Bart FM Droog komt op zijn site met een verdienstelijke reconstructie van de affaire Westergaard die op 2 mei in de publiciteit kwam toen uit een uitzending van Nieuwsuur bleek dat PEN Nederland zich op 30 maart uit de organisatie van het Festival van het Vrije Woord in de Amsterdamse De Balie had teruggetrokken. PEN Nederland kreeg daar kritiek op van onder meer Balie-directeur Yoeri Albrecht en burgemeester Eberhard van der Laan, maar ook van Elly de Waard, Afshin Ellian, Pam Emmerik, Nelleke Noordervliet, Nausicaa Marbe, Bart FM Droog, ondergetekende en vele anderen waaronder PEN-bestuurslid Maartje Duin die de opstelling van het PEN-bestuur onjuist vond en aftrad. Maar PEN Nederland kreeg ook steun van vooral journalisten bij kranten.
Zo ontstond een waterscheiding tussen critici en verdedigers van het PEN-bestuur. Het was opvallend dat toen de storm in de week na 2 mei losbarstte slechts twee bestuursleden prominent naar buiten traden, namelijk voorzitter Manon Uphoff en secretaris Aleid Truijens. Zij deden dat indirect door een column (Truijens) of een ingezonden brief (Uphoff) zodat de indruk ontstond dat ze geen verantwoording wilden afleggen in een interview of debat. Omdat PEN op Twitter, Facebook en de website zweeg bleef een bestuursstandpunt uit. Wim Jurg, Job Degenaar, Ronald Bos en Alexis de Rood mengden zich niet in de publiciteit evenmin als de onder protest afgetreden Maartje Duin. Ofwel, twee bestuursleden domineerden op afstand de publiciteit.
De kern van de kritiek op het PEN-bestuur is dat het zich om oneigenlijke redenen en in een te late fase terugtrok uit de organisatie van het festival op 2 mei in De Balie waar Kurt Westergaard optrad en de twee overgebleven vrouwen in het bestuur het er achteraf nog erger op maakten door het aanbrengen van een rookgordijn. Dat bestond eruit dat ze schermden met de veiligheid van bedreigde auteurs uit landen als Bahrein, Cuba, China of Vietnam die gevaar liepen als ze geassocieerd zouden worden met Westergaard.
Opstelling en argumentatie van Uphoff en Truijens waren om allerlei redenen onwaarachtig: 1) Ze hechtten te veel belang aan de veiligheid van zichzelf en hun gasten bij het Festival in De Balie; 2) Ze lieten zich niet overtuigen door De Balie of de politie dat het Festival voldoende beveiligd kon worden; 3) De bedreigde auteurs uit Bahrein etc waren niet aanwezig in De Balie zodat de vraag was hoe direct de associatie met Westergaard kon zijn; 4) Uphoff en Truijens stelden het in hun verdediging achteraf voor alsof de associatie met Westergaard de bedreigde auteurs in gevaar zou brengen, maar werden op geen enkel moment concreet hoe dat in de praktijk uit zou werken en om welke auteurs het ging; 5) Westergaard is geen scherpslijper, maar een vreedzame cartoonist die ongevraagd en tegen zijn wil agressie van radicale moslims oproept.
Hoe verder? De positie van Manon Uphoff en Aleid Truijens is lastig geworden. Zelfs als de verdedigers op alle punten gelijk hebben is toch de realiteit dat ze afgelopen weken de publicitaire schade aan PEN Nederland niet hebben kunnen voorkomen of kritiek hebben weten af te zwakken. Hun schadecontrole maakte het er eerder erger op. Het is aan de leden van schrijversvereniging PEN Nederland of ze hiermee kunnen leven en welke normen ze willen stellen aan hun vereniging en bestuursleden. Maar PEN Nederland opereert niet in een maatschappelijk vacuüm. Een concept beleidsnota uit 2011 geeft als grondslag: ‘Het bevorderen van de vrijheid van meningsuiting en literaire expressie.’ Dat is tweerichtingverkeer, zoals communicatie altijd is.
Hier voor reconstructie ‘Het PEN Nederland-bestuur en de (on)verdediging van het vrije woord’ van Bart FM Droog.
Foto: De Duitse kanselier Angela Merket feliciteert de Deense cartoonist Kurt Westergaard bij de uitreiking van een internationale prijs voor meningsvrijheid. Potsdam, 2010.
George Knight 