Geschil tussen paters en het NMVW over Afrika Museum komt naar buiten. In de publiciteitsslag heeft het NMVW kortere lijnen naar politiek en media

Schermafbeelding van deel artikel ‘Sluiting dreigt voor Afrika Museum‘ van 9 april 2022 in De Gelderlander (achter betaalmuur).

Update 2 september 2022: Op 5 september 2022 zendt Andere Tijden op NPO2 om 20.25 uur een uitzending uit over de paters in Afrika en het Afrika Museum. Het persbericht van het door het NMVW beheerde Afrika Museum zegt: ‘Het Afrika Museum staat momenteel ter discussie. Het zou het stereotype beeld van Afrika bevestigen en moet daarom op de schop.’ Nogmaals, het is onder beheer van het NMVW dat dit ‘stereotype beeld’ wordt bevestigd.

De Gelderlander pakte afgelopen zaterdag 9 april uit met een artikel over de problemen bij het Afrika Museum in Berg en Dal. De journalisten spreken zelfs over een vechtscheiding tussen de eigenaren van gebouw en collectie, de paters en broeders van de Congregatie van de Heilige Geest en de huidige beheerder, het Nationaal Museum voor Wereldculturen (NMVW).

De paters hebben de huurovereenkomst met het NMVW opgezegd zodat het Afrika Museum per 1 januari 2025 uit dat samenwerkingsverband van drie musea stapt. Dat is een fikse financiële en publicitaire aderlating voor het NMVW. Het krijgt jaarlijks meer dan 10 miljoen euro overheidssubsidie die mede is berekend op basis van de deelname van het Afrika Museum. Dat valt na 2025 weg zodat de overhead die op het Afrika museum wordt verhaald ook wegvalt. Reden voor de scheiding is dat de paters het niet eens waren met de inhoudelijke koers van het Afrika Museum.

Maar op hun beurt dreigen de paters ook in financiële problemen te komen. Want het ministerie van OCW zou het nieuwe Afrika Museum geen subsidie mee willen geven. Als het door het ministerie al aanvaard wordt als serieuze gesprekspartner. Dat kan ook anders dan via de culturele basisinfrastructuur, de BIS.

Hierover schreef ik op 2 maart 2022 in een commentaar: ‘Zo goed heeft het NMvW het Afrika Museum afgelopen jaren niet beheerd. Wellicht wel in de papieren werkelijkheid die het NMvW het ministerie van OCW voorspiegelt, maar niet in de museale werkelijkheid. Het is de beurt aan Berg en Dalse, Nijmeegse en Gelderse raadsleden en bestuurders om hier bij het ministerie vragen over te stellen.’

Een en ander wijst op een slecht huwelijk tussen beide partners. Dat de onmin nu publiekelijk naar buiten komt is een verder teken van de slechte verhouding. Publicitair zijn de paters kansloos tegen het randstedelijke NMVW dat dicht zit op de macht van Raad voor Cultuur, ministerie van OCW, Haagse politiek en randstedelijke media.

Te vrezen valt dat landelijke media de komende tijd deze kwestie te eenzijdig zullen benadrukken en het een pro-NMVW perspectief geven dat het management van het NMVW in hun oor fluistert. Journalisten die breed inzetbaar en niet specialistisch zijn dreigen te vallen voor de mooie verhalen van het NMVW over Black Lives Matter, zwarte piet en slavernij die in de kern niets met dit geschil te maken hebben. Laat staan dat het direct te verbinden valt met de geschiedenis van de collectie.

Door afleiding wint het NMVW naar verwachting de slag om de publiciteit en weet het de populistische koers en het eigen gebrek aan museaal professionalisme weg te poetsen door dit te verbergen achter een façade van mooie woorden over wereldburgerschap en kolonisatie.

Katholieke paters hebben in Nederland de mentale wind tegen en worden weggezet in de hoek van ouderwets en selectief. Dat is niet altijd terecht. Hun lijnen naar de politiek zijn sinds de ontkerkelijking sterk afgeslankt. Pikant is dat Afrikaanse politieke activisten juist het NMVW van hetzelfde beschuldigen waar het NMVW de Congregatie van beschuldigt. Namelijk ouderwets en selectief te zijn. Als dat in de media genoemd zou worden, dan zal dat de beschuldigingen van het NMVW tegen de paters neutraliseren. Dit aspect ontbreekt in het artikel van De Gelderlander.

Wie rekent op een eerlijk verhaal over deze kwestie van journalisten die zich nieuw inlezen en de details niet kennen leeft in een fantasie. De ongelijke machtsverhouding tussen de paters en het NMVW dat bovenmatig inzet op marketing en publiciteit en daarvoor ruimschoots budget en medewerkers heeft zorgt ervoor dat de paters geen eerlijke kans hebben om hun zaak in de publiciteit en politiek te bepleiten.

Tekenend voor de machtsongelijkheid tussen paters en NMVW is het feit dat oud-directeur Irene Hübner van het Afrika Museum door het NMVW wordt verboden om met de paters mee te denken over een doorstart. Dat zou volgens het NMVW uit haar overeenkomt blijken die ze bij haar vertrek in 2014 tekende. Zo’n verbod is buiten proportie. Het lijkt er sterk op dat het NMVW iets wil verhullen dat te maken heeft met de beheersovereenkomst uit 2014. Een passage uit het artikel van De Gelderlander doet vermoeden dat dit gaat over de collectie die volgens het NMVW niet en volgens de Congregatie wel buiten de beheersovereenkomst valt:

Passage over het spreekverbod van Irene Hübner door het NMVW in het artikel ‘Sluiting dreigt voor Afrika Museum‘ van 9 april 2022 in De Gelderlander (achter betaalmuur).

Dat machtsspel van het NMVW is tekenend. Het ziet het Afrika Museum van de Congregatie niet als partner of rivaal, maar als een concurrent die uitgeschakeld moet worden. Hiermee kiest het NMVW een offensieve houding die niet past binnen de collegiale Nederlandse museumsector. Dat zou zowel de media als het ministerie van OCW tot nadenken moeten stemmen.

De vraag die gesteld moet worden om tot begrip van dit geschil tussen musea te komen is niet zozeer wat de Congregatie is, maar wat het NMVW eigenlijk is.

Zie voor verder lezen over deze kwestie:

commentaar OCW wil geen aandacht voor eigen rol bij Afrika Museum en NMVW van 14 april 2022

commentaar Nogmaals het Afrika Museum en het disfunctioneren van het NMvW van 18 maart 2022

commentaar Afrika Museum stapt per januari 2025 uit het NMvW en zou geen rijkssubsidie meer ontvangen. Hoe logisch is dat? van 2 maart 2022

persbericht van de Congregatie van 1 maart 2022

commentaar Akwasi is zo vaag, politiek en algemeen in zijn kritiek op het Afrika Museum (NMVW), dat hij feitelijk aan het falen ervan niet toekomt van 25 oktober 2020

commentaar Bobiso Media Monde antiracisme activisten stelen Congolees grafbeeld uit Afrika Museum. En worden buiten gearresteerd van 11 september 2020

commentaar Afrika Museum staakt marketingcampagne na kritiek. Het toont de beperkte houdbaarheid van het management van het NMVW van 30 juli 2020

Advertentie

Nogmaals het Afrika Museum en het disfunctioneren van het NMvW

Huize Ooster Meerwijk (uit 1932): een tehuis voor alleenstaande heren, gerund door de fam. Mulder; vanaf begin jaren 50 Huis van de Paters van de Congregatie van de Heilige Geest , waar vanaf 1954 Afrikaanse voorwerpen werden tentoongesteld (het begin van het Afrika Museum), 1925. Reproductie van een ansichtkaart. Collectie: Fotocollectie Regionaal Archief Nijmegen.

Update 5 september 2022: Het NMvW is de Liberace van de Nederlandse museumsector. Het wordt in de eigen sector niet serieus genomen, maar bij media, politiek, ministerie en in de publieke opinie wel. Het NMvW heeft een goede politieke lobby en veel medewerkers publiciteit. Door politieke dwarsverbanden erbij te halen die niks met de museale praktijk te maken hebben probeert het MNvW de eigen professionele museale gebreken te verhullen.

Het lijkt er sterk op dat die lobby succesvol is geweest bij de leiding van het geschiedenisprogramma Andere Tijden en regisseur Paul Ruigrok. Op z’n best kun je zeggen dat de uitzending die op 5 september 2022 werd uitgezonden op NPO2 onevenwichtig was. Op z’n slechts kun je zeggen dat die uitzending een politiek doel had: het uit de wind houden van het NMVW. Hoe dan ook was de uitzending onbegrijpelijk over het Afrika Museum omdat de basale informatie niet werd gegeven.

Journalistiek handelde Andere Tijden bedenkelijk omdat broeders met verstand van zaken over het Afrika Museum, zoals adviseur Carel Verdonschot de eindmontage niet hebben gehaald. Terwijl er uitgebreid met hen is gesproken. Een missionaris die van toeten noch blazen wist over de recente ontwikkelingen van het museum en de controverse met de NMvW maakte Andere Tijden tot een soort woordvoerder hierover. Is dat nou zorgvuldige journalistiek die beide partijen eerlijk aan het woord laat?

Het is jammer dat Andere Tijden met deze uitzending op twee stoelen tegelijk wilde gaan zitten, maar uiteindelijk tussen twee stoelen met een klap op de grond belandde. De verhalen van de oud-missionarissen waren ontroerend en oprecht. Dat had de enige focus van dit programma moeten zijn. Waarom werd het Afrika Museum er bijgehaald terwijl dat afgeraffeld moest worden en de informatie die tot uitleg en begrip had kunnen leiden in de montage was gesneuveld? Gemiste kans, Andere Tijden.

Gisteren 17 maart 2022 vroeg een journalist van de regionale pers in Gelderland wat mijn relatie was met het Afrika Museum. Hij zocht contact met me naar aanleiding van mijn commentaar ‘Afrika Museum stapt per januari 2025 uit het NMvW en zou geen rijkssubsidie meer ontvangen. Hoe logisch is dat?‘ van 2 maart 2022 over het Afrika museum waarin ik kritisch was op het NMvW (Nationaal Museum van Wereldculturen). Ik antwoordde hem per e-mail het volgende:

Met het Afrika Museum heb ik geen relatie. Ik heb nooit met een huidig of voormalig betrokkene of medewerker direct contact gehad. 

Het Afrika Museum is tot 1 januari 2025 fusiepartner van het NMvW. Op deze koepel van volkenkundige musea heb ik kritiek. 

Dat ontstond toen ik me vanaf 2012 inzette voor het Wereldmuseum in Rotterdam toen directeur Stanley Bremer daar de scepter zwaaide. Ik had toen contact met medewerkers, museummensen en politici over de in mijn ogen ongewenste koers van dit museum. Ik werkte met andere burgers samen in enkele publieksacties om dit onderwerp hoog op de agenda te plaatsen. Dat was uiteindelijk succesvol. Die stukken over het Wereldmuseum zijn op mijn blog na te lezen. 

In 2017 werd het Wereldmuseum een ’samenwerkingspartner’ van het NMvW. Dat was een politiek haalbare oplossing die voor dit museum om allerlei redenen niet ideaal bleek te zijn. Stuitend was in mijn ogen het gebrek aan professionalisme van het NMvW en het niet werken volgens de geldende museale normen op het gebied van beheer en brandveiligheid. De stukken met kritiek op het NMvW zijn op mijn blog na te lezen. 

Het verbazingwekkende was naar mijn idee dat binnen de museumsector dat gebrek aan professionalisme van het NMvW bekend was en breed gedeeld werd, maar toch niet doordrong tot de publieke opinie. Integendeel, het management van het NMvW bleef mooie sier maken in de media en de politiek. Ook de media beten niet door, begrepen niet waar het NMvW voor stond of lieten zich misleiden door het politieke sausje dat het management naar buiten bracht. Ik kon er niet anders in zien dan een Potemkin-façade van een slecht geleid museum dat politiek de wind mee had, maar achter de schermen slecht presteerde.

Dat uitte zich in het Wereldmuseum in een afhankelijkheid van het NMvW zoals niet was afgesproken. Dat ging in tegen de beloften van Rotterdamse raad en college om het Wereldmuseum een Rotterdamse signatuur te laten behouden. Maar op de fractievoorzitter van de plaatselijke PvdD na was er geen enkele Rotterdamse bestuurder die het NMvW en het Rotterdamse college aan deze afspraak wilde houden. 

Een waterscheiding was ‘POWERMASK’ (2017-18) dat voorlopig de laatste tentoonstelling oude stijl in het Wereldmuseum was waarin de kunstobjecten centraal stonden voordat het NMvW met populisme, behaagzucht en politiek gewenste geluiden dit museum overnam. Dus tegen de afspraken over de Rotterdamse signatuur in. Zie: 

Waarheen leidt samenwerking van het Wereldmuseum met het NMvW?

Deze uitweiding verklaart hoe ik uiteindelijk bij het Afrika Museum uitkwam. Eerder vanuit het directief opereren van het NMvW, dan vanuit het Afrika Museum zelf. Ik herkende in het persbericht van de Spiritijnen en Carel Verdonschot wat ik wist over het Wereldmuseum en over de populistische weg die naar mijn idee het NMvW was ingeslagen. 

Het gaat in deze e-mail te ver om te specificeren waarom ik zo kritisch ben op het vorige en huidige management van het NMvW. Maar ik neem aan dat ik u in een  rode lijn heb duidelijk gemaakt wat mijn grieven zijn tegen het management van het NMvW. Het valt in de blogposts daarover na te lezen. 

Persbericht ‘Beëindiging huurcontract van de Congregatie van de Heilige Geest met het Museum voor Wereldculturen’

In aanvulling op het commentaar ‘Afrika Museum stapt per januari 2025 uit het NMvW en zou geen rijkssubsidie meer ontvangen. Hoe logisch is dat?‘ van 2 maart 2022 publiceer ik met toestemming van de Congregatie van de Heilige Geest een persbericht van deze organisatie van 1 maart 2022. De Congregatie legt uit wat de redenen waren om de huuroverkomst met het NMvW te beëindigen. Opvallend is dat de Congregatie de indruk heeft ‘niet serieus genomen te worden‘ door het ministerie van OCW. Voor de volledigheid, ik kreeg het persbericht pas onder ogen nadat ik het commentaar van 2 maart 2022 had geschreven.

Afrika Museum stapt per januari 2025 uit het NMvW en zou geen rijkssubsidie meer ontvangen. Hoe logisch is dat?

Schermafbeelding van deel artikel ‘Paters nemen Afrika Museum weer in eigen hand na ruzie over de naam en over Afrikaans dorp‘ in de Gelderlander, 1 maart 2022.

Eigenaar van de grond, de panden en de collectie van het Afrika Museum in Berg en Dal zijn de rooms-katholieke paters en broeders van de Congregatie van de Heilige Geest, een internationale missiecongregatie. De Spiritijnen waren overal ter wereld actief en ook in Afrika. De Nederlandse tak richtte zich in het bijzonder op Tanganyika, het huidige Tanzania. Dat verklaart het ontstaan van de collectie van kunstobjecten uit Afrika. Dat namen de broeders en paters mee terug naar Nederland als ze op vakantie kwamen.

De Congregatie zegt volgens het bericht in de Gelderlander per 31 december 2024 het huurcontract op met het Nationaal Museum van Wereldculturen (NMvW). Reden die de paters daarvoor aangeven is dat ze hun Afrika Museum weer zelf willen gaan runnen. Een verschil van inzicht over de koers van het museum ligt aan de breuk ten grondslag. Maar er zijn veel meer redenen voor de breuk die in het artikel ongenoemd blijven. Daarover meer.

De Gelderlander heeft gesproken met lekenadviseur Carel Verdonschot die beseft dat de Congregatie ‘een fikse prijs’ voor de breuk moet betalen. Hij zegt dat ‘het ministerie’ heeft laten weten dat ‘er van hen geen subsidie meer komt‘. Dat het Afrika Museum van de Spiritijnen in 2014 werd gedwongen om te schuilen onder de koepel van het NMvW had een financiële reden. Dat was volgens Verdonschot toen een eis van het ministerie om voor rijkssubsidie in aanmerking te komen. Liefde tussen de Spiritijnen en de NMvW was er nooit.

De adviezen van de Raad voor Cultuur die afgelopen jaren zijn verschenen over het Afrika Museum zijn onevenwichtig en lijken naar een gewenste conclusie toe te werken die afhankelijk is van de politieke wind die er waait in de top van het ministerie van OCW. Zo is het Advies Afrika Museum (2013-2016) van 1 mei 2012, toen het museum nog niet toegetreden was tot het NMvW, positief over de collectie en ‘de heldere positionering’:

Schermafbeelding van deel advies Afrika Museum van 1 mei 2012 van de Raad voor Cultuur.

In een advies van de Raad voor Cultuur in een volgende subsidieronde van 1 mei 2016 nadat het Afrika Museum is opgenomen in het NMvW klinkt een ander geluid over het Afrika Museum.

Schermafbeelding van deel advies Nationaal Museum van Wereldculturen van 1 mei 2016 van de Raad voor Cultuur.

De eis dat het Afrika Museum een afspiegeling van het huidige Afrika moet zijn is oneigenlijk. Want geen enkel Nederlands museum is in de verste verte een afspiegeling van het verzamelgebied waar het zich op richt. Dit klinkt als een gelegenheidsargument dat er aan de haren bijgesleept wordt om het Afrika Museum in een politiek gewenste richting te sturen.

Marktdenken is dominant op het ministerie en het NMvW krijgt een subsidie van 10,145 miljoen euro omdat het universalisme en inspiratie tot wereldburgerschap in haar beleid centraal stelt. Daarbij wenst de politiek één loket om verschillende volkenkundige museum beleidsmatig aan te kunnen sturen. Verschil is dat door een andere politieke wind de waardering voor de collectie van het Afrika Museum in vier jaar tijd veranderd is in waardering voor een ideologisch gekleurd verhaal van het NMvW. De waardering voor het Afrika Museum is grotendeels afhankelijk van de politieke wind en is nauwelijks inhoudelijk of kunsthistorisch bepaald.

Waardering voor (de kunstobjecten in) de collectie van het Afrika Museum was in vier jaar tijd ineens veranderd in het tegendeel. Namelijk van het accent op kunstobjecten en hun verzamelgeschiedenis in een abstract politiek verhaal over universalisme, wereldburgerschap en allerlei vage begrippen waarvoor het management van het NMvW na influistering een willig oor vond bij de Raad voor Cultuur en het ministerie van OCW. En een subsidie van meer dan 10 miljoen euro.

De paradox is trouwens dat door protest van Afrikaans-Franse activisten van Bobiso Media Monde die in 2020 een beeld ontvoerden uit de collectie van het Afrika Museum en een Nederlandse opinieleider als de Ghanees-Nederlandse Akwasi de afgelopen jaren juist die beeldvorming van universalisme en wereldburgerschap van het NMvW vanuit de Afrikaanse gemeenschap werd bekritiseerd als ongeloofwaardig, onheus en vals. Ze haalden het NMvW dat zo graag een linksig imago uitstraalt links in. Zo zei Akwasi op het Erfgoedfestival in oktober 2020 dat het Afrika Museum niet inspireert en op de schop moet.

Het advies van de Raad voor Cultuur uit 2016 is niet zo afhankelijk als het lijkt als het zegt: ‘De kracht van het NMVW zit in het behoud van de drie merknamen. Het is van het belang de authenticiteit van de drie locaties te waarborgen‘. Precies daar is het NMvW de afgelopen jaren de mist ingegaan. Het pompt tentoonstellingen rond tussen de locaties waardoor de authenticiteit en de signatuur van de afzonderlijke musea niet worden behouden. Ze worden door inzet van het management van het NMvW op populisme en marketing inwisselbaar gemaakt. Een directeur of locatiehoofd is er niet en kan niet opkomen voor eigen authenticiteit. In het Afrika Museum was de afgelopen jaren onder meer de superkitsch van fotograaf Jimmy Nelson tot een tentoonstelling over carnaval in onder meer Venetië, Rio de Janeiro en Oost-Europa te zien. Organisatorisch en programmatisch heeft het NMvW het Afrika Museum laten verkommeren. Dat verklaart mede het besluit van de Spiritijnen.

Een en ander roept de vraag op waarom het Afrika Museum van de Spiritijnen als het per 1 januari 2025 weer zelfstandig wordt na de loskoppeling van het NMvW geen subsidie van het ministerie van OCW kan ontvangen. Dat kan ook anders dan via de BIS. Zo goed heeft het NMvW het Afrika Museum afgelopen jaren niet beheerd. Wellicht wel in de papieren werkelijkheid die het NMvW het ministerie van OCW voorspiegelt, maar niet in de museale werkelijkheid. Het is de beurt aan Berg en Dalse, Nijmeegse en Gelderse raadsleden en bestuurders om hier bij het ministerie vragen over te stellen.

Dat wil overigens evenmin zeggen dat het nieuwe Afrika Museum niet zal moeten veranderen om hetzelfde te blijven en het de oude koers van voor de fusie in het NMVW kan voortzetten. De Spiritijnen hebben nog ruim 2,5 jaar om zich te beraden op een nieuwe koers en het zoeken van samenwerking met partners. Een hernieuwde focus op kunstobjecten, de collectie, de verzamelgeschiedenis en authenticiteit biedt de kansen die het NMvW liet liggen. De randvoorwaarden blijven lastig, zoals ook het Missiemuseum in Steyl aantoont dat door de gemeente Venlo op het nippertje van sluiting werd gered.

Merkwaardig is dat een woordvoerder van het NMvW zegt om in de regio Nijmegen op zoek te gaan naar een alternatieve locatie. Als dat is bedoeld om het Afrika Museum publicitair, politiek en wat subsidie betreft de pas af te snijden, dan voelt dat als kinnesinne. Het lijkt vooral iets te zeggen over de echte opvatting van universalisme en wereldburgerschap van het NMvW. Waarom wil het NMvW het nieuwe Afrika Museum beconcurreren en zoekt het geen collegeale samenwerking?

NB: Zie hier het persbericht ‘Beëindiging huurcontract van de Congregatie van de Heilige Geest met het Museum voor Wereldculturen’ van de Congregatie van de Heilige Geest van 1 maart 2022.

Frans-Congolese activisten die grafbeeld uit Afrika Museum ontvreemdden dreigen met nieuwe acties in Nederlandse musea

De dwarsdenkers hebben in Nederland een nieuw filiaal geopend. In de museumsector. We kennen al de actiegroep Viruswaanzin, graancirkel-denkers en allerlei complotdenkers die het opnemen tegen de overheid, de bestaande orde inclusief de media en de wetenschap, en de rechtsstaat die niet de hunne zou zijn.

Aan dat rijtje van politieke activisten die zeggen door roeien en ruiten te willen gaan kunnen de Franse-Congolese actievoerders toegevoegd worden die vorige week op klaarlichte dag uit het Afrika Museum een Congolees grafbeeld stalen en ermee naar buiten liepen. Daar werden ze door de politie in de kraag gevat.

Ze dreigen terug te komen, want ‘er zijn twee of drie musea met Afrikaanse kunst hier, dus we komen terug’. Aldus een bericht van Omroep Gelderland. Wereldmuseum, Tropenmuseum en Museum Volkenkunde zijn gewaarschuwd.

Actievoerder Mwazulu Diyabanza lijkt nauwelijks iets te weten van de Nederlandse politieke, museale en juridische situatie. Het is onduidelijk wat zijn expertise op het gebied van etnografische kunst en historische collecties is. Hij zegt dat het niet aan de musea en overheden van Europa is om te beslissen wanneer en hoe iets wordt teruggegeven. Maar dat het aan ‘ons’ is. Diyabanza voert het wij-denken tot grote hoogte.

Zijn overmoed en eigendunk zijn grotesk. Wie denkt hij wel dat hij is en waarom denkt juist hij een speciale rol voor zichzelf te kunnen claimen? Wat weet hij van de achtergrond van de collectievorming en de etnografische kunstobjecten? Het antwoord is duidelijk: niets, ‘rien’. Hij heeft geen benul waarover hij praat.

Zijn argumentatie gaat niet verder dan een algemeen praatje over kolonialisme. Het is goed als actievoerders proberen druk te zetten in een dossier waar weinig beweging in zit. Dan hebben ze wel de verplichting zich te verdiepen in de situatie waar ze zich over uitspreken. Die kennis ontbreekt. De actievoerders kijken met hun Franse perspectief naar de Nederlandse situatie en denken dat een en ander samenvalt. Dat is een misvatting.

Deze actievoerders maken met hun slechte voorbereiding, hun ontbrekende basale kennis over het onderwerp waar ze kritiek op hebben en hun overmoed, grootheidswaan en brutaliteit, vooral zichzelf belachelijk. Zoals al die complotdenkers doen die met oppervlakkige kennis denken de problemen in de wereld op te kunnen lossen. Daarnaast belasten ze Nederlandse musea met hun brouhaha en jagen die op kosten omdat er extra beveiliging ingehuurd moet worden. Ook doorkruisen ze als razenden een serieus debat over roofkunst en kolonialisme waar musea met allerlei betrokken over in gesprek zijn.

Foto: Schermafbeelding van deel artikel ‘Activisten Afrika Museum nog niet klaar in Nederland: ‘Wij komen terug’’ van Omroep Gelderland, 13 september 2020.

Bobiso Media Monde antiracisme activisten stelen Congolees grafbeeld uit Afrika Museum. En worden buiten gearresteerd

Franse activisten zijn door de politie opgepakt buiten het Afrika Museum voor het stelen van een Congolees grafbeeld. In een bericht schetst De Gelderlander de achtergrond van de actie. Of zo men wil: de diefstal. De activisten noemen zich Bobiso Media Monde. De actie vond plaats op donderdag 10 september tijdens de reguliere openingstijd van het museum. Het personeel van het museum greep niet in, maar alarmeerde de politie. Drie mannen en twee vrouwen werden aangehouden door agenten.

Het Afrika Museum maakt deel uit van het NMVW (Nationaal Museum van Wereldculturen) dat de laatste jaren onder het directoraat van Stijn Schoonderwoerd een tamelijk populistische en politiek correcte koers vaart. De paradox is dat het NMVW nu door deze activisten links wordt ingehaald. Directeur Schoonderwoerd zei volgens een bericht in NRC in 2019 dat het NMVW ruimhartig om zou gaan met verzoeken tot teruggave van roofkunst aan herkomstlanden.

In een satirisch aandoende versie van het Nederlands verklaren de activisten in een FB-post hun actie. Het is opvallend dat activisten die het van publiciteit en communicatiemiddelen moeten hebben zich op deze wijze uiten en een parodie van zichzelf maken: ‘ALERT ALERT De woordvoerder MWAZULU DIYABANZA en de kameraden van M-UDC werden opgeroepen door de HOLLANDAISE politie naar aanleiding van de actie van vanmorgen in Afrika in Nederland in de stad Bergen en val. Deze PACIFIEKE actie past in het kader van de operatie herstel van onze kunstwerken die allemaal zijn verworven door plundering, diefstal, geweld tijdens COLONISATIE en SCHLAVE. Morgenochtend om 10 uur is er een MOBILISATIE gepland voor de Nederlandse ambassade ter ondersteuning van de kameraad. (Metro: Duroc) Delen zonder mate! Thomas SANKARA zei dat de slaaf die niet in staat is om zijn REVOLTE aan te nemen, het niet waard is om medelijden te hebben met zijn lot alleen de VRIJE BESTRIJD.‘

De activisten nemen in hun toelichting bij de video geen blad voor de mond. Het Afrika Museum omschrijven ze alsvolgt: ‘Dit museum is een museum van missies, opgericht door katholieke missionarissen met als doel zowel Afrikanen als Afrikanen definitief te breken en hun ziel te corrumperen.’ Deze framing komt niet overeen met het beeld dat van pater-conservator J. B. van Croonenburg bestaat die vanaf 1958 aandacht voor de artistieke waarde van de objecten had en aldus de collectie uitbouwde. De claim van de activisten dat ‘bijna 450.000 Afrikaanse stukken zijn geplunderd en gestolen onder kolonisatie en razzia’s op slaven’ komt evenmin overeen met de realiteit. Het museum heeft door aankopen de collectie uitgebreid.

De overkoepelende vraag is wie deze activisten zijn, namens wie ze menen te kunnen spreken en hoe ze de diefstal van een kunstobject menen te kunnen legitimeren. Zoals gezegd, directeur Schoonderwoerd heeft in 2019 aangegeven ruimhartig om te gaan met verzoeken tot teruggave van roofkunst. Dat is de juiste weg om roofkunst terug te geven aan de herkomstlanden. Want het museum heeft ook door schenkingen en aankopen de collectie gevormd.

Een ander, steeds weer terugkerend aspect is de wetmatigheid dat externe, gepolitiseerde betrokkenen kunst beschouwen als ondergeschikt aan hun doelstelling en feitelijk hun eigendom. Dat komt voor uit berekening waarbij kunstobjecten dienen als zelfprofilering. Daartoe proberen ze de kunst een verantwoording op te leggen waarbij alle finesses en eigenschappen van de kunst verdwijnen. Zo redeneren politieke partijen en zo redeneren politieke activisten. Dat is ongelukkig omdat het de kwetsbare kunst nog kwetsbaarder maakt dan die al is. Kunst moet zowel tegen de politiek als tegen dit soort activisme beschermd worden.

Afrika Museum staakt marketingcampagne na kritiek. Het toont de beperkte houdbaarheid van het management van het NMVW

Update 4 januari 2021: Positief nieuws voor het Nationaal Museum van Wereldculturen (NMVW): directeur Stijn Schoonderwoerd vertrekt naar Nationale Opera & Ballet waar hij per 1 februari 2021 algemeen directeur wordt. Dat geeft zicht op een nieuwe koers, weg van het populisme en de politieke correctheid die tijdens Schoonderwoerds directoraat werden doorgevoerd. Met als gevolg dat het NMVW afgelopen jaren in coma is geraakt.

Zijn vertrek geeft ruimte aan museumprofessionals en professioneel handelen bij het NMVW waar het afgelopen jaren zo aan heeft ontbroken. Voorwaarde is wel dat Schoonderwoerd niet opgevolgd wordt door een meeloper die nu al in dienst is, maar door een krachtige buitenstaander die schoon schip maakt. Niet een softe wereldverbeteraar als Schoonderwoerd die het niet om de kunst gaat, maar een (kunst)historicus met ruime museale ervaring. Maar of de Raad van Toezicht  schoon schip durft maken is zeer de vraag. 

Een teken aan de wand dat de huidige koers wordt voortgezet is de benoeming van Wayne Modest tot inhoudelijk directeur, aldus een bericht van het Tropenmuseum. Volgens Schoonderwoerd is door de benoeming van Modest de ‘continuïteit in de directie na mijn vertrek verzekerd. Ik vertrek dan ook met een gerust hart, in de wetenschap dat met Wayne als inhoudelijk directeur ons beleid wordt voortgezet.’ Maar dat is juist wat niet moet gebeuren. Vraag is hoe Modest er zelf over denkt. Dat is de onzekere factor, naast het feit wie er tot algemeen directeur wordt benoemd en hoe de Raad van Toezicht denkt. De twee ‘Rotterdamse’ leden in de Raad van Toezicht kunnen hun kans grijpen om te eisen dat de onder Schoonderwoerd verwaarloosde Rotterdamse signatuur van het Wereldmuseum serieus wordt genomen. Dat kunnen ze als eis aan de nieuwe algemeen directeur stellen. 

Het Afrika Museum in Berg en Dal betuigt spijt over bovenstaande video die onderdeel is van een marketingcampagne. Na een ‘storm van kritiek’ uit de zwarte gemeenschap is de campagne ingetrokken, aldus een bericht van Omroep Gelderland. Het museum is onderdeel van het NMVW (Nationaal Museum van Wereldculturen) dat centralistisch geleid wordt. Als er fouten zijn gemaakt dan moeten die toegerekend worden aan de directie van de NMVW. In dit geval directeur Stijn Schoonderwoerd, adjunct-directeur John Sijmonsbergen en hoofd marketing Nienke Bloemers. De drie musea van het NMVW hebben geen locatiehoofd en kunnen niet autonoom programmeren of een eigen marketingbeleid voeren. Deze museum zijn naast het Afrika Museum, Museum Volkenkunde in Leiden en het Tropenmuseum in Amsterdam. Het Rotterdamse Wereldmuseum is sinds 2017 formeel een samenwerkingspartner van de NMVW, maar is in de praktijk net zo gelijkgeschakeld als de andere drie musea onder het straffe management van de koepel NMVW.

De ontspoorde marketingcampagne van het Afrika Museum is des te opmerkelijker omdat het NMVW een politiek correcte koers vaart. Het combineert een linksig-humanistisch wereldbeeld met een populistische programmering en marketing. Dat leidt tot thema’s die het bij de politiek goed doen en waaraan het NMVW zich geen buil kan vallen. Dat het met de marketingcampagne voor Dagje Ghana is misgegaan wekt dan ook verbazing. De voormalige tentoonstellingsmaker Richard Kofi heeft het volgens Omroep Gelderland over een ‘ridiculicerende’ campagne. De sleutel van wat er bij het NMVW aan de hand is zit in zijn volgende opmerking: ‘Een klap in het gezicht van iedereen die tijd, geld en energie heeft gestoken in dat museum.’ Door de afstand tussen de werkvloer inclusief de museale en inhoudelijke deskundigen én het management van het NMVW dat fysiek en mentaal in een ivoren toren op afstand staat kunnen dit soort bedrijfsongelukjes blijkbaar gebeuren.

Het management van het NMVW is een overwegend witte organisatie met een zwarte (Wayne Modest) en negen witte stafleden waar de theorie de praktijk bepaalt. Dat spoort met de kritiek van ‘de zwarte gemeenschap’ op de campagne volgens Omroep Gelderland: ‘Uit de reacties op de campagne blijkt dat het om meer dan de campagne alleen gaat. Het museum wordt algeheel als ‘te wit’ ervaren. Afrika wordt nog te veel bezien vanuit een wit perspectief en bij het museum werken volgens de critici te weinig mensen met een Afrikaanse achtergrond. Juist een museum over een continent als Afrika zou veel bewuster bezig moeten zijn om zaken als diversiteit en inclusie te verankeren in het dna van de organisatie, luidt de kritiek.’ Dat is terechte kritiek die in het bericht van Omroep Gelderland verkeerd geadresseerd wordt. Organisatorisch bestaat er geen Afrika Museum. Het is directeur Stijn Schoonderwoerd die eigenmachtig vanuit de koepel NMVW de lijnen uitzet en bepaalt. Nu het mis gaat houdt hij zich om begrijpelijke redenen onzichtbaar.

Tentoonstelling ‘Tempel Festival’ in Museum Orientalis georganiseerd door Taiwanese regering

De tentoonstelling Tempel Festival oftewel Miao Hui is tot en met 29 oktober 2017 te zien in Museumpark Orientalis Heilig Land Stichting. Het is een rondreizende tentoonstelling ‘Made in Taiwan’ die na Nijmegen ook naar Parijs, Londen en Berlijn gaat. Opmerkelijk is dat de tentoonstelling is georganiseerd door het Ministerie van Buitenlandse Zaken van Taiwan, zoals een bericht in Taiwan Today verduidelijkt. John Smeelen ‘van de afdeling marketing en communicatie’ verwijst weliswaar naar samenwerking met de ambassade van Taiwan, maar in de publiciteit laat Museum Orientalis ongenoemd dat Tempel Festival een tentoonstelling is die door de Taiwanese regering is georganiseerd. Zodat bezoekers in het ongewisse blijven over aard en opzet ervan.