Hebben Jan Marijnissen en Geert Wilders de verruwing van de politiek op hun geweten? Mogelijk gemaakt door voorbereidend breekwerk van Pim Fortuyn in 2001-2002. Nee, want het onderschat de continuïteit. Vanaf 1994 toen het eerste Paarse kabinet aantrad hebben politieke partijen talloze kansen op politieke hervormingen bewust geblokkeerd. Ze zijn hoofdzakelijk bezig met hun positionering, onderlinge relatie en voortbestaan. In dat autisme naderen gevestigde partijen de Amerikaanse Democraten en Republikeinen.
De links-populistische SP en de rechts-populistische PVV voegen zich in dat politieke klimaat. Met een ruwe toon en een nederlaagstrategie hebben ze als nieuwkomers de grenzen opgezocht. Maar dat deden ze binnen de voorwaarden van een stagnerende politiek die zelf al lange tijd de ramen had gesloten voor hervormingen. En niet te vergeten ontbrekende machtsdeling met en inspraak van de burger. Zelfs kleinschalige experimenten zijn door de zittende politiek geblokkeerd of gefrustreerd. Zoals het burgemeestersreferendum.
Het succes van de PVV is het tekortschieten van de zittende politiek. Moet men dat de PVV of de rest verwijten? Het is niet de tragiek dat rechts nu cultureel de macht terugeist, maar dat het centrum geen plek voor opvattingen is zonder uitsluiting van anderen. Dan nam ook het bestaansrecht van Wilders af. Critici van Wilders worden ongewild onderdeel van de polarisatie die ze zeggen te bestrijden. Dat bouwt echter niets op. Daarom ligt de oplossing voor Wilders niet in de kritiek op hem, maar in de uitwerking van een alternatief.
Oplossing is een open politiek systeem dat de middenpartijen dient. En tegelijk door schaalverkleining de invloed van burgers op de partijen vergroot en de macht van de partijen verkleint. De macht behoort bij de kiezers te liggen, niet bij de 2% van de bevolking die partijlid is. Want deze dienen niet het algemeen belang.
Politiek is te belangrijk om het aan de politieke partijen over te laten. Door experimenten op lokaal niveau kunnen machtsdeling en inspraak vergroot worden. Experimenteer maar eens met een ‘dienstplicht’ in het openbaar bestuur. Of met een kiessysteem zoals het ‘electoraal poolen‘ dat niet de uitersten, maar het centrum versterkt en het belang van partijen relativeert. Kiezers gebruiken dan een partijenprogramma als bouwsteen, als handelswaar. Niet langer als een ultieme waarheid. Die achteraf toch nooit een waarheid is.
Foto: Jan Marijnissen als grote leider op SP Transparant
George Knight 