Na fraude komt Rabobank weg met schikking. Alleen in Nederland

Multinationals zoeken de grenzen van wet, winst en ethiek op en schoten er de afgelopen 30 jaar overheen. Ewald Engelen omschrijft het in een column zo: ‘De inkomensongelijkheid loopt scherp op – en dat roept de prangende vraag op wie er eigenlijk van de neoliberale utopie heeft geprofiteerd. Een handvol bankiers en bestuurders, accountants en fiscalisten, enkele advocaten, een verdwaalde commissaris, een omhooggevallen politicus en, niet te vergeten, vierhonderd miljoen Chinezen (maar die mogen niet stemmen).‘ Hij concludeert dat er twee smaken zijn voor de multinationals: ‘Betaal fatsoenlijke lonen, kom je belastingplichten na, ruim je rotzooi op, hou je aan democratische normen en stop de race naar de bodem. Dat is geen ideologie. Dat is welbegrepen eigenbelang. Reformisme uit eigen kring of revolutie– meer smaken zijn er niet.’

Trouwens opmerkelijk dat Engelen deze column in de NRC plaatst gezien zijn vaarwel uit 2011 aan deze krant: ‘Al langer stoort mij de gemakzucht van de krant. Te vaak domineren sensationele foto’s en reportages de voorpagina. Wat is er mis met droge, zo objectief mogelijke verslaggeving? Wat is er gebeurd met de scheiding van feit en mening? Met het journalistieke ambacht?‘ Wat bezielt Engelen om mee te werken aan een in z’n ogen gemakzuchtige krant die er sinds 2011 niet beter op is geworden met de overdaad aan licht amusement voor een zich vrijgesteld voelende klasse? De menselijke geest kent onbegaanbare spelonken.

Zakenbanken zijn de multinationals die het het meeste verbruid hebben bij publiek en politiek. Maar toch niet aangepakt worden. Dit type banken is de spreekwoordelijke olifant in de kamer die het porselein dreigt te vertrappen, maar iedereen ontkent te zien. Zeker niet in Europa dat afgelopen week onder leiding van ECB-president Mario Draghi de kapitaaleisen voor de bankensector in het Basel-comité versoepelde.

Dat er tussen landen een aanzienlijk verschil in aanpak is maakt de behandeling van banken die de LIBOR-rente hebben gemanipuleerd inzichtelijk. De VS heeft deze week drie ex-medewerkers van de RABO-bank in staat van beschuldiging gesteld. Paul Robson, Paul Thompson en Tetsuya Motomura die in London, Singapore en Tokio werkten worden naar verwachting direct door het Amerikaanse ministerie van Justitie (DoJ) aangepakt als het Britse Serious Fraud Office (SFO) niet optreedt. Het Nederlandse ministerie van Justitie staat erbij en kijkt ernaar. Het laat het gebeuren met minister Ivo Opstelten die doorgaans de mond vol heeft van een strenge aanpak, maar nu op z’n handen blijft zitten. Ook in de samenwerking met het DoJ en de SFO.

PVV’er Tony van Dijck stelde vandaag kamervragen aan minister van Financiën Dijsselbloem over Rabobank-topman Sipko Schat onder wiens toezicht de LIBOR-fraude gebeurde en negen ton meekrijgt bij z’n vertrek. En over de drie ex-medewerkers van de Rabobank die mogelijk door het Verenigd Koninkrijk en zeker door de VS aangepakt worden, maar waarschijnlijk niet door Nederland. Een en ander geeft aan hoe pervers zakenbanken handelen en hoeveel vrijheid ze tot nu toe kregen. Gaat dat onder druk van de publieke opinie veranderen? De kans daarop in Nederland lijkt gezien het passieve optreden van kabinet en OM niet groot. Door een schikking van 70 miljoen tussen de Rabobank en het OM is vervolging afgekocht. De Tweede Kamer reageerde woedend.

Foto: Still uit Komedie om Geld (1936) van Max Ophüls. (In m’n ogen de beste film ooit gemaakt in Nederland. Met een Duitse regisseur). 

Fraude bij Rabobank is teken van een verziekte bankensector

Het is door velen opgemerkt, in het Esperanto betekent ‘Rabo‘ roof. Aan de manipulatie van de Libor-rente zitten merkwaardige aspecten. Belangrijkste conclusie van de fraude door de medewerkers van de Rabobank in Londen en Utrecht is dat banken niet vertrouwd kunnen worden in zelfregulering. Ze missen de mentaliteit, de wil en de praktische inzet om zich te beperken en binnen de eigen regels te blijven. De Libor-fraude was voorspelbaar, er waren grote bedragen mee gemoeid en speelde gedurende een lange periode, maar werd door de leiding van de Rabobank niet gestopt. Da’s onbegrijpelijk voor wie vertrouwen wil hebben in de banksector, maar begrijpelijk voor wie uitgaat van het idee dat banken en bankiers hun eigenbelang dienen.

Weeffout is dat er in Nederland geen toezicht op de financieel-economische sector is dat tanden heeft en kan bijten. Zelfs de boetes die de Rabobank nu opgelegd krijgt voor de Libor-fraude komen uit Washington en Londen. De boetes verdwijnen ook daarheen. Om niet uit de toon te vallen volgt Amsterdam halfslachtig. De Nederlandse politiek is in gebreke gebleven om het toezicht en de sanctiemogelijkheden op te tuigen. De vergelijking met sportbonden dringt zich op. Uit nationalistische overwegingen stoppen overheden het dopinggebruik van eigen sporters in de doofpot. Met banken is het niet anders. Ondanks het feit dat minister Jeroen Dijsselbloem de Rabobank nu oproept om aangifte te doen tegen de frauderende medewerkers.

Probleem is dat zelfregulering van banken en toezicht op banken onvoldoende is. Door met miljarden euro’s te gokken brengen banken de economieën van landen in gevaar. Zeker van kleine landen als Nederland met een grote financieel-economische sector. Dat blijkt telkens weer. Frauderende handelaren van de Rabobank zijn niet het probleem, maar slechts een symptoom van een verrotte bankensector. Probleem is de politiek de bankensector niet onder controle weet te krijgen. De petitie lijkt aardig, want de handelaren verdienen het om voor de rechter te komen. Het is absurd als de leiding van de Rabobank geen aangifte doet. Maar de petitie mist de essentie dat niet op de werkvloer maar in de directiekamers de grootste fouten worden gemaakt.

Foto 1: Schermafbeelding van petitie ‘Rabo en OM moeten de criminelen van de Libor-rentefraude vervolgen‘, 12 november 2013.

Foto 2: Directiekamer van SMG.

Publieksactie om Britse banksector te hervormen kan ook in Nederland

Update 6 april 2013: Vanwege bezuinigingen zetten banken in op internet. Persoonlijk contact met de klanten wordt verminderd, personeel ontslagen en de kwetsbaarheid van het betalingsverkeer vergroot. Storingen zijn een direct gevolg van de keuze die de banken maken voor internet. Het vertrouwen in de banken en het betalingsverkeer neemt af. Of dit nou een gevolg is van cyberaanvallen, onvoldoende capaciteit of een slechte architectuur van de programmatuur. De oplossing is dat de consument meer te zeggen krijgt. Maar hoe?

Banken kunnen niet vertrouwd worden in zelfregulering. Er is een nieuwe aanpak nodig die het toezicht op banken aanscherpt. Ondanks de geluiden uit de banksector dat zelfregulering werkt. Da’s niet zo. Boele Staal van de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) legde in het jaarverslag 2011 de schuld van de financiële crisis bij landen, en niet bij banken. Hij is misleidend en vertraagt de hervormingen van de banksector.

Een recent Brits onderzoek van consumentenorganisatie Which? houdt de vijf grootste banken tegen het licht. Met ontluisterend resultaat. Nog meer dan voorheen worden bankmedewerkers onder druk gezet om klanten financiële produkten te verkopen die ze niet nodig hebben. Het wordt klanten ongevraagd aangesmeerd. Een bizarre vorm van zelfregulering. Omdat de bankcultuur in Nederland en Groot-Brittannië niet fundamenteel verschillen is het aannemelijk om te veronderstellen dat de Nederlandse praktijk niet veel anders is.

In de aanloop naar een regeringscommissie die later deze maand aanbevelingen doet over de herstructering van de banksector neemt Which? het initiatief. Het zegt treffend dat het de banksector kan helpen haar morele kompas terug te vinden dat het kwijtraakte: ‘The inquiry gives us all a unique opportunity to help transform a sector that has lost its moral compass.’ Het wachten is op een publieksactie in Nederland dat meer dan nu druk zet op de politiek om de banksector te herstructureren. Zonder te wachten op de EU. Which? vraagt om een cultuuromslag van de banksector en doet een oproep aan het publiek om dit te ondersteunen:

Ben je moe om het betalen voor de fouten van onverantwoordelijke banken? Denk je dat het tijd is om de focus te veranderen van verkoop naar dienstverlening?

De bankcultuur moet veranderen. We hebben genoeg schandalen en misselling (misleidende verkoop) gezien. Geen roekeloze banken meer. Geen vrijkaart meer voor bankiers die de regels overtreden. Banken moeten werken voor klanten, niet voor bankiers.

Which? wil een grote verandering om de bankcultuur op te lappen:

1. Bankiers moeten klanten op de eerste plaats stellen, niet de verkoop
2. Bankers moet voldoen aan professionele standaarden en voldoen aan een gedragscode
3. Bankiers moeten gestraft worden voor misleidende verkoop en slechte praktijken

Foto: Schermafbeelding van actie Big Change gericht op de banksector door Which?

Hooijmaijers ontving steekpenningen van Fortis

Dat oud-gedeputeerde in Noord-Holland Ton Hooijmaijers corrupt was wordt door het OM aangevoerd in de dagvaarding. Op 18 oktober is de regiezitting bij de Haarlemse rechtbank. Behalve meer dan 300.000 euro van bedrijven kreeg Hooijmaijers in 2007 ook ruim 7000 euro aan steekpenningen van Fortis Nederland. Hij moest zorgen dat de bank huisbankier van de provincie Noord-Holland werd. Er werd hem nog meer beloning in het vooruitzicht gesteld. Hooijmaijers zegt onschuldig te zijn, ‘alles zou uit het verband getrokken zijn’.

Dat iemand hoog in het openbaar bestuur door verschillende partijen kan worden omgekocht voor gunsten is kwalijk. Terecht krijgt in de publiciteit van vandaag het omkopen van de VVD-er Hooijmaijers door Fortis Nederland veel aandacht. Terwijl het een betrekkelijk klein bedrag betreft. Van bouwbedrijven heeft niemand immers nog hoge verwachtingen. Ze besodemieteren overduidelijk de boel. Na wat klokkenluider Ad Bos in 2001 over de bouwfraudeaffaire naar buiten bracht kan niemand meer verrast zijn dat het anders is.

Als het om banken gaat houden burgers zichzelf voor de gek. Banken bestaan door vertrouwen. Banken zijn echter niet te vertrouwen. Wat Boele Staal, de voorzitter van De Nederlandse Vereniging van Banken ook beweert met praatjes over zelfregulering en de suggestie dat banken hun stoepje schoon houden. Dat doen ze niet. Banken zijn de oorzaak voor de huidige crisis. Banken zijn de oorzaak voor de bezuinigingen op beleidsterreinen als cultuur, defensie en sociale verzekeringen en de lastenverzwaringen. Bankiers zouden in plaats van ‘kleine vis’ Ton Hooijmaaijers gedagvaard moeten worden. Bankiers gaan door met hun casinospel op kosten van de belastingbetaler. Bankiers zouden in plek van Hooijmaijers terecht moeten staan.

Foto: Banner ‘corruptie’ op corruptie.org

Banken kunnen niet vertrouwd worden in zelfregulering

Zegt Boele Staal nu dat de miljarden die de Nederlandse staat in de banken heeft gestopt door deze banken worden terugbetaald? Dat suggereert-ie zonder te zeggen. Maar hoe rijmt dat met de uitspraak van oud-minister van Financiën Gerrit Zalm over de steun aan de banken ABN, Fortis en verzekeraar ASR dat het ‘moeilijk haalbaar [zal] zijn die € 30 mrd terug te halen’, aldus BNR Nieuwsradio? Zalm gaf ‘uiteindelijk toe dat de Nederlandse belastingbetaler een deel van het in ABN Amro gestoken geld waarschijnlijk kwijt is.’ Niets aan de hand volgens Staal, want Nederlandse banken zijn nooit ongezond geweest. Staal is niet te volgen.

De Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) behartigt de gemeenschappelijke belangen van de Nederlandse banken. Voorzitter en D66’er Boele Staal legt in het jaarverslag 2011 de schuld van de financiële crisis bij de landen en niet bij de banken. Kees van Dijkhuizen, de voorzitter van de commissie Toezicht stelt: ‘Sluitend toezicht op Europees en nationaal niveau draagt bij aan het herstel van vertrouwen in de banken.’ Welk vertrouwen? Grootschalige, langdurige fraude met de LIBOR-rente doet niet vermoeden dat er een begin van sluitend toezicht is. Twee voormalige Rabobank-handelaren zijn geschorst voor hun werk bij de Rabobank.

Wie heeft het toezicht op het toezicht van de banken? Een belangenbehartiger als de NVB heeft per definitie andere belangen dan de Nederlandse staat of belastingbetaler. James Surowiecki verbaast zich in The New Yorker naar aanleiding van de LIBOR-fraude over de vrije hand van de banken: ‘The most striking thing about this scandal is that it was predictable—the way LIBOR was designed practically invited corruption—yet no one did anything to stop it. That’s because, for decades, regulators and people in the financial industry assumed that banks’ desire to protect their reputations would keep them honest’. De zelfregulering is uitgewerkt.

Het ‘gentleman’s-club ethos‘ van Boele Staal en Kees van Dijkhuizen is niet langer geschikt voor de financiële wereld. Bankiers blijken niet altijd eerlijk te zijn en de financiële industrie is te omvangrijk geworden. Naast de voor de hand liggende financieel-technisch inhaalslag die zowel de buffers als de transparantie vergroot, is er een nieuwe aanpak nodig die het toezicht op de banken aanscherpt, een zero tolerance beleid voor bankiers en handelaren met forse sancties instelt en de Boele Staals van deze wereld niet langer weg laat komen met halve waarheden en een houding dat heren onder elkaar het wel zullen regelen. De politiek is nodig aan zet.