Het Nationaal Museum van Wereldculturen (NMvW), ofwel de museumkoepel zoals het zichzelf noemt, laat zien hoe men eenheid suggereert in een samenwerkingsverband dat die eenheid niet heeft. Op 28 maart 2023 heeft het in een bijeenkomst en persbericht aangekondigd dat het na de zomer van 2023 samengaat onder één noemer, namelijk die van Wereldmuseum.
Dat is minder vanzelfsprekend en betamelijk dan het lijkt. Want hiermee eigent de NMvW zich de naam of het merk van het Wereldmuseum toe. Kan dat zomaar?
Het NMvW is sinds 2014 een fusie van drie musea. Te weten het Tropenmuseum Amsterdam, Museum Volkenkunde Leiden en het Afrika Museum Berg en Dal. Het Wereldmuseum Rotterdam is nooit als partner tot de fusie toegetreden, maar werkt wel samen met de drie fusiepartners van het NMvW.
Het behoud van de Rotterdamse signatuur was voor de Rotterdamse gemeenteraad een voorwaarde voor instemming met de samenwerking met het NMvW en de jaarlijkse subsidie van € 5 miljoen. In een persbericht uit 2016 beloofde het NMvW dat het Wereldmuseum ‘een zelfstandig Rotterdams museum‘ zou blijven.
Door de jaren heen is dat profiel steeds fletser en minder Rotterdams geworden. De zelfstandigheid werd uitgekleed. De gelijkschakeling van en de goocheltruc met de naam Wereldmuseum lijkt een volgende stap in de integratie van het Wereldmuseum in het NMvW. Dat is een eenwording die niet zo genoemd mag worden, maar indirect toch wel zo wordt genoemd. Vraag is hoe de Rotterdamse gemeenteraad over deze integratie denkt die onomwonden in tegenspraak is met de afspraken uit 2016.
Het kiezen van de naam Wereldmuseum brengt het huidige Wereldmuseum Rotterdam dat als enige van de vier over de eigen naam gaat kosmetisch dichter bij het fusieverband NMvW. Het fusieverband eigent zich de naam toe waar het geen eigenaar van is. Hoe dat zit volgens de verhoudingen binnen het samenwerkingsverband en het merkenrecht is een kluif voor juristen.
Het fusieverband is overigens niet stabiel. Het Afrika Museum heeft in maart 2022 in een persbericht aangekondigd dat het wegens onvrede met het beleid van het management van de NMvW per 1 januari 2025 uit het fusieverband stapt. Daarna heeft het NMvW dat recht heeft op een deel van de collectie van het Afrika Museum aangekondigd in de buurt van Nijmegen een nieuw Afrika Museum op te starten dat concurreert met het Afrika Museum van de broeders van de Congregatie van de Heilige Geest.
Over de toekomstige naam van het Afrika Museum van het NMvW bestaat onzekerheid. Het NMvW presenteert het nu als ‘Wereldmuseum Berg en Dal’, maar uit een artikel in de Gelderlander blijkt dat een journalist blijkbaar heeft begrepen dat de nieuwe naam ‘Wereldmuseum bij Nijmegen’ wordt. Journalist Herman Wissink is er zeker van: ‘De toevoeging Berg en Dal wordt niet gebruikt.’ Maar dat is in strijd met de perspresentatie van het NMvW op 28 maart 2023 waar de toevoeging ‘Berg en Dal‘ wel degelijk wordt gebruikt.
Wat Wissink zegt is logisch omdat vanaf 2025 het contract van het NMvW met het Afrika Museum door de Congregatie is opgezegd en het onwaarschijnlijk is dat het Afrika Museum van het NMvW ook in Berg en Dal zal worden gevestigd. Mogelijk verandert het NMvW de naam van deze vestiging na de zomer als de nieuwe naamgeving en huisstijl worden geïntroduceerd. En het NMvW een nieuwe locatie voor haar Afrika Museum heeft gevonden.
Er is nog geen zekerheid over de vraag wie de overheidssubsidie van het Afrika Museum mee mag nemen. Maar gezien de goede verhoudingen van het NMvW met het ministerie van OCW en het zo goed als negeren van de broeders van de Congregatie die een plek aan tafel bij dat ministerie geweigerd wordt gaat dat deel van de subsidie die het NMvW nu voor het Afrika Museum vangt zeer waarschijnlijk naar het NMvW.
Het oprichten van dat nieuwe museum door het NMvW lijkt een tweeledig doel te hebben. Het onderbrengen van dat deel van de collectie van het huidige Afrika Museum dat toevalt aan het NMvW en een claim op dat deel van de overheidssubsidie dat nu geoormerkt is voor het huidige Afrika Museum (stand 2016: € 1.590.000).
Een en ander betekent dat de museumkoepel NMvW op dit moment jaarlijks zo’n € 6.6 miljoen overheidssubsidie ontvangt voor het Wereldmuseum én het Afrika Museum. In de basisinfrastructuur 2017-2020 ontving het NMvW jaarlijks € 10.144.545. Met de Rotterdamse subsidie voor het Wereldmuseum telt dat op tot een subsidiebedrag van € 15.144.545 per jaar. Ter vergelijking, het Rijksmuseum ontvangt jaarlijks € 6.518.198 overheidssubsidie (stand: 2020).
De naam ‘Wereldmuseum Berg en Dal’ die het NMvW gisteren presenteerde kan ook nog anders opgevat worden. Het laat weten dat een organisatie niet investeert in een naam die na zo’n 15 maanden weer verdwijnt. Daarom kan de toevoeging ‘Berg en Dal‘ opgevat worden als intimidatie van de broeders die het signaal geeft dat het de Congregatie financieel en politiek nooit zal lukken om vanaf 2025 een zelfstandig Afrika Museum van de grond te tillen en te exploiteren.
De naamgeving ‘Wereldmuseum‘ van het NMvW trekt het Rotterdamse Wereldmuseum dichter tegen de borst en geeft door de toevoeging ‘Berg en Dal‘ aan de huidige locatie van het Afrika Museum het signaal af dat het huidige Afrika Museum plus collectie plus gebouwen met actieve tegenwerking door het ministerie van OCW van de Congregatie alsnog toevalt aan het NMvW.
De aanmatigende houding van het management van het NMvW is vooralsnog kosmetisch, een sprong in de leegte, die op termijn echter succesvol kan uitpakken als betrokkenen als de Rotterdamse politiek en de Congregatie van de Heilige Geest dit laten passeren of wegens gebrek aan middelen of interesse niet weten te verhinderen.
George Knight 
Ik volg al een tijdje uw blog en lees hem met veel herkenning als het over het NMvW gaat. Nu het NMvW opnieuw weer een onbetamelijke stap zet kon ik het niet laten om te reageren.
Aanvulling op uw artikel. De naam “Afrika Museum” is in licentie aan het NMvW uitgegeven en duurt zolang het NMvW gebruik maakt van de locatie Berg en Dal. Dus vanaf 1 januari 2025 is deze weer van de Congregatie of van degene aan wie de Congregatie hem laat gebruiken. Het onaangekondigd wijzigen van de naam,(wij waren niet vooraf geïnformeerd) terwijl je weet dat je weggaat, is bovendien erg onbetamelijk gedrag, maar dat kenden we al van eerdere afspraken die niet nagekomen werden. Het lijkt simpel gericht op zoveel mogelijk beschadigen van het Afrika Museum om een nieuwe start te bemoeilijken.
Tussen de partners van het NMvW is weliswaar in 2014 een overeenkomst gesloten die “fusieovereenkomst” heet, maar er is nooit een formele fusieakte geweest. Er is dus tussen Afrika Museum en het NMvW geen fusie maar slechts een overdracht van bedrijfsvoering geweest. De actie van het NMvW lijkt ons, net als de verwaarlozing van ons buitenmuseum, de calamiteiten met de collectie in 2020 en 2021 (met houtwormen) en het voortdurend zaken benoemen die door het NMvW niet onderbouwd worden , eerder tekenen van onverantwoord handelen waarvan uiteindelijk het personeel van het Afrika Museum de dupe wordt. De rol van het Ministerie is ronduit kwalijk te noemen omdat zij het NMvW op allerlei manieren de hand boven het hoofd houden en niet willen inzien dat het Afrika Museum een belangrijke plaats inneemt in het erfgoed van Nederland. Het Ministerie lijkt het beschermen van het NMvW belangrijker te vinden dan het behoud van de bijzondere collectie van het Afrika Museum voor Nederland.
LikeLike
@Carel Verdonschot
Dank voor uw aanvulling. We komen tot dezelfde kwalificatie van het gedrag van beide directeuren Modest en Van Bommel van het NMvW: onbetamelijk.
Je zou er nog aan toe kunnen voegen: kleingeestig. Het promoten van hun zogenaamde wereldburgerschap is blijkbaar te groot voor de Nederlandse regio. En de praktijk zal leren hoe sociaal hun personeelsbeleid is.
Ik vermoed ook dat het het NMvW erom te doen is om de lat voor een doorstart per 1 januari 2025 van het Afrika Museum van de Congregatie zo hoog mogelijk te leggen. Met het opwerpen van financiële, publicitaire en politieke blokkades. Omdat te bereiken sluit het NMvW heimelijk bondjes.
Zoals gezegd ook met het ministerie van OCW dat opvallend partijdig handelt en zich tot nu toe achter de schermen eenzijdig pro-NMvW opstelt. Bij dat ministerie bestaat waarschijnlijk geen tegenspraak.
Wat mij verbaast in de kwestie is dat de media op een incidentele uitzondering na (NRC, de Gelderlander) slaafs verslag doen van het reilen en zeilen van het NMvW. Wat zowel het Afrika Museum als het Wereldmuseum betreft. Ook begrijp ik niet waarom respectievelijk de lokale Berg en Dalse en Rotterdamse politiek niet voor ‘hun’ museum in de bres springen.
Waar zijn de tegenkrachten om het NMvW af te remmen? Het verteert jaarlijks een groot bedrag aan overheidssubsidie, maar wordt daar door niemand correct op afgerekend en ter verantwoording voor geroepen.
Dat is in mijn ogen een bestuurlijke weeffout waar het onbetamelijke en kleingeestige gedrag van Modest en Van Bommel uit volgt.
LikeLike
Pingback: NMvW zoekt vlucht vooruit met toe-eigening van naam ‘Wereldmuseum’ en ontmoediging van de broeders van het Afrika Museum [must read van de dag, red.] - test
Pingback: Wat is het NMvW van plan met het Afrika Museum Berg en Dal tot 2025? | George Knight