Kremlin laat regisseur Kirill Serebrennikov onder huisarrest plaatsen. Wat zegt dat over de rechtsstaat in Russische Federatie?

Update 15 april 2019: Een bericht op Meduza: ‘Moscow’s Meshchansky District Court ordered a comprehensive financial inspection in the case against several employees of “Seventh Studio,” a high-profile Russian theater organization led by the award-winning director Kirill Serebrennikov. The defendants are accused of embezzling 133 million rubles (over $2 million) in state-allocated funds, but the case against them contains a number of inconsistencies. Numerous high-profile figures in the Russian arts have argued that the case against Seventh Studio is politically motivated.’ Eind goed, al goed? 

De bekende Russische regisseur en directeur van het Gogol Centrum Kirill Serebrennikov is op 22 augustus door een Moskouse rechtbank onder huisarrest geplaatst. Hij wordt beschuldigd van verduistering, maar dat wordt algemeen gezien als een smoes om hem en andere kunstenaars te beschadigen. Het protest vanuit artistieke kringen tegen wat als een niet functionerende rechtsstaat, intimidatie en willekeur wordt gezien is groot. Het huisarrest van Kirill Serebrennikov leidt tot een trieste balans met een slotrekening die doet denken aan de terreur van Stalin tegen de avant-garde en experimentele kunst. De geschiedenis begint zich in de Russische Federatie te herhalen. Dat is een slecht teken voor de bevolking. Het land glijdt af naar de dictatuur.

Oekraïense oud-president Janoekovitsj nu gezocht door Interpol

Op verzoek van de Oekraïense regering is de vorige Oekraïense president Viktor Janoekovitsj door een speciale commissie van Interpol op een lijst van gezochte personen gezet, aldus een bericht in Kiyv Post. De zogenaamde Red Notice. Ook zijn zoon Oleksandr en de oud-premier Mykola Azarov zouden op de lijst gezet zijn, maar die zijn op dit moment op de site van Interpol nog niet terug te vinden.

Nog een maand geleden weigerde Interpol om Janoekovitsj en zes oud-leden van zijn regering een Red Notice te geven. Interpol vreesde dat het verzoek van Oekraïne politiek gemotiveerd was. Janoekovitsj bevindt zich in Rusland waar hij onlangs door regisseur Oliver Stone geïnterviewd  werd voor een documentaire over zijn eigen leven. Praktisch betekent dit als Rusland hem niet uitlevert aan Oekraïne hij Rusland niet kan verlaten.

De kritiek dat Interpol zich politiek laat gebruiken komt niet uit de lucht vallen en heeft wel enige grond. Zo kreeg Julian Assange van Interpol zonder dat er ook maar ergens een aanklacht tegen hem liep een Red Notice aan zijn broek of de West-Iriaanse vrijheidsstrijder Benny Wenda, terwijl de Libische leider Moammar Kadaffi het nooit verder schopte dan een Orange Notice. Interpol weet niet altijd de vermenging van opsporing en politieke actie te vermijden, en krijgt daar volop kritiek voor. Dat verklaart de aarzeling over Janoekovitsj.

Omdat Oekraïne het meest corrupte land van Europa is en politiek en bedrijfsleven er vast verstrengeld zijn heeft de Oekraïense regering waarschijnlijk overtuigend aan kunnen tonen dat oud-president Janoekovitsj de wet heeft overtreden en georganiseerd geld uit de staatskas verduisterd heeft. Er zijn dus in dit geval genoeg niet-politieke redenen om hem op te pakken en te berechten. Maar met plaatsing op de Red Notice lijst van politieke figuren als Janoekovitsj, Assange of Wenda -of wie weet huidige Oekraïense machthebbers- maakt Interpol zich telkens weer kwetsbaar. Het kan niet echt de schijn wegnemen een onderonsje te zijn van machtige landen die Interpol onder druk zetten en misbruiken om hun eigen politieke agenda door te voeren.

Foto: Schermafbeelding van een Red Notice van de Oekraïense oud-president Viktor Janoekovitsj die gezocht wordt door Oekraïne, 12 januari 2015.

Gedachten bij diefstal in de politiek. Naar een nieuw evenwicht in de lokale democratie

Update 7 februari 2014: Op een bijeenkomst van de begrafenisvereniging Helpt Elkander is vandaag bekendgemaakt dat het voormalige -geschorste- raadslid voor Lokaal Dinkelland en penningmeester van de begrafenisvereniging Arwin van Gelderen er niet met 21.000 euro is vandoor gegaan zoals werd gedacht, maar met 500.000 euro. Hij heeft de hele kas gestolen. Van Gelderen is nog steeds spoorloos. 

Partijpolitiek ligt onder vuur. Raadsleden die ’t goede voorbeeld moeten geven stelen uit de kas. Op 19 maart 2014 zijn er gemeenteraadsverkiezingen. Het vertrouwen in de politiek neemt af. In korte tijd vier incidenten.

1) In de Twentse gemeente Dinkelland boekte raadslid Arwin van Garderen van partij Lokaal Dinkelland 21.000 euro van de begrafenisverenigingHelpt Elkander in Denekamp naar z’n rekening over. Lokaal Dinkelland zegt Van Garderen vanwege achterstallig lidmaatschapsgeld geschorst te hebben. Dat kwam pas na de ontdekking dat er geld gestolen was en Van Garderen vermoedelijk naar Zwitserland verdwenen was.  

2) In Utrecht ontvreemdde het raadslid van de PvdA Bert van der Roest zo’n 40.000 euro uit de kas van de daklozenkrant. In het bestuur was-ie penningmeester. Naar verluidt heeft het door de PvdA geschorste raadslid 15.000 euro terugbetaald en toegezegd nog een betaling te doen. Maar de voorzitter van de daklozenkrant Straatnieuws wacht dat niet af en heeft inmiddels alsnog aangifte tegen de PvdA’er gedaan.

3)  In Amersfoort stal het PvdA-raadslid Ramón Smits Alvarez 64.024 euro uit de kas van de lokale PvdA. Hij had een bankpas van de rekening van de lokale PvdA-fractie. Hij kon zonder controle jarenlang ongestoord zijn gang gaan. Fractievoorzitter Edwin Hindeloopen trad in december 2013 af vanwege ontbrekend toezicht. Op 21 oktober maakt Smits Alvarez in Noord-Spanje een eind aan zijn leven door van een brug te springen.

4) Bij de partij Leefbaar Amsterdam zijn in november 2013 een man en een vrouw aangehouden die 224.000 euro gestolen hadden. Dat wordt nu pas bekend. Het geld zat in de kas van de stichting Leefbaar Amsterdam ’92 die de raadsfractie ondersteunde, aldus AT5. Leefbaar is al sinds 2006 niet in de raad vertegenwoordigd.

De lokale democratie staat in Nederland onder druk. De plannen van minister Plasterk van Binnenlandse Zaken om gemeenten ‘op te schalen‘ tot meer dan 100.000 inwoners kunnen inhouden dat het aantal raadszetels met de helft afneemt. Dat komt bovenop de zogenaamde ‘dualiseringscorrectie‘ om gemeenteraden met 10% te verkleinen. Op dit plan van de PvdA heeft de Raad van State kritiek omdat er juist meer taken op de gemeenten afkomen. Er wordt een inschatting gemaakt dat in 2025 van de ruim 9000 raadsleden nu er straks nog zo’n derde over is. Hierdoor neemt de controlerende taak van de gemeenteraden verder af.

Raadsleden of leden van politieke partijen zijn net gewone mensen. Ze zijn niet beter dan anderen en stelen als ze in de verleiding worden gebracht. Als passend toezicht ontbreekt slaan ze hun slag. Toch is het vreemd dat politieke partijen die uitblinken in fractiediscipline en in de organisatie zweren bij strikte hiërarchie geen beter toezicht op het eigen functioneren hebben. Weliswaar gaat het in twee van de vier voorbeelden (Van Garderen en Van der Roest) om verduistering uit kassen die hoogstens als verlengde van een politieke partij zijn op te vatten, het gebeurt wel in een sfeer waar partijleden de dienst uitmaken en elkaar tegenkomen.

De lokale democratie heeft openheid en circuits nodig die minder gesloten zijn. En minder voorspelbaar verlopen. Dat kan door de werving en selectie voor de functies in het openbaar bestuur open te gooien en onder een grotere groep burgers te houden. Dus niet alleen onder de 2,5% van de kiesgerechtigden dat nu lid is van een politieke partij. Mensen die over het randje gaan zullen er altijd blijven. Maar dat kan verminderd worden door de rol van politieke partijen als uitgifteloket voor banen in het openbaar bestuur te beperken en voortaan andere selectiecriteria voorop te zetten. Zodat niet partijtrouw of interne solidariteit, maar het dienen van de openbare zaak zonder de ruis van de politieke partijen zonder omwegen centraal komt te staan. Hoe dat precies moet is weer een andere vraag. Nu wordt deze bewust ontweken door de partijen.

Foto’s: Hoe een ‘mobile‘ maken. Uit: Popular Science, 1954. Een kwestie van balans.

Crisis PvdA Amersfoort: beeld van sterkte of zwakte?

Het rommelt in de PvdA Amersfoort. Fractielid Ramón Smits Alvarez die op 21 oktober in Spanje zelfmoord pleegde door van een brug te springen blijkt afgelopen jaren 64.024 euro uit de kas van de lokale PvdA te hebben gestolen. Het doet denken aan het voormalige Utrechtse PvdA-raadslid Bert van der Roest die zo’n 40.000 euro uit de kas van de Utrechtse daklozenkrant ‘leende’. A Tale of Two Cities, noemde ik het toen.

Fractievoorzitter Edwin Hindeloopen rest weinig anders dan recht te praten wat krom is: ‘Maar we hebben zo’n sterke partij dat we binnen de kortste keren een nieuwe club ijzersterke mensen aan het bewind hebben die gewoon weer ons beleid voort kunnen zetten‘. Of voortzetting van het oude beleid echter een aanbeveling is om in Amersfoort op de PvdA te stemmen is de vraag. Kiezers zouden zich wel eens af kunnen vragen of het verstandig is om een partij die niet eens in staat is om toezicht te houden op de eigen kas het toezicht op de veel grotere gemeentekas toe te vertrouwen. Op 5 maart 2014 zijn er gemeenteraadsverkiezingen.

Foto: Albert Hahn, Ons parool. Prent in De Notenkraker, 1913.

Smits Alvarez en Van der Roest: A Tale of Two Cities

Laatst maakte ik een vergelijking tussen twee PvdA-raadsleden uit de provincie Utrecht die ongunstig in het nieuws waren. De Utrechtse Bert van der Roest die 45.000 euro uit de kas van de daklozenkrant verduisterde en de Amersfoortse Ramón Smits Alvarez van wie toen bekend was dat er met een pinpas die hij beheerde 4.000 euro van de rekening van de lokale PvdA-fractie was opgenomen. Op maandag 21 oktober maakte Smits Alvarez in Spanje een eind aan z’n leven door van een brug te springen. Daarvoor al nam iemand me de vergelijking kwalijk: ‘wat is dit nu voor een stom verhaal om een verband te leggen tussen van de Roest en deze vermissing. Het is al erg genoeg zo, want de voortekenen zijn niet erg goed.’ Wat voor stom verhaal?

De voortekenen waren niet goed en het zou tragisch eindigen met Smits Alvarez. Maar er komen steeds meer feiten boven water die de vergelijking onderbouwen. RTV Utrecht zet het op een rijtje: Er zijn niet 4.000, maar tienduizenden euro’s uit de kas van PvdA Amersfoort verdwenen. De PvdA hult zich in stilzwijgen, maar bevestigt dat er aangifte is gedaan. De omroep geeft aan dat er twee onderzoeken lopen. Eén naar het lekken van vertrouwelijke informatie over het functioneringsverslag van burgemeester Bolsius en één naar het verdwenen PvdA-geld. Het imago van Smits Alvarez brokkelt nu dus ook af. Bemoeilijkt door de tragische afloop die het lastig maakt er voluit over te praten. Zo zou de Amersfoortse PvdA’er een rekening van een partijbijeenkomst nooit hebben voldaan. Zoals dat ook gebeurde met het imago van de joviale Van der Roest.

Foto: Amersfoort-Utrecht.

PvdA-raadslid Ramón Smits Alvarez uit Amersfoort vermist

De PvdA krijgt het lokaal voor de kiezen. Vooral in het Stichtse. Na het Utrechtse PvdA-raadslid Bert van der Roest die zo’n 45.000 euro uit de kas van de daklozenkrant verduisterde is er nu het Amersfoortse PvdA-raadslid Ramón Smits Alvarez. Hij is vermist en had een bankpas van de rekening van de lokale PvdA-fractie. Met die pinpas is vierduizend euro opgenomen. Het is niet duidelijk of Smits Alvarez of iemand anders dat heeft gedaan, aldus de NOS. Hij is in de race voor het lijsttrekkerschap van de PvdA in Amersfoort.

Gaat het om incidenten of valt een patroon te ontdekken in het handelen van Smits Alvarez en Van der Roest? Lopen leden van grotere politieke partijen zoals de PvdA naast hun schoenen van overmoed? Het blijft gissen. Van een afstand ken ik ze allebei als aimabele personen met hart voor de zaak. Waar ontspoort het dan?

De verklaring van de PvdA Amersfoort is trouwens dubbelzinnig. Het brengt het als groot nieuws, maar vraagt ons tegelijk om de privacy van de familie van Smits Alvarez te respecteren. Veronderstelt het nou zelf dat dat nog kan? Dat in het tijdperk van sociale media die geest weer terug in de fles kan? Misschien zit ‘m daar wel de verklaring voor het uittreden van personen die de dubbelzinnigheid, het toneelspel en de leugenachtigheid van de partijpolitiek niet meer aankunnen. Het zijn niet de zwakkeren, maar de gevoeligen die eruit stappen.

Foto: Schermafbeelding van PvdA Amersfoort: ‘Ramón Smits Alvarez vermist‘.

Het raadsel van een val: Bert van der Roest

Update 14 januari 2014: Het bestuur van de Stichting Straatnieuws Utrecht (SSU) doet vandaag, dinsdag 14 januari, alsnog aangifte van diefstal tegen Bert van der Roest, de voormalige penningmeester van de stichting. Het bestuur doet dit omdat Van der Roest zich niet houdt aan de afspraken zoals die zijn vastgelegd in een met hem gesloten convenant. Van der Roest stelt dat het gestolen bedrag lager is. 

De damage control van Bert van der Roest maakt het er alleen maar erger op. Waar blijft z’n spijtbetuiging? Hij volgt niet de gouden regel om bij het begin van een crisis diep door het stof te gaan. De acteur en het Utrechts PvdA-raadslid was penningmeester van de daklozenkrant van Utrecht en heeft naar verluidt 40.000 verduisterd. Volgens bestuursvoorzitter Broos Schnetz loopt het bedrag zelfs naar de 50.000 euro, zo zegt-ie op DUIC. Maar tegen Tom Staal van PowNews ontkent Van der Roest (2’50”): ‘Ik heb toch geen 40.000 euro meegenomen‘. Door geen schoon schip te maken verliest Van der Roest ook mijn begrip. De tragedie met een manhaftige held die z’n ondergang voor ogen ziet wordt zo een slecht geregisseerde en rommelige klucht.

Jongerenafdelingen JS en JOVD van PvdA en VVD doen vandaag aangifte tegen Van der Roest. Ze vinden dat-ie niet ongestraft mag wegkomen. De JOVD zegt ook namens de JS: ‘De Utrechtse JS en JOVD hopen door deze aangifte het OM te motiveren om Van der Roest te vervolgen. Het is belangrijk dat er consequenties volgen uit een misdrijf.’ De directe aanleiding voor beide jongerenpartijen voor het laten opmaken van een proces-verbaal is dat een woordvoerder vanochtend verklaarde dat Van der Roest overweegt zijn wachtgeldregeling in te zetten voor terugbetaling van de 40.000 -of meer- euro. Het OM beoordeelt vervolgens of Van der Roest vervolgd moet worden. Het stichtingsbestuur van de daklozenkrant heeft gezegd geen aangifte te doen.

Het schiet de Utrechtse partijen in het verkeerde keelgat dat Van der Roest een beroep lijkt te willen doen op de wachtgeldregeling om het verduisterde geld terug te betalen. Hoewel dat onvoldoende is omdat het in totaal om zo’n 7260 euro gaat. Hun reactie is wat makkelijk nu het om een gevallen collega gaat die de politieke kaste beschadigt. Zo zegt z’n eigen partij in een verklaring: ‘De PvdA Utrecht heeft Bert van der Roest geadviseerd geen gebruik te maken van zijn recht op wachtgeld’. RTV Utrecht ziet de diefstal als een raadsel: ‘Het blijft vooralsnog een raadsel waarom Van der Roest tot de diefstal is gekomen. Buiten een korte verklaring dat hij zijn raadslidmaatschap opgeeft heeft hij nog geen toelichting gegeven.‘ Als Van der Roest verstandig is dan geeft-ie snel uitleg over z’n daad. Of moet het stuk nog geschreven en gerepeteerd worden?

Foto: Living Newspaper: AAA Plowed Under. 1935.

Hoe kunnen burgers omgaan met de eenogige partijpolitiek?

Gisteren besteedde ik aandacht aan de kwestie-Bert van der Roest. De Utrechtse acteur en het PvdA-raadslid heeft als penningmeester van de Stichting Straatnieuws Utrecht mogelijk zo’n 40.000 euro verduisterd uit de kas van de daklozenkrant. Het bestuur maakte bekend geen aangifte te doen, maar er wel op te rekenen dat Van der Roest het verduisterde geld tot op de laatste cent terugbetaalt. Hij is door de PvdA uit de Utrechtse raad gezet, Independer en het reclamebureau dat hem inhuurde voor commercials zeggen niet meer met hem samen te werken en media met voorop De Telegraaf, GeenStijl en het lokale DUIC lieten niet na de misstap te belichten en het uitblijven van een aangifte door de Stichting Straatnieuws Utrecht ter discussie te stellen.

Gisteren mengde ik me hier en op DUIC in de discussie. Ik kreeg van alles naar m’n hoofd geslingerd omdat ik er begrip voor toonde dat het bestuur geen aangifte tegen Van der Roest deed. Ik vond dat-ie door de hoon die hem trof en de publieke beschimping genoeg gestraft was. Juridische vergelding hoefde daar van mij niet bij te komen. Daarbij is het het autonome besluit van een bestuur om aangifte te doen voor verduistering. Voorwaarde is wel dat betrokkene schuld bekent. Dat heb ik nog niet gezien. Kritiek is niet erg, want wie niet tegen de hitte van de keuken kan moet geen blog beginnen. Maar enkele zaken vielen me op die naar mijn idee juist de politieke partijen in de kaart spelen. En dat stoort me meer dan het gescheld en de rancune.

1) Een debat is een uitwisseling van standpunten tussen mensen in een specifieke omgeving. Argumenten dienen om de ander te overtuigen. De argumentatieleer kent logische, individueel-gezaghebbende en emotionele aspecten. Aristoteles noemt ze logos, ethos en pathos. Wie denkt dat het naar voren brengen van logische argumenten volstaat om de ander te overtuigen mist de essentie van wat een debat is. Maar wie van de andere kant denkt om er alleen met emoties te komen door hartstocht of niet-onderbouwde claims achter elkaar te zetten begrijpt het evenmin. Een debat vereist heen-en-weer schakelen tussen de verschillende aspecten waarin geloofwaardigheid van de spreker, argumenten en beroep op emoties nauw samengaan.

2) Er is naar mijn mening een onderscheid tussen het aanvallen van mensen, en structuren of ideeën. Het standpunt dat politieke partijen, religies, grootbedrijven, de overheid of het koningshuis niet deugen neem ik graag voor m’n rekening. Maar zeggen dat een persoon niet deugt die onderdeel van die structuren uitmaakt is in mijn ogen wat anders. Waarmee niet gezegd is dat iemand niet voor gold digger, zakkenvuller of onbenul uitgemaakt kan worden. De mens is per definitie eindig, deel van een geheel en op zichzelf aangewezen. Daarom moeten we ons altijd terdege realiseren wat het grotere effect is als we een individu bekritiseren.

3) Nu en dan toon ik me kritisch op het functioneren van politieke partijen. Ik vind dat ze in hun huidige vorm hun doel voorbijgeschoten zijn en eerder met hun voortbestaan en personeelsbeleid dan het landsbelang bezig zijn. Hoewel ook dat betrekkelijk is, in de VS is het nog verder ontspoord. Ik zou graag de burger weer een centrale plaats in het politieke systeem geven. Maar dat vraagt van die burger wel organisatie, discipline, realiteitszin en binding met anderen. Zolang (de meeste) burgers niet begrijpen hoe een debat gevoerd moet worden en emoties alleen niet kunnen overtuigen blijven de politieke partijen eenogen in het land der blinden.

Foto: Cycloop (reus met een oog), illustratie uit 1680.

OffShoreLeaks gaat ook namen van Nederlandse belastingontduikers noemen. En de bedrijven dan?

Rijken brengen hun spaarvarkens onder in belastingparadijzen, in tax havens. Naar schatting is ongeveer 1/3 van de totale wereldrijkdom er op bankrekeningen ondergebracht, zo’n 21 en mogelijk 32 biljoen dollar. Da’s ongeveer de omvang van de Amerikaanse en Japanse economie samen, zo stelt de International Consortium of Investigative Journalists (ICIJ) in een artikel. Een biljoen is 1000 miljard. Belastingparadijzen brengen de democratie om zeep. Financiële instellingen en advocatenfirma’s verdienen aan dit verduisteren en omsluizen.

Door de verstorende effecten is belastingontduiking ongewenst. Over geld dat individuen verduisteren wordt geen belasting betaald. Het wordt door de rijken, de scharrelaars en de machtigen ontdoken. Da’s niet goed voor de inkomsten, de solidariteit en de belastingmoraal. Nog eens verscherpt door de crisis waarbij reserves van overheden zijn gaan zitten in de redding van financiële instellingen. Op kosten van de betalingbetaler die niet in de omstandigheid verkeert om z’n geld elders onder te brengen. Degenen die aangeslagen worden moeten daardoor zwaarder belast worden. Ze dienen bij te passen wat de rijken en machtigen ontduiken.

Overheden kiezen de makkelijke weg en draaien door lastenverzwaringen steeds meer de duimschroeven aan van de burgers. Van die burgers welteverstaan die ze eenvoudig te pakken krijgen. Dat zijn voor een groot deel de goedwillende burgers in het middensegment. Bij de armsten is weinig te halen, en rijken gebruiken foefjes om minder te betalen dan ze normaal gesproken zouden moeten betalen. Landen die met elkaar concurreren om inkomsten van anderen binnen te halen komen lastig tot maatregelen om de rechtvaardigheid in de belastingmoraal terug te brengen. Bewustwording door publiciteit van ngo’s is het enige wat overblijft.

Da’s precies wat de onderzoeksjournalisten van de ICIJ doen met OffShoreLeaks. Een project van een jaar. Ze hebben 2,5 miljoen bestanden gekraakt met de geheimen van meer dan 120.000 offshore-bedrijven en trusts. Ze onthullen de verborgen deals van politici, oplichters en superrijken. Naar verluidt staan er zo’n 130.000 namen uit 170 landen op. Afgelopen donderdag publiceerden onder meer The Guardian, Le Monde en de Süddeutsche Zeitung de eerste resultaten. In Nederland werken Joop Bouma en Martijn Roessingh van Trouw mee. Ze lichten toe, noemen buitenlandse namen, maar hebben nog geen Nederlandse namen onthuld. Staatssecretaris van Financiën Frans Weekers (VVD) wil inzage in de lijst, maar Trouw weigert die te geven.

In een opiniestuk in De Morgen is econoom Ewald Engelen niet onverdeeld gelukkig met de onthullingen. Hij ziet ze als explosief, maar: ‘Het leidt de aandacht maar af van de echte boeven. De piraterij van plutocraten, fraudeurs, zichzelf verrijkende politici en andere dolende zielen is namelijk kinderspel vergeleken bij de legale belastingontwijking door de keurige blazerbrigade die multinationals als Shell, Philips, Unilever, Amazon, General Electric, Wall Mart, Volkswagen – even ademhalen – GDF Suez, Arcelor Mittal, Anheuser-Busch, BP en ExxonMobil aanvoert.’ Hij vreest het scenario dat OffShoreLeaks afleiding wordt om niet op te treden tegen multinationals. Zoals VPRO’s Tegenlicht ze in de Tax Free Tour schetst. Of staan er actieve politici op de lijst?