Wie de Brexit wil begrijpen moet het televisiedrama ‘Brexit: The Uncivil War’ van Toby Haynes bekijken. Drama over actuele politiek kan inzicht bieden. Dat gebeurt hier. Het gaat om de campagnes van de officiële kampen in het referendum, namelijk Leave en Remain (Britain Stronger in Europe). Het accent ligt op het Leave-kamp waar Benedict ‘Sherlock Holmes’ Cumberbatch in een meesterlijke vertolking schittert als Dominic Cummings. Hij verzint de slogan ‘Take Back Control’ en lijkt daar trouwens zelf niet ‘diep’ in te geloven omdat het onduidelijk is naar welke historische status quo het verwijst. Het Victoriaanse Engeland van de 19de eeuw?
‘Dom’ is de strateeg met anarchistische trekken die aan het hoofd staat van de Vote Leave-campagne. Hij haalt zijn neus op voor politici, en vooral voor de hoofdrolspelers van de andere, niet-officiële Leave-campagne Leave.EU met UKIP’ers Arron Banks en Nigel Farage. Ze worden afgeschilderd als karikaturale patjepeeërs die vooral pretfiguren en onbenullen zijn. Of dat overeenkomt met de realiteit is de vraag. In het echt, maar niet in het drama verlaat ‘Dom’ in februari 2016 voortijdig de campagne vanwege gekonkel en achterbaksheid die onder meer te maken heeft met de versmelting van beide Leave-campagnes. Dat versterkt zijn cynisme en zijn animositeit tegenover politici voor wie hij weinig tot geen goede woorden over heeft.
In een blogpost die leest als een poging tot rechtvaardiging legt Dominic Cummings uit hoe hij in 2018 uitgenodigd werd door de DCMS-commissie van Damian Collins in het Lagerhuis om in het openbaar te getuigen, maar het na een hoop gemarchandeer uiteindelijk niet tot een hearing kwam vanwege zijn niet ingewilligde eis dat alle commissieleden onder ede zouden staan om de waarheid te spreken. Maar uit de posting blijkt ook een moeilijk karakter, een spiegelpaleis van complottheorieën en het ontlopen van eigen verantwoordelijkheid. Want is afgelopen drie jaar in de Britse politieke een impasse ontstaan door het gebrek aan kwaliteit van de huidige generatie politici, en dan vooral de harde Brexiteers, of door het inspelen op het gevoel van de door ‘Dom’ geleide Vote Leave-campagne die de al bestaande tegenstellingen aanscherpte?
Uit het slot blijkt dat beide Leave-campagnes meer gemeenschappelijk hadden dan ‘Dom‘ wilde toegeven. Namelijk de financiële steun van de Amerikaanse miljardair Robert Mercer die ook president Trump financierde in diens campagne in 2016. De suggestie is dat Mercer op de achtergrond de samenwerking van beide Leave-campagnes had opgelegd. Mercer financiert mede de microtargeting via sociale media door gebruik van data zodat de Vote Leave-campagne 3 miljoen kiezers op het spoor komt en bereikt die zich aan het zicht onttrekken van de Remain-campagne. Dit is het zogenaamde AggregateIQ schandaal en het Cambridge Analytica schandaal. Daarnaast is er ook nog de verdenking van illegaal Russisch geld dat naar de Leave-campagnes stroomde. Open Democracy heeft een en ander in een reeks artikelen aan het licht gebracht. De niet-officiële Leave.EU campagne van Arron Banks is wegens onregelmatigheden in de financiering focus van onderzoek van een parlementaire commissie in het Lagerhuis. Ook bestaat het vermoeden dat via de BeLeave groep de Vote Leave-campagne de wettelijke bestedingslimieten oprekte.
In een gedenkwaardige scène tegen het einde ontmoeten de strategen van de Leave– en de Remain-campagne elkaar in de metro en gaan ze iets drinken. De evenknie van ‘Dom’ is Craig Oliver. Het lijkt erop dat ze als professionals meer affiniteit met elkaar hebben, dan met de politiek. Het referendum heeft niet zozeer tot verdeeldheid geleid, maar bestaande tegenstellingen vergroot. Beide strategen verwijten elkaar dat ze met hun campagnes iets in werking hebben gezet dat ze niet konden controleren. Cummings tegen Oliver: ‘The train coming down the tracks isn’t the one that you expected. It’s not the one that’s advertised on the board. Well, tough. It isn’t even the one that I imagined. But I accept it. And you can’t stop it’. Oliver tegen Cummings: ‘Be careful what you wish for. You won’t be able to control it either’. Dat is het uiterste cynisme die de grondtoon van dit drama is. Namelijk dat de strateeg van de campagne die succesvol de slogan ‘Take Back Control’ uitventte moet toegeven dat hij het ook niet meer in de hand heeft. Wat voor controle is dat?
Brexit: The Uncivil War (met ondertiteling) wordt de komende dagen enkele malen vertoond op BBC First.
George Knight 