Ik viel van mijn stoel van verbazing over de column van 23 mei 2022 in NRC van Marijn Kruk. Hoe is het mogelijk dat een journalist zich serieus afvraagt of het ‘fatsoenlijke conservatisme’ eigenlijk wel bestaat en een reactionaire beweging zou zijn. Vooral dat laatste is een toevoeging die kant noch wal raakt. Is Kruk gek geworden of kent hij het ‘klassieke conservatisme’ waarover hij praat onvoldoende om er zulke vergaande, afwijzende uitspraken over te doen?
Kruk deed in 2020 onderzoek naar de opkomst van radicaal-rechts in Europa bij opdrachtgever NIAS. Het lijkt er sterk op dat Kruk het ‘klassieke conservatisme’ bekijkt door de bril van de onderzoeker van radicaal- en ultra-rechts.
Kruk suggereert dat het ‘klassieke conservatisme’ niet meer bestaat en verwijst naar de VS. Maar Kruk verwart Trumpisme dat onder meer wordt uitgedragen door de activistische journalist Tucker Carlson met ‘klassiek conservatisme’. Kruk laat zich misleiden door de aandacht die Trumpistisch-rechts in de VS genereert en meent daaruit te kunnen concluderen dat het ‘klassieke conservatisme’ dood is. Hij heeft het mis omdat hij niet goed kijkt.
In een commentaar van december 2020 maakte ik een onderscheid tussen Trumpisme en conservatisme. Wat ik toen schreef is onverminderd van toepassing op Kruks bril:
Vanuit centrum-links perspectief hebben conservatieven onder meer verwerpelijke denkbeelden over medisch-ethische kwesties, belastingdruk en eigendom. Maar dat kan binnen de normale politieke kaders bestreden worden. De bestrijding van het Trumpisme is lastig omdat de aanhangers ervan tot een sekte behoren. Trumpisme is een godsdienst waar mensen zo worden opgejut met racistische en christelijke denkbeelden dat ze tegen hun eigenbelang in handelen. Omdat religie niet om argumenten en verstand, maar om emotie en geloof draait is de normale politieke verstandhouding niet meer mogelijk. Dat is het verschil tussen Trumpisme en conservatisme.
In datzelfde commentaar verwees ik ook naar de voormalige Republikeinse strateeg Rick Wilson die een van de initiatiefnemers van The Lincoln Project is dat als doelstelling heeft om Donald Trump en zijn beweging te bestrijden. Zo zijn er talloze conservatieve Republikeinen die uit de GOP zijn gestapt en de felste critici van Trump en radicaal-rechts zijn:
Conservatieven als Rick Wilson behoorden in de campagne van 2020 tot de felste en best georganiseerde tegenstanders van Trump. Zonder hen had Biden waarschijnlijk niet gewonnen. Juist omdat ze beter dan progressieven wisten hoe ze Trump emotioneel, maar ook programmatisch konden raken en het gevaar van deze anti-democratische en autoritaire stroming voor een levensvatbare en weerbare democratie doorzien.
Denk aan Nicole Wallace, denk aan Steve Schmidt, denk aan Michael Steele, denk aan Michael Cohen, denk aan George Conway, denk aan David Frum, denk aan Jennifer Rubin die in de progressieve pers steevast wordt opgevoerd als ‘een conservatief die kritiek op Trump heeft’, denk aan het activistische The Bulwark waar het geluid van het klassieke conservatisme klinkt. Of de klassieke National Review die werd opgericht door de conservatief William Buckley. Er is in de VS een veelheid aan tijdschriften en denktanks dat zich laat leiden door een klassiek conservatieve houding en bewust afstand houdt tot radicaal-rechts.
De conclusie is duidelijk. Kruk verwart het pseudo-conservatisme van Trump of de radicaal-rechtse commentatoren van Fox News met het ‘klassieke conservatisme’. Hij kan weten dat types als Donald Trump en Thierry Baudet zich op enig moment in hun loopbaan op hun conservatieve overtuiging beriepen, zonder dat ze die hadden. Een objectieve waarnemer moet niet meegaan in de misleiding van een rechts-radicaal die zich presenteert als conservatief om het conservatisme te belasteren. Daar lijkt Kruk zich toe te lenen. Dat het conservatisme kritiek verdient en niet heilig is staat buiten kijf. Maar het is geen rechts-radicalisme.
In een commentaar van januari 2019 verwoordde ik de kritiek op Angelsaksisch alt-right dat het klassieke conservatisme gekaapt heeft zo:
De felste kritiek op de Amerikaanse Republican Party (ook GOP genoemd: Grand Old Party) en de Britse Conservative Party (ook Tories genoemd) komt opvallend genoeg niet van tegenstanders zoals de Democraten in de VS of de sociaal-democraten (Labour) in het VK. Maar van conservatieven die zich als de echte conservatieven profileren, zoals in de VS Max Boot, Bill Kristol, Joe Scarborough of George Will. Ze vrezen dat president Trump de GOP de vernieling in helpt en de partij blijvend vervreemdt van een hele, nieuwe generatie. In het VK zegt de centrum-rechtse Matthew d’Ancona over de Tories in een artikel in The Guardian: ‘Ik ben niet bekeerd. Mijn waarden zijn niet veranderd. Maar de conservatieve partij verandert in iets dat ik vreemd en afstotend vind. Zoals een galjoen als vlaggenschip, onder de waterlijn doorboord, vaart het koppig weg; het sleept de natie mee naar een storm van ongekende tegenspoed, gevaar en pijn.’
Het klassieke conservatisme is niet dood, maar naar de marge verdrongen. Wie het verwart met radicaal-rechts laat zich misleiden en trapt met open ogen in een opzichtige vermomming van rechts-radicalen en beschadigt daarmee de eigen geloofwaardigheid. Maar daarmee is het conservatisme nog niet uitgeteld. In kwantiteit is het afgenomen, maar in kwaliteit zeker niet. Het is denkbaar dat als de golf van het rechts-radicalisme door schandalen en niet ingeloste beloften die zich op blijven stapelen stokt het klassieke conservatisme weer aan kracht wint.
Een en ander heeft ook te maken met een cultuurverschil tussen een elite die het oude wil behouden en zich verschanst in het ‘klassieke conservatisme’ en degenen die zich proberen in te vechten en een nieuwe elite willen vormen zonder zich te bekommeren om mores, afspraken en politieke regels. Het klassieke conservatisme blijft Donald Trump als een parvenu zien die een politiek dwaallicht is.
George Knight 
Pingback: Het conservatisme van Pieter Omtzigt | George Knight