Naar aanleiding van de voortijdige publiekssluiting van het Afrika Museum (ook Wereldmuseum) in Berg en Dal per 27 november 2023 verschijnen er artikelen in de media. Het is interessant om te kijken hoe waarheidsgetrouw deze media de feiten weergeven en of ze onbewust geen kijkje achter de schermen geven in het functioneren van het NMvW. Het antwoord op de laatste vraag is bevestigend en wordt aan het eind beantwoord.
De artikelen maken somber over de stand van de Nederlandse journalistiek. Hoor en wederhoor ontbreken in de meeste gevallen, feiten worden verkeerd of eenzijdig weergegeven en de journalisten nemen de beginselen verantwoord bijeenbrengen en publiceren van nieuws en het recht van fair commentaar onvoldoende serieus.
Omroep Gelderland leek zo goed op weg met een artikel van Karel de Jong op 24 november 2023 waar ik in een commentaar het volgende over schreef: ‘Daarom hulde aan Omroep Gelderland én de Congregatie van de Heilige Geest voor de bewustwording over de perikelen rond het Afrika Museum. Dat is een begin om te komen tot een evenwichtig publiek debat over deze kwestie‘. Voor het eerst kon in een gevestigd medium een woordvoerder van de eigenaar zonder restricties zijn kijk op de kwestie geven. Maar het bleek voorlopig voor het laatst.
Omroep Gelderland heeft het niet langer dan twee dagen volgehouden. Ik ben bang dat ik mijn compliment aan Omroep Gelderland moet inslikken. Een artikel van Marjolein Deurloo dat op 26 november 2023 verscheen roept de vraag op of de redactie van Omroep Gelderland de verslaggeving over een specifiek onderwerp coördineert.
Karel de Jong en Marjolein Deurloo spreken elkaar op hoofdpunten tegen. Vermoedelijk is hier sprake van slechte coördinatie door de redactie en ontbrekende afstemming tussen journalisten, maar niet onmogelijk is dat er meer aan de hand is. Maar laten we het maar houden op slordigheid en ontbrekende afstemming.
De NOS neemt het artikel van Deurloo als basis voor een artikel over het Afrika Museum dat op 27 november verscheen. NOS Volgt Deurloo en doet er nog een schepje bovenop als het in de kop zegt: ‘Einde van Afrika Museum: ‘Dit is voor mij jeugdsentiment’. In de tekst stelt het dat het museum verdwijnt.
Welk einde van het Afrika Museum heeft de NOS voor ogen? Wat Marieke Deurloo en de NOS doen lijkt niet op evenwichtige journalistiek. De NOS praat de fouten van Deurloo na. Het is voorbarig om te praten over het einde van het Afrika Museum als bekend is dat de eigenaar werkt aan een doorstart vanaf 2025. Precies zoals Karel de Jong schreef. Heeft Deurloo het artikel van De Jong wel gelezen?
Het artikel van Karel de Jong blijft de uitzondering van evenwichtige journalistiek. Ook het artikel van Cindy Cloin dat op 26 november 2023 in Trouw verscheen begint met een bedenkelijke observatie: ‘Het Wereldmuseum Berg en Dal, beter bekend als Afrika Museum, gaat definitief dicht‘.
Hoe definitief is definitief? Dat heeft als betekenis ‘blijvend‘, maar juist dat staat ter discussie. Dan moet een journalist melding maken van ‘de andere kant’. Dat ontbreekt. Waarom schrijven journalisten dat definitief definitief is, terwijl ze weten dat het niet definitief is? Ze moeten beseffen dat ze de beeldvorming beïnvloeden en door misinformatie de eigenaar van het Afrika Museum kunnen benadelen en een doorstart van een nieuw Afrika Museum in Berg en Dal bemoeilijken.
Als klap op de vuurpijl is er het artikel ‘Stormloop op Afrika Museum in laatste dagen: ‘Dit zijn heel veel bezoekers voor ons’ van 26 november 2023 van Geert Willems in de Gelderlander. Het zegt dat er sneller dan verwacht een doorstart kan komen, maar vult dat vervolgens eenzijdig in. Het is raden wie de ‘ons‘ in de kop is. Dit wijst op een eenzijdig pro-NMvW perspectief van eindredactie en journalist.
De Gelderlander bedoelt namelijk niet een doorstart vanaf 2025 van de eigenaar van het Afrika Museum in Berg en Dal, maar van een WereldLab in Nijmegen. Waarvan woordvoerder Léonie Wijnen namens het NMvW voor het eerst in de pers zegt dat het geen museum is. Wat voor doorstart kan dat zijn van een museum dat geen museum wordt en welke gevolgen heeft dat voor de claim van het NMvW op BIS-subsidie die uitsluitend bedoeld is voor musea?
Het is goed dat het NMvW duidelijkheid geeft dat het WereldLab geen museum is. Daar kan de Raad voor Cultuur in zijn advies rekening mee houden. De BIS-subsidie van ongeveer 1,8 miljoen euro per jaar is geoormerkt voor de locatie Berg en Dal en de categorie musea. Het is goed dat woordvoerder Wijnen van het NMvW publiekelijk zegt dat het in Nijmegen bezig is om een platform op te richten dat geen museum is.
De mogelijke doorstart van het Afrika Museum in Berg en Dal vanaf 2025 laat journalist Willems ongenoemd. Dat komt waarschijnlijk omdat hij uitsluitend een woordvoerder van het NMvW heeft gesproken. Dat leidt jammergenoeg opnieuw tot een eenzijdig artikel over het Afrika Museum. Hoor en wederhoor lijken nauwelijks besteed aan deze kwestie.
Het wordt er ronduit hilarisch op als woordvoerder Léonie Wijnen van de NMvW praat over de inventarisatie van de collectie:
Wijnen zegt ‘zeker een jaar‘ nodig te hebben om de collectie te inventariseren en die andere taken te verrichten. Dat betekent dat het NMvW op dit moment niet weet wat er in de collectie zit. Hoe kan het zich dan verweren in de lopende rechtszaak waar het door de Congregatie voor is gedagvaard als het de collectie niet volledig beschreven heeft? Beseft Wijnen de strekking van haar opmerking?
Uit Wijnens woorden blijkt dat het binnen het NMvW chaos is. De grote uitbraak van een plaag van houtkevers in 2020 en 2021 in de collectie wees al op gebrekkig onderhoud. Nu komt er gebrekkige inventarisatie van de collectie bij waar het NMvW zelf op wijst.
Een en ander is in strijd met de museumnorm en wijst erop dat het NMvW niet werkt volgens een kwalitatief hoogwaardige invulling van de functies van een museum, zoals het Museumregister stelt. Waarom is het NMvW sinds 2014 niet aangesproken op de gebrekkige inventarisatie (plus gebrekkig onderhoud) van bruiklenen van Rijk en Congregatie in een audit door toezichthoudende organisaties?
Musea behoren de inventarisatie van de collectie ten alle tijde op orde te hebben. Hoe kunnen ze er anders hun weg in vinden voor presentaties met kunstobjecten uit eigen collectie of bruiklenen aan andere musea? Het merkwaardige is dat dat niet is opgepikt door toezichthoudende organisaties. Er lijkt iets fundamenteels te ontbreken aan het toezicht op de kwaliteit in de museumsector.
Wat Wijnen zegt is ontluisterend voor het NMvW. Het is goed dat zij publiekelijk toegeeft dat het NMvW in het Afrika Museum niet volgens de geldende museumnorm heeft gewerkt.
George Knight 