Tank Man in China, Egypte en Utrecht. Kunst of geen kunst

Update 3/4 juni 2014: Precies 25  jaar geleden gebeurde het op het Plein van de Hemelse Vrede in Beijng.

Tank Man is voor internationaal gebruik de bijnaam van de anonieme Chinees die in 1989 een colonne tanks tot stoppen bracht op het Tiananmen Plein in Beijing. Het iconische beeld inspireert. Zoals de Egyptenaar in de video die er niet ongewond van afkomt. In China is de afbeelding van Tank Man nog steeds verboden. Een zaal viel vorige week in Beijing tijdens een voorstelling van het Cirque du Soleil stil toen zijn foto vier seconden te zien was. Het bleek een vergissing. Censuur zorgde ervoor dat de afbeelding daarna niet meer getoond werd.

De Spaanse kunstenaar Fernando Sánchez Castillo presenteert Tank Man op de Utrechtse kunstmanifestatie Call of The Mall. Manshoog en beveiligd door Trigion in het winkelgebied Hoog Catharijne, en in de aparte Kunstzone van het hoofdkantoor van de Rabobank op de Croeselaan met een beeld van 5m16. Respectvol een centimeter korter dan Michelangelo’s David. De glanzende plek van een hoofdkantoor van een bank is een valse plek voor deze kritische politieke kunst. Soms verkeert kunst in z’n tegendeel. De Chinese en Egyptische Tank Man zijn wat ze zijn. En verdwijnen in de anonimiteit. Kunst is het tegendeel en bestaat in merkbaarheid.

Foto: De Spaanse kunstenaar Fernando Sánchez Castillo bij de inrichting van zijn tentoonstelling in de Kunstzone van het hoofdkantoor van de Rabobank in Utrecht. Met Tank Man. 2013.

Italiaanse reglementen suggereren flinkheid

In Italië moet een toerist sinds kort extra oppassen. Veel wat elders normaal is wordt met een boete bestraft. Burgemeesters hebben van Binnenlandse Zaken verregaande bevoegdheden gekregen om de openbare orde in te perken. Die ruimere bevoegdheden dienen om de burgers beter te beschermen en hun veiligheid te garanderen. Zo wordt beweerd. En om illegale straatverkoop tegen te gaan.

Wie een illegale namaak merktas koopt en gepakt wordt door de politie kan een boete van € 10.000 krijgen. Dat valt binnen Europese maatregelen om illegale handel tegen te gaan. Maar verboden gaan verder. Op het strand van Ereclea mogen geen kuilen gegraven of balspelen gespeeld worden. Schelpen mogen niet worden verzameld. Wie in Eboli betrapt wordt op een amoureuze pose in de auto riskeert een boete van € 500.

De burgemeester van Pisa is een actie begonnen om ‘vulgaire’ souvenirs te verbannen. Zoals boxershorts met een scheve toren als penis, een schort met een afbeelding van Michelangelo’s naakte David of ondergoed met suggestieve foto’s van Pompeii. Al vijf verkopers hebben een boete van € 500 gekregen. De reden is volgens Pisa’s linkse burgemeester Marco Filippeschi ‘dat de artikelen vulgair en beledigend voor de gelovigen zijn’.

Da’s een verrassende verklaring. De actie om de ‘vulgaire’ souvenirs van straat te halen wordt blijkbaar niet ondernomen ter bescherming van het cultureel erfgoed, het toerisme, de openbare orde, de veiligheid of alle burgers, maar vanwege het beledigen van gelovigen. De actie is verdedigbaar voor wie van decorum houdt, hoewel dat per definitie de burgermans smaak is. Maar de verklaring zet de hele actie in een kleinzielig licht.

Ook in Nederland hebben politici regelmatig een oprisping van wat zij als goede smaak zien. Dan pleit de ChristenUnie voor een verbod op naaktreclame, bikinireclame, reclame voor seksdates of naakt in reclame en kunst. Kunstenaars hebben volgens deze christelijke politici uiteraard de vrijheid zich te uiten, maar de morele boodschap die een dergelijk kunstwerk verkondigt, vraagt om een reactie. Waarom in hemelsnaam? Religie en zedelijkheid gaan nog steeds niet door een deur. Da’s het probleem van religie.

Wat in Italië gebeurt roept een idee van flinkheid op dat flinterdun is. Zero tolerance beleid op stranden en in kunststeden beschermt de openbare orde nauwelijks. Achter de schermen marcheert Italië minder resoluut zoals de martelgang van Ikea aantoont. Door bureaucratie en politiek konden de Zweden hun geplande investering van € 60 miljoen niet doen en hun winkel openen. Waar? Enkele kilometers van de scheve toren van Pisa. Vuile handen lijken in het huidige Italië schoongewassen, maar zijn dat niet. De afleiding is duidelijk.

Foto 1: Vaticaan dringt erop aan: David moet vijgeblaad dragen

Foto 2: Titel van Le Mani Sulla Città, Handen over de Stad, van Francesco Rosi, 1963