Anne Applebaum en Joshua Livestro willen het politieke midden laten herleven. Bestrijdt fraude en corruptie, niet de islam

Twee recente opinie-artikelen zijn een pleidooi voor een nieuwe politiek van het politieke midden en een waarschuwing voor samenwerking met radicale partijen, vooral die van rechts. De Amerikaanse journaliste Anne Applebaum geeft in The Washington Post met het artikel ‘Want to revive the political center? Fight corruption’ een omvattende checklist, ofwel programma waaraan centrumpartijen moeten voldoen om weer het initiatief naar zich toe te trekken. De conservatieve denker Joshua Livestro stelt aan de hand van de kwestie Blok in het artikel ‘Affaire-Blok moet VVD en CDA wakker schudden’ in NRC dat de centrum-rechtse VVD en CDA hun ziel hebben verkocht door op te schuiven in de richting van de radicaal-rechtse PVV en FvD.

Livestro illustreert dat aan de hand van de controversiële uitspraken van de minister van Buitenlandse Zaken Blok die de retoriek en agenda van radicaal-rechts overneemt. Dat acht hij contra-productief en ongewenst. Livestro verwijst naar het begrip ‘ideological collusion’ – dat hij vertaalt als ‘ideologische samenspanning’ – van de Amerikaanse politicologen Steven Levitsky en Daniel Ziblatt dat inhoudt dat centrumpartijen in de samenwerking met radicale partijen de retoriek en agenda van die randpartij overnemen. Minister Blok is er het levende bewijs van, hij neemt de doembeelden over immigratie van radicaal-rechts over en centrum-rechtse partijen als VVD en CDA ondermijnen ermee hun eigen gedachtengoed. In bovenstaand citaat licht hij toe dat ze zich hiermee overbodig maken. Gevraagd wordt een nieuwe bewustwording bij de centrumpartijen en een koerswijziging weg van de retoriek en het gedachtengoed van radicaal-rechts. De samenspanning met de randpartijen of het buigen in hun richting brengt niets goeds. Noch electoraal, politiek of maatschappelijk.

Applebaum constateert dat de rechtse randpartijen van energie barsten en het ‘oude’ centrum-links of centrum-rechts uitgeblutst toont. De oude partijen zijn op zoek naar een programma dat ze niet kunnen vinden. Zij waarschuwt net als Livestro voor het aanhaken bij radicaal-rechts (‘Some are … trying to peddle milder versions of the far right’s racism‘). Applebaum doet een poging dat programma te formuleren. Haar alternatief bestaat eruit dat de centrumpartijen om te beginnen de agenda moeten wijzigen en het niet langer over immigratie, ras en de islam moeten hebben: ‘Change the subject. Centrists, and genuine democrats, should stop talking about immigration, race and Muslims, all issues blown well out of proportion by tabloids.’

Volgens Applebaum moeten centrumpartijen zich verenigen rond de echte thema’s die onze politiek en economie verstoren zoals ‘politieke corruptie, het witwassen van geld, en de belastingparadijzen en lege vennootschappen (‘Shell companies’) die een paar mensen toestaan veel geld uit onze landen weg te sluizen en het, soms letterlijk, op Caribische eilanden te verbergen. Hoewel dit allemaal afzonderlijke onderwerpen zijn, zijn ze verbonden.’ Volgens Applebaum moet dat gecorrumpeerd financieel systeem aangepakt worden omdat het de gewone mensen beschadigt en in de armen van de radicaal-rechts dwingt. Feitelijk leidt de heroriëntatie van de centrumpartijen tot twee vliegen in één klap: het maakt deze partijen weer relevant en ontneemt de randpartijen hun vijver van ontevreden burgers om in te vissen en electoraal mee te scoren.

Applebaum zegt dat het Westen initiatief moet nemen en terug moet naar de ideologie van vóór premier Thatcher en president Reagan die in de jaren 1980 de overheden terugtrokken en de vrije markt aan hun lot overlieten. Met als gevolg het neoliberalisme waarin politiek is geëconomiseerd, zwakkeren onbeschermd achterblijven en de staat nog slechts op een waakvlam opereert. Applebaum is niet de eerste dit dit zegt en daarom is het lastig in te zien hoe de geest weer terug in de fles kan. Een krachtige bestrijding tussen landen van belastingontwijking en corruptie, en het terugdringen van de macht van het internationaal opererende bedrijfsleven en de financiële instellingen is een eerste stap. Dit omvat overigens ook de bestrijding en bestraffing van autoritaire landen als de Russische Federatie die met corrupt geld in het Westen politici en radicaal-rechtse partijen kopen. Dat laten gebeuren ondermijnt het eigen zelfbeeld en het idee van moraliteit.

Applebaum schetst een blauwdruk voor centrumpartijen. In Nederland zijn dat partijen als de VVD, CDA, D66, GroenLinks en PvdA die in de kern voldoende overeenkomsten hebben om programmatisch samen te werken. Als ze ook nog eens gezamenlijk afstand nemen tot de randpartijen en zich in hun retoriek en agenda niet meer laten leiden door deze partijen met hun spookbeelden over immigratie, ras en islam dan kunnen ze in samenwerking hun eigen relevantie hervinden en hun onderlinge verbinding verder versterken. Dat werkt door van partijpolitiek naar democratie. Door de hervonden oriëntatie en focus van de centrumpartijen kunnen de democratie en de rechtsstaat overeind gehouden worden. Nodig is dan wel dat met name de centrum-rechtse partijen als VVD en CDA zowel duidelijk afstand nemen van die retoriek over immigratie en islam als de lef en durf vinden om zich te ontworstelen aan de grip van het bedrijfsleven en de financiële instellingen door de macht ervan terug te dringen. Een helder signaal om de nieuwe start van Nederland te vieren zou het ontslag van minister Blok en het niet schrappen van de dividendbelasting voor buitenlandse aandeelhouders zijn.

Foto 1: Schermafbeelding van deel artikel ‘Affaire-Blok moet VVD en CDA wakker schudden’ van Joshua Livestro in NRC, 31 augustus 2018.

Foto 2: Schermafbeelding van deel artikel ‘Want to revive the political center? Fight corruption’ van Anne Applebaum in The Washington Post, 31 augustus 2018.

Debat LSE over Brexit en de werking van de media op de politiek. Met kritiek van Applebaum op de NOS

Een paneldiscussie van de London School of Economics and Political Science (LSE) van 29 april 2016 probeert duidelijkheid te scheppen over de media-aandacht voor het Britse referendum op 23 juni. De LSE komt in de aanloop naar het referendum met een serie video’s waarin uiteenlopende feiten worden behandeld. Hoe goed wordt het Britse publiek geïnformeerd? Ook de coverage door de media van andere referenda zoals het Franse referendum over de Europese grondwet in 2005 komt aan de orde. Consensus is dat de macht van de Britse media in de afgelopen 20 jaar weliswaar is afgenomen, maar dat ze -als totaal- nog steeds op een goede en pluriforme wijze verslag doen van de belangrijkste politieke en maatschappelijke ontwikkelingen.

Voor Nederlanders wordt het interessant als Anne Applebaum (na 28’ 36’’) een betoog houdt over het volledig verdwijnen van de gevestigde media in vooral Oost-Europese landen. Dat heeft tot gevolg dat er ruimte komt voor de opkomst van versplinterde politieke stromingen waaronder extremistische partijen en het ontstaan van complottheorieën. Eerder in de discussie (na 9’09’’) wees Applebaum op de rol van sociale media. Volgens haar leidt dat tot een nieuwe apartheid van de ‘fact free getto’s’ waar groeperingen niet meer met elkaar communiceren, maar in een virtuele wereld het eigen gelijk bevestigen. In The Sunday Show van 8 mei 2016 van Hromadske TV (na 26’ 28’’) herhaalt Applebaum haar analyse over de crisis van Westerse media -inclusief de sociale media die tot versplintering en apartheid aanzetten- die leidt tot een Westerse politieke crisis.

Applebaum ziet de objectieve en gezaghebbende BBC als verklaring voor het verschil in functioneren van de media in het Verenigd Koninkrijk met die in andere landen. De BBC legt in haar optiek als referentie een ‘kern’ in het functioneren van de media dat het idee van objectiviteit levensvatbaar en prominent aanwezig houdt. Zonder Nederlandse media, zoals de NOS met naam te noemen verwijst Anne Applebaum naar het recente Nederlandse Oekraïne-referendum waar zo’n centrumkracht ontbrak en daarom het media-debat over de associatie-overeenkomst van de EU met Oekraïne objectiviteit miste. En kan toegevoegd worden, daarom nooit het gewenste kwalitatieve niveau haalde en de kiezers onvoldoende informeerde. Door Nederland met Polen als voorbeeld te noemen van landen die een krachtige BBC missen die het mediadebat ‘op niveau houdt’ wijst Applebaum de gevestigde Nederlandse media en vooral de NOS opnieuw op hun gebrekkig functioneren.

Kijken in 2015 westerse media achter de façade van het Kremlin?

Anne Applebaum bespreekt voor de NY Times het boek ‘Putin’s Kleptocracy: Who Owns Russia?’ van Karen Dawisha. Er resteert een gitzwart beeld van Rusland dat door een KGB-elite onder leiding van Vladimir Putin is gekaapt. Ten koste van de Russen en Rusland. Dawisha reconstrueert een plan dat vanaf het eind van de jaren ’80 vorm kreeg om de rijkdom van Rusland in de eigen zakken te laten verdwijnen: ‘I conclude that from the beginning Putin and his circle sought to create an authoritarian regime ruled by a close-knit cabal…who used democracy for decoration rather than direction.’ Rusland wordt geregeerd door een gangsterbende inclusief verbindingen naar de bovenwereld om het een aanvaardbaar gezicht te geven. Maar in de kern is het verrot.

In de westerse publieke opinie is de laatste maanden een bewustwording zichtbaar over de ware aard van het Rusland van Putin die verdergaat dan de altijd al wantrouwende neo-conservatieve media. Aangejaagd door de inlijving van de Krim, de inzet van het Russische leger in Oost-Oekraïne en het eenzijdig opzeggen door Rusland van afspraken en verdragen zoals de Helsinki-akkoorden van 1975, het Boedapester Memorandum  (1994) en het recente Minsk-protocol. Putins regime krijgt niet langer het voordeel van de twijfel. Gedurende 2014 hielden gevestigde media Putin nog uit de wind door hun pijlen niet op hem te richten, maar nu wint het inzicht geleidelijk terrein dat het Putin-regime onberekenbaar is en een groot gevaar voor de Europese vrede.

Tekenend is de productie van het Canadese onderzoeksprogramma The Fifth Estate met Frontline van het non-commerciële Amerikaanse televisienetwerk PBS ‘Putin’s long shadow’ dat op 9 januari 2015 wordt uitgezonden. Journalistiek van het type BBC, The Guardian, Der Spiegel of The New York Times dat niet op voorhand Russophoob is. Of anti-Putin. Het heeft voorbereiding gekost om de desinformatie vanuit het Kremlin te doorzien en te beantwoorden, maar 2015 lijkt het jaar te worden dat westerse media achter de façade van het Kremlin kijken. Applebaum citeert Peter Pomerantsev en Michael Weiss in The Interpreter: ‘since at least 2008 Kremlin military and intelligence thinkers have been talking about information not in the familiar terms of “persuasion,” “public diplomacy” or even “propaganda,” but in weaponized terms, as a tool to confuse, blackmail, demoralize, subvert and paralyze.’ Westerse media komen nu eindelijk met een antwoord.