Op Facebook sprak in een post van Jan Christiaan Nieuwenhuis die veel aandacht besteedt aan valse profeten als Tom de Wal iemand in een reactie over ‘ongelovigen’. De ‘ongelovigen’ zouden zich nog meer van het evangelie afkeren. Dat riep bij mij een reactie op:
Het woord ‘ongelovigen’ is ongepast. Beter is om te spreken van ‘ongebondenen’ of mensen die verklaren niet tot een religieuze organisatie te behoren. Dat is volgens het CBS in Nederland zo’n 60% van de bevolking. In de VS noemt men deze niet aangeslotenen ‘unaffiliated’.
Het woord ‘ongelovigen’ is om twee redenen ongepast. Het suggereert dat deze mensen nergens in geloven, wat onwaarschijnlijk is. Ze kunnen geloven in de mensheid, het secularisme, de kunsten of wat dan ook.
Ook verbindt het woord ‘ongelovigen’ deze ongebondenen indirect met het geloof. Een soort inlijving. Maar ze zijn geen tegenstander of diapositief van het geloof, ze hebben er juist geen verbinding mee.
Ik begrijp uw misverstand wat ik u niet kwalijk neem. In media, onderwijs en sociale wetenschappen wordt het woord ‘ongelovigen’ slordig, onzorgvuldig en onnadenkend gebruikt.
De verwijzing naar de kunsten is niet toevallig. Theater en religie putten uit dezelfde bron. Het is allebei fictie die door mensen is geconstrueerd. In een commentaar uit 2019 legde ik dat uit:
De godsdiensten zijn niet zozeer een verzinsel van mensen, maar een constructie. Want het begrip verzinsel bevat de notie ‘dat het niet waar hoeft te zijn’ en dat gaat aan de essentie ervan voorbij. Maar de constructie is waar, zoals narratieve constructies als vertellingen of films altijd hun eigen logica en waarheid hebben. Binnen die fictieve constructie zijn ze waar. Zo is God binnen de constructie van een godsdienst waar en bestaat deze God.
Deze redenering heeft een historische onderbouwing en kent parallele ontwikkelingen. Zowel het drama als religie putten uit dezelfde bron. Namelijk het ritueel. Historische theaterwetenschappers leggen dat ontstaan in grotten waar onze verre voorouders bij elkaar kwamen om in bezweringen en plechtige handelingen door zingeving en troost de harde werkelijkheid op afstand te houden en de eigen sterfelijkheid te relativeren. Om dat te plaatsen in de tijd, de oudste rotsschilderingen uit de grot van Lascaux worden gedateerd op 15.000 jaar voor Christus.
Na verloop van tijd heeft zich door een verschil in behoefte van die verre voorouders een afsplitsing voorgedaan. Zo ontstond dat wat later het wereldse drama (theater) werd en dat wat voeding gaf aan het ontstaan van godsdiensten (religie). Dat is een ontwikkeling van tientallen eeuwen geweest.
Het ontstaan van het moderne theater wordt gedateerd op de 5e eeuw voor Christus toen in Griekenland de oervaders van het moderne drama Aischylos, Sofokles en Euripides het theater moderniseerden en van nieuwe elementen voorzagen. Het werd een autonoom genre. Een gevolg hiervan was dat het verder op afstand kwam te staan van de oorsprong die oorspronkelijk een ritueel in de cultus van Dionysos was.
De historische analogie met het ontstaan van de godsdiensten is opvallend. De nu nog bestaande wereldgodsdienst het Hindoeïsme ontstond in dezelfde periode als het moderne Griekse drama, namelijk in de 5de eeuw voor Christus. Daarna volgden het Boeddhisme, Jodendom en Christendom.
Het heeft sinds de oertijd van Lascaux ruim meer dan 10.000 jaar geduurd voordat religie en theater zich beslissend van elkaar gingen onderscheiden. In die overgangstijd hebben ze parallel gelopen, van elkaar geleend en elkaar versterkt. De functies van theater en religie die nu als afwijkend van elkaar worden gezien zijn in die tussentijd steeds verder hun eigen weg gegaan door detaillering en specificatie. Zowel in het theater als de religie is die gemeenschappelijke bron van het ritueel nog te herkennen, maar door allerlei ontwikkelingen binnen die twee genres zijn ze losser komen te staan van hun eigen ontstaan.
Er bestaan ongelovigen. Dat zijn nihilisten die nergens in geloven. Maar die heeft de gelovige christelijke dame die op Facebook reageerde niet op het oog.
Ze bedoelt met ‘ongelovigen’ de meerderheid van Nederlanders die niet haar christelijke geloofsleer volgen. Getalsmatig was in 2022 vanuit christelijke optiek 68% van de Nederlanders ‘ongelovig‘. Ze zouden zich zelfs van het evangelie afkeren. Met deze opmerking probeert deze christen de zogenaamde ongelovigen te annexeren. ‘Ongelovigen‘ zouden zijn afgedwaald en volgens haar uiteindelijk behoren tot de godsdienst die zij belijdt. Mogelijk bivakkeert ze mentaal nog op de Synode van Dordrecht (1619).
In een samenleving waar volgens het CBS in 2022 57,2% van de bevolking zich niet rekende tot een kerkelijke gezindte of levensbeschouwelijke groepering is niet het zogenaamde geloof, maar het zogenaamde ongeloof de norm geworden.
Gebruik van de term ‘ongelovig‘ is om drie redenen onzorgvuldig en moet afgeraden worden. Behalve als men nihilisten bedoelt. Vanwege de suggestie dat ‘ongelovigen‘ nergens in geloven, wat aantoonbaar onjuist is. Vanwege de misplaatste claim dat ‘ongelovigen‘ het religieuze gedachtegoed van gelovigen aanhangen en er een verlengde van zijn. Al is het als diapositief. En vanwege de maatschappelijke situatie waarin geloof niet langer de norm is, maar een minderheidspositie inneemt.
George Knight 
De term ongelovige heef alleen betrekking op het niet willen geloven van een enkel geloof dat mensen niet willen onderschrijven. Bijvoorbeeld ongelovige christenhonden gebruikt door moslims om christenen aan te duiden die niet in de islam willen geloven hoewel dit volgens de moslims het laatste woord van god zou zijn.
LikeLike