Gedachte bij een menu van artsenorganisatie NMG (1901)

SEE ABOVE [held by] NEDERLANDSCHE MAATSCHAPPU TOT BEVORDERING DER GENEESKUNST [at] NETHERLANDS (?) (FOR;), 1901. Collectie: The Buttolph collection of menus.

Op het eerste gezicht begrijp ik niks van bovenstaande afbeelding, op het tweede gezicht iets meer maar uiteindelijk toch weinig. En als ik het wel begrijp, dan schrik ik over hoe de maatschappelijke verhoudingen in 1901 waren.

De prent is opgenomen in een verzameling van menu’s, de Buttolph collection of menus. Het gaat om een menu van een banket op 2 juli 1901 in Den Haag van de Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst die in 1849 werd opgericht en sinds 1949 het predikaat Koninklijk (KNMG) mag voeren.

SEE ABOVE [held by] NEDERLANDSCHE MAATSCHAPPU TOT BEVORDERING DER GENEESKUNST [at] NETHERLANDS (?) (FOR;), 1901. Collectie: The Buttolph collection of menus.

Het menu is standaard voor die tijd: twee soepen, te weten heldere bouillon met mergballetjes en gebonden ossenstaartsoep die worden voorafgegaan door een gevarieerd voorgerecht. Daarna een timbaaltje met ganzenlever en champignons, zalm, een afwisseling van wit en rood vlees, kreeft en dessert. Dit waren de jaren dat de Franse meesterkok Auguste Escoffier grote invloed had, nieuwe gerechten uitvond en de kook- en eetkunst rationaliseerde.

In de toelichting staat: ‘PRICED WINE LIST; ILLUSTRATION OF ROBED GREEK GODS TOASTING MAN FISHING IN CANAL AND BANQUET; MUSICAL PROGRAM‘. Het is onduidelijk waar de geprijsde wijnlijst en het muzikale programma zijn. Ze zijn niet gedigitaliseerd en online niet terug te vinden.

Wat verbaast is het contrast in de illustratie met de twee geklede Griekse goden die toasten met het gezelschap van mannelijke artsen dat in de achtergrond aan lange tafels heeft plaatsgenomen met de vissende man op de voorgrond. Hij is op zijn beurt weer het symbool van de Nederlander voor wie de artsen zorgen. De illustratie is een estafette van dienstbaarheid en begunstiging. Gaat het om Asklepios (god van geneeskunde en genezing) met zijn dochter Hygieia (godin van de gezondheid) die de artsen zegenen?

Het lijkt op een verhaal van Charles Dickens waar achter de ruiten een welvarend gezin aan een rijk gedekte tafel zit en buiten op straat hongerige kinderen het water in de mond loopt. Nu wordt de visser tamelijk neutraal afgebeeld, maar toch wordt er een tegenstelling gesuggereerd tussen binnen en buiten, tussen hem en de toastende en etende artsen binnen. Het heil van de goden richt zich op de artsen. Logisch omdat het ‘hun’ goden zijn. Het verschil laat tevens een uitspraak over de maatschappelijke verhoudingen van 1901 zien. Om het met een woord te omschrijven dat erbij past: hovaardig. Het zal toen door de artsen ongetwijfeld niet zo ervaren zijn. Is dat schrikken?

René ten Bos over marktdenken, managers en gestisch handelen. Stop Resultatitis

Filosoof en organisatiedeskundige René ten Bos houdt een voordracht over resultaat gericht werken dat het procesmatig werken heeft verdrongen. Met als gevolg dat de managers die zouden moeten sturen geen idee meer hebben hoe het proces in elkaar zit. Ze zijn ervan vervreemd. Deze ontwikkeling begon volgens Bos in 1989 toen Margaret Thatcher de ideologie dood verklaarde. De politiek ging onder het mom van no nonsense de burger als klant zien die bediend moest worden met resultaten. Op het proces had de burger geen invloed meer. Tegenover resultaatgericht werken staat het gestisch handelen waarvan Ten Bos vele voorbeelden geeft.

In gesprek met Yvonne Jansen voor Binnenlands Bestuur vindt Ten Bos dat alle ambtenaren weigerambtenaar moeten worden om ‘af te rekenen met een teveel aan regels en bureaucratie’. Dat kan alleen door ermee te breken: ‘Dat begint met ze ter discussie te stellen. Rapporteer niet meer, stop met controleren, doe zoals een weigerambtenaar.’ Hij ziet managers als een tragische kaste: ‘Ze dromen ervan dat ze uit het moeras van het bureaucratische ontsnappen. Daar spreekt een zekere wanhoop uit, omdat het altijd aanmodderen is en nooit perfect. Maar perfectie kan helemaal niet in overheidsorganisaties. Je hebt altijd te maken hebt met countervailing powers, tegenmacht van mensen die het niet met je eens zijn.’ Ten Bos heeft het gehad met een bureaucratie die zichzelf opklopt met ‘al die schreeuwerige goeroetoestanden’ terwijl ambtenaren gewoon dienstbaar en neutraal moeten zijn. Aanbevolen voor leidinggevenden die zweren bij resultaatgericht werken.

Overheid heeft geen recht anticonceptie verplicht te stellen

Het onderzoeksprogramma van de VARA Zembla besteedt aandacht aan een onderwerp dat het lastig noemt. Mag de overheid ouders die niet voor zichzelf kunnen zorgen verbieden kinderen te krijgen? In een persbericht merkt Zembla ‘Verslaafde moeders, psychiatrische patiënten, verstandelijk gehandicapten‘ aan als probleemgroep. Volgens Zembla zeggen deskundigen uit jeugdzorg, psychiatrie en de rechterlijke macht dat er wetgeving moet komen ‘die in het uiterste geval ongeschikte ouders kan verplichten tot anticonceptie‘.

KNMG reageert met een persbericht onder de titel KNMG: geen anticonceptie onder dwang. Volgens de artsenorganisatie kleven er principiële en praktische problemen aan de oplossing die in de uitzending van Zembla wordt geschetst. KNMG pleit voor terughoudenheid omdat de integriteit van het menseljk lichaam in het geding is. Daar mogen anderen niet over oordelen. De maatregel van verplichte anticonceptie is in strijd met de fundamentele mensenrechten. KNMG vreest ook voor een hellend vlak. Who’s next?

In de uitzending zegt Pieter van Vollenhoven dat de overheid de verantwoordelijkheid heeft om kinderen van probleemgevallen te beschermen. Vorig jaar rapporteerde deze voormalig voorzitter van de Onderzoeksraad van Veiligheid met zijn raad over 27 gevallen van  kindermishandeling met bijna fatale afloop. Specialisten op het gebied van jeugdzorg en geestelijke gezondheidszorg onderschrijven het standpunt van Van Vollenhoven.

De welzijns- en gezondheidswerkers schieten niet alleen door in hun zorg, ook hun analyse schiet ernstig tekort. Slachtoffers zijn er altijd. Deze deskundigen ontlopen hun verantwoordelijkheid. Kinderbescherming moet in individuele gevallen kinderen beschermen. Verplichte anticonceptie ‘in het uiterste geval’ van ouders uit probleemgroepen laat die individuele benadering los. Het is evenmin in te zien hoe zo’n algemene maatregel past bij de beroepsregels van artsen om het belang van alle patiënten voorop te stellen en te eerbiedigen. Verslaafde moeders, psychiatrische patiënten en verstandelijk gehandicapten verdienen zorg.

De vraag over verplichte anticonceptie van probleemgroepen gaat ook over de rol van de overheid in onze samenleving. Hoeveel verantwoordelijkheid moet de overheid hebben? Zembla omschrijft een onderwerp als lastig dat simpel is. Zoals de KNMG puntig en zakelijk in het persbericht zegt. De oproep van Van Vollenhoven en consorten past in de roep om regelgeving en overheveling van steeds meer macht naar de overheid. Maar het perkt burgerrechten in en da’s de verkeerde richting die Van Vollenhoven voorstaat. Een algemene regel om hele doelgroepen te verbieden kinderen te krijgen gaat te ver, is onnodig en strijdig met de grondrechten.

Foto: De Stem, 21 september 2009. Met intensieve begeleiding mogen de verstandelijk gehandicapte ouders hun baby Hendrikus zelf opvoeden. In sommige gevallen biedt begeleiding echter geen soelaas. De PvdA wil gedwongen anti-conceptie bij verslaafde en verstandelijk gehandicapte moeders mogelijk maken. foto Raphaël Drent/GPD.