Konzentrationslager in der Berliner Friedrichstraße 234, 6. März 1933. Bundesarchiv, Bild 102-02920A / Georg Pahl.

Mijn oog blijft haken aan de volgende passage in een artikel in het AD van Sebastiaan Quekel over de naamsverandering van het Prins Bernhard Cultuurfonds in Cultuurfonds:

Schermafbeelding van deel artikel ‘Schrappen naam prins Bernhard wekt ongeloof bij donateurs Cultuurfonds en historici: ‘We slaan door’ van Sebastiaan Quekel in AD, 8 november 2023.

Het is nogal een bewering van Quekel om een partij die in 1933 elke oppositie heeft uitgeschakeld, het parlement met een machtigingswet terzijde heeft geschoven en de samenleving heeft gelijkgeschakeld geen verboden of criminele organisatie te noemen. Voorjaar 1933 vestigde Hitler een dictatuur.

Een partij die illegaal de macht grijpt zal zichzelf niet verbieden of crimineel noemen. Dat doen dictators nooit. Quekel maakt een behoorlijk irrelevante opmerking. Een speerpunt van de nazi’s was nazificering van de rechterlijke macht en de opleidingen Rechten om een pseudo-legitimatie aan de illegale greep naar de macht te geven. Daar waren juristen voor nodig. Dat lukte pas in 1934.

De NSDAP haalde in de verkiezingen van maart 1933 geen meerderheid met 43,9% van de stemmen. Terwijl in de campagne de oppositie geen eerlijke toegang tot de media had en communistische en socialistische parlementsleden waren gearresteerd. Ze konden geen campagne voeren.

Op welke historische feiten baseert Quekel zijn relativering van het machtsmisbruik van Adolf Hitler en de NSDAP? Die feiten zijn er niet. Of het gangbaar was dat je als Duitser in de jaren 1930 lid werd van de NSDAP betekent nog niet dat de NSDAP geen organisatie was die buiten de grondwet handelde. Duitsers die joods waren werden uitgesloten van het lidmaatschap.

Relativering van de NSDAP dictatuur door Quekel is merkwaardig. Is dat bedoeld om het opportunisme van prins Bernhard mooier te maken dan het was? Trouwens, Bernhard wordt niet zozeer verweten dat hij lid van de NSDAP was, maar dat hij dat later desgevraagd herhaaldelijk heeft ontkend. Dat hij in de jaren 1930 lid van de NSDAP werd, wil nog niet zeggen dat het normaal was om je bij een organisatie aan te sluiten die de grondwet opzij had gezet.

Onderzoek laat zien dat slechts 15% van de Duitsers lid van de NSDAP was. Het is een mythe dat het als Duitser gangbaar was dat je in de jaren 1930 lid van de NSDAP werd. Quekels relativering schiet door richting onwaarheid. Het is Quekel die doorslaat.

PS De reden waarom het Cultuurfonds nu de naam verandert was al sinds 1996 publiekelijk bekend. Dat geeft te denken over het handelen van het eerdere management van het Prins Bernhard Cultuurfonds. Nalatigheid of gebrek aan ruggengraat wil niet zeggen dat de naam van het fonds niet aangepast kan worden. Of dat er sprake is van cancelcultuur. Dat is een gevolg van actuele identiteitspolitiek, terwijl het in het geval van het NSDAP-lidmaatschap van Bernhard gaat om een historisch feit dat langzaam doordringt tot de publieke opinie.

Redactioneel NRC heeft het mis dat de NSDAP in 1933 niet ‘zo’ omstreden was

Schermafbeelding van deel redactioneel ‘Blijf het verleden in al zijn grijstinten belichten;
Prins Bernhard‘ in NRC, 11 oktober 2023.

NRC kwam op 11 oktober 2023 met een redactioneel met de titel ‘Blijf het verleden in al zijn grijstinten belichten; Prins Bernhard‘ over het verleden van Prins Bernhard. Dit redactioneel doet niet wat het claimt te doen. Welke redacteur heeft dit in hemelsnaam geschreven? Zo staat er:

Schermafbeelding van deel redactioneel ‘Blijf het verleden in al zijn grijstinten belichten;
Prins Bernhard‘ in NRC, 11 oktober 2023.

Dat doet de historische werkelijkheid geweld aan. De NSDAP ging wel degelijk vanaf de start eind januari 1933 voortvarend en snel te werk. De rechterlijke macht werd eind 1933, begin 1934 na het voor de nazi‘s rampzalig verlopen Rijksdag-proces in december 1933 gelijkgeschakeld. Ofwel, de rechtsstaat was al begin 1934 opzij geschoven.

Al in maart 1933 loodste Hitler de zogenaamde machtigingswet (Ermächtigungsgesetz) door het parlement. Deze grondwetswijziging gaf hem het politieke alleenrecht. Het parlement werd daarbij tot een wassen neus.

Al in maart 1933 nam de NSDAP onder leiding van de SS het eerste concentratiekamp Dachau in gebruik. Noem dat maar eens een NSDAP die ruim een maand na aantreden zijn ware aard niet toonde en niet omstreden was.

Al in april 1933 kwamen er boycotmaatregelen tegen joden. Niet omstreden?

Al vanaf eind januari 1933 emigreerden allerlei groepen Duitsers naar het buitenland omdat ze vervolging door de nazi’s vreesden. Vanwege een veelheid aan redenen, maar ze hadden gemeen dat ze de alleenheerschappij van Hitler en zijn NSDAP niet aanvaardden. Dat alleen al maakte hen ook al in 1933 tot zogenaamde volksvijand. Ook het individualisme werd al in 1933 ingewisseld voor vage begrippen als volk dat de NSDAP cultureel en maatschappelijk de vrije hand gaf.

Het is onzin van de schrijver van dit redactioneel in NRC dat de NSDAP van 1933 nog niet zo omstreden was als de NSDAP van latere jaren. Dat was het wel. De radicalisering van de NSDAP begon gelijk al in 1933. Het was in de jaren voor 1933 voorbereid. Vanaf begin 1933 was duidelijk waar de NSDAP voor stond. Vanaf 1933 was in Duitsland de NSDAP omstreden.

De schrijver van dit redactioneel in NRC denkt daar anders over. Deze redacteur zoekt grijstinten, maar heeft deze blijkbaar wit ingekleurd. Hoewel het wordt zwart voor de ogen als je het leest. In een kader bij dit redactioneel staat: ‘In de commentaren laat NRC zien waar het voor staat.‘ Dat belooft weinig goeds.

Hoelang houdt de mythe van de monarchie stand? Prins Bernhard was een meeloper en opportunist, maar het echte nieuws is dat Nederlandse regeringen en media hem in bescherming namen

De populariteit van de monarchie en de erfopvolging blijft dalen. Volgens een onderzoek van september 2023 van IPSOS in opdracht van de vereniging Republiek blijft het draagvlak voor de monarchie afnemen. Nog maar 44% zou voor de erfopvolging zijn.

Republiek wil ‘De monarchie afschaffen en vervangen door een parlementaire republiek‘. De uitkomsten van het onderzoek maken duidelijk dat de bevolking niet meer zo eenduidig achter de monarchie staat als vroeger. Volgens het onderzoek is 50% van de Nederlanders voor de monarchie en steunt 26% een republiek.

Het nieuws over het lidmaatschap van de NSDAP van prins Bernhard is oud nieuws. Het is al sinds 1962 publiekelijk bekend door een publicatie van Alden Hatch.

Van belang is dat Bernhard rechten studeerde. Onder Roland Freilser werden al in 1933 de juridische opleidingen gelijkgeschakeld. Studenten werden in kampen geïndoctrineerd met nazi-ideologie. De Franse documentaire ‘Les tribinaux d’Hitler‘ (2023) zet de gelijkschaking van het recht op een rijtje.

De opmerking van journalist Jan Tromp dat het lidmaatschap van de NSDAP ‘volkomen vrijwillig‘ was gaat voorbij aan de werkelijkheid van 1933 en later in Duitsland. Om een studie te kunnen volgen en niet ontslagen te worden was het lidmaatschap van de NSDAP een voorwaarde.

Het proces over de daders van het Rijksdag-brand werd een fiasco voor de nazi’s. Het oude recht dat uitging van het belang van het individu gaf de vermeende daders de mogelijkheid om zich te verdedigen. Na de voor hen ongunstige uitspraak in december 1933 gooiden de nazi’s het oude recht voorgoed overboord.

Er waren veel meelopers en weinig principiële tegenstanders van deze gelijkschakeling van het Duitse recht. Bernhard was zo’n meeloper. Het is niet eens zo merkwaardig dat Bernhard zich zo weinig principieel opstelde. Dat deden de meeste jura-studenten. In de publiciteit staat Bernhard al decennialang bekend als rasopportunist en flierefluiter.

Wat wel opvallend is dat iemand die lid was van de NSDAP later hoofd van het Nederlands verzet en inspecteur-generaal van de Nederlandse krijgsmacht kon worden. Hoewel tijdens de Tweede Wereldoorlog de Britten hem niet vertrouwden en op afstand hielden. Allerlei affaires van Bernhard werden door Nederlandse regeringen uit het Nederlandse nieuws gehouden.

De wetmatigheid vanaf de Tweede Wereldoorlog is dat Bernhard door de Nederlandse regering en media voortdurend in bescherming werd genomen. Schadelijk nieuws werd uit de Nederlandse pers gehouden. Dat was zo tijdens de Tweede Wereldoorlog en in 1956 bij de Greet Hofmans-affaire waar Bernhard een ophitsende rol speelde en de informatie Nederland mondjesmaat bereikte via de Duitse Der Spiegel.

Schrijver W.F. Hermans schreef in zijn toneelstuk King Kong (1972) over de dubbelspion Christiaan Lindemans. Henk van Gelder schreef daarover: ‘(…) was het feit dat Hermans in zijn satirische script suggereerde dat prins Bernhard betrokken was geweest bij het verraad van King Kong. Dat bracht de NTS – de omroep die immers per traditie de radio- en tv-contacten met het koningshuis onderhield – in een netelig parket.’ Bernhard zou betrokken zijn bij het verraad aan de Duitsers van operatie Market Garden die zo’n mislukking werd. De publieke omroep zond het toneelstuk van Hermans niet uit.

Dat Bernhard een boef en opportunist was is niet het nieuws. Dat is dat hij decennialang door Nederlandse regeringen en media in bescherming werd genomen. De Oranje-propaganda werkt nog altijd door, maar klinkt minder overtuigend. De Nederlandse bevolking staat niet meer eensgezind achter de monarchie. Gevoegd bij het wantrouwen tegenover instituties bij een aanzienlijk deel van de Nederlanders verklaart dat de afkalvende steun voor de monarchie.

Trump wil geen nieuwe moslims. Herhaalt de geschiedenis zich?

Donald Trump wordt door zijn uitspraken steeds meer in verband gebracht met het fascisme van de jaren ’20, ’30 en ’40 van de 20ste eeuw in Italië. Wegens verwarring van historische begrippen bedoelen velen met ‘fascisme’ het Duitse nationaal-socialisme van de NSDAP. Feitelijk een hardere variant van het fascisme. Het is één ding dat iemand zoiets zegt, het is een ander ding dat velen hem daarin steunen. Cenk Uygur van The Young Turks verwijst naar de internering van Amerikaanse staatsburgers van Duitse, Italiaanse en Japanse herkomst tijden de Tweede Wereldoorlog. Een beschamende episode in de Amerikaanse geschiedenis die Trump met zijn uitspraken over moslims opnieuw in herinnering brengt. En zelfs wil laten herleven.

In 2013 citeerde ik in een commentaar over de internering van Japans-Amerikanen -met een bijrol voor de huidige minister Lodewijk Asscher- opperrechter Hugo Black aan wie de volgende uitspraak toegeschreven wordt: ‘the need to protect against espionage outweighed individual rights‘. Dus de noodzaak om tegen spionage te beschermen weegt zwaarder dan individuele rechten. De hedendaagse variant van deze uitspraak luidt: ‘the need to protect against terrorism outweighs individual rights’. Ook politieke modes veranderen.

Spionage dat afgelopen jaren door de regering-Obama tegen de klokkenluiders Chelsea Manning, Edward Snowden en Julian Assange in stelling werd gebracht wordt nu rechts ingehaald door Trump. Een interessante ontwikkeling die de belangstelling voor het ‘Diepe Amerika’ in het centrum van de publieke opinie zet. Is het een reden voor Obama om voor het aflopen van zijn tweede termijn met de oneigenlijke verwijzing naar spionage de vervolging van klokkenluiders te staken? Als dat zo is, dan heeft Trump toch nog zin gehad.