Matt Taibbi: banken geven crimineel gedrag toe, maar moeten opnieuw niet de gevangenis in

Democracy Now! spreekt met financieel journalist Matt Taibbi van Rolling Stone over de macht van financiële instellingen. Vijf banken, namelijk Citigroup, JPMorgan Chase, Barclays, Royal Bank of Scotland en UBS pleitten schuldig in een zaak over het manipuleren van vreemde valuta en rentepercentages. In een schikking betalen de banken meer dan 5 miljard dollar boete. Maar het opvallende aan de schikking is dat geen enkele medewerker van deze instellingen persoonlijk aansprakelijk wordt gesteld. Matt Taibbi legt uit hoe dat komt.

Rabobank in Nederland strafrechtelijk niet vervolgd voor Liborfraude

Ex-medewerkers van de Rabobank en de Rabobank zelf worden strafrechtelijk niet vervolgd voor de jarenlange manipulatie van de zogenaamde Libor-rente, waar ze zelf beter van werden. Want het Hof oordeelt dat de Rabobank al een boete is opgelegd en dat daar strafrechtelijk niet veel meer aan toe te voegen valt. De NOS legt uit hoe de procedure begon zoals ook het fragment uit februari 2014 toont: ‘Advocaat Gerard Spong begon vorig jaar, namens de stichting Justitia Distributiva en gedupeerde Rabobank-certificaathouders, een procedure om de bank en verantwoordelijke medewerkers vervolgd te krijgen.’  De klagers maakten dus bezwaar tegen de manier waarop het OM de zaak afdeed. In 2013 trof de Rabobank een schikking met Amerikaanse, Britse en Nederlandse toezichthouders van 774 euro, waarvan 70 miljoen in Nederland.

Dit besluit van het gerechtshof in Den Haag voedt de vermoedens dat banken en politiek te weinig afstand tot elkaar bewaren. Weliswaar geeft het gerechtshof in een persbericht toe dat er schade is aangebracht: ‘Het gerechtshof is het met klagers eens dat de rechtsorde en voor de financiële markt en alle deelnemers zo noodzakelijke rust en vertrouwen ernstig zijn geschaad’, maar dat het voorleggen aan de rechter geen toegevoegde waarde meer heeft, het lastig is om de bestuurders van de Rabobank die nalatig hebben gehandeld vast te pinnen op crimineel gedrag, en vervolging van de ex-medewerkers lastig is omdat ze elders als vervolgd worden of dat een strafrechtelijk dossier een hogere mate van zorgvuldigheid vraagt. Het gerechtshof houdt vervolging van ex-medewerkers die nog niet elders vervolgd worden nog open.

Het is lastig te begrijpen dat een bank die het vertrouwen in de rechtsorde en de financiële markt ernstig heeft geschaad door de jarenlange manipulatie van de Libor-rentetarieven hiermee wegkomt. Nu lijkt het alsof de schikking heeft gediend voor het afkopen van de strafrechtelijke vervolging van ex-bestuurders en ex-medewerkers van de Rabobank. In elk geval in Nederland. Het is onverteerbaar voor het rechtsgevoel dat bankbestuurders en managers onder wiens verantwoordelijkheid het Libor-schandaal door nalatig optreden kon gebeuren strafrechtelijk niet vervolgd worden. Er zijn ongetwijfeld juridische bezwaren waarom vervolging lastig is, maar nu wordt het beeld bevestigt dat de wil bij de politiek -die het OM op afstand met een aanwijzing kan aansturen- ontbreekt om bankiers persoonlijk aansprakelijk te stellen voor fraude.

Na fraude komt Rabobank weg met schikking. Alleen in Nederland

Multinationals zoeken de grenzen van wet, winst en ethiek op en schoten er de afgelopen 30 jaar overheen. Ewald Engelen omschrijft het in een column zo: ‘De inkomensongelijkheid loopt scherp op – en dat roept de prangende vraag op wie er eigenlijk van de neoliberale utopie heeft geprofiteerd. Een handvol bankiers en bestuurders, accountants en fiscalisten, enkele advocaten, een verdwaalde commissaris, een omhooggevallen politicus en, niet te vergeten, vierhonderd miljoen Chinezen (maar die mogen niet stemmen).‘ Hij concludeert dat er twee smaken zijn voor de multinationals: ‘Betaal fatsoenlijke lonen, kom je belastingplichten na, ruim je rotzooi op, hou je aan democratische normen en stop de race naar de bodem. Dat is geen ideologie. Dat is welbegrepen eigenbelang. Reformisme uit eigen kring of revolutie– meer smaken zijn er niet.’

Trouwens opmerkelijk dat Engelen deze column in de NRC plaatst gezien zijn vaarwel uit 2011 aan deze krant: ‘Al langer stoort mij de gemakzucht van de krant. Te vaak domineren sensationele foto’s en reportages de voorpagina. Wat is er mis met droge, zo objectief mogelijke verslaggeving? Wat is er gebeurd met de scheiding van feit en mening? Met het journalistieke ambacht?‘ Wat bezielt Engelen om mee te werken aan een in z’n ogen gemakzuchtige krant die er sinds 2011 niet beter op is geworden met de overdaad aan licht amusement voor een zich vrijgesteld voelende klasse? De menselijke geest kent onbegaanbare spelonken.

Zakenbanken zijn de multinationals die het het meeste verbruid hebben bij publiek en politiek. Maar toch niet aangepakt worden. Dit type banken is de spreekwoordelijke olifant in de kamer die het porselein dreigt te vertrappen, maar iedereen ontkent te zien. Zeker niet in Europa dat afgelopen week onder leiding van ECB-president Mario Draghi de kapitaaleisen voor de bankensector in het Basel-comité versoepelde.

Dat er tussen landen een aanzienlijk verschil in aanpak is maakt de behandeling van banken die de LIBOR-rente hebben gemanipuleerd inzichtelijk. De VS heeft deze week drie ex-medewerkers van de RABO-bank in staat van beschuldiging gesteld. Paul Robson, Paul Thompson en Tetsuya Motomura die in London, Singapore en Tokio werkten worden naar verwachting direct door het Amerikaanse ministerie van Justitie (DoJ) aangepakt als het Britse Serious Fraud Office (SFO) niet optreedt. Het Nederlandse ministerie van Justitie staat erbij en kijkt ernaar. Het laat het gebeuren met minister Ivo Opstelten die doorgaans de mond vol heeft van een strenge aanpak, maar nu op z’n handen blijft zitten. Ook in de samenwerking met het DoJ en de SFO.

PVV’er Tony van Dijck stelde vandaag kamervragen aan minister van Financiën Dijsselbloem over Rabobank-topman Sipko Schat onder wiens toezicht de LIBOR-fraude gebeurde en negen ton meekrijgt bij z’n vertrek. En over de drie ex-medewerkers van de Rabobank die mogelijk door het Verenigd Koninkrijk en zeker door de VS aangepakt worden, maar waarschijnlijk niet door Nederland. Een en ander geeft aan hoe pervers zakenbanken handelen en hoeveel vrijheid ze tot nu toe kregen. Gaat dat onder druk van de publieke opinie veranderen? De kans daarop in Nederland lijkt gezien het passieve optreden van kabinet en OM niet groot. Door een schikking van 70 miljoen tussen de Rabobank en het OM is vervolging afgekocht. De Tweede Kamer reageerde woedend.

Foto: Still uit Komedie om Geld (1936) van Max Ophüls. (In m’n ogen de beste film ooit gemaakt in Nederland. Met een Duitse regisseur). 

Is Amsterdam afraid of Sally and Daniel Goldreyer?

Update 12 september 2013: De gemeente Amsterdam moet van de Raad van State binnen zes weken twee rapporten openbaar maken. Amsterdam vreest schadeclaims van nabestaanden van restaurateur Goldreyer.

Galerist Leo Castelli stuurde in januari 1970 het schilderij ‘Electric Cord‘ van Roy Lichtenstein naar restorator Daniel Goldreyer (1927-1987) om het schoon te laten maken. Goldreyer stuurde het werk niet terug maar liet weten dat het verloren was. Op een magische manier verdwenen, zoals Abigail Esman opmerkt. Kwijtgeraakt of gestolen door Goldreyer? Pas twee weken geleden dook het op in een New Yorks pakhuis. Opgespoord door de FBI die liet weten dat het terugkeerde naar de rechtmatige eigenaar, de weduwe Barbara Bertozzi Castelli.

Goldreyer werd in 1987 door het Stedelijk Museum in de arm genomen om ‘Who’s Afraid Of Red, Yellow, and Blue III‘ van Barnett Newman te repareren. Een jaar eerder door Gerard Jan van Bladeren met een stanleymes zwaar beschadigd. Het werd een blamage. Nadat Goldreyer in 1991 het schilderij terugbracht ontspon zich een debat over de kwaliteit van zijn werk.  Onderzoek wees uit dat Goldreyer geen twee miljoen puntjes zette, maar met een verfroller aan de slag was geweest. Die discussie drukte Goldreyer de kop in door met een rechtszaak te dreigen. Hij stelde Amsterdam verantwoordelijk voor reputatieschade. Goldreyers intimidatie had succes. Amsterdam bond in. Naast zijn fee van 800.000 gulden kreeg-ie 170.000 dollar ‘schikking’. Afspraak was dat beide partijen zich voortaan ‘terughoudend’ uitspraken over de kwaliteit van de restauratie.

Nu worden oude wonden opengereten. Jhim Lamoree heeft namelijk met een beroep op de Wet Openbaarheid Bestuur in 2011 geëist dat Amsterdam twee rapporten van het Nederlands Forensisch Instituut uit 1991 en 1992 over de restauratie openbaart. De Rechtbank Amsterdam heeft op 25 september de eisende journalist in het gelijk gesteld. Amsterdam moet beide rapporten openbaar maken. De rechtbank voegt toe dat haar niet is gebleken dat ‘de financiële belangen van de gemeente door openbaarmaking van de rapporten in ernstige mate zullen worden geschaad‘. Tegen dat besluit gaat Amsterdam in beroep. De geest van intimidatie van Goldreyer en zijn weduwe Sally Model zaait blijkbaar nog steeds angst in het Amsterdamse stadhuis.

Foto: Barnett Newman, Who’s Afraid of Red, Yellow and Blue III, 1966/67. Olie op linnen, 245 x 544 cm. Courtesy of Stedelijk Museum Amsterdam. Credits: Barnett Newman/Artists Rights Society, New York.