Evaluatie bevestigt opnieuw mislukking van F35-programma. Agendeert GroenLinks deze kritiek in informatiebesprekingen?

Aan de hand van het laatste jaarrapport van de inmiddels gepensioneerde Michael Gilmore, als Director of Operational Test and Evaluation zet Dan Grazier voor War is Boring in een overzicht de kwaliteiten van de JSF (F-35) op een rijtje. Hij concludeert dat het F-35-programma een nationale ramp is die nodig grondig moet worden geëvalueerd. Vragen moeten niet aan generaals of bestuurders gesteld worden omdat ze er belang bij hebben dat het programma wordt voortgezet. Ze hebben geen prikkel om de harde waarheid over de mislukking te openbaren (‘no incentive to tell the hard truth because they have a vested financial interest in making sure the program survives — regardless of capability’). Het debat over de F-35 moet breder en opener.

De politiek moet op zoek naar tegengeluid zodat het hele verhaal wordt verteld. In Nederland kan GroenLinks ervoor zorgen dat niet de pro-JSF lobby van VVD en CDA -vertegenwoordigd door communicatieadviesbureau Hill & Knowlton- alleen bepaalt hoe het defensiebudget wordt besteed. In september 2013 kwam toenmalig leider Bram van Ojik van GroenLinks met een petitie die ‘nee‘ tegen de JSF zei. Als de partij dat nog steeds vindt -en durft!- kan het dit standpunt in de besprekingen met informateur Edith Schippers agenderen.

Het is absurd dat in tijden waarin de Russische krijgsmacht als bedreigend wordt ervaren zo onverantwoord wordt omgesprongen met het defensiebudget. De JSF is te weinig waar voor te veel geld. En nog steeds een met veel onduidelijkheden omgeven eindproduct. Hoewel uitgaven aan de Amerikaanse wapenindustrie het Witte Huis tevreden zal stellen. Maar dat aspect gaat voorbij aan de beste verdediging van Nederland en West-Europa tegen Russische agressie. In november 2015 zei toenmalig presidentskandidaat Donald Trump in een verwarrend interview dat hij twijfels over de F-35 had. In 2013 maakte minister Hennis van Defensie bekend dat Nederland 37 JSF-toestellen aanschaft voor 14,6 miljard euro. Ondanks een meerderheid in de Tweede Kamer die in 2012 in een motie een streep door de JSF zette. CDA-minister en JSF-voorstander Hans Hillen manipuleerde in dat jaar de Algemene Rekenkamer met het door hem ‘bestelde’ rapport ‘Uitstapkosten Joint Strike Fighter’. In 2019 volgt een eindrapport met conclusies. De omgekeerde wereld van de wapenindustrie.

Donald Trump is niet voor de F-35. Of weet hij niet waarover hij praat?

De Republikeinse kandidaat voor het presidentschap van de VS die het het beste doet in de peilingen is Donald Trump. Hij zoekt continu de publiciteit, maar of hij verstand van zaken heeft is de vraag. Zijn antwoord op een vraag in de radioshow van Hugh Hewitt maakt van alles duidelijk (video na 4’34’’). Steve Guest zet het op een rijtje voor The Daily Caller. Trump die zich op de borst klopt verstand van militaire zaken te hebben haalt de B-3 lange afstandsbommenwerper en het gevechtsvliegtuig F-35 (JSF) door elkaar. Trump houdt vol en zegt over de F-35: ‘But what bothers me tremendously is the fact that I heard test pilots saying that the old planes maneuver better, work better, and they like them better. That bothers me.’

War Is Boring besteedt in een artikel aandacht aan Trump die meent dat de F-35 niet deugt. Onder verwijzing naar een eerder artikel dat stelt dat de F-35 waardeloos is in het dogfight. Het brengt Aeschwin in een reactie zelfs tot de conclusie dat Trump moet oppassen omdat het hem kan vergaan zoals het Pim Fortuyn in 2002 overkwam. Een theorie is dat Fortuyn werd vermoord omdat hij tegen de aanschaf van de F-35 was.

Ondanks alle misverstanden en complottheorieën geeft de opstelling van frontrunner Donald Trump aan dat het lot van de F-35 nog lang niet zeker is. In maart 2015 zijn door de regering ‘de volgende 8 F-35’s voor Nederland besteld’. In 2019 volgt het eindrapport met de conclusies. Een hoogst merkwaardige volgorde.

Waarom zet Nederlands kabinet geen streep door tegenvallende F-35?

Update 10 juli 2015: Naast de kritiek dat de F-35 het van Chinese, Franse of Russische toestellen verliest in een luchtgevecht waarop bouwer Lockheed Martin reageerde komt nu ook de kritiek dat het toestel evenmin geschikt is om deze concurrenten in de lucht over lange afstand uit te schakelen. War is Boring bericht. 

Het ministerie van Defensie stelt in het bericht ‘Vervanging F-16’ dat de F-35 (de ‘JSF’) een wendbaar toestel is. Nederland is van plan de F35A aan te schaffen. In 2019 heeft het zich verplicht er acht af te nemen, zo is in maart 2015 overeengekomen. Opzet is in totaal 37 toestellen te kopen voor zo’n 80 miljoen euro per stuk.

De F-35 is vanaf het moment dat er over de vervanging van de F-16 werd gesproken controversieel. In de partijpolitiek waar de PvdA dan weer voor en dan weer tegen was en met betrekking tot het ontwerp, de hoge aanschafprijs, de hoge ontwikkelingskosten, afhakende legeronderdelen, de lobby van de Nederlandse luchtmachttop en de prestaties. Daarbij kwam ook de vraag of het verstandig was dat Nederland investeerde in dit type bemande vliegtuigen en zich niet beter op drone-achtige onbemande luchtvaarttuigen kon richten.

Maar de vraag die steeds weer terugkwam was of de F-35 nou waar voor z’n geld was of een miskoop. War is Boring is duidelijk evenals ontwerper Pierre Sprey in het videofragment. Uit testvluchten blijkt dat de F-35 het in het dogfight verliest van de F-16. Hoe kan het dat de Nederlandse regering met de F-35 een toestel aanschaft dat in het luchtgevecht inferieur is aan het toestel dat het moet vervangen? Waarom trekt de Nederlandse politiek geen consequenties uit de tegenvallende prestaties van een toestel waarover het al geruime tijd weet dat het minder wendbaar (‘agile‘) is dan z’n voorganger en vele andere gebreken kent?

GroenLinks komt met petitie tegen JSF. Hoe principieel is het?

GroenLinks is vanochtend een actie tegen de JSF begonnen. Men kan hier een petitie tegen de aanschaf ervan tekenen. Volgens Het Parool vindt fractieleider Bram van Ojik het ‘veel verstandiger en goedkoper om de eventuele opvolger van de F-16 van de plank te kopen‘. GroenLinks wil met de petitie laten zien dat er geen maatschappelijk draagvlak voor de aanschaf van de JSF is. Maar voor welk toestel is GroenLinks dan wel?

Onduidelijk is hoe principieel GroenLinks zich met deze petitie opstelt. De partij suggereert door de reactie van Van Ojik dat het vooral tegen de deelname van de Nederlandse industrie aan het JSF-project is. Dat zou binnenlopen door compensatie-orders. Deze industrie zet continu druk om de JSF aan te schaffen. Dit gebeurt vooral op VVD en CDA door politici van VVD en CDA die het voor veel geld op de loonlijst heeft gezet. Gevolg is dat aspecten van partijpolitiek, werkgelegenheid en industriepolitiek een militaire keuze vertroebelen.

De opstelling van GroenLinks roept de vraag op of de bezwaren politiek, ethisch, budgettair, economisch of militair van aard zijn. Dat wordt niet duidelijk uit de petitie en het commentaar vanuit de partij. Tot 1989 was er de pacifistische PSP, die met CPN, EVP en PPR opging in fusiepartij GroenLinks. Als de PSP nog had bestaan en vandaag een petitie had opgesteld dan was die zonder twijfel uit principiële redenen tegen de aanschaf van de JSF geweest. Zo’n petitie had ik vanwege de duidelijkheid en het idealisme wel kunnen ondertekenen.

Foto: Petitie van GroenLinks tegen JSF. 6 september 2013.

Wordt krijgsmacht ondersteunende vredesmacht? Met 20-25 JSF’s

Update 17 september 2013: De Telegraaf komt met het nieuws dat minister van Defensie Hennis (VVD) vandaag in haar visie op de toekomst van de krijgsmacht bekendmaakt dat er 37 JSF-toestellen worden aangeschaft. Haagse bronnen spraken eerder over de aanschaf van 35 toestellen. Bij coalitiepartner PvdA bestaat weerstand. Nog niet geopenbaard is hoe de prijs per toestel wordt berekend en hoe het onderhoud in de kosten wordt meegerekend. Want de rekensom klopt niet. Kritiek is dat de voorstanders niet eerlijk zijn over de hoogte van de onderhoudskosten en deze te laag inschatten. En dus doorschuiven naar de toekomst.  

Nederland kiest de minimale variant voor de JSF. Volgens RTL Nieuws kiest Nederland definitief voor de F-35, de JSF. Het staat in de toekomstvisie op de krijgsmacht van minister Hennis. Als kosten van het project noemt RTL een bedrag van 4 miljard euro. Vermoedelijk is dit inclusief onderhoudskosten. Eerder werd een bedrag van 14,6 miljard genoemd voor 85 toestellen en het onderhoud van 30 jaar. Da’s ongeveer 171 miljoen euro per toestel per 30 jaar. Omdat de prijs van de toestellen iets toegenomen is betekent dit dat er voor 4 miljard 22 JSF’s kunnen worden aangeschaft. Afhankelijk van de rekenmethode tussen de 20 en 25 toestellen.

RTL Nieuws zegt dat er twee squadrons komen, in Volkel en in Leeuwarden. Door de minimumomvang van een squadron in NAVO-verband kan er net een squadron van 10 en een van 12 toestellen gevormd worden. Mogelijk zal het kabinet in haar toekomstvisie het voornemen uitspreken om een groter aantal toestellen aan te schaffen. Maar da’s misleidend. Dan worden de onderhoudskosten over 30 jaar onvoldoende meegerekend.

In februari 2013 schetste Clingendael in de verkenning ‘Clingendael’s visie op de krijgsmacht van de toekomst’ vier scenarios voor de Nederlandse krijgsmacht. Nu lijkt minister Hennis voor scenario 4,  ‘de ‘ondersteunende’ vredesmacht‘ te kiezen. Hiermee geeft de Nederlandse krijgsmacht de ambitie op om hoog in het geweldsspectrum op te treden. Samenwerking met partners en integratie van onderdelen wordt de toekomst. Gesteld dat de rekensom klopt die RTL Nieuws over de kosten van de JSF naar buiten brengt.

Foto: Schermafbeelding van scenario 4, Clingendael’s visie op de krijgsmacht van de toekomst met minimaal aantal JSF’s. Februari 2013.

JSF beschadigt Rekenkamer, krijgsmacht en politiek

Geld besparen door geld uit te geven. Het is een fabeltje dat iedereen met gezond verstand niet voor eigen rekening wil nemen. Juist daarom is het zo favoriet in de politiek. Immers het domein waar nooit iemand persoonlijk de portemonnee trekt en steeds de ander betaalt. Maar inkomsten wel altijd in een specifieke portemonnee terechtkomen. Dan wordt het saldo van uitgaven en inkomsten ondergeschikt en gaat het om het omploegen van gemeenschapsgeld. De volksverlakkerij is in de politiek tot grote hoogte gestegen.

Dat toont het onderzoek Uitstapkosten Joint Strike Fighter aan. In opdracht van minister van Defensie Hans Hillen door de Algemene Rekenkamer verricht. De Rekenkamer tilt domme praat naar een hoger niveau door te stellen dat het goedkoper is om meer geld uit te geven. Dat beschadigt de Rekenkamer die zich voor het karretje van Hillen laat spannen. De Rekenkamer opereert binnen de kaders die zijn bepaald door Defensie: ‘Van een alternatief toestel ‘van de plank’ zijn de functionaliteiten maar gedeeltelijk bekend; ze zijn volgens Defensie in ieder geval minder dan die van de JSF. Als de minister van Defensie kiest voor een ander toestel dan de JSF, dan kan dit alleen als de luchtmacht de eisen voor de vervanger van de F-16 heroverweegt‘.

Niet alleen de uitgangspunten van het rapport zijn verkeerd, maar ook de conclusies die zijn gebaseerd op cirkelredeneringen. De JSF is niet de redding voor de krijgsmacht, maar de ondergang ervan. Krimpende defensiebudgetten hebben de JSF geleidelijk uit de markt geprijsd. Daar komen kostenoverschrijdingen en slechte projectplanning van de fabricant bovenop. De Nederlandse krijgsmacht kan zich de JSF niet langer veroorloven. Het is de Ferrari van een bijstandsgezin dat ooit in weelde bestellingen deed, maar niet tot zich laat doordringen dat dat voorbij is. Krampachtig vasthouden aan de auto zet het hele huishouden uit het lood.

Volgens SP-kamerlid Jasper van Dijk is het rapport van de Rekenkamer een truc van minister Hillen om het afblazen van de JSF te vertragen. Er is immers een aangenomen kamermotie die zegt dat Nederland definitief een streep door de JSF zet. Maar de regering negeert dat besluit. Deze obstructie van minister Hillen doet de democratie geen goed. Niet in het minst omdat-ie bewust de Algemene Rekenkamer corrumpeert. Van Dijk rekent er nog steeds op dat de motie uitgevoerd wordt. Maar de vertraging is geen goed teken. Niet alleen geldt voor de JSF dat goedkoop duurkoop is. Meer nog dat duurkoop afkoop is. Op kosten van de burger.

Foto: De van corruptie verdachte voormalige gedeputeerde voor de VVD in Noord-Holland Ton Hooijmaijers in een JSF-toestel

Zet Tweede Kamer streep door het JSF-project?

UPDATE: GroenLinks kamerlid Arjan El Fassed overweegt een motie van wantrouwen tegen minister Hillen. Volgens El Fassed schoffeert Hillen een kamermeerderheid die wil stoppen met de JSF. Hillen wil doorgaan ondanks een parlementaire meerderheid tegen het JSF-project. SP’er Jasper van Dijk ziet daar een belediging van de democratie in. Vraag is wat minister Hillen behelst om een kamermeerderheid naast zich neer te leggen. De opstelling van premier Mark Rutte roept vragen op als-ie Hillen niet snel tot de orde roept. 

De opstelling van CDA-minister Hans Hillen van Defensie over de JSF is een extra reden om niet op het CDA te stemmen. Voor nu.nl stapelt-ie leugen op leugen over de noodzaak van aanschaf en compensatie. Wat-ie zegt is onaantoonbaar en bangmakerij, kortom een afleiding voor een debat over de JSF. De Nederlandse defensie-industrie NIFARP denkt een winst van 10 miljard euro te maken op de JSF als Nederland er 14,6 miljard euro instopt. Maar Hillen geeft toe dat deze compensatie niet gegarandeerd is en dat het uiteindelijk niet daarom, maar om het toestel gaat. Tegelijk snoeit Nederland 37 miljoen euro op ruimtevaart en brengt zo het positie van Nederland in het Noordwijkse ESA in gevaar. Een industrie die veel grotere uitdagingen en kansen kent.

In de Tweede Kamer tekent zich een meerderheid af tegen de aanschaf van de JSF. Op 5 juli is er een debat over de opvolger van de F-16. Bij de tegenstanders SP, Partij voor de Dieren, GroenLinks en PVV voegt zich ook de PvdA. Naar verluidt dient deze partij een motie in. Deze meerderheid kondigde zich al in maart aan.

Lobbyist NIFARP noemt het besluit dramatisch. Beoogde compensatie voor de Nederlandse defensie-industrie blinkt uit in vergezichten en verwachtingen. Maar als die defensie-industrie een tegenslag moest incasseren en bij moest dokken dan ging het piepen. Zoals PvdA-kamerlid Angelien Eijsink terecht opmerkt zijn er ‘géén onomkeerbare verplichtingen aangegaan voor de aanschaf van de JSF.’ Dus het staat de Tweede Kamer vrij om uit het project te stappen. Zonder besluit en met aanschaf van twee testtoestellen werd Nederland de laatste jaren het project ingetrokken. Op deze salamitactiek had de Algemene Rekenkamer al in 2011 kritiek.

Het is een verstandig besluit om te stoppen met een onbeheersbaar en slecht geleid project dat ook in de VS kritiek krijgt. De bestuurlijke onzorgvuldigheid om zonder besluit een project in te rommelen is ons land onwaardig. De argumenten van minister Hillen en de NIFARP kunnen omgedraaid worden. Tijdens de crisis kan Europa zorgen dat er geen miljarden naar de VS verdwijnen. Defensie moet niet verwaarloosd worden, maar de JSF is geen noodzaak. Nooit is aangetoond waarom Nederland het toestel moet aanschaffen. De overheid is geen verlengstuk of omwisselproject van het bedrijfsleven, maar een apparaat voor de burgers.

Foto: Majoor Mike Rountree, (midden) toont studenten een US Marine F-35B Joint Strike Fighter Jet tijdens een roll-out ceremonie op Eglin Air Force Base in Florida, 24 februari 2012.