Eindrapport van commissie Collins uit Lagerhuis beveelt onderzoek naar Russische inmenging in Britse verkiezingen aan

In 2016 werd de wereld opgeschrikt door twee gebeurtenissen: in juni in het Verenigd Koninkrijk de uitslag van het Brexit-referendum waarbij 51,9% stemde voor uittreding uit de EU en in november de verkiezing van Donald Trump tot Amerikaans president. De wereld is hier twee jaar later nog steeds niet van bekomen.

De uitslagen riepen niet alleen de vraag op hoe het had kunnen gebeuren, maar ook of het wel echt gebeurd is. Ging het bij nader inzien wel om geldige uitslagen die op een legitieme manier tot stand waren gekomen?

Die vragen werden wel opgeworpen, maar werden doelmatig gepareerd door de winnaars die de vragenstellers afschilderden als slechte verliezers. Waarbij het de vraag was met assistentie van wie deze verdedigingsmuur werd opgebouwd om kritische vragen over de legitimiteit te neutraliseren. Want het is consistent en logisch om te veronderstellen dat als er buitenlandse inmenging bij het Brexit-referendum en de verkiezing van president Trump bestond die eveneens zou bestaan om het onderzoek hiernaar te blokkeren of ruimschoots van desinformatie te voorzien. Omgekeerd beredeneerd bevestigt een continue desinformatie-campagne na 2016 over de legitimiteit van beide uitslagen dat er iets fundamenteels schort aan die legitimiteit.

Twijfel over de resultaten bestond vanaf het begin toen steeds meer berichten over Russische inmenging in de serieuze journalistiek opdoken, maar ook toen op 6 januari 2017 vlak voor het aantreden van Trump de Amerikaanse inlichtingendiensten het rapport ‘Assessing Russian Activities and Intentions in Recent US Elections’ uitbrachten. Met als kern: ‘We assess Russian President Vladimir Putin ordered an influence campaign in 2016 aimed at the US presidential election. Russia’s goals were to undermine public faith in the US democratic process, denigrate Secretary Clinton, and harm her electability and potential presidency. We further assess Putin and the Russian Government developed a clear preference for President-elect Trump.’

De aandacht ging hierbij uit naar president Trump die geen moeite spaarde om de Russische inmenging in de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016 te bagatelliseren en onderzoeken hiernaar tegen te werken. Toen na het ontslag door Trump van toenmalig FBI-directeur James Comey de toenmalige minister van Justitie Jeff Sessions de benoeming van een speciale aanklager naar de Russische inmenging door verantwoordelijk onderminister Rod Rosenstein niet blokkeerde was Trump ziedend. Speciale aanklager Robert Mueller ging in mei 2017 aan het werk en heeft talloze medewerkers van de Trump campagne aangeklaagd, van wie velen schuld hebben bekend. Ook Russen zijn aangeklaagd. Wanneer zijn eindrapport verschijnt is nog onduidelijk.

Inmiddels heeft het Huis van Afgevaardigden dat sinds januari 2019 een Democratische meerderheid heeft aangekondigd om het Rusland-onderzoek in breedte en diepte uit te breiden, naar onder meer de financiële achtergronden (witwassen via verkoop van vastgoed) van de Trump organisatie. Huis-commissies gaan de rode lijn over die Mueller niet over wilde of kon gaan. Het idee bij velen is dat voor de korte termijn de obstructie van het onderzoek door Trump en zijn medestanders relatief het makkelijkst te bewijzen is, maar ook dat de malversaties die de hechte verweving van Trump met de Russische maffia gedurende tientallen jaren aantonen Trump, zijn familie en zijn organisatie door ontmanteling voorgoed onschadelijk zal maken.

Zelfs als dat Maffia-achtig opereren van Trump aangetoond en door beide partijen geaccepteerd wordt en eindigt met afzetting (impeachment), dan wil dat nog steeds niet zeggen dat Trump zijn presidentschap op onregelmatige manier verworven heeft. Het is opvallend dat tot nu toe de Amerikaanse politiek terughoudend is geweest in het ter discussie stellen van de legitimiteit van Trumps presidentschap. Op progressieve Democraten als Maxine Walters na die over Trump zei ‘incapable of being a legitimate president’. Dat heeft te maken met de positie van een Amerikaanse president die volgens de grondwet een functie heeft die boven alle partijen verheven is. Maar als Trump de grondwet met voeten blijft treden zoals hij nu doet door op valse gronden de noodtoestand uit te roepen voor de bouw van een muur aan de grens met Mexico, dan beschadigt hij niet alleen de functie van het presidentschap, maar ook zijn eigen positie als president. Daarbij komt dat hij door samenwerking met het Kremlin de nationale veiligheid van de VS steeds meer op het spel zet.

De tegenprestatie van het Kremlin voor de hulp die Trump de Russen geeft kan niet anders dan hulp bij zijn verkiezing zijn. Quid pro quo, ofwel ‘voor wat, hoort wat’. Afgelopen jaren is hierover overvloedig bericht en is de rol van de Russische Trol-fabriek Internet Research Agency in Sint Petersburg en de sociale media overvloedig belicht. Het Wikipedia lemma ‘Russian interference in the 2016 United States elections’ geeft de details en bijna 500 voetnoten met verwijzing naar publicaties. Maar dan nog is het niet glashard aan te tonen dat Trump dankzij de inmenging van het Kremlin president is geworden. Het is zeer aannemelijk omdat de marges klein waren met slechts 77.000 stemmen verschil die in drie swing states (Pennsylvania, Wisconsin en Michigan) Trump over de drempel hielpen. Opmerkelijk is dat de Groene kandidaat Jill Stein die in december 2015 met Putin (en Mike Flynn) aan tafel zat in Moskou in twee van deze drie staten meer stemmen behaalde dan het verschil tussen beide belangrijkste kandidaten Clinton en Trump bedroeg.

Aandacht voor de legitimiteit van het Brexit-referendum is zowel in media als in politiek kleiner geweest dan de aandacht voor de legitimiteit van Trumps verkiezing tot president. Dat kan verklaard worden door de kortzichtigheid en chaos waarin de Britse politiek is beland waardoor het nog uitsluitend aandacht heeft voor zichzelf als partij, en het Brexit-proces. In de journalistiek hebben The Guardian en openDemocracy wel volop kritische aandacht besteed aan alle onregelmatigheden rond de Leave-campagne in het Brexit-referendum, en dan in het bijzonder de rol van miljonair en UKIP-sponsor Arron Banks. Lees hier de onderzoeken daarnaar van openDemocracy. Het vermoeden bestaat dat tegen de wet in Banks buitenlands (Russisch) geld heeft doorgesluisd en dat de Leave-campagne door oneigenlijke constructies meer besteed heeft dan wettelijk was toegestaan. Dat roept de vraag op hoe legitiem het Brexit-referendum is en de bijkomende vraag of dat geen tweede referendum rechtvaardigt die de onregelmatigheden uit 2016 kan overstemmen. Het ging om een kleine meerderheid van 1,270 miljoen stemmen op een totaal van 33,55 miljoen uitgebrachte stemmen.

Vandaag is het eindrapport ‘Disinformation and ‘fake news’: Final Report’ van de Digital, Culture, Media and Sport Commissie onder voorzitterschap van Damian Collins (Conservatieven) van het Britse Lagerhuis verschenen waaruit hierboven enkele afbeeldingen zijn te vinden. Paragraaf 273 is een oproep aan de regering May om een onafhankelijk onderzoek in te stellen naar de Russische inmenging bij de algemene verkiezingen van 2017, het Brexit-referendum van 2016 en het Schotse referendum in 2014. De toelichting waarom dat gewenst is leest als een waslijst van onregelmatigheden en een relativering van de legitimiteit van de uitslag van deze verkiezingen, waaronder het Brexit-referendum. Het leest ook als een verwijt aan de regering May waarom het niet net als in de VS onafhankelijke onderzoeken heeft ingesteld naar de Russische inmenging bij verkiezingen. Het lijkt erop dat het Verenigd Koninkrijk een fikse achterstand heeft opgelopen bij de VS dat door benoeming van speciale aanklager Robert Mueller al sinds mei 2017 diepgaand onderzoek verricht. Wat ook als les voor de toekomst onderzocht kan worden benoemt de commissie Collins pijnlijk en onomwonden: ‘buitenlandse beïnvloeding, desinformatie, financiering, manipulatie van kiezers en het delen van gegevens’.

Foto’s: Schermafbeeldingen van delen uit het eindrapport ‘Disinformation and ‘fake news’: Final Report’ van de Digital, Culture, Media and Sport Commissie van het Britse Lagerhuis, publiekspublicatie 18 februari 2019.