Wanneer komt voortschrijdend inzicht op tijd en wanneer te laat? Dat is de vraag die de Russische tv-journalist Zhanna Agalakova moet beantwoorden. Zij heeft haar baan als journaliste voor het door de Russische staat gecontroleerde Eerste Kanaal (Pervyj kanal) met meer dan 250 miljoen kijkers in februari 2022 na de Russische invasie in Oekraïne opgezegd. Ze woont nu in Parijs en wordt in Amsterdam door BBC’s Newsnight geïnterviewd.
Zhanna Agalakova past in het rijtje journalistieke spijtoptanten die jarenlang bewust hebben meegewerkt aan, om niet te zeggen hebben geprofiteerd van de Russische propaganda die haaks staat op de journalistieke codes met eerbied voor de waarheid, vrijheid en het recht van faire commentaar en kritiek. Daarom is het tegenstrijdig dat Agalakova zegt dat ze graag journalist wilde zijn, maar tegelijk aangeeft dat ze dat niet kon zijn omdat er van haar verwacht werd dat ze de invalshoek van het Kremlin het laatste woord gaf. Ze weet in 2022 dat dat geen journalistiek is en ze wist dat ook al in 2014. Maar toen bleef ze zitten. Haar uitleg achteraf rammelt.
Het inzicht van Zhanna Agalakova komt te laat. Ze wenst dat dat inzicht eerder was gekomen. Gedane zaken nemen geen keer.
Nu adviseert ze Russische televisiekijkers voor een medium dat die kijkers niet bereikt om niet langer te kijken naar de staatspropaganda. Dezelfde propaganda waar ze jarenlang aan verbonden is geweest en die ze willen en wetens groot heeft helpen maken. Russische burgers worden nu mede door de rol van Agalakova niet objectief voorgelicht over de Russisch-Oekraïense oorlog.
Agalakova heeft nog een zijdelingse verdediging of relativering als ze zegt dat zij niet de enige is die vuile zaken met de Russische macht in het Kremlin doet. Europa blijft voor 1 miljard dollar per dag gas en olie van de Russische Federatie kopen, terwijl het drommels goed weet dat dat land Oekraïne onrechtmatig is binnengevallen, daar oorlogsmisdaden pleegt, Europa door energieaankopen de Russische oorlogsmachine blijft financieren en de leider in het Kremlin Oekraïne politiek, economisch en cultureel van de kaart wil vegen. Dat is genocide.
De geschiedenis zal uitwijzen hoe spijtoptanten als Zhanna Agalakova zullen worden gewaardeerd. Is zij een held uit het klassieke drama die niet goed en niet slecht is? Het maken van fouten, de twijfel daarover en het leren van de eigen fouten maakt menselijk. Maar is dat genoeg?
Agalakova kan het beeld over haar rol bijstellen door buiten haar eigen land oppositie te voeren tegen de Russische propaganda. Daarmee onderstreept ze echter het beeld van een autoritaire Russische Federatie waar Europeanen al van op de hoogte zijn. Zij kan Russische burgers nu niet meer bereiken. Dat is mede het resultaat van een propaganda-apparaat dat zij heeft helpen opbouwen. Het is de vraag voor haar geweten hoe ze daar in haar verdere leven vrede mee kan hebben.
George Knight 