‘In plaats daarvan legt hij Nederlanders een nadrukkelijk uit de VS stammende opvatting van racisme op.’ Dat is de sleutelzin uit de ingezonden brief in de NRC van dr. Hans Siebers die als wetenschapper aan de Universiteit Tilburg gespecialiseerd is in culturele diversiteit en etnische identiteit. Hans Siebers heeft het over de Afro-Amerikaanse regisseur Roger Ross Williams die met een Nederlander getrouwd is en in opdracht van CNN de documentaire Blackface maakte die vorige week online ging. Een bij vlagen humoristisch verslag met een ernstige ondertoon dat bedoelt lijkt om racisme te bestrijden. Maar Siebers ziet in de stellingname van Ross Williams juist het omgekeerde: ‘Zijn bewering mist elk fundament en dreigt racisme juist te bevorderen. ‘
Siebers stelt dat ‘de relevante vraag is of Zwarte Piet de sinterklaasvierders hier en nu aanzet tot racistische gedachtes en handelingen. Hiervoor is geen enkel bewijs.’ Vervolgens meent Siebers dat het racisme in Nederland onlosmakelijk is verbonden met de Holocaust dat leidde tot ‘naoorlogse antiracisme in dit land’. Een complexe redenering waarvan het niet op voorhand duidelijk is of het klopt. Want door sinterklaasvierders van racisme te betichten, zou je ze er volgens Siebers van beschuldigen de Holocaust te legitimeren.
Siebers heeft een punt dat Ross Williams als Amerikaans staatsburger cultureel imperialisme bedrijft door zijn in de Amerikaanse situatie gewortelde opvattingen over racisme naar Nederland te transformeren en deze zonder enig voorbehoud voor andere omstandigheden voor Nederland geldig te verklaren. Ondersteunend bewijs voor het feit dat Ross Williams cultureel imperialisme bedrijft is dat in de documentaire degenen die het beste Engels spreken, de Amerikaanse opvatting over racisme het meeste delen en zich het meest lijken te vereenzelvigen met de Amerikaanse kritiek Ross Williams bijvallen in de verontwaardiging over Zwarte Piet.
Maar zal iemand zich mogelijk afvragen is gelijkheid dan geen universele waarde die in gelijke mate geldt voor alle landen? Dat ligt genuanceerd. De activisten tegen Zwarte Piet verwarren discriminatie en racisme met elkaar. Discriminatie als sociologisch verschijnsel kan een positieve sociale werking hebben omdat het door binding dient om groepsvorming te bevorderen. Zoals gelovigen zich verzamelen binnen een religie en zich onderscheiden van andersdenkenden. Positieve discriminatie wordt maatschappelijk en juridisch toegestaan en komt in alle landen voor. Dat is geen racisme. Daarvoor is meer nodig, zoals het als minderwaardig bestempelen van alle leden van een ras. Dat is bij het Sinterklaasfeest niet aan de orde. Stereotyperende uiterlijkheden zoals dikke lippen, kroeshaar en krom praten die vermoedelijk sinds het midden van de 19de eeuw in de Sinterklaastraditie zijn ingeweven worden de afgelopen jaren juist van bovenaf afgezwakt.
Ross Williams lijkt door zijn begripvolle houding heel wat van het Sinterklaasfeest te begrijpen, maar begrijpt er uiteindelijk toch te weinig van. De grootste fout die hij maakt is dat hij zijn Amerikaanse opvatting van racisme die wortelt in de keiharde politieke en maatschappelijke Amerikaanse verhoudingen zonder voldoende rekening te houden met fundamentele verschillen projecteert op de Nederlandse situatie. Dat gaat mank. Ross Williams heeft gelijk dat racisme bestreden moet worden en onder alle omstandigheden onaanvaardbaar is, maar waarom hij dat met het Sinterklaasfeest verbindt is de vraag. Door ‘wit’ en ‘zwart’ tegenover elkaar te zetten introduceert hij juist het racisme in het Sinterklaasfeest dat er helemaal niet is.
George Knight 
Het was voor mij ook voor het eerst dat ik dat hoorde, dat wij Nederlanders racisme in verband zouden brengen met de Holocaust. Misschien zou je kunnen stellen dat we geneigd zijn het fenomeen zwaar op te vatten en meteen naar zijn uiterste consequenties door te trekken. Maar waarom moet de rest van de wereld dan maar rekening houden met die eigenaardigheid van ‘ons’ (waar ik mezelf niet toe reken), is eerder de grote vraag. ‘Wij’ zouden ons ook eens af kunnen vragen of die ander het wel zo bedoelt. Dhr. Ross Williams beweert m.i. helemaal niet dat het fenomeen Zwarte Piet zou leiden tot ‘racistische gedachtes en handelingen’, althans niet in de zware zin des woords, en dus schuift Siebers hem hier eigenlijk een stroman in de schoenen.
Nog zo’n typisch Nederlandse eigenaardigheid is dat we vaak geneigd zijn om personen en meningen door elkaar te halen. Maar wanneer een Amerikaan zegt dat hij/zij een bepaalde uitlating racistisch vindt, bedoelt-ie meestal helemaal niet dat de ander daarmee een racist is, of zelfs maar dergelijke intenties heeft. Eerder gaat het om een onbedoelde onnadenkendheid waar op gewezen wordt. Doordat wij in Nl. juist de neiging hebben er de beschuldiging van kwade bedoelingen achter te zoeken, is het een lastig onderwerp wat altijd weer beledigde reacties à la Siebers oproept. Misschien moeten we er maar weer een fijne neutrale term voor verzinnen… (sommigen opteren voor ‘etnocentrisme’, dat heeft tenminste niet van die valse connotaties).
LikeLike
@Joke
Ross Williams beschrijft Zwarte Piet als puur racisme: ‘Het heeft iets ontmoedigends om zo’n vertoon van schaamteloos racisme te zien’. Dus het is logisch dat degenen die er anders over denken hem daar op aanspreken. Het is ook begrijpelijk dat ze zich door hem als racist bestempeld voelen.
http://www.nrc.nl/nieuws/2015/11/30/opinie-natuurlijk-is-zwarte-piet-puur-racisme
Ik zie in de discussie tussen -in grote lijnen- de Angelsaksische tegenstanders en de Nederlandse voorstanders vooral een botsing van verschillende werelden en reflectie op die werelden. Het kan zijn dat sommige Nederlanders daar te laconiek en gemakzuchtig over doen. Maar ik blijf van mening dat Ross Williams met zijn projectie van Amerikaanse toestanden op Nederland op grofweg dezelfde manier handelt.
Wat mij het meeste stoort in de interventie van Ross Williams is dat hij als een olifant door het poldermodel banjert. En in zijn verslag een beeld schetst dat enkele jaren achter de feiten aanloopt. Wie zijn of haar ogen de kost geeft ziet dat onder druk van activisten als Quinsy Gario, maar ook door soepel optreden van het openbaar bestuur de afgelopen jaren al veel is veranderd. Ross Williams betreedt het slagveld nu de strijd grotendeels gestreden is en claimt door zijn verslag een morele positie op. Dubbelhartig, zo’n held na de oorlog die het beter meent te weten. Enfin, hang naar roem of een snelle dollar is menselijk.
LikeLike