Politie waarschuwt voor nepnieuws over coronavirus. Maar zonder media-educatie kan de nieuwsconsument dat niet onderscheiden

Politie Amsterdam ziet het blijkbaar als haar taak om met enkele vuistregels te waarschuwen tegen nepnieuws over het coronavirus. Mede omdat het de gezondheid in gevaar kan brengen. Het roept op om voorzichtig te zijn in de verspreiding ervan. Maar de video laat de olifant in de kamer ongenoemd. Want hoe kunnen mensen checken wat nepnieuws is? In bepaalde gevallen is dat duidelijk en daar wijst deze video op. Maar in andere gevallen is het voor de gemiddelde nieuwsconsument nauwelijks te doen om in te schatten wat nepnieuws is.

De olifant in de kamer is het ontbreken van media-educatie. Dat dient ervoor te zorgen dat informatie beter op waarde geschat wordt. De burger moet geholpen worden zich te wapenen tegen desinformatie en misleiding. Nederland verdient goed geïnformeerde burgers. Maar media-educatie wordt op Nederlandse scholen niet onderwezen. Zo’n video van de Politie Amsterdam is een aardige poging, maar komt te laat om nog iets aan de gebrekkige media-kennis te veranderen. Dus hoe kan verwacht worden dat Nederlandse nieuwsconsumenten het onderscheid kunnen maken tussen echt nieuws en nepnieuws? Dat kunnen ze niet.

Media-educatie is de blinde vlek van de Nederlandse sociale media. Gebruikers hebben meestal geen idee van de basisregels van de journalistiek (Code van Bordeaux), de beginselen van de argumentatieleer (Model van Toulmin) en de logica, de beginselen van de film-, media-, en televisietheorie en -geschiedenis, de beginselen van de narratologie (vertelwijze), de beginselen van de communicatieleer en de informatie-analyse. Aangevuld met elementaire historische kennis, historisch besef, politieke en juridische kennis, talenkennis en algemene ontwikkeling. Zo’n cursus kan niet teveel eisen, het gaat om het bijbrengen van elementaire kennis van genoemde vakgebieden in de hoop dat het niveau van de uitingen op sociale media ietwat toeneemt.

Media-educatie heeft meerdere doelstellingen. Het leert passief de omgang met media en het begrijpen en op waarde schatten van informatie die op ons aankomt en ons vaak overvalt en dreigt te laten verdrinken door de veelheid. Hoe kunnen we het kaf van het koren scheiden? Het leert actief om wat men op sociale media wil vertellen in een passende vorm te gieten. En het leert om daarbij verder te kijken dan onze neus lang is met als doel om maatschappelijk zinvol te opereren. Zodat de burgerzin toeneemt. Een effect van media-educatie is dat het publieke debat op een hoger peil wordt gebracht en de hufterigheid wordt teruggebracht. Vaak een gevolg van zich buitengesloten voelen en uit onmacht gewoonweg niet de juiste bewoordingen weten te vinden voor wat men wil zeggen. Uit gebrek aan nuancering grijpt men dan naar te zware bewoordingen.