Voor iedereen die geïnteresseerd is in privacy, Edward Snowden, cryptologie, surveillance en de NSA is de vandaag uitgezonden BBC-documentaire ‘Bletchley Park: Code Breaking’s Forgotten Genius’ een must. Het vergeten genie is Gordon Welchman die leiding gaf aan ‘spionnenfabriek’ Bletchley Park met tegen het einde van de oorlog zo’n 10.000 medewerkers. De Duitse geheime Enigma-code werd er onderschept en gekraakt. Dankzij het genie van Welchman werd naar verluidt de Tweede Wereldoorlog met twee jaar verkort. De titel is ook een verwijzing naar het andere, niet vergeten genie van Bletchley Park: de computer-pionier Alan Turing.
De meerwaarde van de documentaire is dat die niet blijft hangen in de historie van de Tweede Wereldoorlog, maar een directe lijn trekt naar het heden. Welchman verhuisde na de Tweede Wereldoorlog in 1948 naar de VS om daar midden in de Koude Oorlog een beslissende rol te spelen in het opzetten van een geïntegreerd commandosysteem voor de krijgsmacht. Waarbij zijn kennis van Bletchley Park hem goed van pas kwam. Het is hetzelfde systeem dat de NSA en de Britse GCHQ nu nog hanteren en dat heeft geleid tot de hedendaagse surveillance van alles en iedereen. Zo beschouwd heeft Gordon Welchman een monster helpen creëren.
Net als Edward Snowden nu en Alan Turing in de jaren ’50 kwam Welchman -omdat hij erkenning zocht en zijn geweten liet spreken- uiteindelijk in conflict met de zittende macht van politiek en inlichtingendiensten toen hij in 1982 zijn boek The Hut Six Story publiceerde. Het vertelde behalve het verhaal van Bletchley Park, ook dat van de cryptologie en geïntegreerde systemen. Hij waarschuwde zelfs voor de risico’s ervan. Hoewel NSA en GCHQ geen juridische redenen hadden om hem aan te pakken intimideerden ze Welchman en werd de publiciteit van zijn boek in de VS en Engeland tegengewerkt. Ze vonden dat hij uit de school klapte. In 1985 stierf hij, bestreden door de landen en de inlichtingendiensten waarin hij een beslissende rol had gespeeld.
Komende woensdag 9 september wordt om 00.15 de documentaire op BBC 2 herhaald.
Foto 1: Schermafbeelding van aankondiging op de BBC van de documentaire ‘Bletchley Park: Code Breaking’s Forgotten Genius’.
Foto 2: Omslag van ‘Hut Six Store’ uit 1982 van Gordon Welchman.
George Knight 