Evaluatie bevestigt opnieuw mislukking van F35-programma. Agendeert GroenLinks deze kritiek in informatiebesprekingen?

Aan de hand van het laatste jaarrapport van de inmiddels gepensioneerde Michael Gilmore, als Director of Operational Test and Evaluation zet Dan Grazier voor War is Boring in een overzicht de kwaliteiten van de JSF (F-35) op een rijtje. Hij concludeert dat het F-35-programma een nationale ramp is die nodig grondig moet worden geëvalueerd. Vragen moeten niet aan generaals of bestuurders gesteld worden omdat ze er belang bij hebben dat het programma wordt voortgezet. Ze hebben geen prikkel om de harde waarheid over de mislukking te openbaren (‘no incentive to tell the hard truth because they have a vested financial interest in making sure the program survives — regardless of capability’). Het debat over de F-35 moet breder en opener.

De politiek moet op zoek naar tegengeluid zodat het hele verhaal wordt verteld. In Nederland kan GroenLinks ervoor zorgen dat niet de pro-JSF lobby van VVD en CDA -vertegenwoordigd door communicatieadviesbureau Hill & Knowlton- alleen bepaalt hoe het defensiebudget wordt besteed. In september 2013 kwam toenmalig leider Bram van Ojik van GroenLinks met een petitie die ‘nee‘ tegen de JSF zei. Als de partij dat nog steeds vindt -en durft!- kan het dit standpunt in de besprekingen met informateur Edith Schippers agenderen.

Het is absurd dat in tijden waarin de Russische krijgsmacht als bedreigend wordt ervaren zo onverantwoord wordt omgesprongen met het defensiebudget. De JSF is te weinig waar voor te veel geld. En nog steeds een met veel onduidelijkheden omgeven eindproduct. Hoewel uitgaven aan de Amerikaanse wapenindustrie het Witte Huis tevreden zal stellen. Maar dat aspect gaat voorbij aan de beste verdediging van Nederland en West-Europa tegen Russische agressie. In november 2015 zei toenmalig presidentskandidaat Donald Trump in een verwarrend interview dat hij twijfels over de F-35 had. In 2013 maakte minister Hennis van Defensie bekend dat Nederland 37 JSF-toestellen aanschaft voor 14,6 miljard euro. Ondanks een meerderheid in de Tweede Kamer die in 2012 in een motie een streep door de JSF zette. CDA-minister en JSF-voorstander Hans Hillen manipuleerde in dat jaar de Algemene Rekenkamer met het door hem ‘bestelde’ rapport ‘Uitstapkosten Joint Strike Fighter’. In 2019 volgt een eindrapport met conclusies. De omgekeerde wereld van de wapenindustrie.

Wordt krijgsmacht ondersteunende vredesmacht? Met 20-25 JSF’s

Update 17 september 2013: De Telegraaf komt met het nieuws dat minister van Defensie Hennis (VVD) vandaag in haar visie op de toekomst van de krijgsmacht bekendmaakt dat er 37 JSF-toestellen worden aangeschaft. Haagse bronnen spraken eerder over de aanschaf van 35 toestellen. Bij coalitiepartner PvdA bestaat weerstand. Nog niet geopenbaard is hoe de prijs per toestel wordt berekend en hoe het onderhoud in de kosten wordt meegerekend. Want de rekensom klopt niet. Kritiek is dat de voorstanders niet eerlijk zijn over de hoogte van de onderhoudskosten en deze te laag inschatten. En dus doorschuiven naar de toekomst.  

Nederland kiest de minimale variant voor de JSF. Volgens RTL Nieuws kiest Nederland definitief voor de F-35, de JSF. Het staat in de toekomstvisie op de krijgsmacht van minister Hennis. Als kosten van het project noemt RTL een bedrag van 4 miljard euro. Vermoedelijk is dit inclusief onderhoudskosten. Eerder werd een bedrag van 14,6 miljard genoemd voor 85 toestellen en het onderhoud van 30 jaar. Da’s ongeveer 171 miljoen euro per toestel per 30 jaar. Omdat de prijs van de toestellen iets toegenomen is betekent dit dat er voor 4 miljard 22 JSF’s kunnen worden aangeschaft. Afhankelijk van de rekenmethode tussen de 20 en 25 toestellen.

RTL Nieuws zegt dat er twee squadrons komen, in Volkel en in Leeuwarden. Door de minimumomvang van een squadron in NAVO-verband kan er net een squadron van 10 en een van 12 toestellen gevormd worden. Mogelijk zal het kabinet in haar toekomstvisie het voornemen uitspreken om een groter aantal toestellen aan te schaffen. Maar da’s misleidend. Dan worden de onderhoudskosten over 30 jaar onvoldoende meegerekend.

In februari 2013 schetste Clingendael in de verkenning ‘Clingendael’s visie op de krijgsmacht van de toekomst’ vier scenarios voor de Nederlandse krijgsmacht. Nu lijkt minister Hennis voor scenario 4,  ‘de ‘ondersteunende’ vredesmacht‘ te kiezen. Hiermee geeft de Nederlandse krijgsmacht de ambitie op om hoog in het geweldsspectrum op te treden. Samenwerking met partners en integratie van onderdelen wordt de toekomst. Gesteld dat de rekensom klopt die RTL Nieuws over de kosten van de JSF naar buiten brengt.

Foto: Schermafbeelding van scenario 4, Clingendael’s visie op de krijgsmacht van de toekomst met minimaal aantal JSF’s. Februari 2013.

Frankrijk koopt Amerikaanse drones. Luchtvaartindustrie in beweging

In Nederland probeert een tsunami van oud-politici die lobbyen voor de defensie-industrie de JSF, de F-35 van Lockheed Martin te slijten. De Franse minister van Defensie Jean-Yves Le Drian verklaart in een gesprek voor Europe 1 de behoefte aan drones. Hij schetst twee opties. De Franse Harfang van EADS moderniseren of inkopen bij de twee landen die hoogwaardige drones fabriceren: de VS en Israël. Drones die volgens Le Drian geschikt zijn om een terrorist ‘discreet’ op de korrel te nemen, ‘essentieel voor militaire operaties’. Hij bevestigt de laatste optie, de aankoop van Amerikaanse drones. Mogelijk met ‘verfransing’ van het project.

Dat biedt voor de toekomst geen oplossing. De minister hint erop dat het de wens van Frankrijk, Duitsland en Engeland is om een eigen drones-industrie op te zetten. Of zegt-ie dat vanwege zijn onderhandelingspositie met de Amerikanen? Complicatie is de reflex van Fransen om niet onder de koepel van het Amerikaanse veiligheidsapparaat te willen functioneren. Vraag is of globalisering een Europese ‘Alleingang‘ nog wel toelaat.

Ogenschijnlijk biedt Finmeccanica voor Frankrijk een uitweg. In naam Italiaans, feitelijk Amerikaans. Antonio Mazzeo schetst de achtergronden. Nu al ontrolt zich het scenario van een luchtvaartindustrie die voor het publiek Europees toont, maar een bijwagen van Lockheed Martin is. Zo maakt aan de ontvangende kant de aanschaf van F-35 of drones weinig uit. Het geld komt toch bij de Amerikaanse luchtvaartindustrie terecht. Mazzeo zegt over de overname van de Italiaanse defensieindustrie door de Amerikanen: ‘Het is opnieuw een bewijs van het globaliseringsproces van wat men kan definiëren als een militair-financieel-industrieel complex.’ Het wachten is op Nederlandse oud-politici afkomstig van VVD en CDA die gaan pleiten voor de aanschaf van een vloot aan drones. Met verwijzing naar de Europese defensie-industrie. Dat we het begrijpen.

Foto 1: De Franse minister van Defensie Jean-Yves Le Drian kondigt aankoop Amerikaanse drones aan. 19 mei 2013.

Foto 2: Franse drone Harfang in actie.

Canada draait besluitvorming JSF terug. Wat doet Nederland?

De Canadese regering-Harper gaat voor financiële degelijkheid en heeft afgelopen week de besluitvorming opgeschort over aanschaf van de F-35, de Joint Strike Fighter van het Amerikaanse Lockheed Martin. In juni 2010 kondigde Canada aan dat het 65 F-35’s aan zou schaffen voor 7 miljard euro. Net als Nederland is Canada behalve afnemer ook partner in de ontwikkeling van de JSF.  Hoe open kunnen opties zijn die weer open zijn? Wellicht schaft Canada de JSF alsnog aan, maar dan wel na een open competitie. Zo wordt gezegd. De Canadese regering stelt een onafhankelijk panel in dat aan de hand van een omschreven procedure de mededingers gaat evalueren. Naast de F-35, de F-18 Hornet van Boeing en de EADS Eurofighter Typhoon.

De gelijkenis tussen Nederland en Canada over de aanschaf van de F-35 is opvallend. Het ontbrak in beide gevallen aan een open competitie waarbij de mededingers van Lockheed Martin een eerlijke kans kregen. Voor Nederland is de Zweedse Saab Gripen NG een alternatief. Beide regeringen deden schimmig. Zoals toen er vertraging in de ontwikkeling optrad. De F-16 werd opgewaardeerd door het Mid-Life Update programma. Nu bereikt de F-16 door de MLU operationeel in 2015 zijn einde en is de JSF pas na 2017 beschikbaar. Mogelijk zelfs pas na 2023. Niemand die het zegt. Ook liepen de kosten per toestel zo op dat de aanschaf niet meer binnen het budget paste. Bij teruglopende budgetten konden krijgsmachten zich de dure JSF niet veroorloven.

Afgelopen twee jaar werden publiek en parlement misleid door de regeringen Harper en Rutte I. De Tweede Kamer heeft officieel een streep door de JSF gezet. Rutte I negeerde dat besluit. Nog vlak voor zijn aftreden haalde toenmalig minister van Defensie Hans Hillen alles uit de kast om de aanschaf van de JSF in de lucht te houden. Met opdracht voor een rapport van de Rekenkamer dat uitrekende dat er geld valt te besparen door het aan de JSF uit te geven. Maar de lobby van voormalige VVD- en CDA-politici lijkt niet opgewassen tegen de ernst van de economische crisis. Zoals oud-staatssecretaris van Defensie Jack de Vries bij Hill+Knowlton.
Kunnen ze nog langer van de armen stelen om aan de rijken te geven? Daarom: Te wapen met verstand!

Foto: De Canadese minister van Defensie Peter MacKay kondigt in juni 2010 de aanschaf van 65 F-35’s door Canada aan. Credits: Reuters.

JSF beschadigt Rekenkamer, krijgsmacht en politiek

Geld besparen door geld uit te geven. Het is een fabeltje dat iedereen met gezond verstand niet voor eigen rekening wil nemen. Juist daarom is het zo favoriet in de politiek. Immers het domein waar nooit iemand persoonlijk de portemonnee trekt en steeds de ander betaalt. Maar inkomsten wel altijd in een specifieke portemonnee terechtkomen. Dan wordt het saldo van uitgaven en inkomsten ondergeschikt en gaat het om het omploegen van gemeenschapsgeld. De volksverlakkerij is in de politiek tot grote hoogte gestegen.

Dat toont het onderzoek Uitstapkosten Joint Strike Fighter aan. In opdracht van minister van Defensie Hans Hillen door de Algemene Rekenkamer verricht. De Rekenkamer tilt domme praat naar een hoger niveau door te stellen dat het goedkoper is om meer geld uit te geven. Dat beschadigt de Rekenkamer die zich voor het karretje van Hillen laat spannen. De Rekenkamer opereert binnen de kaders die zijn bepaald door Defensie: ‘Van een alternatief toestel ‘van de plank’ zijn de functionaliteiten maar gedeeltelijk bekend; ze zijn volgens Defensie in ieder geval minder dan die van de JSF. Als de minister van Defensie kiest voor een ander toestel dan de JSF, dan kan dit alleen als de luchtmacht de eisen voor de vervanger van de F-16 heroverweegt‘.

Niet alleen de uitgangspunten van het rapport zijn verkeerd, maar ook de conclusies die zijn gebaseerd op cirkelredeneringen. De JSF is niet de redding voor de krijgsmacht, maar de ondergang ervan. Krimpende defensiebudgetten hebben de JSF geleidelijk uit de markt geprijsd. Daar komen kostenoverschrijdingen en slechte projectplanning van de fabricant bovenop. De Nederlandse krijgsmacht kan zich de JSF niet langer veroorloven. Het is de Ferrari van een bijstandsgezin dat ooit in weelde bestellingen deed, maar niet tot zich laat doordringen dat dat voorbij is. Krampachtig vasthouden aan de auto zet het hele huishouden uit het lood.

Volgens SP-kamerlid Jasper van Dijk is het rapport van de Rekenkamer een truc van minister Hillen om het afblazen van de JSF te vertragen. Er is immers een aangenomen kamermotie die zegt dat Nederland definitief een streep door de JSF zet. Maar de regering negeert dat besluit. Deze obstructie van minister Hillen doet de democratie geen goed. Niet in het minst omdat-ie bewust de Algemene Rekenkamer corrumpeert. Van Dijk rekent er nog steeds op dat de motie uitgevoerd wordt. Maar de vertraging is geen goed teken. Niet alleen geldt voor de JSF dat goedkoop duurkoop is. Meer nog dat duurkoop afkoop is. Op kosten van de burger.

Foto: De van corruptie verdachte voormalige gedeputeerde voor de VVD in Noord-Holland Ton Hooijmaijers in een JSF-toestel