Paolo Cortellesi’s eerste regie ‘C’è ancora domani‘ (2023) ofwel ‘Er is nog altijd morgen’ is stijlvol met stijlbreuken. Het is een drama met opvallend sterke én zwakke elementen. Dat maakt het tot een film die wringt. Vooral waar het de interpretatie van de geschiedenis betreft die met wensdenken mentale sprongen in de tijd maakt. Maar het is ook de ultieme feelgood film. Publieksgunst verzekerd. Zeker in Italië waar Cortellesi immens populair is.
De film speelt zich af in het Rome van 1946 in de aanloop naar de gemeentelijke verkiezingen van 10 november. De lijdende stad die de oorlog net achter zich heeft gelaten wordt bezet door Amerikaanse troepen. Italiaanse vrouwen mogen voor het eerst stemmen.
Dat Delia niet van huis wegloopt, maar gaat stemmen wordt pas in de laatste paar minuten duidelijk. Die stap tot zelfbeschikking kondigt zich al aan in Delia’s interventie om haar dochter Marcella te behoeden voor een huwelijk als het hare. Een opvallend initiatief van de lijdzame Delia.
Het verhaal draait om vrouwenstemrecht dat wordt verbeeld in het personage van Delia. Zij neemt het lot in eigen hand en zo tekent zich een omslag af van ongeluk naar geluk. Of van kortstondig geluk naar aanhoudend ongeluk?
Waar kiest Delia voor? De Christen-Democratische Salvatore Rebecchini wordt een maand later tot burgemeester gekozen, maar kon geen stabiele meerderheid vormen. Op 12 oktober 1947 vinden vervroegde verkiezingen plaats die tot herverkiezing van Rebecchini leiden, mede omdat de Christen-Democraten wonnen. Samen met rechts-liberalen en een rechts-populistische partij vormt Rebecchini een centrum-rechts bestuur met steun van de neo-fascistische Movimento Sociale Italiano.
Verkiezingen suggereren hoop op vrouwenemancipatie waar het de vraag van is of en wanneer die ingelost wordt. De titel C’è ancora domani (‘Er is nog altijd morgen’) oppert dat een proces van vrouwenemancipatie in gang is gezet dat niet meer te stoppen valt.
De bedenking is hoe dat verhaal over emancipatie zich verhoudt tot het dagelijks leven van Delia. Wat had in 1946-47 en in de jaren daarna een centrum-rechts gemeentebestuur met steun van neo-fascisten aan vrouwen te bieden? Pas in 1962 kreeg Rome een links gemeentebestuur.
De kijker blijft aan de buitenkant en kan emotioneel onvoldoende meevoelen met Delia. Onmiskenbaar is dat ze lijdt en dat de kijker overspoeld wordt met medelijden voor haar, maar haar innerlijk conflict wordt ingehouden voorgesteld.
Met de blik naar de toekomst stopt de film. Er wordt verondersteld dat de vertelling van de Italiaanse vrouw die haar recht krijgt na 1946 doorloopt. Zo ontstijgt het verhaal zichzelf en laat het het leven van Delia achter zich. Haar dominante en gewelddadige man Ivano die haar zonder aanwijsbare reden bont en blauw slaat zoekt haar in de rij voor het stembureau, maar kan haar niet vinden.
Nadat Delia haar stem uitgebracht heeft ziet Ivano haar, maar keren voornamelijk vrouwen op een trap naar het stemlokaal zich stilzwijgend en vanuit de hoogte collectief tegen hem. Dat zegt indirect dat de emancipatie gelijk al werkt. Al is het op het niveau van de operette.
De brief die hoofdrolspeelster Delia ontvangt, leest, verfrommelt, weer uit de prullenmand pakt, verliest en weer terugkrijgt is het stembiljet. IMDB noemt de propositie van dit melodrama vol geuite en onderdrukte emoties alsvolgt (vertaald): ‘Delia probeert te ontsnappen aan het patriarchaat in de Italiaanse naoorlogse samenleving en beraamt een daad van rebellie tegen haar gewelddadige echtgenoot.‘
‘Een daad van rebellie’? Vrouwenemancipatie is een proces dat zich niet direct uitbetaalt. Genoemde verkiezingen van 1946 werden gewonnen door een centrum-rechts blok onder leiding van de Christen-Democraten die -ook landelijk- door de Amerikaanse bezetters werden opgetuigd en ondersteund om de Communistische Partij de pas af te snijden. Dat was een succesvolle strategie die tot begin jaren 1990 werkte.
De suggestie van ‘C’è ancora domani‘ is dat Delia met haar stem ontsnapt aan het patriarchaat. Politiek is dat historisch onjuist. Dat duurde nog tot de jaren 1960. Ook is het ongewis hoe Delia in de filmwerkelijkheid verder moet leven met Ivano die niet is veranderd. De suggestie dat hij onder indruk is van de emancipatie past niet bij zijn karakter. De vraag waarom Delia haar echtgenoot niet verlaat blijft onbeantwoord.
Wat stelt Delia’s rebellie voor die gedurende 16 jaar leidt tot een rechtse meerderheid in de gemeente Rome die vrouwenrechten niet hoog op de agenda heeft staan? Met echtgenoot Ivano die geen strobreed in de weg gelegd wordt om Delia te onderdrukken? Dat is geen rebellie, dat is een fantasie waar Delia tijdelijk in verblijft om daarna onherroepelijk naar de harde werkelijkheid terug te moeten keren waar vrouwenemancipatie nog ver te zoeken is.
De zwart-wit film is prachtig van fotografie, tempo en dialoog. De vele straattaferelen doen denken aan de naoorlogse neo-realistische films. De rollen worden prachtig gespeeld. Vooral Paolo Cortellesi schittert als Delia. Hoewel haar lijdzaamheid het martelaarschap nadert en de kijker op de proef stelt. De muzikale interventies knellen. Die zijn in de uitwerking kluchtig.
Zo resteert een film die in zichzelf even tegenstrijdig is als het personage Delia. Haar innerlijk conflict gaat niet alleen tussen twee zielen die in haar strijden, maar is ook een conflict van tijdsperioden die voor een mentaliteit staan en door elkaar lopen. Ze worden door regisseur Paolo Cortellesi naar believen ingezet. Dat is de kracht en zwakte van ‘C’è ancora domani‘.
NB. De gemeentelijke verkiezingen in 1946 vonden niet overal op dezelfde dag plaats. Meestal werden ze gehouden voor de algemene verkiezingen van 2 en 3 juni, zodat in de gemeentelijke verkiezingen vrouwen voor het eerst konden stemmen. Soms vonden ze na de algemene verkiezingen plaats, zoals in Rome.
George Knight 